Analiza ekonomiczna - szkice wykładów

Analiza ekonomiczna - szkice wykładów Opracowanie: Doc. dr inż. Artur Kisiołek

Spis treści: Wstęp Literatura przedmiotu Podstawy teoretyczne analizy ekonomicznej Materiały źródłowe Analiza finansowo-majątkowa Rentowność Analiza sprawności działania Analiza kosztów Analiza produkcji Analiza działalności marketingowej Analiza rozwoju przedsiębiorstwa 2

WSTĘP 3

Analiza ekonomiczna? 4

Analiza ekonomiczna jest jednym z podstawowych elementów składających się na całokształt działalności przedsiębiorstwa. Pozwala na szczegółowe określenie stanu i kondycji przedsiębiorstwa w danym okresie. Bez ciągle przeprowadzanych analiz, firma nie byłaby zdolna do sprawnego funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej. 5

LITERATURA PRZEDMIOTU wybrane pozycje 6

L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie przemysłowym, PWN Warszawa 1987 H. Błoch, Controling, rachunkowość zarządcza, CIM, Warszawa 1992 J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw podstawy teorii, PWN Warszawa 1998 J. Duraj, Analiza decyzyjna w przedsiębiorstwie, Warszawa 1993 T. Nowińska, E. Janiszewska-Świderska, J. czaja, Europejski Certyfikat Kompetencji Biznesowych przewodnik po ekonomiiinmedia Polska, Wrocław 2009 Praca zbiorowa pod redakcją L. Bednarskiego i T. Waśniewskiego, Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996 Praca zbiorowa pod redakcją E. Kurtysa, Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo A.E. im. O. Lange we Wrocławiu, Wrocław 1998, Praca zbiorowa pod redakcją E. Kurtysa, Analiza finansowania przedsiębiorstwa w przykładach i zadaniach, A.E, Poznań 1996. M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa 1997 M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997 7

8

Podstawy teoretyczne analizy ekonomicznej 9

Znaczenie i pojęcie analizy ekonomicznej Zarządzanie przedsiębiorstwem ciągły proces podejmowania decyzji. Warunki zmiennego otoczenia... dynamiczny rozwój techniki... globalizacja...... wymagają stałego dopływu pełnych, szybkich i rzetelnych informacji. Waga informacji analitycznych. W warunkach gospodarki rynkowej i zaostrzającej się konkurencji, zapotrzebowanie na informacje analityczne jest bardzo duże. Bez nich trudno wyobrazić sobie zarządzanie współczesnym przedsiębiorstwem, które nie daje szans utrzymania się na powierzchni życia gospodarczego menedżerom nie wykorzystującym informacji o rodzaju, przyczynach skutkach zmian dokonujących się w interesujących ich dziedzinach 10

Znaczenie i pojęcie analizy ekonomicznej Analiza jest metodą postępowania naukowego, która polega na dzieleniu danej całości na części i następnie rozpatrywaniu każdej z nich osobno. Może mieć ona dwojaki cel, a mianowicie: wykrycie struktury badanej całości, związków i zależności występujących między elementami strukturalnymi oraz między każdym elementem a całością; wówczas nazywa się ja analizą strukturalną, poznanie mechanizmu funkcjonowania badanej całości, zmian jakie w niej zachodzą, identyfikacje czynników oddziałujących na tę całość oraz kierunku i natężenia wpływu poszczególnych czynników na stwierdzone zmiany; wówczas określa się je mianem analizy przyczynowej. 11

Znaczenie i pojęcie analizy ekonomicznej Zarówno analiza strukturalna, jak i przyczynowa nie mogą zapewnić pełnego poznania badanego przedmiotu. Gdy dzieli się całość fizycznie, czy też abstrakcyjnie na części, można jedynie poznać jej elementy oraz związki przyczynowe jakie miedzy nimi istnieją. Do wszechstronnego poznania konieczne jest jeszcze zbadanie tych elementów w jedności. Cel ten osiąga się za pomocą syntezy (gr. synthesis zestawienie), z tego względu każde postępowanie analityczne wiąże się zawsze z syntezą. 12

Znaczenie i pojęcie analizy ekonomicznej Obiektem analizy mogą być różnego rodzaju zjawiska i procesy. Zależnie od rodzaju obiektu zwykło się daną analizę nazywać np. chemiczną, fizyczną, demograficzną. Jeżeli badania analityczne dotyczą zjawisk lub procesów ekonomicznych, wówczas analizę taką nazywa się analizą ekonomiczną. Ograniczenie analizy ekonomicznej tylko do badania ilościowej (analiza ilościowa) strony zjawiska nie zapewnia pełnego poznania. Konieczna jest jeszcze interpretacja wyników pomiarów ilościowych, konfrontacja ich z prawidłowościami, jakie powinny w danej dziedzinie występować, oraz wydanie sądu wartościującego. Niezbędne jest zatem wykonanie tych wszystkich działań, które wchodzą w zakres analizy jakościowej, współtworzącej wraz z analizą ilościową analizę ekonomiczną. 13

Przedmiot i rodzaje analizy ekonomicznej Przedmiotem analizy ekonomicznej są zjawiska oraz procesy gospodarcze we wszystkich sferach działalności przedsiębiorstwa. W szczegółowym, dziedzinowym ujęciu przedmiotem analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa mogą być: 1. wyniki finansowe działalności, 2. wyniki materialne działalności (np. w przedsiębiorstwie produkcyjnym będzie to produkcja, w handlowym obrót itd.), 3. koszty własne, 4. gospodarka zasobami ludzkimi, 5. gospodarka zasobami materialnymi, 6. gospodarka środkami trwałymi, 7. postęp techniczny i innowacje, 8. wartość przedsiębiorstwa, 9. gospodarka materiałowa, 10. sytuacja majątkowo finansowa, 11. rozwój przedsiębiorstwa. 14

Przedmiot i rodzaje analizy ekonomicznej Zagadnienia, środki ich realizacji, niezbędne nakłady i planowane wyniki przedsiębiorstwa ujmuje się w planie działalności gospodarczo finansowej (tzw. biznesplanie), a następnie w odpowiednio skonstruowanych urządzeniach ewidencyjnych oraz sprawozdawczości w postaci wielkości liczbowych, zwanych wskaźnikami. Wskaźniki stosowane w analizie ekonomicznej nazywamy wskaźnikami analitycznymi. Ze względu na rodzaj reprezentowanych zjawisk dzieli się je na ilościowe i jakościowe. Wskaźniki ilościowe określają cechy zjawisk, np. wielkość zużycia materiałów, liczbę zatrudnionych, wielkość produkcji itd., jakościowe natomiast odzwierciedlają cechy takie jak rentowność czy wydajność pracy i są przeważnie relacją dwóch wielkości. Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym kapitał własny majątek trwały x 100 % 15

Przedmiot i rodzaje analizy ekonomicznej Analiza ekonomiczna obejmuje dwa działy: analizę finansów oraz analizę techniczno-ekonomiczną, przy czym, w warunkach gospodarki rynkowej, decydujące znaczenie zyskuje analiza finansowa, stanowiąca punkt wyjścia i podstawowy zakres każdej analizy ekonomicznej. Analiza finansowa Wstępna analiza bilansu Analiza rachunku wyników Ustalenie i ocena przepływów pieniężnych Analiza kondycji finansowej przedsiębiorstwa Czynnikowa analiza wyniku finansowego ANALIZA EKONOMICZNA Analiza techniczno-ekonomiczna Analiza produkcji Analiza zatrudnienia, płac i wydajności Analiza wyposażeni przedsiębiorstwa w środki trwałe Analiza gospodarki materiałowej Analiza postępu technicznego i nowych uruchomień 16

Przedmiot i rodzaje analizy ekonomicznej Stosując kryteria przedmiotowe wyodrębnia się przede wszystkim analizę makro i mikroekonomiczną. Ze względu na przyjęty horyzont czasowy analizę ekonomiczną możemy podzielić na : analizę ex post (retrospektywną), analizę operatywną (w krótkich odstępach czasu np. dzień, tydzień) analizę ex ante (antycypacyjną), tę ostatnią zaś na analizę taktyczną (średniookresową) oraz analizę strategiczną (długookresową). 17

Przedmiot i rodzaje analizy ekonomicznej Analiza taktyczna jest tym rodzajem analizy ex ante, który obejmuje okres nie dłuższy niż jeden rok. Dzięki krótkiemu horyzontowi czasowemu wyróżnia się ona dużą szczegółowością i wysokim prawdopodobieństwem uzyskanych wyników badawczych. Analiza strategiczna odnosi się do okresów dłuższych niż jeden rok i z tego powodu ma nieco odmienny zakres tematyczny oraz mniejszy stopień szczegółowości i dokładności aniżeli analiza taktyczna. Wyróżnia się w niej: analizę wewnętrzną, zajmującą się słabymi i mocnymi stronami przedsiębiorstwa, analizę zewnętrzną, zajmującą się szansami i zagrożeniami przedsiębiorstwa w otoczeniu, analizę synergii przedsiębiorstwa z otoczeniem. 18

Przedmiot i rodzaje analizy ekonomicznej Oprócz wymienionych rodzajów analizy wyróżnia się jeszcze analizę: systemową, decyzyjną, funkcjonalna i przestrzenną. Analiza systemowa charakteryzuje się ujmowaniem badanych obiektów jako części składowych określonej całości, a nie jako elementów niezależnych. Analizą decyzyjną nazywa się taki zespół działań analitycznych, którego celem jest przygotowanie wszystkich informacji analitycznych potrzebnych do podjęcia oraz realizacji danej decyzji. Obiektem analizy funkcjonalnej są te zjawiska ekonomiczne, które znajdują się w obszarze działalności danego stanowiska pracy. Analiza przestrzenna, zwana także analizą międzyzakładową, ma na celu ustalenie przyczyn różnic między np. jednostkowymi kosztami własnymi porównywalnych wyrobów, wytwarzanych przez przestrzennie wyodrębnione ogniwa organizacyjne przedsiębiorstwa (wydziały, zakłady). 19

Materiały źródłowe analizy ekonomicznej 20

Materiały ewidencyjne i pozaewidencyjne Materiały źródłowe wykorzystywane na potrzeby analizy ekonomicznej w przedsiębiorstwie można ogólnie podzielić na ewidencyjne i pozaewidencyjne. Podstawowe znaczenie mają materiały ewidencyjne. W ramach materiałów źródłowych ewidencyjnych, bez względu na ich rodzaj możemy wyodrębnić: dokumentację pierwotną lub wtórną, stanowiącą podstawę zapisów z urządzeń ewidencyjnych (np. asygnaty kasowe, raporty dzienne), zapisy dokonane w analitycznych i syntetycznych urządzeniach ewidencyjnych (konta, rejestry), sprawozdawczość opartą na tych zapisach i stanowiącą uogólnienie ich treści. 21

Materiały ewidencyjne i pozaewidencyjne Materiały źródłowe pozaewidencyjne choć mają charakter uzupełniający - pomocniczy to jednak niekiedy ich brak lub niekompetentność może utrudnić lub nawet uniemożliwić przeprowadzenie analizy w wybranym zakresie. Do materiałów źródłowych pozaewidencyjnych wykorzystywanych w analizie ekonomicznej można zaliczyć przede wszystkim: dane postulowane, a zwłaszcza plan finansowy (tzw. biznesplan), kalkulacje wstępne, kosztorysy, normy kosztów itp., wyniki poprzednio przeprowadzonych analiz, w tym zwłaszcza analizy dotyczące działalności w roku ubiegłym, materiały z przeprowadzonych kontroli i rewizji, uzyskiwane materiały i informacje dotyczące przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych, a także zmian zachodzących w określonym otoczeniu przedsiębiorstwa, źródła prawne, zwłaszcza z zakresu prawa gospodarczego. 22

Sprawozdawczość przedsiębiorstwa Typowym materiałem źródłowym wykorzystywanym w ramach analizy ekonomicznej, jest sprawozdawczość przedsiębiorstwa. Podstawowe znaczenie przy uwzględnieniu treści danych ma jej podział na: sprawozdawczość rzeczową i sprawozdawczość finansową. Jeśli sprawozdawczość finansowa służy przede wszystkim potrzebom analizy finansowej, to sprawozdawczość rzeczowa stanowi materiały źródłowe analizy techniczno-ekonomicznej. Sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa składa się z : bilansu majątkowego, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej. 23

Bilans majątkowy Bilans majątkowy, to sporządzane okresowo i mające formę tabeli dwustronnej (tradycyjnej) lub jednostronnej sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa, prezentujące stan majątku i źródła jego finansowania na dany moment. Jest to więc fotografia przedsiębiorstwa, prezentująca jego statyczny obraz. UPROSZCZONY SCHEMAT BILANSU 24

Bilans majątkowy uproszczony wzór bilansu 25

Rachunek zysków i strat Rachunek zysków i strat, zwany także rachunkiem wyników, obejmuje przychody z różnych źródeł, koszty, straty i zyski nadzwyczajne oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za poprzedni i bieżący rok obrotowy. Ustawa o rachunkowości przewiduje dwa warianty zysków i strat, a każdy wariant w dwóch wersjach. Zależnie od wyboru dokonanego przez jednostkę gospodarczą może to być wariant porównawczy lub kalkulacyjny. Podstawowy układ rachunku zysków i strat z uwzględnieniem jego elementów od przychodów ze sprzedaży do zysku lub straty netto przedstawia rys. na następnej stronie. 26

Rachunek zysków i strat Wzór rachunku wyników przedsiębiorstwa 27

Powiązanie bilansu z rachunkiem wyników aktywa zobowiązania + kapitał własny przychody - koszty = + Bilans Rachunek zysków i strat RW odzwierciedla finansowe skutki operacji wynikowych, które powodują zmiany kapitału własnego. Ujmuje przychody i koszty ich uzyskania, zyski i straty nadzwyczajne, a także obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego, czyli podatek dochodowy. Ostateczny wynik konfrontacji przychodów z kosztami jest zyskiem lub stratą, która musi być wykazywana w bilansie jako pozycja korygująca kapitał własny. 28

Rachunek zysków i strat Tworzenie wyniku finansowego w przedsiębiorstwie 29

Informacja dodatkowa Informacja dodatkowa podaje dane nie ujęte w bilansie oraz rachunku zysków i strat, może zawierać także wzbogacającą prezentację sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa, a w szczególności: objaśnienia stosowanych metod wyceny i sporządzenia sprawozdania oraz przyczyn ich ewentualnych zmian w stosunku do roku poprzedniego, uzupełniające dane i wszelkie informacje pomocne w zrozumieniu pozycji bilansowych oraz rachunku wyników, proponowany podział zysku lub pokrycia strat, podstawowe informacje dotyczące pracowników i organów jednostki. 30

Analiza sytuacji finansowej i majątkowej przedsiębiorstwa na podstawie pionowej i poziomej analizy bilansu 31

Wstępna analiza bilansu Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedla w syntetycznej formie skutki decyzji i zdarzeń gospodarczych zaistniałych do dnia jego sporządzenia. Daje on zatem obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Dokonanie oceny tej sytuacji narzuca konieczność ustalenia relacji pomiędzy poszczególnymi elementami majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania. Znajomość tych relacji jest przydatna zarówno dla celów zarządzania przedsiębiorstwem, jak i dla podmiotów gospodarczych stanowiących jego otoczenie. 32

Wstępna analiza bilansu Analiza bilansu przedsiębiorstwa obejmuje dwa etapy: wstępną analizę bilansu, wskaźnikową analizę bilansu, która stanowi rozwinięcie analizy wstępnej. Wstępna analiza bilansu przedsiębiorstwa obejmuje badanie: struktury majątkowej na podstawie wskaźników struktury aktywów, struktury kapitałowej, poprzez ustalenie wskaźników struktury pasywów, struktury kapitałowo-majątkowej. 33

Struktura majątku i kapitałów w przedsiębiorstwie Struktura majątkowa informuje o sposobie zaangażowania kapitałów przedsiębiorstwa. W badaniu tej struktury podstawowe znaczenie mają wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w określone środki gospodarcze 34

Struktura majątku i kapitałów w przedsiębiorstwie Najistotniejsze z nich to wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w trwałe i obrotowe składniki majątku. Udział trwałych składników w majątku przedsiębiorstwa w istotny sposób zależy od rodzaju branży, technologii wytwarzania i asortymentu wyrobów. Jest on szczególnie duży w przemysłach wydobywczych, budownictwie, hutnictwie. Udział ten pozostaje w bezpośrednim związku z kwotą osiąganych przez przedsiębiorstwo przychodów. Im większy jest udział trwałych składników majątku w jego strukturze tym mniejsza jest zdolność przedsiębiorstwa do wypracowywania przychodu. 35

Struktura majątku i kapitałów w przedsiębiorstwie W badaniu struktury kapitałów (pasywów) podstawowe znaczenie mają wskaźniki zamieszczone poniżej. Pionową strukturę kapitałów finansujących majątek przedsiębiorstwa można właściwie ustalić posługując się wskaźnikami wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał własny oraz wskaźnikami obciążenia zobowiązaniami długo- i krótkoterminowymi. Pozostałe zaprezentowane wskaźniki mają charakter uzupełniający. 36

Struktura kapitałowo-majątkowa Za punkt wyjścia w tej analizie można przyjąć ustalenie udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku trwałego przedsiębiorstwa. Udział ten ustala się według poniższej relacji. Jeśli majątek trwały jest w pełni pokryty kapitałem własnym to wówczas zachowana jest tzw. złota reguła bilansowa. Zgodnie z nią trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału własnego ponieważ ta właśnie część majątku, oddawana jest do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres czasu. 37

Struktura kapitałowo-majątkowa Stopień pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym można wyrazić poniższą relacją. Przy prawidłowo prowadzonej polityce finansowej w przedsiębiorstwie, kwota kapitałów stałych powinna przekraczać wartość majątku trwałego o bardzo niskim stopniu płynności finansowej, zapewniając także pewne pokrycie tymi kapitałami środków obrotowych. W przeciwnym wypadku przedsiębiorstwo może stanąć w obliczu utraty płynności finansowej. 38

Struktura kapitałowo-majątkowa Stopień finansowania środków obrotowych kapitałami krótkoterminowymi określa relacja przedstawiona poniżej. Jeśli kapitał krótkoterminowy w pełni pokrywa majątek obrotowy, wówczas zachowana jest złota reguła bilansowania w stosunku do obrotowych składników majątku. W praktyce jednak część środków obrotowych finansowana jest kapitałem stałym. Ta część kapitału stałego, która finansuje środki obrotowe określana jest kapitałem obrotowym lub kapitałem pracującym. 39

Struktura kapitałowo-majątkowa Zadaniem kapitału obrotowego w przedsiębiorstwie jest zmniejszanie ryzyka wynikającego z unieruchomienia części środków obrotowych lub też wynikającego ze strat związanych z tymi środkami. Stanowi on pewnego rodzaju element bezpieczeństwa ułatwiający zachowanie płynności finansowej firmy. Ważnym zagadnieniem do analizy kapitału obrotowego jest sposób jego finansowania. Może być on: w pełni kapitałem własnym; sumą części kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych; tylko kapitałem obcym pochodzącym z kredytów i pożyczek 40

Struktura kapitałowo-majątkowa Wielkość kapitału obrotowego w przedsiębiorstwie wykorzystywana jest w badaniu jego struktury majątkowokapitałowej. Sprowadza się ono do ustalenia relacji miedzy kapitałem obrotowym a majątkiem przedsiębiorstwa ogółem bądź tylko majątkiem obrotowym. Duże znaczenie problematyki finansowania działalności gospodarczej powodują, że w literaturze ekonomicznej spotyka się propozycje, według których kapitał pracujący powinien być przyjmowany za punkt wyjścia do ustalenia i oceny długoterminowego potencjału finansowego. 41

Badanie płynności finansowej W celu utrzymania ciągłości gospodarowania przedsiębiorstwo powinno obok przestrzegania zasady racjonalnego gospodarowania, tak prowadzić swoją działalność, aby zachować płynność finansową. Płynność pokazuje zdolność firmy do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań, tzn. tych, które są płatne w ciągu jednego roku. W tym celu firmy wykorzystują zasoby płynne, a więc te aktywa bieżące, które mogą być szybko zamienione na gotówkę. Do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa, służy szereg tradycyjnych wskaźników o większym, bądź mniejszym zakresie stosowania w praktyce. Najistotniejsze z nich to: wskaźnik bieżącej płynności finansowej, wskaźnik płynności przyspieszonej (tzw. wskaźnik szybki), wskaźnik środków pieniężnych, wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych treasury ratio. 42

Badanie płynności finansowej Wskaźnik bieżącej płynności finansowej informuje, ile razy bieżące aktywa pokrywają bieżące pasywa. Oblicza się go w następujący sposób. Zadowalający poziom wskaźnika płynności bieżącej mieści się w granicach 1,2 2,0. Nadmiernie wysoka lub niska wartość wskaźnika powinna skłaniać kierownictwo przedsiębiorstwa do zbadania przyczyn takiego kształtowania się omawianej relacji. Niski wskaźnik oznacza bowiem, że firma działa z dnia na dzień i nie posiada wystarczających zasobów gotówkowych do spłacenia bieżących zobowiązań. Natomiast im większy będzie wskaźnik płynności bieżącej, tym mniejszy będzie udział zobowiązań bieżących w finansowaniu cyklu 43 eksploatacyjnego.

Badanie płynności finansowej Przyjęcie do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa łącznych jego aktywów bieżących zaciemnia obraz zdolności przedsiębiorstwa do wywiązywania się z zobowiązań krótkoterminowych. Powstaje więc potrzeba wyłączenia z tych aktywów zapasów, których płynność jest opóźniona w stosunku do innych aktywów, stąd do oceny płynności finansowej służy również tzw. wskaźnik szybki (mocny test). Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu płynności. Wskaźnik szybki wynoszący 1,0 uważany jest za satysfakcjonujący i pokazuje, że przedsiębiorstwo może szybko sprostać bieżącym zobowiązaniom. 44

Badanie płynności finansowej Na pozytywna ocenę sytuacji finansowej zasługuje przedsiębiorstwo, w którym różnica między wskaźnikiem bieżącym i szybkim nie jest zbyt duża. Jeśli szybki wskaźnik jest niski, a wskaźnik bieżący wysoki, to oznacza, że firma utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów, w których zamrożony jest fundusz obrotowy. Wysoki wskaźnik szybki oznacza natomiast nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych na rachunkach bankowych oraz występowanie wysokiego stanu należności. 45

Badanie płynności finansowej W analizach płynności finansowej wykorzystuje się oprócz wymienionych wskaźników również tzw. wskaźnik środków pieniężnych (wskaźnik gotówki). W liczniku omawianej relacji uwzględnia się tylko te aktywa, których zdolność do regulowania zobowiązań jest natychmiastowa. Określa ona zatem, jaka część zobowiązań może być uregulowana bez zwłoki, gdyby stały się one natychmiast wymagalne. 46

Badanie płynności finansowej W literaturze proponuje się również bardziej rygorystyczne obliczanie wskaźnika środków pieniężnych. Jest to tzw. wskaźnik treasury ratio, stanowiący stosunek środków pieniężnych do płatności natychmiast wymagalnych, czyli takich, których okres płatności przypada na najbliższe trzy miesiące. Oceniając sytuacje finansową firmy należy sprawdzić, jakie są tendencje zmian powyższych wskaźników w czasie. Niskie wskaźniki płynności są sygnałem o zagrożeniu zdolności płatniczej przedsiębiorstwa, zaś płynność większa niż potrzeby firmy może mieć niekorzystny wpływ na jej rentowność. 47

Kapitał obrotowy a płynność finansowa Zaprezentowany wskaźnik określa liczbę dni obrotu, na jaką wystarcza kapitał obrotowy. wynika z tego, że poziom kapitału obrotowego maleje przy zwiększaniu sprzedaży. Jeżeli proporcjonalnie do obrotu nie zwiększy się kapitał obrotowy, wówczas wzrośnie niebezpieczeństwo utraty płynności finansowej przedsiębiorstwa. Badanie poziomu kapitału obrotowego musi być wzbogacone wskaźnikami pozwalającymi ocenić czas rotacji środków obrotowych (zapasów, długości kredytu udzielonego odbiorcom wyrobów oraz długość kredytów udzielonych przedsiębiorstwu przez dostawców). 48

Kapitał obrotowy a płynność finansowa Wskaźnik rotacji zapasów udziela odpowiedzi na pytanie, ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi odnowienie stanu zapasów. Oblicza się go jako poniższą relacją. Jeśli firma zwiększy wskaźnik rotacji zapasów to oznacza, że zapasy wystarczają na coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży. Taka sytuacja jest na ogół korzystna dla przedsiębiorstwa, ponieważ zmniejszają się koszty ich magazynowania oraz następuje uwolnienie kapitału obrotowego zaangażowanego w zapasach. 49

Kapitał obrotowy a płynność finansowa Skalę zamrożenia środków obrotowych w zapasach obrazuje dodatkowo wskaźnik obrotu zapasami w dniach. Wskaźnik powyższy określa, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla realizowania określonej sprzedaży. Wysoki wskaźnik rotacji w dniach informuje o wolnym obrocie zapasów, niski zaś o obrocie szybkim. 50

Kapitał obrotowy a płynność finansowa Przedsiębiorstwa udzielają kredytu swoim klientom, aby udogodnić im zakupy i w ten sposób aktywizować sprzedaż. Powstające wówczas należności u odbiorców powinny być ściągane w rozsądnym czasie. Do badania obrotu należnościami służy wskaźnik ich rotacji. Wskaźnik ten określa, ile razy w ciągu roku firma odtwarza stan swoich należności. Według standardów wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 7,0 10,0. Jeśli wskaźnik ten jest mniejszy niż 7,0 to taka sytuacja może oznaczać, że w stosunku do ogólnie przyjętych norm przedsiębiorstwo zbyt długo kredytuje swoich klientów. 51

Kapitał obrotowy a płynność finansowa Wskaźnik rotacji należności często jest liczony w dniach obrotu, wówczas określa się go wskaźnikiem cyklu należności i oblicza się według poniższej formuły. Wskaźnik ten określa ilość dni sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze należności. Informuje on kierownictwo firmy, w jakim stopniu kredytuje ona swoich odbiorców i jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach. 52

Kapitał obrotowy a płynność finansowa Opóźnienie w czasie płacenia zobowiązań określamy jako poniższą proporcję. Cykl środków pieniężnych - obrazuje on okres czasu, jaki upływa od momentu odpływu gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu przepływu gotówki z pobranych należności. Im krótszy cykl środków pieniężnych, tym jest on bardziej korzystny dla firmy. Oznacza to bowiem, że pieniądze zainwestowane w aktywa bieżące wracają do firmy szybko i mogą być ponownie wykorzystane. 53

Ocena stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa Analiza zadłużenia pozwala ocenić politykę finansową przedsiębiorstwa, stąd określa się ją też mianem analizy struktury finansowej. Wskaźniki służące do oceny zadłużenia przedsiębiorstwa można ująć w dwie zasadnicze grupy: wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia przedsiębiorstwa, wskaźniki informujące do zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu. Wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia Wskaźnik powyższy określa udział zobowiązań, czyli kapitałów obcych, w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Zbyt wysoki wskaźnik świadczy o dużym ryzyku finansowym, informując równocześnie, że przedsiębiorstwo może utracić zdolność do zwrotu długów. Według standardów wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 0,57 0,67. 54

Ocena stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa Uzupełniającym do poprzedniego wskaźnikiem oceny poziomu zadłużenia przedsiębiorstwa jest relacja zobowiązania ogółem do kapitału własnego. Wskaźnik ten określa stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego, a więc także możliwości pokrycia zobowiązań kapitałami własnymi. Często instytucje finansowe nie udzielają kredytów firmom o wskaźniku przekraczającym racjonalny poziom. Wartością graniczną w małym biznesie w USA jest proporcja 3:1. Dla średnich i dużych firm relacja ta jest dużo ostrzejsza. 55

Ocena stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa Wskaźnik zadłużenia długoterminowego stanowi stosunek zobowiązań długoterminowych do całości kapitału własnego. Wskaźnik ten określany też jest jako wskaźnik długu bądź wskaźnik ryzyka. Zadowalający poziom tego wskaźnika jest wynikiem struktury kapitału 33:67, a więc wynosi 0,5. Wskaźnik wyższy niż 1,0 świadczy, że zobowiązania długoterminowe są wyższe niż kapitał własny. Zatem racjonalny wskaźnik długu powinien mieścić się w przedziale 0,5 1,0. Firmy posiadające wyższą proporcje długoterminowych zobowiązań do kapitału własnego są uważane za poważnie zadłużone. 56

Ocena stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa Wskaźniki obrazujące zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu: 57

Analiza rentowności 58

Analiza rentowności Generalnie można wyróżnić trzy aspekty rentowności: rentowność sprzedaży, określaną też w literaturze rentownością handlową, rentowność majątku (aktywów), zwana rentownością ekonomiczną, rentowność zaangażowanych kapitałów własnych, określanych też rentownością finansową. Wskaźniki rentowności sprzedaży mogą być liczone jako rentowność brutto i netto, w zależności od kategorii zysku przyjmowanej do obliczeń. Poza obserwacją poziomu wskaźnika rentowności w czasie, należy porównać go również ze wskaźnikami osiąganymi przez inne firmy tej samej branży oraz ze wskaźnikamiśredniobranżowymi. 59

Analiza rentowności Rentowność ekonomiczna (majątku) informuje o wartości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Wskaźnik ten, określany jest również zwrotem z majątku (return on assets) ROA. ROA wyznacza ogólną zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania zysku, czyli pokazuje jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy. 60

Analiza rentowności Trzeci aspekt badania rentowności przedsiębiorstwa dotyczy rentowności zaangażowanego kapitału własnego, czyli tzw. rentowności finansowej. Interesują się nią przede wszystkim akcjonariusze. Pozwala ona bowiem określić stopę zysku, jaka przynosi im inwestycja w dane przedsiębiorstwa. Im wartość wskaźnika zwrotu kapitału jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa. Wyższa efektywność kapitału własnego stwarza bowiem możliwość uzyskania wyższych dywidend oraz dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. 61

Analiza rentowności dźwignia finansowa Rentowność finansowa zależy od wielkości wygospodarowanego zysku oraz odźródeł finansowania majątku, tzw. struktury finansowej. Jednak niekiedy zwiększenie sprzedaży i zysku poprzez zwiększenie kapitałów własnych może okazać się mniej rentowne, niż osiągnięcie go w wyniku wzrostu zadłużenia. Aby uzyskać efekt z tytułu zadłużenia przedsiębiorstwa, koszty uzyskania dodatkowego kapitału (odsetki) powinny być niższe niż rentowność kapitału całkowitego (własnego i obcego). Ten dodatkowy efekt oddziaływania kapitału obcego na wielkość wygospodarowanego zysku określany jest mianem dźwigni finansowej. 62

Analiza rentowności podsumowanie Reasumując można stwierdzić, że rentowność przedsiębiorstwa jest konsekwencją przyjętej strategii rozwoju, obejmującej: politykę cen oraz kontrolę kosztów wyznaczających udział zysku w sprzedaży, czyli marżę zysku, politykę inwestycji, od której zależy produktywność i rentowność inwestycji, politykę finansową która określa strukturę zadłużenia umożliwiającą zwiększenie rentowności inwestycji w odniesieniu do właścicieli kapitału lub powodującą spadek jej rentowności. Przyjęcie niewłaściwej polityki w jednym z trzech wymienionych kierunków będzie powodować określone konsekwencje finansowe dla przedsiębiorstwa. 63

Analiza sprawności działania 64

Analiza sprawności działania Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania zasobów majątkowych służą wskaźniki sprawności działania. Do tej grupy zalicza się: wskaźniki oparte na kosztach wytwarzania w przedsiębiorstwie, wskaźniki rotacji, wskaźniki gospodarowania zasobami. 65

Wskaźniki aktywności gospodarczej oparte na kosztach Najbardziej ogólnym wskaźnikiem charakteryzującym aktywność firmy w wykorzystaniu zasobów jest wskaźnik operacyjności, określany także wskaźnikiem poziomu kosztów. Wskaźnik ten obrazuje efektywność gospodarowania w firmie oraz zdolność jej kierownictwa do kontroli i obniżki kosztów. Zależy on od rodzaju działalności przedsiębiorstwa. Najwięcej informacji otrzymuje się porównując poziom tego wskaźnika w kolejnych latach funkcjonowania firmy. Wskaźnik operacyjności powinien mieścić się w granicach 50 90 %. Jeżeli jego poziom jest wyższy niż 90 % to przedsiębiorstwo może mieć trudności w uzyskaniu zwrotu poniesionych nakładów gospodarczych, jeśli zaś jest niższy niż 50 % to świadczy to o wysokim stopniu zyskowności danego rodzaju działalności przedsiębiorstwa. 66

Wskaźniki aktywności gospodarczej oparte na kosztach Wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych oblicza się jako relacje tych kosztów do sprzedaży netto. Wskaźnik ten informuje o udziale kosztów administracyjnych (ogólnozakładowych) w wartości sprzedaży. Koszty te zawierają się w przedziale 10 15 % ogółu kosztów i powinny uwzględniać wszystkie ogólne koszty prowadzenia działalności przedsiębiorstwa, włączając w nie również odsetki od zaangażowanych kapitałów obcych. 67

Wskaźniki rotacji majątku Jego wielkość w dużym stopniu zależy od specyfiki branży. Będzie on więc niski w przemysłach o wysokiej kapitałochłonności, wysoki zaś w przemysłach o dużym udziale pracy ludzkiej w procesach produkcyjnych i niskiej kapitałochłonności. Stąd wskaźnik ten jest szczególnie pożyteczny przy porównaniach aktywności gospodarczej dwóch różnych firm tej samej branży. 68

Wskaźniki rotacji majątku Wskaźnik rotacji majątku obrotowego ukazuje, ile razy w ciągu roku następuje odtworzenie tego majątku poprzez sprzedaż wyrobów i usług. Wskaźnik ten określa więc szybkość obrotu aktywów czynnych przedsiębiorstwa. Jego poziom w przedsiębiorstwie powinien być optymalny, tzn. nie może być zbyt wysoki, aby nie powodował zamrożenia kapitału obrotowego i nie może być zbyt niski, aby nie prowadził do zachwiania rytmiczności produkcji. 69

Wskaźniki rotacji majątku Wskaźniki gospodarowania zasobami Podstawowy element potencjału wytwórczego przedsiębiorstwa stanowią pracownicy. Stopień ich wykorzystania najogólniej można ocenić na podstawie wielkości sprzedaży przypadającej na jednego zatrudnionego. Zależy ona od struktury asortymentowej produkcji i cen zbytu wyrobów, rozwiązań organizacyjnych w przedsiębiorstwie, specyfiki branży i innych czynników. Podejmowanie decyzji o zmianie w stanie środków trwałych powinno być poprzedzone badaniami ich produktywności. Można ja ustalić jako poniższą relację. Określa ona wartość sprzedaży przypadającą na jedną złotówkę zaangażowaną w majątku trwałym. 70

Analiza kosztów 71

Podział kosztów Koszty dzieli się wg kryteriów : A. Możliwości odliczania kosztów od nośników kosztów : Koszty jednostkowe określa się nimi wszystkie koszty przypadające na dany nośnik kosztów, tzn. koszty, które można mu bezpośrednio przyporządkować ( odpowiednio do wielkości poniesionych nakładów ), Koszty ogólne są to koszty przypadające wspólnie na wiele produktów. Nie można ich bezpośrednio przyporządkować do jednego obiektu kalkulacji. Można je natomiast przypisać do miejsc powstania kosztów, a następnie pośrednio do wyrobów jedynie za pomocą klucza rozdziału kosztów. 72

Podział kosztów B. Zachowania się kosztów w zależności od zmian wykorzystania zdolności produkcyjnych: Koszty stałe, niezależnie od stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych, przyjmują stałą wartość w określonym przedziale czasu. Koszty te będąc kosztami gotowości do pracy są zależne od czasu ( np. koszty budynków, odpisy kalendarzowe, uposażenia w okresie wypowiedzenia ). Koszty zmienne, zmieniają się odpowiednio do wielkości produkcji.zależność między wielkością produkcji a kosztami zmiennymi może mieć charakter liniowy, progresywny lub degresywny ( np. płace akordowe, zużycie energii, materiały użyte do produkcji ). 73

Podział kosztów C. Częstotliwość występowania Koszty jednorazowe Koszty bieżące D. Złożoność kosztów : Koszty proste Koszty złożone E. Stopień uregulowania wydarzeń : Koszty rzeczywiste Koszty normalne Koszty planowe F. Miejsce powstania (funkcje ) : Koszty zakupu Koszty produkcji Koszty zbytu Itp. 74

Podział kosztów G. Rodzaj kosztów ( przyczyna powstania kosztów ): Koszty robocizny (wynagrodzenie za pracę, uposażenia, koszty uboczne robocizny, wynagrodzenie przedsiębiorcy ), Koszty materiałowe (koszty surowców, materiałów pomocniczych, materiałów produkcyjnych ), Koszty kapitałowe (odpisy, odsetki, koszty ryzyka), Koszty usług obcych (koszty napraw, usług transportowych ), Koszty społeczne (podatki o charakterze kosztowym opłaty, składki). 75

Zadania analizy kosztów Do najważniejszych zadań analizy kosztów własnych przedsiębiorstwa należy zaliczyć : Ocenę gospodarności przedsiębiorstwa przez porównanie wielkości kosztów własnych badanego okresu z ich wielkością w planie ( porównanie statyczne ), w poprzednim okresie (porównanie dynamiczne ) i w podobnych przedsiębiorstwach (porównanie w przestrzeni ) Rozpoznanie czynników o zasadniczym znaczeniu, w zależnych i niezależnych przedsiębiorstwach, wpływających na wysokość kosztów własnych oraz ocenę siły i kierunku oddziaływania poszczególnych wyróżnionych czynników 76

Zadania analizy kosztów Wykrywanie błędów i niedociągnięć w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa oraz ujawnianie i wykorzystywanie rezerw wewnętrznych, spowodowanych marnotrawstwem i/lub niedostatecznym wykorzystaniem zasobów pracy uprzedmiotowionej, Ustalenie i ocenę obniżki lub zwyżki kosztów własnych, Dostarczenie danych do planowania kosztów własnych. 77

Analiza całościowa i odcinkowa Całościowa analiza kosztów własnych w przedsiębiorstwie przemysłowym obejmuje : Analizę całkowitych kosztów własnych działalności operacyjnej w układzie rodzajowym, Analizę całkowitych kosztów własnych w układzie kalkulacyjnym, Analizę jednostkowych kosztów własnych, 78

Analiza całościowa i odcinkowa Analizę przyczynową składników układu kalkulacyjnego całkowitych kosztów własnych działalności operacyjnej, Analizę sumy i wskaźnika odchylenia względnego (obniżenia, zwanego obniżką, lub wzrostu, zwanego zwyżka )kosztów własnych działalności operacyjnej. Analiza odcinkowa kosztów własnych zajmuje się badaniem bądź wybranych składników kosztów własnych, bądź kompleksowym badaniem kosztów własnych wybranych zjawisk. 79

Analiza kosztów w układzie rodzajowym W układzie rodzajowym najczęściej wyróżnia się: Koszty zużycia materiałów Koszty zużycia paliw i energii Amortyzację Koszty usług obcych, ( remontowych, transportowych, obróbki obcej ) Inne koszty materialne Płace wraz z narzutami Odpisy na fundusze specjalne Inne koszty niematerialne. Koszty w układzie rodzajowym można więc podzielić na materialne i niematerialne obejmują zużycie materiałów, energii, maszyn i urządzeń, usług obcych oraz inne koszty materialne 80

Analiza kosztów w układzie rodzajowym Analiza całkowitych kosztów własnych w układzie rodzajowym sprowadza się do : Porównania dynamiki całkowitych kosztów własnych z dynamiką produkcji oraz z dynamiką poszczególnych rodzajów kosztów własnych, Porównania kosztów rzeczywiście poniesionych w badanym okresie z kosztami planowanymi oraz kosztami poniesionymi w poprzednich okresach, Oceny struktury całkowitych kosztów własnych w badanym okresie na tle struktury tych kosztów w planie i w okresach poprzednich, Rozpoznania czynników powodujących zmiany w poziomie i strukturze kosztów. 81

Analiza kosztów w układzie kalkulacyjnym Podstawą układu kalkulacyjnego całkowitych kosztów własnych działalności przemysłowej jest ich podział na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie. Kosztami bezpośrednimi nazywa się te koszty, które można na podstawie dokumentacji źródłowej, bez żadnego przeliczania odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Zalicza się do nich: materiały bezpośrednie wraz z kosztami zakupu, wynagrodzenia bezpośrednie (robociznę bezpośrednią ), urządzenia i przyrządy specjalne oraz pozostałe koszty bezpośrednie. Koszty pośrednie rozlicza się na poszczególne jednostki kalkulacyjne za pomocą różnych kluczy podziałowych. Do kosztów pośrednich zalicza się : koszty wydziałowe, koszty ogólnozakładowe i koszty sprzedaży. 82

Analiza kosztów w układzie kalkulacyjnym Analiza kosztów całkowitych w układzie kalkulacyjnym sprowadza się do określenia dynamiki poszczególnych pozycji tego układu i porównaniu jej z dynamiką kosztów ogółem i dynamiką sprzedaży oraz do obliczenia struktury tych kosztów i oceny jej zmian w czasie. Do czynników powodujących zmiany kosztów należą: Wielkość produkcji i jej struktura asortymentowa, Ceny jakości czynników produkcji, Wielkość serii produkcyjnych zależna od wielkości zamówienia, Wielkość przedsiębiorstwa, Typ produkcji i organizacja procesów produkcyjnych. 83

Analiza jednostkowego kosztu własnego Analiza jednostkowego kosztu własnego polega na : porównaniu osiągniętego jednostkowego kosztu własnego i jego składników z przyjętą bazą porównania (plan, lata poprzednie ), ocenie struktury jednostkowego kosztu własnego i jej zmian w czasie, określeniu i ocenie czynników wpływających na odchylenie jednostkowego kosztu własnego w stosunku do przyjętej bazy porównania, porównania jednostkowego kosztu własnego i jego struktury z analogicznymi wielkościami w firmach konkurencyjnych oraz wielkościami średnio-branżowymi (analiza między zakładowa ). 84

Analiza produkcji 85

Pomiar produkcji Produkcję przedsiębiorstwa przemysłowego można ująć w rozmaitych miernikach. Biorąc za podstawę podziału sposób agregacji efektów pracy przedsiębiorstwa, można wyróżnić : Mierniki naturalne; są one oparte na fizycznych jednostkach miary długości, masy, powierzchni, objętości, energii albo są wyrażone po prostu w sztukach Mierniki umowne, umożliwiają przeliczenie produkcji różnorodnej, w ramach grup asortymentowych na określony produkt lub produkt umowny.podstawą przeliczania jest określona cecha użytkowa wyrobu gotowego, podobny proces technologiczny, zbliżony rodzaj surowca lub jednostkowa pracochłonność. Mierniki wartościowe, są najczęściej używane w praktyce. Pozwalają wyrazić produkcję różnych asortymentów, odmian i gatunków w najbardziej ogólnej jednostce miary, jaką jest pieniądz. Do obliczenia wartości produkcji stosuje się ceny bieżące i ceny stałe. Ceny bieżące są to ceny zbytu i ceny transakcyjne. Ceny stałe służą do badania dynamiki wielkości i struktury produkcji. 86

Analiza struktury asortymentowej produkcji Strukturę asortymentową produkcji można ocenić na podstawie obserwacji sprzedaży wyrobów gotowych oraz kształtowania się ich zapasów. O zaspokojeniu potrzeb odbiorców świadczy sprzedaż wyrobów gotowych. Analiza struktury asortymentowej produkcji obejmuje m.in. Analizę wykonania planu produkcji pod względem asortymentowym, Ustalenie czynników powodujących niewykonanie planu produkcji pod względem asortymentowym. Analiza struktury asortymentowej polega m.in. na ustaleniu zgodności wykonania planu z jego założeniami. W analizie wykonania planu produkcji pod względem asortymentowym wykorzystuje się wskaźnik asortymentowości produkcji, wskaźnik równomierności wykonania planu asortymentowego produkcji oraz wskaźnik udziału produkcji planowej, produkcji ponadplanowej i produkcji pozaplanowej w produkcji wykonanej. 87

Analiza rytmiczności produkcji Jednym z podstawowych zadań przedsiębiorstwa przemysłowego jest rytmiczna realizacja produkcji. Taka realizacja produkcji nie wywołuje napięć produkcyjnych oraz nie powoduje nadmiernego zaangażowania i zużycia czynników wytwórczych, oddziałuje zaś korzystnie na poziom kosztów własnych, a tym samym na zysk netto przedsiębiorstwa. Przez rytmiczność produkcji rozumiemy jej równomierną realizację, co oznacza że w równych odstępach czasu uzyskuje się tą samą wielkość produkcji. Rytmiczna produkcja wymaga zatem precyzyjnego podziału zadań i środków na poszczególne okresy i jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa o produkcji seryjnej czy produkcji jednostkowej. 88

Analiza rytmiczności produkcji Zadania analizy rytmiczności produkcji: Ustalenie stopnia rytmiczności produkcji, Rozpoznanie czynników zakłócających rytmiczność produkcji, Określenie ujemnych skutków braku rytmiczności produkcji. Do ustalenia stopnia rytmiczności produkcji wykorzystuje się wiele różnych wskaźników, które można podzielić na dwie podstawowe grupy. Grupa pierwsza obejmuje wskaźniki wynikające z porównania rzeczywistej produkcji z planowaną. Grupa druga zaś - wskaźniki charakteryzujące realizację rzeczywistej produkcji w różnych odstępach czasu. 89

Wybrane elementy analizy działalności marketingowej przedsiębiorstwa Analiza produktów 90

Analiza produktów - wstęp Analiza produktów zajmuje w analizie marketingowej przedsiębiorstwa szczególne miejsce. Produkt jest bowiem środkiem zaspokajania potrzeb. Sukces firmy zależy od pozytywnego zróżnicowania produktu. Rzeczywiste zróżnicowanie produktu polega na wzbogaceniu asortymentu i dostosowaniu wariantów produktu do indywidualnych potrzeb nabywców. Generalnie możemy wydzielić trzy rodzaje zróżnicowania produktów, tj: poziome poszczególne odmiany produktów zaspokajają tę samą potrzebę, choć służą odmiennym celom pionowe - model czy typ danego produktu zaspokajają tę samą potrzebę, ale wykazują różnice w jakości, opakowaniu, wykończeniu czy też innych cechach. przestrzenne - polega na geograficznym zróżnicowaniu miejsc sprzedaży, produkcji i konsumpcji. 91

Analiza poziomego zróżnicowania produktów Analiza poziomego zróżnicowania produktu ma doprowadzić do określenia celowości ekonomicznej, rozszerzenia lub zwężenia oferowanych dóbr i usług przez przedsiębiorstwo. Celowość ta nie może być rozpatrywana tylko z punktu widzenia zysku ze sprzedaży. Oprócz zysku ze sprzedaży przedsiębiorstwo winno też określić swoją zdolność do konkurowania na rynku, zaspokajania potrzeb społecznych itd. W omawianej analizie wyróżniamy produkty obecnie wytwarzane, z podziałem na produkty nadające się do dalszej produkcji oraz produkty, których produkcji należałoby zaniechać, a także produkty nowe. Podejście to zmusza nas do przeprowadzenia oceny portfela produkcji. 92

Analiza poziomego zróżnicowania produktów Analiza portfela produkcji, przez który rozumiemy zestawienie wytwarzanych i sprzedawanych przez przedsiębiorstwo produktów, jest określana w ścisłym powiązaniu z przychodami ze sprzedaży tych produktów. Macierz BCG 93

Analiza poziomego zróżnicowania produktów Główne koncepcje strategiczne wg BCG 94

Analiza poziomego zróżnicowania produktów Analiza cyklu życia produktu Osobne miejsce w analizie poziomego zróżnicowania produktów należy poświęcić analizie nowego produktu. Nowe produkty należy analizować w ścisłym powiązaniu z analizą cyklu życia produktu i strategii przedsiębiorstwa w poszczególnych fazach cyklu życia produktu. Podstawowymi miernikami w tym wypadku są: długość cyklu życia produktu, miejsce produktu na krzywej cyklu życia katalogowego i handlowego produktu, koszty modyfikacji rynkowych itd. 95

Analiza poziomego zróżnicowania produktów Krzywa cyklu życia produktu 96

Analiza pionowego zróżnicowania produktów Pionowe zróżnicowanie produktów polega na tym, że model czy typ danego produktu zaspokajają tę samą potrzebę, ale wykazuje różnice w jakości, opakowaniu, wykończeniu czy też innych cechach. Analiza pionowego zróżnicowania produktów dotyczy głównie oceny zróżnicowania wartości użytkowych produktów. W związku z powyższym analiza pionowego zróżnicowania produktów dotyczy również oceny kierunków zmian jakości, tj. zmian pionowych, poziomych i innowacyjnych. 97

Analiza pionowego zróżnicowania produktów Pionową zmianę jakości produktu możemy określić jako zmianę w górę lub w dół, nie towarzyszy zmiana ceny. Pozioma zmiana odnosi się do różnic, co do których nie istnieje wyraźna zgodność poglądów nabywców. Zmiana taka może być oceniana jako, bardziej odpowiednia lub mniej atrakcyjna. Zmiana innowacyjna polega na udoskonaleniu produktu, w rezultacie czego jakość udoskonalona wypiera jakość dotychczasową. Fakt zróżnicowania produktów może tworzyć interakcję popytową i/lub kosztową. Wówczas przedsiębiorstwo stoi przed wyborem odpowiednich strategii cenowych... 98

Analiza pionowego zróżnicowania produktów Problem ten możemy ukazać za pomocą macierzy strategii cena-jakość produktu. Macierz strategii cena jakość produktu 99

Analiza przestrzennego zróżnicowania produktów Przestrzenne zróżnicowanie produktów polega na geograficznym zróżnicowaniu miejsc sprzedaży, produkcji i konsumpcji. Analiza przestrzennego zróżnicowania produktu jest ważnym narzędziem konkurencji przedsiębiorstw, stosowanym w celu optymalnego rozmieszczenia produktów i ich cech. Model konkurencji przestrzennej w wymiarze dwóch cech może być wykorzystany do znalezienia optymalnego geograficznego rozmieszczenia produktów (model Hotellinga), jego zastosowanie może mieć miejsce w wypadku poszukiwania optymalnego rozmieszczenia zakładów, lokalizacji magazynów, wyboru różnych cech użytkowych produktów itd. 100

Wybrane elementy analizy rozwoju przedsiębiorstwa 101

Analiza rozwoju przedsiębiorstwa za pomocą inwestycji kapitałowych wybrane elementy Zasadniczym celem analizy rozwoju przedsiębiorstwa jest ustalenie poziomu i struktury kapitału przedsiębiorstwa, która zapewnia największą korzyść jego właścicielom. Korzyść tę najbardziej obiektywnie obrazuje wartość rynkowa przedsiębiorstwa. Wartość rynkowa przedsiębiorstwa odzwierciedla zaktualizowaną wartość przyszłych przepływów pieniężnych zdyskontowanych po wymaganej przez inwestora stopie zwrotu z kapitału. Wartość tę wyrażamy za pomocą wzoru: 102

Analiza rozwoju przedsiębiorstwa za pomocą inwestycji kapitałowych wybrane elementy Rynkowa wartość przedsiębiorstwa rośnie wraz ze wzrostem stopy zwrotu z kapitału własnego przedsiębiorstwa oraz spadkiem wymaganej przez inwestorów stopy zwrotu z ich kapitału ulokowanego w przedsiębiorstwie. Najpoważniejszym kryterium oceny efektywności funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa jest właśnie stopa zwrotu z kapitału własnego, którą można przedstawić za pomocą wzoru: 103

Analiza wyboru źródeł finansowania rozwoju przedsiębiorstwa wybrane elementy Obliczanie stopy zysku z akcji 104

Zagadnienia na egzamin z AE Przedmiot i rodzaje analizy ekonomicznej analiza finansowa; analiza techniczno-ekonomiczna. Materiały źródłowe AE bilans ( kostka ) ; rachunek wyników (schemat tworzenia wyniku finansowego przedsiębiorstwa). Wstępna analiza bilansu informacje ogólne, konstrukcje wskaźników, wybrane przykłady). Struktura kapitałowo-majątkowa - informacje ogólne, konstrukcje wskaźników, wybrane przykłady). Badanie płynności finansowej. Kapitał obrotowy a płynność finansowa. Ocena stopnia zadłużenia. Analiza rentowności. Analiza kosztów w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym. Analiza rytmiczności produkcji. Analiza poziomego zróżnicowania produktów macierz BCG. 105

Dziękuję za uwagę! Opracowanie: Doc. dr inż. Artur Kisiołek 106