Rachunek kosztów dla inżyniera Wykład 11. Produkcja pomocnicza koszty produkcji pomocniczej, rozliczanie kosztów produkcji pomocniczej, ceny transferowe Zofia Krokosz-Krynke, Dr inż., MBA zofia.krokosz-krynke@pwr.edu.pl http://www.ioz.pwr.wroc.pl/pracownicy/krokosz/
Produkcja pomocnicza Produkcja wyrobów i usług na wewnętrzne potrzeby (rzadko sprzedaż na zewnątrz) Wydziały energetyczne (woda, para, energia elektryczna, gazy techniczne, sprężone powietrze,...) Wydziały transportowe (samochodowy, kolejowy,..) Wydziały remontowo-budowlane (warsztaty ogólnomechaniczne, ślusarskie, stolarskie, ) Wydziały wytwórcze (prototypy narzędzi, opakowań, ) Biura konstrukcyjno-technologiczne, laboratoria,. Wydziały informatyczne,.. Świadczenia produkcji pomocniczej Jednorodne mające określoną jednostkę kalkulacyjną (można ustalić koszt jednostkowy świadczeń przez podzielenie sumy kosztów okresu obrachunkowego przez liczbę wyprodukowanych jednostek np. produkcja gazu [m 3 ], transport [tkm]) Różnorodne koszt jednostkowy określa się na podstawie indywidualnych kosztów tj. oblicza się koszt zleceń wewnętrznych (zróżnicowane usługi wydziału remontowego, wytworzenia narzędzia, ) Zofia Krokosz-Krynke 2
Rozliczenia międzywydziałowe - kierunek świadczeń W całości i wyłącznie na rzecz wydziałów podstawowych i działalności ogólnozakładowej Świadczenia na rzecz wydziałów podstawowych oraz na rzecz innych wydziałów pomocniczych PPom PPom PPom Produkcja Podstawowa PPom PPom PPom Produkcja Podstawowa Świadczenia na rzecz wydziałów podstawowych, innych wydziałów pomocniczych oraz dla siebie PPom PPom PPom Produkcja Podstawowa Zofia Krokosz-Krynke 3
Informacje potrzebne przy rozliczaniu kosztów wydziałów pomocniczych Suma kosztów wydziału produkcji pomocniczej Globalna wielkość wytworzonych przez wydział w danym okresie jednostek kalkulacyjnych (kwh, tony pary, itp..) Ilość jednostek kalkulacyjnych świadczeń pobranych przez poszczególnych odbiorców wewnętrznych (ew. zewnętrznych) Rozliczenia na podstawie rzeczywistej wielkości kosztów kosztach umownych (stawki, ceny umowne, ceny transferowe) Metody rozliczania kosztów wydziałów pomocniczych Metoda kolejnych przybliżeń Metoda układu równań Metoda zamykania zamówień Zofia Krokosz-Krynke 5
Przykład - dane Produkcja podstawowa Produkcja pomocnicza X Y Z razem 80 000 70 000 50 000 200 000 I II 25 000 40 000 65 000 265 000 koszty wg danych z księgowości w PLN układ świadczonych usług w procentach od do Produkcja pomocnicza Produkcja podstawowa Produkcja pomocnicza X Y Z I II I 20 40 30-10 II 40 20 20 20 - Zofia Krokosz-Krynke 6
Przykład rozwiązanie metodą kolejnych przybliżeń Kolejne rozliczenia kosztów zgodnie z podaną wartością procentową do momentu, kiedy nierozliczona wartość kosztów będzie mało znacząca Produkcja podstawowa Produkcja pomocnicza Razem X Y Z I II 1. Rozliczenie zgodnie z danymi 80 000 70 000 50 000 25 000 40 000 265 000 2. Rozliczenie kosztów wydz. I 5 000 10 000 7 500 (25 000) 2 500 30% 10% 3. Rozliczenie kosztów wydz. II 17 000 8 500 8 500 8 500 (42 500) 4. Rozliczenie kosztów wydz. I 1 700 3 400 2 550 (8 500) 850 30% 10% 5. Rozliczenie kosztów wydz. II 340 170 170 170 (850) 6. Rozliczenie kosztów wydz. I 34 68 51 (170) 17 30% 10% 7. Rozliczenie kosztów wydz. II 6,8 3,4 3,4 3,4 (17) Razem 104 080,8 92 144,4 68 774,4 264 999,6 Zofia Krokosz-Krynke 7
Przykład rozwiązanie metodą układu równań a całkowite koszty wydziału pomocniczego I b całkowite koszty wydziału pomocniczego II a = 25 000 + 0,2 b b = 40 000 + 0,1 a a = 33 673,5 b = 43 367,3? wydziały produkcyjne X Y Z 1. Rozliczenie zgodnie z danymi 80 000,0 70 000,0 50 000,0 200 000,0 2. Rozliczenie kosztów wydziału produkcji pomocniczej I 6 734,7 13 469,4 10 102,0 30% 30 806,1 3. Rozliczenie kosztów wydziału produkcji pomocniczej II 17 346,8 8 673,5 8 673,5 34 673,9 Razem 104 081,6 92 142,9 68 775,5 265 480,0 Zofia Krokosz-Krynke 8
Przykład rozwiązanie metodą zamykania zleceń Ustalenie hierarchii jednostek pomocniczych wg największej ilości usług na rzecz innych jednostek pomocniczych Kolejne rozliczenia kosztów jednostek zgodnie z podaną wartością procentową wg ustalonej hierarchii 1 Produkcja podstawowa Produkcja pomocnicza Produkcja pomocnicza X Y Z I II 2 I 20 40 30-10 II 40 20 20 20 - Produkcja podstawowa Produkcja pomocnicza Razem X Y Z I II 1. Rozliczenie zgodnie z danymi 80 000 70 000 50 000 25 000 40 000 265 000 2. Rozliczenie kosztów wydz. II 16 000 3. Rozliczenie kosztów wydz. I 6 600 8 000 13 200 8 000 9 900 30% 8 000 (40 000) Razem 105 600 91 200 67 900 264 700 Zofia Krokosz-Krynke 9
Przykład porównanie rozwiązań różnymi metodami Koszt X Koszt Y Koszt Z Razem 1. Metoda kolejnych przybliżeń 2. Metoda układu równań 3. Metoda zamykania zleceń 104 080,8 92 144,4 68 774,4 264 999,6 104 081,6 92 142,9 68 775,5 265 480,0 105 600,0 91 200,0 67 900,0 264 700,0 Zofia Krokosz-Krynke 10
Ceny transferowe (wewnętrzne) produkcji pomocniczej i podstawowej Podstawa określenia wyniku działalności gospodarczej w samodzielnej jednostce Podstawa podejmowania prawidłowych decyzji gospodarczych, zgodnych z ogólnymi celami firmy Umacnianie samodzielności wydzielonej jednostki gospodarczej Ceny oparte na kosztach zmiennych Ceny oparte na kosztach całkowitych Ceny typu koszt plus Oparte na kosztach (rzeczywiste, planowane lub normatywne koszty wytwarzania półproduktu) Oparte na cenach rynkowych (ceny osiągane przy sprzedaży wewnętrznej lub ceny rynkowe stosowane przez inne przedsiębiorstwa) Umowne (negocjowane między samodzielnymi zakładami firmy kompromis między kosztami a ceną rynkową) Oparte na określonym poziomie stopy zwrotu kapitału zaangażowanego w produkcję wyrobów w samodzielnym zakładzie Zofia Krokosz-Krynke 11
Wędliniarnia Rzeźnia Zofia Krokosz-Krynke: Produkcja pomocnicza - rozrachunek wewnętrzny w przedsiębiorstwie Ceny wewnętrzne oparte na kosztach przykład (na podstawie Dobija M., Rachunkowość zarządcza. PWN Warszawa 1996) Dwa zakłady przedsiębiorstwa - rzeźnia i wędliniarnia są wydzielonymi samodzielnie bilansującymi się zakładami, będącymi na własnym rozrachunku. Ceny określa się na podstawie wagi półtuszy i normatywnej robocizny bezpośredniej niezbędnej do rozdzielenia półtuszy. Jak ceny wewnętrzne wpływają na wyniki działalności? Koszt całkowity Koszt zmienny + 1 Koszt całkowity + 70% Wartość sprzedaży (1 000 kg) 10 000 11 000 17 000 Koszty zmienne (3 zł*1 000 kg) 3 000 3 000 3 000 Koszty zmienne - robocizna 2 000 2 000 2 000 Koszty stałe 5 000 5 000 5 000 Zysk operacyjny 0 1 000 7 000 Wartość sprzedaży (rynkowa) 30 000 30 000 30 000 Koszty surowca 10 000 11 000 17 000 Koszty zmienne - robocizna 7 000 7 000 7 000 Koszty stałe 5 000 5 000 5 000 Zysk operacyjny 8 000 7 000 1 000 Zysk zakładu 8 000 8 000 8 000 Zofia Krokosz-Krynke 12
Koszty podstawą ustalania ceny : cena = koszt + narzut (1) UKŁAD KOSZTÓW na jednostkę ogółem* materiały bezpośrednie 6,00 robocizna bezpośrednia 4,00 koszty pośrednie zmienne 3,00 koszty pośrednie stałe 70 000,00 koszty og. i adm. zmienne 2,00 koszty og. i adm.stałe 60 000,00 * dane dla 10 000 szt. układ absorbcyjny KOSZTY WYTWORZENIA na jednostkę ogółem* materiały bezpośrednie 6,00 60 000,00 robocizna bezpośrednia 4,00 40 000,00 koszty pośrednie zmienne 3,00 30 000,00 koszty pośrednie stałe 7,00 70 000,00 20,00 200 000,00 CENA = KOSZT WYTWORZENIA W UKŁADZIE ABSORBCYJNYM + NARZUT koszt wytworzenia 20.00 zł plus narzut kosztów og. i adm. i zysku 50% 10.00 zł cena 30.00 zł Zofia Krokosz-Krynke 13
Koszty podstawą ustalania ceny : cena = koszt + narzut (2) UKŁAD KOSZTÓW na jednostkę ogółem* materiały bezpośrednie 6,00 robocizna bezpośrednia 4,00 koszty pośrednie zmienne 3,00 koszty pośrednie stałe 70 000,00 koszty og. i adm. zmienne 2,00 koszty og. i adm.stałe 60 000,00 * dane dla 10 000 szt. metoda podziałowa CAŁKOWITY KOSZT ZMIENNY na jednostkę materiały bezpośrednie 6,00 robocizna bezpośrednia 4,00 koszty pośrednie zmienne 3,00 koszty og.i adm. zmienne 2,00 15,00 CENA = CAŁKOWITY KOSZT ZMIENNY + NARZUT całkowity koszt zmienny 15.00 zł plus narzut kosztów stałych i zysku 100% 15.00 zł cena 30.00 zł Zofia Krokosz-Krynke 14
Koszty podstawą ustalania ceny określanie narzutu (3) układ absorbcyjny NARZUT NA KOSZT WYTWORZENIA = POŻĄDANY ZWROT Z AKTYWÓW ILOŚĆ + x KOSZTY SPRZEDAŻY, OGÓLNE I ADMISTRACYJNE JEDNOSTKOWY KOSZT WYTWORZENIA metoda podziałowa NARZUT NA KOSZT ZMIENNY = POŻĄDANY ZWROT Z AKTYWÓW ILOŚĆ + KOSZT STAŁY x JEDNOSTKOWY KOSZT ZMIENNY sprzedaż roczna 20 000 szt sprzedaż roczna 20 000 szt wymagane aktywa 2 000 000 zł jednostkowy koszt wytworzenia 50,00 zł/szt koszty sprzed., og. i adm. 420 000 zł wymagany zwrot z kapitału ROI 25% wymagane aktywa 2 000 000 zł jednostkowy koszt zmienny 46,00 zł/szt całkowity koszt stały 500 000 zł wymagany zwrot z kapitału ROI 25% Narzut = (25% x 2 000 000) + 420 000 920 000 20 000 x 50,00 1 000 000 = = 92% Narzut = (25% x 2 000 000) + 500 000 = 1 000 000 = 109% 20 000 x 46,00 920 000 cena = 50,00 x (1+0,92) = 96,00 zł/szt cena = 46,00 x (1+ 1,09) = 96,00 zł/szt Zofia Krokosz-Krynke 15