Poradnik przedsiębiorcy 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

Transkrypt

1 Poradnik przedsiębiorcy 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 137 Poz. 887) obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na terenie Polski prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujące. Osoby te stosownie do art. 12 ust. 1 ww. ustawy podlegają obowiązkowo również ubezpieczeniu wypadkowemu. Dobrowolnie natomiast podlegają ubezpieczeniu chorobowemu ( art.11 ust.2 ww. ustawy). Obowiązek ubezpieczenia społecznego dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą powstaje od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. W przypadku osób współpracujących obowiązek ubezpieczenia powstaje od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności do dnia zakończenia tej współpracy. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym ww. osób następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: - osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, - twórcę i artystę, - osobę wykonującą wolny zawód w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Osobą współpracującą jest również osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, jeżeli spełnia kryteria dla tych osób, o których mowa wyżej. Powyższe nie dotyczy osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Na uwagę zasługuje fakt, iż osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności ( art.9 ust.3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Z pozostałych zaś rodzajów działalności nie podlegają ubezpieczeniom społecznym w ogóle. Przepis ten nie ma zastosowania do osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności. W przypadku, gdy osoby współpracujące, współpracują przy prowadzeniu kilku rodzajów pozarolniczej działalności, to obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają z jednej wybranej współpracy. Pozostałe zaś dają jej prawo do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego. W przypadku, gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą pozostaje równocześnie w stosunku pracy, wówczas obowiązkowo jest obejmowana ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy. Pod warunkiem jednak, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca nie jest niższa od kwoty najniższego wynagrodzenia. Jeżeli bowiem podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od kwoty najniższego wynagrodzenia, to prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej stanowi, obok obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu stosunku pracy, tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Z obu tytułów osoba ta podlega również

2 ubezpieczeniu zdrowotnemu. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, mająca ustalone prawo do emerytury lub renty, z tego tytułu podlega dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym. Jeżeli przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowe będzie dla niej ubezpieczenie wypadkowe, nie podlega zaś dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe występuje bowiem wyłącznie obok obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają: - od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony, - od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie z zastrzeżeniem, że jeżeli za część miesiąca został pobrany zasiłek dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje: w uzasadnionych przypadkach ZUS, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, - od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osób z nimi współpracujących stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału ( art.18 ust. 8). Od podstawy wymiaru ustalonej w ww. sposób prowadzący pozarolniczą działalność nalicza składki w wysokości: - na ubezpieczenie emerytalne - 19,52%, - na ubezpieczenie rentowe - 13,00%, - na ubezpieczenie chorobowe - 2,45%, - na ubezpieczenie wypadkowe - (od 0,97 % do 3,68 %), przy zatrudnieniu do 9 osób - 1,93 % Składki na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność w całości finansuje z własnych środków również składki na ubezpieczenie społeczne osób współpracujących. Za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek, o których mowa wyżej, stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku. Zgodnie z art.8 pkt.1 lit. c) ustawy z dnia 6 lutego 1997 roku o powszechnym ubezpieczeniu społecznym ( Dz. U. Nr 28, poz.153) obowiązkowi ubezpieczenia społecznego podlegają osoby objęte ubezpieczeniem społecznym, które są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą lub osobami z nimi współpracującymi. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz osób współpracujących powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym. Podstawę wymiary składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tych osób ( art. 21). Od tak ustalonej podstawy wymiaru nalicza się składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75%. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca osoba podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu. Za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność składkę zdrowotną oblicza, odprowadza i finansuje ze środków własnych osoba prowadząca działalność. Należy podkreślić, że zgodnie z art. 22 ustawy, jeżeli spełnione są przesłanki do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego z więcej niż jednego tytułu, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie. Podsumowując, osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zobowiązana jest do opłacania

3 składki na ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jak i wówczas, gdy z tego tytułu ma prawo do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, niezależnie od tego czy przystąpiła do dobrowolnych ubezpieczeń. Na takich samych zasadach ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności. Jeżeli ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego źródła w ramach takiego samego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego ze źródeł przychodów ( art. 22 ust. 2). Przepis ten, dla osób prowadzących kilka rodzajów pozarolniczej działalności skutkuje obowiązkiem opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne ze wszystkich rodzajów działalności. Z tym, że przepis ten stanowi o podjętej działalności w ramach danego wpisu, a w konsekwencji obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne powstaje z chwilą faktycznego rozpoczęcia prowadzenia tej działalności. W przypadku prowadzenia kilku rodzajów pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie " n " wpisów do ewidencji działalności, osoba prowadząca tego typu działalność zobowiązana jest opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru nie niższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale powiększoną " n " -krotnie. Przepisy ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym zwolniły niektóre osoby prowadzące pozarolniczą działalność z obowiązku opłacania składki zdrowotnej za dany miesiąc kalendarzowy, po spełnieniu pewnych warunków określonych w tej ustawie. Zgodnie z rat.22 ust.4 ustawy, składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana od dodatkowych dochodów z działalności pozarolniczej przez osoby, których świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty najniższego wynagrodzenia, w przypadku gdy osoby te : - uzyskają dodatkowe dochody z tej działalności w wysokości nie przekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury, - opłacają podatek dochodowy w formie karty podatkowej. Warunki te nie muszą być spełnione łącznie. Artykuł 22 ust. 5 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym stanowi, że składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osoby zaliczane do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, od dodatkowych przychodów z prowadzonej przez te osoby działalności pozarolniczej, jeżeli osoby te: - uzyskają dodatkowe dochody z tej działalności w wysokości nie przekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury, - opłacają podatek dochodowy w formie karty podatkowej. Warunki te nie muszą być spełnione łącznie. Dodać jeszcze należy, że do stopnia niepełnosprawności, dla celów ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ( Dz. U. Nr 123, poz.776 ). Zgodnie z art. 5 tej ustawy, orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o: - całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art.12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. Nr 162, poz.1118) traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, - całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art.12 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku, jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, - częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 3, oraz celowość przekwalifikowania, o którym mowa w art. 119 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku, jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. Podkreślenia wymaga, że do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą nie ma zastosowania art. 22a ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, zgodnie, z którym w przypadku, gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, o którym mowa w art. 24

4 ust. 1-8, zgodnie z przepisami art.19-22, jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez tego płatnika zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. Inaczej w myśl art. 22 ust. 6 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, jeżeli działalność pozarolnicza stanowi jedyne źródło przychodów osób zaliczonych do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, które z tytułu prowadzenia tej działalności uzyskują przychody w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% koty najniższej emerytury, składka opłacana jest w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Powyższe dotyczy również osób z orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz osób o całkowitej niezdolności do pracy ustalone na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia Jak wynika z art. 16 ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, do ubezpieczenia zdrowotnego osób objętych ubezpieczeniem społecznym stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczenia społecznego. Tym samym osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą ma obowiązek zgłoszenia siebie jako płatnika składek oraz osoby ubezpieczonej do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku tych ubezpieczeń. W tym samym terminie dokonuje zgłoszenia osoby współpracującej. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą dokonują zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ww. terminie na następujących formularzach: - ZUS ZFA - zgłoszenie/zmiana danych płatnika składek- osoby fizycznej, - ZUS ZUA - zgłoszenie do ubezpieczeń/zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej( za siebie i osobę współpracującą), - ZUS ZBA - informacja o numerach bankowych płatnika składek, jeżeli płatnik posiada więcej niż jeden rachunek bankowy, - ZUS ZAA - adresy prowadzenia działalności gospodarczej przez płatnika składek, gdy adres prowadzenia działalności jest inny niż adres siedziby. Na osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą spoczywa także obowiązek przesyłania w tym samym terminie deklaracji rozliczeniowych ( a w przypadku zatrudniania osób współpracujących lub innych osób uzasadniających objęcie ich ubezpieczeniami również i innych raportów miesięcznych ) oraz opłacenia składek za dany miesiąc nie później niż: - do 10 dnia następnego miesiąca - w przypadku gdy opłaca składkę wyłącznie za siebie, - do 15 dnia następnego miesiąca - w pozostałych przypadkach. Oprócz powyższych składek prowadzący pozarolniczą działalność zobowiązany jest za siebie, a także osoby współpracujące do opłacania składek na fundusz pracy, ustalonej od kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania jej ograniczenia do 30 krotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej najniższe wynagrodzenie. Obowiązek ten wynika z art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu ( Dz. U. z 2001 Nr 6, poz. 56 ). Składki na Fundusz Pracy opłaca się za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne. Oznacza to, że w razie, gdy prowadzący pozarolniczą działalność (lub osoba współpracująca) podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym, składki na Fundusz Pracy nie opłaca. Jeżeli osoba fizyczna jest pracodawcą zatrudniającym pracowników w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością gospodarczą, to za te osoby zobowiązana jest do opłacania również składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Obowiązek ten wynika z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ( Dz. U. z 1994 Nr.1, poz. 1). Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ustala się od

5 wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia do trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. METRYKA Liczba odwiedzin : 10 Podmiot udostępniający informację : Urząd Miasta w Dzierżoniowie Osoba wprowadzająca informację : Osoba odpowiedzialna za informację : Czas wytworzenia: :17:28 Czas publikacji: :17:28 Data przeniesienia do archiwum :