P R A C E N A U K O W E P O L I T E C H N I K I W A R S Z A W S K I E J z. 100 Transport 2013 Joanna Kizielewicz Akademia Morska w Gdyni ZAPLECZE ORGANIZACYJNO-TECHNICZNE PORTÓW MORSKICH W POLSCE DO OBSUGI MORSKICH STATKÓW WYCIECZKOWYCH Rkopis dostarczono, lipiec 2013 Streszczenie: W wiecie turystyka morska kojarzona jest gównie z rejsami na statkach wycieczkowych. Liderem na rynku s Stany Zjednoczone, gdzie przemys ten generuje rocznie ponad 40 mld dolarów tworzc 400 tys. miejsc pracy [4]. Podczas, gdy w krajach Unii Europejskiej zaledwie 3% cakowitej liczby przewoonych pasaerów stanowi turyci na statkach wycieczkowych [2]. W Regionie Morza Batyckiego przewozy pasaerskie na statkach wycieczkowych stanowi 10,2% udziau w rynku UE [2]. W Polsce od kilku lat zauwaalny jest spadek liczby wycieczkowców zawijajcych do portów morskich. Powodem tej sytuacji s m.in.: niesprzyjajce uwarunkowania klimatyczne, peryferyjne usytuowanie portów wzgldem morskich szlaków turystycznych, niedostateczna wspópraca wadz samorzdowych z zarzdami portów i otoczeniem gospodarczym oraz brak infrastruktury terminali dedykowanych obsudze statków wycieczkowych. Celem niniejszego artykuu jest ocena stanu infrastruktury portowej i supraportowej morskich portów w Polsce do obsugi statków wycieczkowych oraz zamierze inwestycyjnych planowanych przez zarzdy portów. W pracy zaprezentowano wyniki bada ankietowych przeprowadzonych w zarzdach portów oraz dokonano przegldu realizowanych i planowanych inwestycji, majcych wpyw na podniesienie atrakcyjnoci i konkurencyjnoci morskich portów w Polsce na rynku cruising owym w Regionie Morza Batyckiego. Sowa kluczowe: infrastruktura portowa, cruising 1. WPROWADZENIE W wiecie powszechnie uwaa si, e turystyka na statkach wycieczkowych jest jednym z najszybciej rozwijajcych si segmentów rynku turystycznego. Rocznie organizowanych jest 30 000 rejsów, do okoo 2000 destynacji turystycznych [6]. Rynek przewozów pasaerskich na statkach wycieczkowych zapewnia znaczne korzyci ekonomiczne portom w wielu krajach, ale przyjmowanie duych jednostek w portach wymaga kapitaochonnych inwestycji w infrastruktur [9], co niestety, jak pokazuj badania, jest sporym problemem dla wielu zarzdów portów morskich. Dziki swojej funkcji turystyczno-pasaerskiej porty morskie odgrywaj du rol w rozwoju wiatowej turystyki. Do portów zawijaj zarówno due statki wycieczkowe, jak i mniejsze jednostki,
110 Joanna Kizielewicz np. jachty, korzystajc z infrastruktury portowej i stwarzajc turystom okazj do zwiedzenia miasta i jego okolic [14]. Morskie destynacje turystyczne to miejsca o wysokim poziomie infrastruktury portowej zapewniajcej obsug duych statków wycieczkowych, wysokim poziomie wiadomoci odnonie walorów destynacji wród przedsibiorstw brany morskiej oraz wysokim standardzie zagospodarowania turystycznego umoliwiajcego obsug pasaerów statków wycieczkowych [18]. Obserwowany w ostatnich latach stopniowy spadek zainteresowania armatorów statków wycieczkowych zawijaniem do polskich portów morskich moe wiadczy o trudnej sytuacji tego segmentu rynku, W 2009 r. do Gdyni zawino 96 jednostek przywoc 134 884 pasaerów, a ju w 2012 tylko 69 statków i tylko 108 628 pasaerów, co daje spadek o 39,13% w liczbie zawijajacych jednostek oraz spadek o 24,17% jeli chodzi o przywiezionych pasaerów. Podobnie sytuacja wyglda w Gdasku, gdy w 2009 r. Gdask odwiedzio 40 statków wycieczkowych przywoc 16 753 pasaerów, a ju w 2012 tylko 29 jednostek przywoc 8 294 pasaerów, co daje spadek o 39,73% w liczbie przpywajcych jednostek i spadek o 101,98% (tabela 1). Tabela 1 Liczba pasaerów i statków wycieczkowych w portach morskich w Polsce w latach 2000-2012 Nazwa portu Statystyka w poszczególnych latach 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Morski Port Gdynia Liczba statków 72 74 53 95 82 94 89 87 89 96 85 56 69 Liczba osób 57610 56460 26666 58411 72977 88723 94135 89088 123521 134884 125005 78418 108628 Morski Port Gdask Liczba statków 14 17 14 7 28 32 29 39 36 40 26 21 29 Liczba osób 3643 3486 3609 3367 7359 8353 9703 12193 13276 16753 8378 6787 8294 Morskie Porty Szczecin-winoujcie Liczba statków 0 0 0 0 0 1 1 3 5 3 12 3 6 Liczba osób 0 0 0 0 0 460 273 953 2035 1436 6178 1160 4196 ródo: Opracowanie wasne na podstawie: B. Larsen: Baltic passenger numbers and est. 2013, Market Review 2013, CRUISE BALTIC One Sea Oceans of adventures, Copenhagen 2013. oraz Zarzd Morskich Portów Szczecin i winoujcie, Szczecin 2013. Gównym celem bada w niniejszym artykule jest ocena przygotowania strategicznych morskich portów w Polsce do obsugi statków wycieczkowych. Ponadto sformuowano nastpujce problemy badawcze: (1) Czy zarzdy portów morskich w Polsce zamierzaj realizowa inwestycje na rzecz budowy terminali dedykowanych statkom wycieczkowym?, (2) Jakie inwestycje infrastrukturalne wspierajce rozwój turystyki na statkach wycieczkowych realizowane s przez zarzdy morskich portów w Polsce?, (3) Jakie korzyci z obsugi morskich statków wycieczkowych dostrzegaj zarzdy portów morskich? Badania zrealizowano w okresie od stycznia 2013 r. do lipca 2013 r. W badaniach wykorzystano metod bada ankietowych poczon z wywiadem ustandaryzowanym.
Zaplecze organizacyjno-techniczne portów morskich w Polsce do obsugi morskich 111 Podmiotami bada byy zarzdy wszystkich portów strategicznych w Polsce, które odpowiedzialne s za zarzdzanie rozwojem portów morskich. Badania przeprowadzono w: ZMP Gdask S.A. (I.2013); ZMP Szczecin-winoujcie S.A. (V.2013); oraz w ZMP Gdynia S.A. (VII.2013). Ponadto w pracy zastosowano metody analizy krytycznej i porównawczej oraz metody typu desk research literatury polskojzycznej i obcojzycznej oraz stosowne akty normatywne. Ponadto analizie poddano raporty dotyczce inwestycji infrastrukturalnych zrealizowanych w portach morskich. W pierwszej czci artykuu zawarto rozwaania na temat stanu infrastruktury portowej w strategicznych portach morskich w Polsce pod ktem przygotowania ich do obsugi morskich statków wycieczkowych. W kolejnej czci artykuu omówiono aktywno inwestycyjn zarzdów portów morskich w Polsce. 2. PRZYGOTOWANIE MORSKICH PORTÓW W POLSCE DO OBSUGI STATKÓW WYCIECZKOWYCH W Polsce funkcjonuj cztery gówne porty morskie o strategicznym znaczeniu dla gospodarki kraju tj. w: Gdasku, Gdyni, Szczecinie i winoujciu. Wszystkie porty wiadcz usugi w zakresie obsugi morskich statków wycieczkowych. Najwikszym portem morskim w Polsce jest port w Gdasku, który dziki dogodnym warunkom fizyczno-geograficznym peni rol wanego wza komunikacyjnego Europy, stanowic korytarz czcy kraje skandynawskie z Poudniowo-Wschodni Europ w ramach VI Transeuropejskiego Korytarza Transportowego TEN-T. Ponadto równie w porcie morskim w Gdasku s najwiksze moliwoci rozwoju infrastruktury technicznej dedykowanej obsudze morskich statków wycieczkowych. Port posiada znaczny obszar portowy pod inwestycje u ujcia Martwej Wisy, co umoliwia rozwój zaplecza usugowohandlowego wraz z terminalami pasaerskimi. Jest tutaj równie najwicej nabrzey eksploatacyjnych oraz mogyby by tutaj przyjmowane najwiksze statki wycieczkowe, jakie pywaj po Batyku, nawet o dugoci 350 m i zanueniu do 15 m. (tabela 2). Niestety w adnym morskim porcie w Polsce nie ma nabrzey dedykownaych obsudze morskich statków wycieczkowych, tzn. nabrzey z terminalami pasaerskimi wyposaonymi w zaplecze usugowo-handlowe, z ofert usug gastronomicznych, centrum informacji turystycznej, kantorami wymiany walut, wzem sanitarno-higienicznym dla pasaerów oraz wypoyczalniami samochodów, rowerów, odzi jachtowych itp. Parametry techniczne glównych portów morskich w Polsce Tabela 2 Nazwa portu Port Port Port Port Parametry techniczne portu Gdask Gdynia Szczecin winoujcie Powierzchnia terenów portu na ldzie 652 ha 508 ha 2 145 ha 919 ha Powierzchnia akwenów w porcie 412,56 ha 247,4 ha 127 ha 9,4 ha Dugo nabrzey do eksploatacji 1 19 489 m 13 021 m 13 717 m 6 246 m Dugo nabrzey do op. cit.. s. 227
112 Joanna Kizielewicz C.d. Tabeli 2 Nazwa portu Port Port Port Port Parametry techniczne portu Gdask Gdynia Szczecin winoujcie Dugo nabrzey uyczanych do obsugi statków wycieczkowych 1 900 m 1 934 m 574 m 268 m Dopuszczalne zanurzenie statków 15 m 13 m 9,15 m 13,2 m Zanurzenie statków w porcie wewntzrnym 10,2 m 7,4 m 6,5 m 6,7 m Dugo maksymalna statków 350 m 300 m 215 m 270 m Dugo max statków w porcie wewntzrnym 225 m 145 m 195 m 150 m ródo: Opracowanie wasne na podstawie: Dugo nabrzey do eksploatacji w portach morskich, VIII Porty morskie, Transport w dziaalnoci 2011 r., Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2012. s. 227.; ZMP Gdask, S.A., Gdask 2013; Port of Gdask, folder informacyjnoreklamowy, ZMPG, S.A., Gdask 2012; ZMP Gdynia, S.A., Gdynia 2013; Atlas Zanurze, Urzd Morski w Gdyni, Gdynia 2013.http://www.umgdy.gov.pl (2013.06.26) Parametry nabrzey Nazwa portu Parametry techniczne nabrzey uyczanych do obslugi morskich statków wycieczkowych w strategicznych portach morskich w Polsce Nazwa nabrzea Max zanurzenie przy nabrzeach Dugo nabrzea Ilo stanowisk statkowych Dugo max statków wycieczkowych Tabela 3 Odleglos od miasta w km Port Gdask Nabrzee WOC II 8,5 m 600 m 2 170 m 8,5 km Nabrzee Wersteplatte 9,3 m 1300 m 3 280 m 8,5 km Nabrzee Francuskie 12,5 m (1) 512 m 2 (2) 295 m 2,1 km Nabrzee Port Gdynia Pomorskie 7,4 m 626 m 2 (3) 145 m 1 km Nabrzee Stanów 8 m 796 m 3 (4) 300 m 2,4 km Zjednoczonych Nabrzee Port Polskie 9,15 m 260 m 1 230 m 3,6 km Szczecin Way Chrobrego 6,5 m 314 m 1 195 m 1,7 km Wybrzee Port Wadysawa winoujcie IV 6,7 m 268 m 1 150 m 1,4 km ródo: Opracowanie wasne na podstawie bada wlasnych oraz informacji z ZMP Gdask, S.A., Gdask 2013; ZMP Gdynia, S.A., Gdynia 2013.ZMP Szczecin i winoujcie, Szczecin 2013; J. Kowalewska: Szczecin coraz bliej nabrzea przy Waach Chrobrego, Gazeta Szczecin. 07.04.2011; Atlas Zanurze, op. cit. (1) Zanurzenie przy pontonach = 12,5 mh, a przy nabrzeu max do 10,8 m; (2) S cznie 3 stanowiska, w tym 1= 300 m, II 165 m, III 20 m; (3) Jest cznie 5 stanowisk o d od 20 m do 150 m, ale tylko 2 z nich maj dugo 143 m i 150 m i mog zosta wykorzystane do przyjmownaia statków pasaerskich; (4) cznie 4 stanowiska, w tym 1=225m, II = 290m, III = 67m; IV = 214 m. W kadym porcie wadze portowe jedynie udostpniaj nabrzea (tabela 3), gdzie statek moe bezpiecznie zacumowa, oraz które s w miar dostpne komunikacyjne dla
Zaplecze organizacyjno-techniczne portów morskich w Polsce do obsugi morskich 113 autobusów, taksówek i shuttle bus ów, umoiwjajc touroperatorm transport turystów do miejsc atrakcyjnych turystycznie w regionie. Niestety zdarza si, e statki o duych gabarytach i gbokim zanueniu kierowane s do nabrzey, gdzie odbywa si przeadnuek towarów, obsuga kontenerowców, drobnicowców, tankowców itd. Te tereny portowe s mao atrakcyjne turystycznie, nie przygotowane do obsugi ruchu turystycznego. Przykadowo przy Nabrzeu Francuskim w Gdyni (fot. 1) gdzie skadowany jest zom wgiel oraz pylce kruszywo, oraz skaduje si i przeadowuje gnijac biomas wydzialajac nieprzyjemne zapachy. Wadze portu ju wymówily umow dzierawy firmie skladujacej zom i teren zostanie wkrótce uprztnity, Do Nabrzea Francuskiego ju w latach 30-tych XX wieku zawijay transatalntyckie wycieczkowce i to nabrzee ma duy potencja inwestycyjny, ale niestety w chwili obecnej jego otoczenie zniechca i jest powodem narzeka turystów i armatorów statków wycieczkowych. Wadze Gdyni jedynie planuj w latach 2014-15 dokonanie adpatacji budynku zabytkowego Dworca Morskiego na Muzueum Emigracji. Fot. 1. Nabrzee Francuskie w Porcie Fot. 2. Nabrzee Pomorskie w Porcie Morskim w Gdyni Morskim w Gdyni Fot. J. Kizielewicz. 2013 Fot. Joymaster, Wikimedia 2007 W Gdyni statki wycieczkowe s te okazjonalnie kierowane na Nabrzee Stanów Zjednoczonych, które jest schludniejsze, ale niestety równie zlokalizowane na obszarze portu, w którym obsugiwane s m. in. aunki toczne i kontery oraz na Nabrzee Polskie, które wkrótce zostanie przebudowane na nowoczesny terminal promowy. Najbardziej porzdanym przez turystów i armatorów statków wycieczkowych jest Nabrzee Pomorskie, (fot. 2) które jest wizytówk Gdyni i znajduje si blisko centrum Gdyni. Jest tutaj zaplecze usugowo-handlowe oraz turystyczne. Niemniej dotychczas nabrzee to wykorzystywane jest do obsugi morskich statków wycieczkowych okazjonalnie, ze wzgldu na ograniczenia techniczne. Natomiast statki wycieczkowe przypywajace do Gdaska cumuj przy schludnych i czystych nabrzeach portowych. Mniejsze jednostki do 170 m i zanurzeniu do 8,3 m kierowane s do Nabrzea WOC II (fot. 3), natomiast wiksze jednostki o dugoci do 280 m i zanurzeniu do 9,3 m cumuj przy Nabrzeu Obroców Westerplatte (fot. 4). Okazjonalnie z koniecznoci wycieczkowce przyjmowane s równie przy Nabrzeu Oliwskim, które jest najmniej reprezentacyjne.
114 Joanna Kizielewicz Fot. 3. Nabrzee WOC II w Porcie Fot. 4. Nabrzee Wersteplatte w Porcie Morskim w Gdasku Morskim w Gdasku Fot. ZMP Gdask S.A. 2012 Fot. ZMP Gdask S.A. 2012 Zdarzao si, e armatorzy statków wycieczkowych rezygnowai z zawijania do polskich portów morskich wanie z powodu niedostatecznych warunków infrastrukturalnych przy nabrzeach, jak to miao miejsce np. w 2013 rok w portach winoujcie-szczecin, gdzie armator Seaborn Cruise Line wycofa statek Sabo Sojourn. W wiecie nabrzea dedykowane statkom wycieczkowym lokalizowane s w miejscach atrakcyjnych turystycznie i o ile to jest moliwe, nawet w centrach zabytkowych miast, co uatwia dostp do szerokiego wachlarza usug turystycznych i jest atrakcj sam w sobie. Gdynia od lat jest miastem, do którego najczciej zawijaj luksusowe i najwiksze statki wycieczkowe. Najczciej s to jednostki o dugoci ponad 200 m i zanurzeniu do 8,5 m. Tego typu statki mog cumowa przy Nabrzeu Francuskim w Gdyni, przy Nabrzeu Wersteplatte w Gdasku oraz przy Nabrzeu Polskim w Szczecinie. Najwiksze statki wycieczkowe odwiedziy porty polskie w 2008 roku i byy to: nalecy do armatora Cunard Line statek Queen Victoria o dugoci 294 m, szerkoci 32,3 m i zanurzeniu 7,9 m. (900 czonkow zaogi oraz 2014 pasaerów) oraz nalecy do armatora Celebrity Cruises, statek Constellation o dugoci 294 m, szerkoci 32 m i zanurzeniu 8,3 m (999 czonków zaogi oraz 2038 pasaerów) [22]. Takie kolosy, ze wzgldu na warunki techniczne infrastruktury portowej i nabrzey portowych, obecnie jest w stanie obsuy tylko port morski w Gdyni. Pycizny przy nabrzeach w portach morskich, ich dugo oraz szeroko torów wodnych uniemoliwaj bezpieczne manewrowanie takimi jednostkami. Porty w Gdasku i w Szczecinie, ze wzgldu na mniejsz gboko torów wodnych oraz pycizny przy nabrzeach, a take z powodu niesprzyjajcych warunków nawigacyjnych i braku odpowiednich nabrzey do obsugi duych 300 metrowych jednostek, przyjmuj rocznie mniej statków wycieczkowych. W portach morskich statki wycieczkowe s obsugiwane przez kilka agencji morskich, tj.: Marbalco Shipping Co. Ltd,, Polsteam Shipping Agency Sp. z o.o., Inter-Marine Sp. z o.o., Baltic Shipping Agency Ltd, Polfracht Agencj eglugow Sp. z o.o. oraz Morsk Agencj Gdynia Sp. z o.o. i Inchcape Shipping Services Poland Sp z o.o, Ponadto armatorzy wspópracuj z podmiotami brany turystycznej, którzy organizuj pobyty turystów w destynacjach. Liderem na rynku w Polsce jest biuro podróy Baltic Gateway Poland z siedzib w Gdyni, ale usugi w tym zakresie wiadcz równie: Sanus Travel
Zaplecze organizacyjno-techniczne portów morskich w Polsce do obsugi morskich 115 Andrzej Ossowski z Sopotu, Mazurkas Travel Biuro Podróy Sp. z o.o. z Warszawy i Sport Tourist Sp. z o.o. z Gdaska. Oferta proponowana przez ww. podmioty w peni zaspokaja potrzeby armatorów jednostek cumujcych w portach morskich w Polsce. Podsumowujc, naley stwierdzi, e porty morskie w Polsce pod wzgldem infrastruktury hydrotechnicznej s odpowiednio przygotowane do obsugi nawet najwikszych pasaerskich statków wycieczkowych wiata, ale niestety jeeli chodzi o zaplecze recepcyjne oferowane na uyczanych w portach nabrzeach, jest w tej kwestii jeszcze wiele do zrobienia. W wiecie terminale dedykowane obsudze statków wycieczkowych lokalizowane s w centrach miast, z dostpem do pelnego wachlarza usug turystycznych, kulturalno-rozrywkowych i gastronomicznych. W Polsce równie jest to moiwe, ale kluczem do sukcesu jest wspópraca wszystkich interesariuszy, tj. wadz portów, samorzdów terytorialnych, brany turystycznej oraz inwestorów. 3. INWESTYCJE PORTOWE W POLSCE Majc na uwadze fakt, e w wiecie obserwowana jest tendencja do budowy coraz wikszych jednostek wycieczkowych, konieczne s inwestycje infrastrukturalne w nabrzea oraz pogbianie torów wodnych. Port w Gdasku ma duy potencja inwestycyjny, gdy dysponuje znacznym obszarem pod inwestycje u ujcia Martwej Wisy, gdzie ju pod koniec lat 90-tych XX wieku byy tworzone plany budowy terminala dla statków pasaerskich, ale dotychczas projekty te nie zostay zrealizowane. Natomiast sytuacja portu w Szczecinie jest duo bardziej skomplikowana, gdy atrakcyjne nabrzee przy Waach Chrobrego, nie naley do wadz portu, jest tutaj trzech wacicieli: PM, egluga Szczeciska i Akademia Morska, co w praktyce uniemoliwia przeprowadzenie kompleksowej modernizacji i remontu [13]. Wadze samorzdowe miasta Szczecina prowadz negocjacje z eglug Szczecisk w sprawie przejcia nabrzea w celu jego modernizacji i deklaruj, e inwestycja na Nabrzeu Chrobrego jest dla nich priorytetowa i moe sta si wizytówk miasta Szczecina. Natomiast w Gdyni z inicjatywy Urzdu Morskiego z Gdyni powstaa projekcja budowy terminala pasaerskiego dla statków wycieczkowych przy Skwerze Kociuszki obok Nabrzea Pomorskiego i falochronu, ale wstpnie koszt inwestycji hydrograficznych i ldowych wyceniono na okoo 2 mld zotych, co niestety znacznie przekracza moliwoci finansowe zarówno wadz portu Gdynia, jak i wadz samorzdowych. Z tego te powodu projekt prawdopodobnie nie zostanie zrealizowany. Badania ankietowe przeprowadzone w ZMP Gdask S.A. i w ZMP Szczecin- winoujcie S.A. dowiody, e wadze portów nie dostrzegaj korzyci ekonomicznych pyncych z obsugi statków wycieczkowych. Przychody generowane z opat portowych i usug wiadczonych w porcie (pilota, holowanie i cumowanie) pozostawianych przez armatorów statków wycieczkowych stanowi zaledwie setne procentów przychodów portów ogóem w skali roku. Ten fakt powoduje, e wadze portów nie s przekonane do inwestowania w rozwój infrastruktury dedykowanej obsudze wycieczkowców. W adnym z portów nie planuje si budowy terminali dedykowanych statkom wycieczkowym (tab.4), wadze portu nie maj ambicji, aby ich porty byy portami bazowymi dla statków
116 Joanna Kizielewicz wycieczkowych i deklaruj, e satysfakcjonuje ich sezonowe uyczanie nabrzey do cumowania wycieczkowców. ZMP Szczecin-winoujcie S.A. planuje w przyszoci przygotowanie projektu, którego celem bdzie stworzenie moliwoci obsugi statków wycieczkowych [5] w porcie Szczecin-winoujcie i zakada pozyskanie na ten cel wsparcia z funduszy Unii Europejskiej, takie same obietnice skada ZMP Gdask S.A., ale póki, co s to wycznie deklaracje na kolejne 10-15 lat. A ZMP Gdynia S.A. twierdzi, e wpywy generowane z obsugi statków wycieczkowych stanowi kilka procent przychodów portu ogóem i rednio armator wycieczkowy zostawia w porcie od 11 000 Euro do 20 000 Euro (w zalenoci od wielkoci jednostki) wczajc wszystkie opaty portowe i usugi wiadczone w porcie. Z tego te powodu ZMP Gdynia S.A. jest otwarty na wspóprac z armatorami i uwaa, e obsuga wycieczkowców ma dla nich równie pozytywne znaczenie ekonomiczne. Niemniej, nawet w tej sytuacji, ZMP Gdynia S.A. uwaa, e nie ma ekonomicznego uzasadnienia budowa nowego terminala pasaerskiego, gdy nie wpynie to na zwikszenie liczby zawini statków wycieczkowych do Gdyni. Plany inwestycyjne w nabrzea dedykowane statkom wycieczkowym w glównych portach morskich w Polsce Wyszczególnienie Czy w porcie s nabrzea dedykowane statkom wycieczkowym? ZMP Gdask S.A. ZMP Gdynia S.A. Tabela 4 ZMP Szczecin- winoujcie S.A. Nie Nie Nie Czy w porcie s nabrzea uyczane statkom wycieczkowym? Tak Tak Tak Czy planowana jest budowa terminali pasaerskich dla statków wycieczkowych? Czy wladze portu maj ambicje, aby port sta si portem bazowym dla statków wycieczkowych? Czy wladze portu maj ambicje, aby port sta si portem przystankowym dla statków wycieczkowych? Tak (1) Nie Tak (2) Nie Nie Nie Tak Tak Tak Czy wadze portu uczestnicz w organizacjach dziaajcych Tak (3) Tak (3) Tak (4) na rzecz rozwoju cruisingu w Basenie Morza Batyckiego? (1) Planuje si w perspektywie okoo 10-15 lat budow terminala w Porcie Centralnym, ale nie jest to priorytet dla wladz portu i nie wiadomo, czy plany nie ulegn zmianie z powodu braku finansowania.; (2) W fazie deklaracji Zarzadu Portów Morskich Szczecin-winoujcie S.A.; (3) Wspópraca w ramach Cruise Europe oraz Cruise Baltic.; (4) Wspópraca w ramach Cruise Europe ródo: Opracowanie wasne na podstawie bada empirycznych. Oczywicie trudno si zgodzi ze zdaniem wadz portu, e stan infrastruktury portowej sucej obsudze staków wycieczkowych nie ma znaczenia, gdy wanie odpowiednio przygotowane zaplecze organizacyjno-techniczne portów morskich w Polsce dedykowane obsudze statków wycieczkowych w znaczny sposób wpynoby na popraw wizerunku portów morskich, jako morskich destynacji turystycznych.
Zaplecze organizacyjno-techniczne portów morskich w Polsce do obsugi morskich 117 Tabela 5 Wybrane projekty inwestycyjne infrastrukturalne w portach morskich wspierajce rozwój turystyki na statkach wycieczkowych Nazwa Projektu Modernizacja infrastruktury zapewniajcej dostp do portów w winoujciu i Szczecinie oznakowanie nawigacyjne Porty Zalewu Szczeciskiego poprawa jakoci infrastruktury szans na rozwój Poprawa dostpu do Wolnego Obszaru Celnego w Porcie Gdask Rozbudowa infrastruktury nabrzeowej i drogowej Terminalu Promowego Westerplatte Modernizacja wejcia do Portu Wewntrznego Przebudowa Kanau Portowego w Porcie Gdynia Czas realizacji Instytucje odpowiedzialne za realizacj projektu 2009-2011 Urzd Morski w Szczecinie 2010-2012 Urzd Morski w Szczecinie 2005-2008 ZMP Gdask S.A. i partner Gmina Miasto Gdask róda finansowania 51 000 000,00 z. w tym: 43 350 000,00 z. PO I i 52 000 000,00 z, w tym 26 000 000,00 z. RPO WZ 38 258 714,49 z, w tym: 28 694 035,86 z. SPO Transport 2004-2008 ZMP Gdask S.A. 49 878 146,13 z w tym: 37 408 609,60 z SPO Transport 2007-2008 Urzd Morski w Gdyni, partner - ZMP Gdask S.A. 91 233 530,26 z. w tym: 77 535 538,22 z SPO Transport 2009-2011 ZMP Gdynia S.A 90 660 788 z. w tym: 51 161 570, 04 z. PO I i ródo: Opracowanie wasne na podstawie: A. Galor, B. Winicki, Z. Jówiak, W. Galor, Aktualizacja op. cit.. s. 136-156; ZMP Gdask S.A.; ZMP Szczecin winoujcie S.A.; ZMP Gdynia S.A. Wadze morskich portów w Polsce s bardzo aktywne w pozyskiwaniu zewntrznych róde finansowania na realizacj inwestycji infrastrukturalnych w portach. Obecnie najwaniejsze dzialania zwizane z popraw pozycji konkurencyjnej portów koncentruj si na poprawie sprawnoci i jakoci usug portowych oraz poprawie dostpnoci do portów, zarówno od strony zaplecza, jak i od strony przedpola. [15] We wspópracy partnerskiej z samorzdami lokalnymi oraz Urzdami Morskimi w Gdyni i w Szczecinie, zarzady portów realizuj szereg projektów poprawiajcych dostp do portów od strony morza i ldu. Dobrym przykadem moe by projekt pn. Przebudowa Kanau Portowego w Porcie Gdynia realizowany przez ZMP Gdynia S.A. (tabela 5). Podstawowym celem projektu byo zwikszenie wielkoci dopuszczalnego zanurzenia dla statków oraz poprawa warunków nawigacyjnych w Porcie Gdynia. Wykonano prace czerpalne w Kanale Portowym, pogbiono i zwikszono rednic obrotnic portowych, przebudowano sze nabrzey, pogbiono dno przy nabrzeach do docelowej gbokoci - 13,5 m [17]. Ponadto równie ZMP Gdask S.A. zrealizowa, we wspópracy z Urzdem Morskim w Gdyni, projekt pn. Modernizacja wejcia do Portu Wewntrznego (tabela 5). Celem inwestycji byo uzyskanie moliwoci bezpiecznej obsugi statków o dugoci 250 m, szerokoci do 36 m oraz zanurzeniu 10,6 m. [12]. Ponadto ZMP Gdask S.A. zakoczy równie realizacj projektu pn. Rozbudowa infrastruktury nabrzeowej i drogowej Terminalu Promowego Westerplatte (tabela 5), którego celem byo
118 Joanna Kizielewicz stworzenie bazowej infrastruktury portowej do równolegej obsugi trzech statków typu ro-ro, promów i jednostek pasaerskich [7]. Przegld inwestycji zrealizowanych w ostatnich latach przez zarzdy portów morskich w Polsce wskazuje na to, e wladze portów intensywnie modernizuj i rozbudowuj infrastruktur portow i supraportow, wprawdzie nie s to inwestycje strikte nastawione na popraw warunków do obsugi statków wycieczkowych, niemniej z pewnoci odgrywaja one istotn rol w poprawie bezpieczestwa eglugi dla duych statków wycieczkowych. 4. PODSUMOWANIE Porty morskie, podobnie jak inne podmioty gospodarcze, musz permamentnie dostosowywa si pod wzgldem techniczno-organizacyjnym i ekonomicznym do warunków i wymaga rynku. Szczególnie odnosi si to do tych portów, które funkcjonuj w warunkach konkurencyjnych. Zdecydowana wikszo portów europejskich, w tym take polskich, znajduje si pood siln presj rynku [11]. Wszystkie zarzady morskich portów w Polsce deklaruj wol wspópracy i s otwarte na nowe inwestycje, niemniej rachunek ekonomiczny decyduje o tym, które z nich s realizowane. Dotychczas nie zauwaono, aby porty morskie w Polsce byy szczególnie oblegane przez wycieczkowce, w zwizku z tym wadze portów morskich nie dostrzegaj potrzeby dostosowywania infrastruktury w tym zakresie. Ponadto twierdz, e wybudowanie nowowczesnych terminali pasaerskich nie jest gównym czynnkiem, który decyduje o fakcie, e dana destynacja jest wybierana przez armatorow statków wycieczkowych i nie wpynie to na zwikszenie liczby zawini statków wycieczkowych, gdy przyczyny le gdzie indziej. Problem tkwi, zdaniem zarzdów portów, w kwestii odpowiednio przygotowanej oferty regionu i jej promocji. Destynacje turystyczne, które maj unikatowe walory turystyczne i sprzyjajce warunki klimatyczne s najczciej wpisywane do tras turystycznych rejsów morskich. Ponadto drugim wanym czynnkiem, jaki podkrelaj wadze portów, który decyduje o niewielkiej liczbie statków zawijajcych do polskich portów jest fakt, e s one peryferyjnie zlokalizowane wzgldem gównych turystycznych szlaków eglugowych na Batyku. Rejsy na statkach wycieczkowych zaczynaj si najczeciej w Kopenhadze lub Rostocku i przez Klaiped, Rige, Tallinn, pyn do Sankt Petersburga i Helsinek. Decyzja o zawijaniu do portów poudniego Batyku wie si dla armatorów z podniesieniem kosztów rejsu. Wprawdzie zdaniem zarzdów portów to nie infarstruktura decyduje o tym, e armatorzy uwzgldniaj porty morskie w rozkadach rejsów swoich statków wycieczkowych, a inne czynniki, o których bya mowa wczeniej. Niemniej, fakt, przygotowania w portach odpowiedniego zaplecza dla statków wycieczkowych moe by istotnym czynnikiem, który pozwoli zdoby przewag konkurencyjn nad innymi portami batyckimi. Moe to by czynnik wyróniajcy polskie regiony nadmorskie sporód regionów batyckich, skoro oferta turystyczna w krajach nadbaltyckich jest porównywalna, co do atrakcyjnoci, warto zastanowi si, jak zachci zarzdy morskich portów w Polsce,
Zaplecze organizacyjno-techniczne portów morskich w Polsce do obsugi morskich 119 samorzdy terytorialne oraz inwestorów do wspópracy na rzecz modernizacji i rozbudowy infrastruktury dedykowanej obsudze morskich statków wycieczkowych. Bibliografia 1. Atlas Zanurze, Urzd Morski w Gdyni, Gdynia 2013. http://www.umgdy.gov.pl [2013.06.26]. 2. Cruise passengers, Coastal region statistics, EUROSTAT 2012. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/coastal_region_statistics [2013.05.14]. 3. Dugo nabrzey do eksploatacji w portach morskich, VIII Porty morskie, Transport w dziaalnoci 2011 r., Informacje i opracowania statystyczne, Gówny Urzd Statystyczny, Warszawa 2012. s. 227. 4. Issues & Facts, CLIA INC., Washington DC, USA. 2013. http://cruising.org/regulatory/about-clia [2013.06.25]. 5. Galor A., Winicki B, Jówiak Z., Galor W., Aktualizacja Programu Wojewódzkiego pn. Strategia Rozwoju Gospodarki Morskiej w Województwie Zachodniopomorskim do roku 2015, Akademia Morska w Szczecinie, Fundacja Rozwoju Akademii Morskiej w Szczecinie, Szczecin 2010. s. 148. 6. Honey M., Krantz D.: Global Trends in Coastal Tourism, Center on Ecotourism and Sustainable Development, Stanford University and Washington, DC 2007. p. 98. [For:] D. Ward: Berlitz 2006 Complete Guide to Cruising and Cruise Ships, Berlitz Guide, New York 2006. p. 98. 7. Inwestycje zrealizowane» Projekty w ramach SPO-T, Rozbudowa infrastruktury nabrzeowej i drogowej Terminalu Promowego Westerplatte, ZMP Gdask S.A. http://www.portgdansk.pl/oporcie/spot [2013.06.25]. 8. Larsen B.: Baltic passenger numbers and est. 2013, Market Review 2013, CRUISE BALTIC One Sea Oceans of adventures, Copenhagen 2013. oraz ZMP Szczecin i winoujcie, Szczecin 2013. P.1-2. 9. Loper Ch.: Overview of the socioeconomic impacts of cruise tourism, Proceedings of the 14th Biennial Coastal Zone Conference, New Orleans, Louisiana 2005. p.2. 10. Maritime ports and passenger statistics, EUROSTAT. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/maritime_ports_freight_and_passenger_st atistics. [2013.06.25]. 11. Misztal K., Szwankowski S.: Organizacja i eksploatacji portów morskich, zarzdzanie, organizacja, eksploatacja, Wtdawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 1999. ss. 129-130. 12. Modernizacja wejcia do portu wewntrznego, Urzd Morski w Gdyni, http://www.umgdy.gov.pl/pium/fundusze/podglad?kod=qswv8v7lz2.2ibr2r7lz1 [2013.07.09]. 13. Nejder J.: Rozwój polskich portów morskich, Wyd. Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2013. s.61. 14. Nejder J.: Transport midzynarodowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2012. s. 50. 15. Polski rynek usug transportowych, Funkcjonowanie przemiany rozwój, red. nauk. D. Ruciska, PWE, Warszawa 2012. s. 286. 16. Port of Gdask, folder informacyjno-reklamowy, ZMPG, S.A., Gdask 2012. s.2. 17. Projekty UE: inwestycje, ZMP Gdynia S.A. http://www.port.gdynia.pl/kanal/index.php [2013.07.09]. 18. Western Australia Cruise Shipping Strategic Plan 2012-2020, The Government of Western Australia 2012. p. 14. 19. Zarzd Morskich Portów Szczecin winoujcie S.A., Szczecin 2013. 20. Zarzd Morskiego Portu Gdask, S.A., Gdask 2013. 21. Zarzd Morskiego Portu Gdynia, S.A., Gdynia 2013. 22. Zestawienie statków turystycznych, które zawiny do portu Gdynia w 2008 roku, ZMP Gdynia, S.A. 2008. http://www.port.gdynia.pl/pl/wydarzenia/wycieczkowce [2013.06.26]. ORGANIZATIONAL AND TECHNICAL FACILITIES OF SEAPORTS IN POLAND TO HANDLE CRUISE SHIPS Summary: In the world, maritime tourism is mainly associated with cruises on cruise ships. The United States of America are the market leader, where the cruise line industry generates more than $40 billion per
120 Joanna Kizielewicz year and creates 350,000 jobs. While in the European Union countries, tourists on cruise ships represent only 3% of the total number of passengers carried. In the Baltic Sea region, carriage of passengers on cruise ships take 10,2% share of the EU market. In Poland, it has been registered a noticeable decline in the number of cruise ships calling at polish seaports for several years. The reasons of this phenomenon are i.e.: unfavorable weather climate conditions, a peripheral location of polish seaports in relation to major cruising routes, unsatisfactory cooperation between local and regional authorities, the boards of the seaports and private companies and the lack of the infrastructure of dedicated terminals to handle cruise ships. The purpose of this article is assessment of the state of the port and supra-port infrastructure of the seaports in Poland to handle of cruise ships and also investment objectives planned by the managements of seaports. There have also been showed the results of surveys made in the ports. In addition, the ongoing and planned investments, having an impact on raising of the attractiveness and competitiveness of the seaports in Poland on the cruise ship market of the Baltic Sea, have also been analyzed. Keywords: port infrastructure, cruise