Zarobkowanie na urlopach macierzyńskich, rodzicielskim i wychowawczym

Zarobkowanie na urlopach macierzyńskich, rodzicielskim i wychowawczym

Kierownik Grupy Wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi Wydawca: Marlena Prószyńska Redaktor naczelna: Krystyna Trojanowska ISBN: 978-83-269-4096-5 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2015 Skład i łamanie: Raster studio 05-071 Sulejówek, ul. Konopnickiej 46, tel. 603 59 59 71 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10 Niniejszy e-book chroniony jest prawem autorskim. Przedruk materiałów bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Zaproponowane w niniejszym poradniku wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w poradniku wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

SPIS TREŚCI Umowa zlecenia na urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim... 4 Umowa o dzieło na urlopie macierzyńskim... 6 Dodatkowa umowa o pracę w trakcie urlopów... 6 Podstawa wymiaru składek pracowników zleceniobiorców... 6 Dokumenty ubezpieczeniowe za pracownika zleceniobiorcę... 7 Podjęcie zatrudnienia na urlopie wychowawczym... 8 Ubezpieczenia z tytułu umowy zlecenia lub umowy o pracę... 8 Umowa o dzieło na urlopie wychowawczym... 9 Dokumentacja ubezpieczeniowa za zarobkującego pracownika... 13 Inne formy zarobkowania... 14 3

ZAROBKOWANIE NA URLOPACH MACIERZYŃSKICH, RODZICIELSKIM I WYCHOWAWCZYM Coraz częściej zdarza się, że osoby przebywające na urlopach macierzyńskich, rodzicielskich lub wychowawczych podejmują w ich trakcie dodatkową pracę. Możliwość podjęcia zatrudnienia w czasie takiego urlopu uzależniona jest od jego rodzaju. Rodzaj urlopu oraz podstawa zarobkowania ma też wpływ na zakres i charakter ubezpieczeń z tytułu dodatkowej pracy podczas urlopu. Te dwa elementy decydują również o rodzaju dokumentów, które należy przekazać do ZUS, i sposobie ich wypełniania. Przepisy Kodeksu pracy oraz ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą chorobową, nie zabraniają podjęcia dodatkowego zatrudnienia w czasie pobytu na urlopie macierzyńskim lub urlopie rodzicielskim. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że pracownik korzystający z takiego urlopu nie może podejmować zarobkowania w ramach umowy o pracę z własnym pracodawcą, jeśli w jej ramach miałby wykonywać pracę tego samego rodzaju, jaką świadczył przed pójściem na urlop. Wspomniane ograniczenie nie obejmuje dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Na podjęcie zatrudnienia u pracodawcy udzielającego takiego urlopu pozwala bowiem art. 182 1 5 Kodeksu pracy, zwanego kp, przy czym pracownik nie może być wówczas zatrudniony w wymiarze wyższym niż 1/2 etatu. Umowa zlecenia na urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim Podpisanie umowy zlecenia przez pracownika korzystającego z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego nie zmienia zakresu i charakteru ubezpieczeń z tytułu urlopu. Oznacza to, że dana osoba nadal jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym (art. 9 ust. 1c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową). Z tytułu umowy zlecenia zainteresowany może przystąpić do tych ubezpieczeń dobrowolnie. Przystąpienie do nich spowoduje objęcie go obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym. 4

W takim przypadku zleceniobiorca nie jest objęty ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo, nie może również skorzystać z niego dobrowolnie. Podpisanie umowy zlecenia spowoduje również powstanie obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu tej umowy i to bez względu na to, czy zleceniobiorca przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych, czy też nie skorzysta z takiej możliwości (przykład 1.). PRZYKŁAD 1. Umowa zlecenia z obcym pracownikiem na urlopie macierzyńskim Dnia 4 maja 2015 r. firma podpisała umowę zlecenia z Anną P.,osobą przebywającą na urlopie macierzyńskim udzielonym w innym zakładzie pracy. W związku z tym, że zleceniobiorczyni nie wyraziła zgody na objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi, firma nie zgłosiła jej do żadnych ubezpieczeń i tym samym nie opłaca za nią żadnych składek. W czasie kontroli ZUS podważy takie postępowanie i nakaże dokonać zgłoszenia pani Anny do ubezpieczenia zdrowotnego z dniem 4 maja 2015 r. oraz opłacić zaległe składki wraz z odsetkami. Trzeba podkreślić, że w przypadku zawarcia umowy zlecenia z własnym pracownikiem przebywającym na urlopie macierzyńskim nie ma zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Przepis ten stanowi, że za pracownika uważa się także m.in. zleceniobiorcę, który umowę taką podpisał z własnym pracodawcą. Zleceniobiorca podlega więc w takiej sytuacji ubezpieczeniom na ogólnych zasadach przedstawionych wcześniej, a nie jako pracownik (przykład 2.). PRZYKŁAD 2. Umowy zlecenia z własnymi pracownicami Dnia 4 maja 2015 r. pracodawca podpisał umowy zlecenia z dwiema swoimi pracownicami, przy czym pani Magdalena K. przebywa na urlopie macierzyńskim, a pani Ewa R. pracuje. Jeżeli pani Magdalena nie wyrazi chęci na objęcie ubezpieczeniami dobrowolnymi, zleceniodawca powinien zgłosić ją tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z wykorzystaniem kodu tytułu ubezpieczenia właściwego dla zleceniobiorców. Pani Anna ze zlecenia będzie natomiast podlegała ubezpieczeniom pracowniczym, a podstawę wymiaru składek w jej przypadku stanowić będzie suma wynagrodzeń z umowy o pracę i umowy zlecenia. 5

Umowa o dzieło na urlopie macierzyńskim Kolejną z umów cywilnoprawnych zawieranych z osobami pobierającymi zasiłek macierzyński jest umowa o dzieło. Podpisanie takiej umowy nic nie zmienia w zakresie ubezpieczeń, ponieważ nie stanowi ona tytułu do objęcia nimi ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. Trzeba zwrócić uwagę, że nie ma tu znaczenia, czy osobą korzystającą z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego jest pracownik własny, czy też obcy (przykład 3.). PRZYKŁAD 3. Umowa o dzieło z obcym pracownikiem na urlopie macierzyńskim Pracodawca podpisał umowę o dzieło z obcym pracownikiem przebywającym na urlopie rodzicielskim. Z tytułu tej umowy osoba ta nie musi być zgłaszana do żadnych ubezpieczeń. Nadal natomiast będzie podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z racji pobierania zasiłku macierzyńskiego w pierwszym zakładzie pracy. Dodatkowa umowa o pracę w trakcie urlopów Inaczej niż opisana wcześniej wygląda sytuacja, w przypadku gdy pracownik korzystający z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego podpisze dodatkową umowę o pracę. W takiej sytuacji obowiązkowe będą dla niego ubezpieczenia z obu tytułów. Z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego pracownik podlegać będzie ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, a z tytułu umowy o pracę objęty będzie wszystkimi rodzajami ubezpieczeń społecznych (emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym) oraz ubezpieczeniem zdrowotnym (art. 9 ust. 1d ustawy systemowej). Podstawa wymiaru składek pracowników zleceniobiorców Podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych w przypadku pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego albo rodzicielskiego stanowi kwota pobieranego zasiłku macierzyńskiego (art. 18 ust. 6 ustawy systemowej). Przypomnijmy, że pracodawca będący płatnikiem zasiłku jedynie wykazuje należne składki, ale ich nie opłaca. Są one bowiem w całości finansowane z budżetu państwa. Podobnie ustalana jest podstawa wymiaru składek zdrowotnych, przy czym nie podlega tu wyłączeniu wynagrodzenie chorobowe, a sama podstawa zmniejszana jest o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego. 6

Tabela 1. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od umowy zlecenia lub umowy o pracę zawartej z pracownikiem przebywającym na urlopie macierzyńskim albo rodzicielskim Tytuł do dodatkowego ubezpieczenia Umowa zlecenia, za wykonanie której odpłatność ustalona została kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie Umowa zlecenia, za wykonanie której odpłatność ustalona została w inny sposób Umowa o pracę Podstawa wymiaru składek Przychód z umowy zlecenia w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, z wyłączeniem zasiłków oraz dochodów wymienionych w rozporządzeniu składkowym, które dotyczą zleceniobiorców Zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od minimalnego wynagrodzenia za pracę Przychód w rozumieniu przepisów podatkowych osiągany z tytułu pozostawania w stosunku pracy, z wyłączeniem wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłków, a także dochodów wymienionych w rozporządzeniu składkowym Dokumenty ubezpieczeniowe za pracownika zleceniobiorcę Fakt podjęcia dodatkowego zatrudnienia poza umową o dzieło musi znaleźć odzwierciedlenie w dokumentach ubezpieczeniowych. Osoba taka powinna być zgłoszona do ubezpieczeń na druku ZUS ZUA albo ZUS ZZA jeżeli podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Oprócz tego muszą być za nią składane raporty ZUS RCA, w których rozliczane będą składki od wynagrodzeń z dodatkowego źródła. Płatnik zasiłku macierzyńskiego nadal składa dotychczasowe formularze (przykład 4.). 7 PRZYKŁAD 4. Dokumenty do ZUS za zleceniobiorczynię pracownicę innej firmy na urlopie macierzyńskim Firma podpisała umowę zlecenia z Iwoną F., pracownicą innej firmy przebywającą na urlopie macierzyńskim. Pani Iwona otrzymuje z tego tytułu zasiłek macierzyński w wysokości 2.500 zł, którego płatnikiem jest pracodawca. Umowę zlecenia podpisano na okres od 1 grudnia 2014 r. do 31 marca 2015 r. i okres ten w całości przypadał na czas wspomnianego urlopu. Wynagrodzenie ze zlecenia ustalono w stałej miesięcznej stawce wynoszącej 1.500 zł, a zleceniobiorczyni nie wyraziła chęci przystąpienia do ubezpieczeń dobrowolnych.

Firma powinna była zgłosić panią Iwonę do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 XX i datą 1 grudnia 2014 r., jako datą powstania obowiązku ubezpieczenia. Jednocześnie za miesiące grudzień 2014 roku oraz styczeń, luty, marzec 2015 roku zleceniodawca powinien złożyć za tę osobę raport ZUS RZA (z tym samym kodem tytułu ubezpieczenia), gdzie powinna zostać rozliczona składka zdrowotna od kwoty 1.500 zł. Z kolei pracodawca udzielający urlopu macierzyńskiego miał obowiązek składać dotychczasowe dokumenty za tę pracownicę, tj.: `` raport ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 XX, w którym wykazywał składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty 2.500 zł, `` raport ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 XX, z kodem świadczenia/przerwy 311, okresem obejmującym dany miesiąc, liczbą dni kalendarzowych w tym miesiącu, jako liczbą dni zasiłkowych/liczbą wypłat, oraz kwotą 2.500 zł. Podjęcie zatrudnienia na urlopie wychowawczym Pracownik może podjąć dodatkowe zatrudnienie także w czasie urlopu wychowawczego. Zatrudnienie to może być podjęte zarówno u dotychczasowego, jak i u innego pracodawcy. Jedynym ograniczeniem jest to, aby nie wyłączało ono możliwości dalszego sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 1862 1 kp) (przykład 5.). PRZYKŁAD 5. Zarobkowanie na urlopie wychowawczym Dwoje pracowników, Agata T. i Emil C., korzystających z urlopów wychowawczych podjęło dodatkowe zatrudnienie. Pani Agata podpisała umowę o pracę z obcym pracodawcą na pełen etat, pan Emil zaś zawarł umowę zlecenia i pracę będzie świadczył w swoim domu. W przypadku pani Agaty podjęcie zatrudnienia wyklucza możliwość sprawowania opieki nad dzieckiem i urlop wychowawczy powinien być przerwany przez pracodawcę, który go udzielił. W sytuacji pana Emila nie ma takich zastrzeżeń, ponieważ zleceniobiorca będzie świadczył pracę w miejscu zamieszkania, a więc nadal będzie mógł się opiekować dzieckiem. Ubezpieczenia z tytułu umowy zlecenia lub umowy o pracę Osoby przebywające na urlopach wychowawczych objęte są z tego tytułu ubezpieczeniem emerytalno-rentowym oraz zdrowotnym tylko wówczas, gdy nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie posiadają innych tytułów do ubezpieczeń (art. 9 ust. 6 ustawy systemowej 8

oraz art. 66 ust. 1 pkt 32 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm., zwanej ustawą zdrowotną). Dlatego art. 36 ust. 2a ustawy systemowej nakłada na pracowników korzystających z urlopów wychowawczych obowiązek poinformowania swojego pracodawcy o ustaleniu prawa do emerytury lub renty albo o podleganiu ubezpieczeniom z innego tytułu niż wspomniany urlop. Jeżeli pracownik nie powiadomi pracodawcy udzielającego urlopu wychowawczego o zaistnieniu jednego z wymienionych faktów, to po zauważeniu błędu przez ZUS pracodawca zostanie poinformowany o tym i będzie musiał złożyć korektę dokumentów rozliczeniowych za dany okres. Jeśli w czasie pobytu na urlopie wychowawczym pracownik podejmie dodatkowe zatrudnienie w ramach umowy o pracę albo umowy zlecenia, to ubezpieczeniami zostanie objęty z tytułu takiej umowy. Nie będzie natomiast podlegał ubezpieczeniom z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego (przykład 6.). PRZYKŁAD 6. Zlecenie na urlopie wychowawczym Pracownica Marta B. przebywająca na urlopie wychowawczym (od 1 lipca 2014 r. do 31 lipca 2015 r.) podpisała umowę zlecenia z obcym pracodawcą na okres od 1 marca 2015 r. do 30 czerwca 2015 r. Pani Marta poinformowała swojego pracodawcę o zawarciu umowy zlecenia, co spowodowało zawieszenie ubezpieczeń z tytułu urlopu wychowawczego w okresie objętym umową (marzec czerwiec 2015 roku). W tym czasie osoba ta podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowego i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu umowy zlecenia. Do ubezpieczenia chorobowego zleceniobiorczyni może przystąpić dobrowolnie. Umowa o dzieło na urlopie wychowawczym Podobnie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego podpisanie umowy o dzieło przez pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego nie wpływa na zakres i tytuł ubezpieczeń takiej osoby. Nadal będzie ona podlegała ubezpieczeniom tylko z tytułu pobytu na urlopie wychowawczym. Warto przypomnieć, że podstawę składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe osób podlegających ubezpieczeniom z tytułu pobytu na urlopie wychowawczym stanowi kwota odpowiadająca 60% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia rocznej kwoty 9

granicznej w danym roku (tj. 2.375,40 zł). Jednocześnie podstawa ta nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy i niższa niż 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, zgodnie z art. 18 ust. 5b oraz ust. 14 ustawy systemowej (tj. 1.312,50 zł). Podstawa wymiaru składki zdrowotnej odpowiada kwocie specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, stosownie do art. 81 ust. 8 pkt 10 ustawy zdrowotnej (tj. 520 zł). Wzór oświadczenia pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym do celów ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego Nazwisko: Maliszewska Imię: Brygida Data urodzenia: 1986.06.23 Numer PESEL: 86062365122 Adres zamieszkania: 02-397 Warszawa, ul. Dickensa 10 m. 155 OŚWIADCZENIE Oświadczam, że: mam ustalone prawo do emerytury tak/nie* mam ustalone prawo do renty tak/nie* jeśli tak, podać od kiedy oraz numer decyzji posiadam inny tytuł/-y do ubezpieczeń społecznych tak/nie* jeśli tak, podać jaki: umowa zlecenia jeśli tak, podać od kiedy do kiedy: od 1 maja 2015 r. do 31 lipca 2015 r. mam inny tytuł, z którego jest opłacana składka na ubezpieczenie zdrowotne tak/nie* jeśli tak, podać jaki: umowa zlecenia jeśli tak, podać od kiedy do kiedy: od 1 maja 2015 r. do 31 lipca 2015 r. O wszelkich zmianach w stosunku do danych zawartych w niniejszym oświadczeniu zobowiązuję się niezwłocznie poinformować płatnika składek. * niepotrzebne skreślić Warszawa, 4 maja 2015 r. Brygida Maliszewska 10

Tabela 2. Zbieg urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego z innym tytułem do ubezpieczeń Rodzaj dodatkowego tytułu do ubezpieczeń Wykonywanie pracy nakładczej Wykonywanie pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy o świadczenie usług, wobec której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpraca przy wykonywaniu takiej pracy Współpraca przy wykonywaniu umowy zlecenia Prowadzenie pozarolniczej działalności lub współpraca przy jej prowadzeniu Zakres ubezpieczeń Urlop macierzyński lub rodzicielski Z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego obowiązkowe są ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Z tytułu pracy nakładczej obowiązkowe jest tylko ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczenia emerytalno-rentowe są dobrowolne. Jeżeli zainteresowany do nich przystąpi, będzie objęty obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym. Nie występuje tu natomiast prawo do ubezpieczenia chorobowego. Z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego obowiązkowe są ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy o świadczenie usług, wobec której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpracy przy wykonywaniu takiej pracy obowiązkowe jest tylko ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczenia emerytalno-rentowe są dobrowolne. Jeżeli zainteresowany do nich przystąpi, będzie objęty obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym. Nie występuje tu natomiast prawo do ubezpieczenia chorobowego. Z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego obowiązkowe są ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Z tytułu współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy o świadczenie usług, wobec której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpracy przy wykonywaniu takiej pracy obowiązkowe jest tylko ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczenia emerytalno-rentowe są dobrowolne. Jeżeli zainteresowany do nich przystąpi, będzie objęty obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym. Nie występuje tu natomiast prawo do ubezpieczenia chorobowego. Z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego obowiązkowe są ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy przy jej prowadzeniu obowiązkowe jest tylko ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczenia emerytalno-rentowe są dobrowolne. Jeżeli zainteresowany do nich przystąpi, będzie objęty obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym. Nie występuje tu natomiast prawo do ubezpieczenia chorobowego. 11

Rodzaj dodatkowego tytułu do ubezpieczeń Wykonywanie pracy nakładczej Wykonywanie pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy o świadczenie usług, wobec której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpraca przy wykonywaniu takiej pracy Współpraca przy wykonywaniu umowy zlecenia Prowadzenie pozarolniczej działalności lub współpraca przy jej prowadzeniu Urlop wychowawczy Zakres ubezpieczeń Ubezpieczenia z tytułu pobytu na urlopie wychowawczym ulegają zawieszeniu. Dana osoba podlega ubezpieczeniom z dodatkowego tytułu. Obowiązkowe są dla niej ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Ubezpieczenia z tytułu pobytu na urlopie wychowawczym ulegają zawieszeniu. Dana osoba podlega ubezpieczeniom z dodatkowego tytułu. Obowiązkowe są dla niej ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Ubezpieczenia z tytułu pobytu na urlopie wychowawczym ulegają zawieszeniu. Dana osoba podlega ubezpieczeniom z dodatkowego tytułu. Obowiązkowe są dla niej ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Ubezpieczenia z tytułu pobytu na urlopie wychowawczym ulegają zawieszeniu. Dana osoba podlega ubezpieczeniom z dodatkowego tytułu. Obowiązkowe są dla niej ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Pracodawca udzielający urlopu wychowawczego jedynie wykazuje należne składki, ale ich nie opłaca. Identycznie jak w przypadku składek od zasiłku macierzyńskiego są one bowiem w całości finansowane z budżetu państwa (przykład 7.). PRZYKŁAD 7. Umowa o dzieło z własną pracownicą na urlopie wychowawczym W dniu 4 maja 2015 r. pracodawca podpisał umowę o dzieło z własną pracownicą Izabelą W. przebywającą na urlopie wychowawczym. Z tytułu tej umowy pracownica nie podlega żadnym ubezpieczeniom. Nadal jest objęta ubezpieczeniami z tytułu pobytu na urlopie wychowawczym. Fakt, że pani Izabela wykonuje czynności w ramach umowy o dzieło na rzecz własnego pracodawcy, nie ma tu znaczenia, ponieważ w trakcie urlopu wychowawczego 12

następuje swoiste zawieszenie stosunku pracy, w związku z czym nie ma wówczas zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Dokumentacja ubezpieczeniowa za zarobkującego pracownika Jak wcześniej wspomniano, podpisanie dodatkowej umowy zlecenia lub umowy o pracę z pracownikiem korzystającym z urlopu wychowawczego skutkuje zmianą tytułu do ubezpieczeń oraz ich zakresu, co musi znaleźć odzwierciedlenie w dokumentach ubezpieczeniowych. Płatnik podpisujący taką umowę zgłasza daną osobę do ubezpieczeń na druku ZUS ZUA oraz rozlicza składki od wypłacanego wynagrodzenia w raporcie ZUS RCA. Natomiast pracodawca udzielający urlopu składa dotychczasowy raport ZUS RSA wykazujący przerwę w opłacaniu składek pracowniczych oraz raport dodatkowy, gdzie wykazuje przerwę w opłacaniu składek z tytułu pobytu na urlopie wychowawczym (przykład 8.). PRZYKŁAD 8. Pracownik na urlopie wychowawczym zleceniobiorcą u swego pracodawcy Dnia 1 grudnia 2014 r. pracownik Adam Z. przebywający na urlopie wychowawczym podpisał umowę zlecenia z własnym pracodawcą. Umowę zawarto na okres od 1 grudnia 2014 r. do 31 marca 2015 r., a urlop wychowawczy zakończy się z dniem 31 lipca 2015 r. Wynagrodzenie za zlecenie ustalono w stałej miesięcznej stawce wynoszącej 3.000 zł płatnej do końca danego miesiąca kalendarzowego. W ciągu 7 dni firma zgłosiła pana Adama do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla zleceniobiorców, tj. 04 11 XX. W związku z tym, że zleceniobiorca wyraził chęć objęcia go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, pracodawca zgłosił go do tego ubezpieczenia na tym samym druku. Przez cały okres trwania umowy zlecenia pracodawca, będący jednocześnie zleceniodawcą, wykazywał pana Adama w następujących raportach rozliczeniowych: `` ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 XX, gdzie rozliczał składki na ubezpieczenia społeczne od kwoty 3.000 zł, a na ubezpieczenie zdrowotne od 2.588,70 zł (3.000 zł 411.30 zł, tj. składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków zleceniobiorcy), `` ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 XX, cyfrą 121 lub 122 jako kodem świadczenia/przerwy, okresem obejmującym dany miesiąc kalendarzowy oraz liczbą dni przypadających w tym miesiącu (symbol 121 oznacza urlop wychowawczy udzielony na podstawie art. 186 1 kp, czyli tzw. urlop podstawowy przysługujący na zdrowe dziecko. 13

`` Symbol 122 oznacza natomiast urlop wychowawczy udzielany na podstawie art. 186 2 kp, tj. urlop w wydłużonym wymiarze przysługujący na dziecko niepełnosprawne), ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 XX, cyfrą 350 jako kodem świadczenia/ przerwy, okresem obejmującym dany miesiąc oraz liczbą dni w tym miesiącu. Inne formy zarobkowania Wpływ innych częściej występujących w praktyce form zarobkowania podczas korzystania z urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego na zakres i tytuł ubezpieczeń przedstawia tabela obok. Podstawa prawna: ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502), ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 121), ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159). Bogdan Godzisz specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych 2BW14 ISBN 978-83-269-4096-5 14