Bilans. majątku przedsiębiorstwa

Transkrypt

1 Bilans Bilans jest podstawowym sprawozdaniem finansowym firmy, przedstawiającym jej sytuację na określony dzień, najczęściej na koniec roku. Zawiera on informacje o poszczególnych składnikach majątku przedsiębiorstwa oraz źródłach jego finansowania. Składniki majątkowe przedsiębiorstwa w ujęciu wartościowym nazywane są aktywami. Aktywa są to zasoby, którymi dysponuje przedsiębiorstwo realizując operacje gospodarcze związane z jego działalnością. Poszczególne elementy aktywów uporządkowane są w bilansie według stopnia płynności, a więc łatwości ich zamiany na środki pieniężne. W pierwszej kolejności wykazywane są te aktywa, których zamiana na pieniądz jest trudna (wymaga czasu) dlatego nazywane są one aktywami trwałymi (majątkiem trwałym). Następną pozycję aktywów tworzą zasoby o relatywnie dużej płynności, nazywane aktywami bieżącymi lub majątkiem obrotowym. Źródła finansowania zasobów (majątku) firmy nazywane są pasywami. Ich analiza pozwala odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób przedsiębiorstwo finansuje swoje aktywa: czy ze środków własnych, czy może wykorzystując kapitały obce (spoza przedsiębiorstwa). Poszczególne elementy pasywów w bilansie są uszeregowane według zasady rosnącego stopnia wymagalności, a więc pilności ich zwrotu. W pierwszej kolejności podaje się więc kapitały własne. Następną pozycję w pasywach bilansu zajmują zobowiązania długoterminowe, których termin płatności jest dłuższy niż rok. Stanowią więc one również stabilne źródło finansowania firmy. Łącznie z kapitałami własnymi firmy stanowią one tzw. kapitał stały przedsiębiorstwa, który powinien zapewnić pokrycie najmniej płynnych aktywów, a więc majątku trwałego. Kolejna grupa pasywów to zobowiązania krótkoterminowe, a więc płatności o terminie nie przekraczającym roku. Część aktywów przedsiębiorstwa występuje w postaci rzeczowej (np. budynki, maszyny, grunty, zapasy), natomiast inne można ująć tylko wartościowo (należności, papiery wartościowe, gotówka). Różnorodność aktywów posiadanych przez przedsiębiorstwo uniemożliwia wyrażenie ich w jednostkach naturalnych. Jedyną miarą pozwalającą na ich przedstawienie jest miara pieniężna. W przeciwieństwie do aktywów, źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa (kapitały własne, kredyty krótkoi długoterminowe itp.) mogą występować tylko w ujęciu wartościowym. Bilans, jak sugeruje nazwa, oznacza równowagę stron. Wszystkie aktywa przedsiębiorstwa muszą znaleźć pokrycie w jego pasywach. Wynika to stąd, że każdy składnik majątku przedsiębiorstwa (aktywów) musi być sfinansowany z określonego źródła (własnego lub obcego). Dlatego suma aktywów jest w bilansie równa sumie pasywów. Także wszystkie zmiany po stronie aktywów muszą się kwotowo równać zmianom po stronie pasywów. Sprawozdania finansowe 1

2 ZARZĄDZANIE FIRMĄ AKTYWA Do majątku trwałego zalicza się: wartości niematerialne i prawne, a więc np. prawa autorskie, prawa do wynalazków i patentów, licencje, koncesje, logo, znaki firmowe, a także wartość firmy, którą ustala się jako różnicę między ceną jej zakupu a wartością rynkową jej składników majątkowych; rzeczowy majątek trwały firmy, np. posiadane przez nią grunty, budynki, maszyny i urządzenia, środki transportu; finansowy majątek trwały to posiadane przez firmę udziały i akcje innych przedsiębiorstw, długoterminowe papiery wartościowe oraz długoterminowe pożyczki udzielone innym podmiotom. W skład majątku obrotowego wchodzą: zapasy, na które składają się przede wszystkim surowce, półfabrykaty i wyroby gotowe; należności i roszczenia są to np. należności od odbiorców za dostarczone produkty oraz świadczone usługi, należności z tytułu nadpłaconych przez firmę podatków lub też należności od pracowników związane z pożyczkami udzielonymi im przez firmę; papiery wartościowe przeznaczone do obrotu udziały lub akcje własne przeznaczone do sprzedaży lub zakupione akcje (udziały) innych firm w celu ich późniejszej odsprzedaży w terminie krótszym niż rok; środki pieniężne są to środki pieniężne w kasie firmy, ulokowane na rachunkach bankowych, oraz czeki i weksle obce o terminie płatności do trzech miesięcy. PASYWA Do najważniejszych pozycji kapitałów własnych przedsiębiorstwa zalicza się: kapitał podstawowy tj. wkład finansowy właściciela/li przedsiębiorstwa (np. akcjonariuszy w przypadku spółki akcyjnej, państwa w przypadku przedsiębiorstwa państwowego); kapitał zapasowy pochodzący np. z dopłat wspólników (akcjonariuszy) lub z wpływów ze sprzedaży akcji (udziałów) powyżej ich wartości nominalnej; wynik finansowy netto a więc zysk albo stratę netto w roku obrotowym, a także nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych. W skład zobowiązań długoterminowych wchodzą: długoterminowe kredyty bankowe wraz z odsetkami o terminie płatności powyżej jednego roku; długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe. Do zobowiązań krótkoterminowych zalicza się: kredyty bankowe wraz z odsetkami o terminie płatności poniżej jednego roku; zobowiązania z tytułu dostaw i usług zobowiązania firmy wobec innych podmiotów za dostarczone materiały (np. surowce) lub wyświadczone usługi; zobowiązania z tytułu wynagrodzeń zobowiązania firmy w stosunku do jej pracowników wynikające z konieczności wypłacenia im wynagrodzeń za pracę; zobowiązania z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych nie zapłacone przez firmę kwoty podatków, ceł i składek na ubezpieczenia społeczne. 2 Sprawozdania finansowe

3 Rachunek zysków i strat Drugim podstawowym obok bilansu sprawozdaniem finansowym przedsiębiorstwa jest rachunek zysków i strat (często nazywany rachunkiem wyników) za dany okres. Jego zadaniem jest przedstawienie poszczególnych rodzajów przychodów uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo, a także wszystkich kosztów przez nie ponoszonych. Przedsiębiorstwo osiąga zysk, gdy jego przychody są wyższe od kosztów, a ponosi stratę, gdy przychody nie wystarczają na pokrycie kosztów. Rezultatem końcowym rachunku jest więc określenie wartości wyniku finansowego netto, wypracowanego przez firmę. Rachunek zysków i strat pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy działalność przedsiębiorstwa w analizowanym okresie była rentowna. W rachunku zysków i strat następuje oddzielenie podstawowej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa, dla której prowadzenia zostało ono stworzone, od pozostałych rodzajów działalności, występujących okazjonalnie. Osiąganie dodatniej marży operacyjnej oznacza, że przedsiębiorstwo jest rentowne na poziomie podstawowej działalności operacyjnej. Natomiast wypracowanie przez firmę zysku netto oznacza, że jest ona rentowna po uwzględnieniu innych, niż podstawowa działalność operacyjna, czynników wpływających na wyniki finansowe (np. przychody i koszty finansowe, podatek dochodowy). Jest to informacja ważna dla właścicieli, a także dla potencjalnych inwestorów. W grupie przychodów przedsiębiorstwa wyodrębnia się: przychody ze sprzedaży (przychody operacyjne) są to kwoty uzyskane ze sprzedaży przede wszystkim wyrobów gotowych, ale także robót, usług i materiałów; pozostałe przychody operacyjne do grupy tej zalicza się przychody nie związane bezpośrednio z podstawową działalnością przedsiębiorstwa, np. przychody ze sprzedaży majątku trwałego, otrzymane odszkodowania, wyegzekwowane kary i grzywny, przychody z czynszów i dzierżawy własnych obiektów; przychody finansowe wpływy z tytułu przeprowadzonych operacji finansowych, np. wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych, odsetki od lokat środków pieniężnych, które przedsiębiorstwo zgromadziło w bankach, odsetki od udzielonych przez przedsiębiorstwo pożyczek. Do grupy kosztów natomiast można zaliczyć: koszty działalności operacyjnej wszystkie koszty ponoszone w związku z prowadzeniem działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej, np. koszty surowców, energii, robocizny bezpośredniej i amortyzacji maszyn i urządzeń (są to zmienne koszty operacyjne) oraz koszty dystrybucji, handlowe i marketingu, a także koszty ogólnego zarządu (są to stałe koszty operacyjne); Sprawozdania finansowe 3

4 ZARZĄDZANIE FIRMĄ pozostałe koszty operacyjne np. zapłacone odszkodowania, kary i grzywny, przekazane darowizny, koszty utrzymania własnych obiektów socjalnych; koszty finansowe np. odsetki od zaciągniętych kredytów i pożyczek, odsetki od emitowanych przez przedsiębiorstwo obligacji. Do rachunku zysków i strat, oprócz wyżej wymienionych przychodów i kosztów, należą także tzw. zyski i straty nadzwyczajne (nie są one uwzględnione w przedstawionym tutaj uproszczonym rachunku). Są to pieniężne skutki zdarzeń losowych, a więc powstających incydentalnie, poza zwykłą działalnością przedsiębiorstwa. Można do nich zaliczyć np. koszty zaniechanej produkcji, remontów, niezawinione szkody, a także nadwyżki środków pieniężnych, np. kary i odszkodowania otrzymane przez przedsiębiorstwo. Ważną pozycję w rachunku zajmuje podatek dochodowy jako obowiązkowe obciążenie zysku brutto wypracowanego przez przedsiębiorstwo. Marża operacyjna stanowi różnicę między przychodami ze sprzedaży a zmiennymi kosztami operacyjnymi. Wynik operacyjny brutto oblicza się poprzez odjęcie od marży operacyjnej stałych przychodów operacyjnych. Obliczając wynik operacyjny netto, pomniejszamy wynik operacyjny brutto o odpis amortyzacyjny. Aby obliczyć wynik przed opodatkowaniem, należy pomniejszyć wynik operacyjny netto o koszty finansowe (odsetki). W celu określenia wartości wyniku finansowego netto, od wyniku finansowego brutto należy odjąć podatek dochodowy. W przypadku poniesionej przez przedsiębiorstwo straty brutto nie płaci ono podatku dochodowego. W takiej sytuacji wynik (strata) netto jest równa wynikowi (stracie) brutto. 4 Sprawozdania finansowe

5 Sprawozdanie z przep³ywu œrodków pieniê nych Bilans i rachunek zysków i strat stanowią podstawę do konstrukcji różnorodnych wskaźników oceniających sytuację finansową firmy. Jednak do pełnej, kompleksowej analizy nie wystarczą informacje zawarte w tych dokumentach. Sprawozdania te nie uwzględniają wszystkich strumieni finansowych występujących w przedsiębiorstwie. Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych pokazuje przyczyny zmian sytuacji finansowej przedsiębiorstwa dzięki przedstawieniu przepływów środków pieniężnych, które miały miejsce w całym analizowanym okresie. W sprawozdaniu tym pokazane są źródła pochodzenia zasobów gotówki (wpływy gotówkowe) oraz sposoby ich wykorzystania (wydatki gotówkowe). Różnica między wpływami a wydatkami stanowi zmianę stanu gotówki (środków pieniężnych). W sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych wyróżnia się trzy rodzaje przepływów gotówkowych: przepływy z działalności operacyjnej, przepływy z działalności inwestycyjnej, przepływy z działalności finansowej. Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej mają swoje źródło w podstawowej działalności firmy. Należą do nich np. wpływy gotówkowe ze sprzedaży produktów, wpłaty odszkodowań sądowych lub ubezpieczeniowych. Po stronie wydatków zapisuje się kwoty wypłacone dostawcom, np. za dostarczone surowce, zapłaty podatków, wypłaty wynagrodzeń. Przepływy pieniężne z działalności inwestycyjnej pokazują wydatki, które poniosła firma w celu powiększenia jej zasobów. Należą do nich głównie wydatki związane z zakupem majątku trwałego, a także wpływy gotówkowe ze sprzedaży składników majątku trwałego. Do przepływów z działalności finansowej zaliczyć można natomiast wpływy z emisji własnych akcji lub obligacji oraz z zaciągniętych kredytów, a po stronie wydatków spłaty odsetek od uzyskanych kredytów, wypłaty dywidend dla właścicieli firmy oraz wypłaty związane z wykupem własnych papierów wartościowych. Można zadać sobie pytanie, jaki jest cel sporządzania tego sprawozdania, skoro z bilansu przedsiębiorstwa widać, jaki był przepływ netto gotówki w ciągu analizowanego okresu (jeżeli porównamy pozycję bilansu środki pieniężne w danym roku ze stanem tej pozycji w roku poprzednim). Sprawozdanie to ma jednak pokazać, jakie były wpływy (wydatki) firmy w poszczególnych rodzajach działalności, dzięki czemu można określić, jak rzutuje na ogólną sytuację przedsiębiorstwa jego działalność operacyjna, inwestycyjna i finansowa. Sprawozdania finansowe 5

6 ZARZĄDZANIE FIRMĄ Najbardziej istotny jest przyrost gotówki z działalności operacyjnej, gdyż określa on wyniki przedsiębiorstwa w zakresie jego podstawowego obszaru działalności. Przyrost gotówki z pozostałych rodzajów działalności może być rezultatem dokonania jednej transakcji, np. sprzedaży środka trwałego (przepływ z działalności inwestycyjnej), lub zaciągnięcia kredytu (przepływ z działalności finansowej). 6 Sprawozdania finansowe

7 FIRMA A Bilans w tys. zł (wersja uproszczona) AKTYWA Stan na r. PASYWA Stan na r. A. Majątek trwały 9.127,50 A. Kapitały własne, w tym: 9.726,50 I. Wartości niematerialne i prawne 697,00 I. Zysk zatrzymany (skumulowany) 7.226,50 II. Rzeczowy majątek trwały 8.430,50 B. Zobowiązania długoterminowe, w tym: 821,50 III. Finansowy majątek trwały 0 I. Długoterminowe kredyty bankowe 821,50 B. Majątek obrotowy 6.230,00 C. Zobowiązania krótkoterminowe (bieżące) 4.809,50 I. Zapasy 3.085,50 I. Kredyty bankowe 3.415,50 II. Należności i roszczenia 674,50 II. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług 394,00 III. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu IV. Środki pieniężne 483, ,50 III. Zobowiązania z tytułu płac 120,00 IV. Zobowiązania z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych 880,00 RAZEM AKTYWA (A+B) ,50 RAZEM PASYWA (A+B+C) ,50 ZARZĄDZANIE FIRMĄ