SYSTEMY KLASY SCM - CZYNNIK PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ W ŁAŃCUCHU DOSTAW Piotr Piorunkiewicz Wprowadzenie W środowisku biznesowym na przestrzeni ostatnich kilku lat wyraźnie rysuje się tendencja ciążenia w kierunku koncepcji zarządzania opartej o podejście logistyczne. Na celowniku menadżerów w szczególności znalazły się rozwiązania integrujące poziomy działalności przedsiębiorstw tak by były w stanie sprostać wyzwaniom współczesnego rynku dostarczając swoim klientom nie tylko oczekiwanej wartości podstawowej jaką jest produkt ale również dodatkowej wartości dodanej opartej na kompleksowej obsłudze. Już M.E Porter w swojej publikacji doszedł do przekonania, że źródłem przewagi konkurencyjnej danego podmiotu nie jest jego sprawność funkcjonowania jako całości, lecz sprawność różnych rodzajów działań, jakie podejmuje, dostarczając na rynek swoje produkty. W tym charakterze szczególnego wymiaru nabiera działalność przedsiębiorstwa, którego sukces i powodzenie na rynku w ogromnej mierze zależy od wszystkich organizacji z nim współpracujących. Wartość końcowa produktu dla klienta jest zatem wypadkową udziałów poszczególnych przedsiębiorstw biorących udział w jego wytworzeniu. Zacieśnianie współpracy pomiędzy kooperującymi przedsiębiorstwami prowadzi w konsekwencji do wyeliminowania czynnika konkurencji przyczyniając się do utrwalenia więzi partnerskich opartych na zaufaniu. Współpraca part-
nerska jest zatem kluczowym czynnikiem kreowania przewagi konkurencyjnej. Wymaga jednak przełamania barier w dostępie do informacji o potrzebach klientów, jego wymaganiach, aktualnych stanach magazynowych, planach produkcyjnych, przewidywanym popycie itp. Integracja kluczowych procesów biznesowych towarzyszących przepływom materiałowym i informacyjnym na płaszczyźnie dostawca producent klient przyczynia się do wdrażania koncepcji opartych o filozofię zarządzania łańcucha dostaw (SCM) [Rutk03]. Procesy SCM stanowią dla menedżerów wielu firm ogromne wyzwanie. Determinantą skutecznego zarządzania procesami logistycznymi w obrębie łańcucha dostaw jest traktowanie informacji jako zasobu strategicznego warunkującego zakres i poziom współpracy organizacji działających na rynku. Połączenie nowoczesnych technologii przetwarzania informacji wraz z kompetencjami dostawców wdrażających systemy informatyczne stanowi wymierny czynnik budowania przewagi konkurencyjnej dla uczestników łańcucha dostaw. Decydującą rolę odgrywa zatem sprawny system informatyczny, który gromadzi informacje rozproszone wzdłuż ogniw łańcucha [Pior05]. Zadaniem systemu informatycznego dedykowanego dla potrzeb zarządzania logistycznego jest zatem zapewnienie koordynacji działań ogniw łańcucha i zgromadzonej wokół nich informacji, aby w pełni osiągnąć postawione cele logistyczne [GoSz00]. System taki powinna cechować: wiarygodność musi występować określony stopień wiarygodności, że informacja jest prawdziwa,
relewantność pełna informacja w odniesieniu do potrzeb użytkownika, przyswajalność informacja nie powinna wymagać dodatkowych przekształceń jej postaci; dostępność przy zachowaniu odpowiedniego czasu odpowiedzi, poufność dostępu przez jej odpowiednie kodowanie, tworzenie grup dostępu dla wąskiego grona użytkowników, autoryzacja dostępu, bezpieczeństwo w przypadku awarii, możliwość odtworzenia newralgicznych elementów systemu [Adam01]. Systemy informatyczne klasy SCM Rozwój systemów klasy SCM nierozerwalnie związany jest z postępującą ewolucją koncepcji łańcucha dostaw. Na przestrzeni prawie dwóch dziesięcioleci znacznie uległa zmianie ich funkcjonalność oraz stopień złożoności obsługiwanych procesów logistycznych. Pierwsze wersje systemów SCM wdrażano głównie z myślą o informatycznym wspomaganiu procesów zakupów, sprzedaży i obsługi klienta [Cies06]. Hermetyczność tworzonych w tym okresie rozwiązań na potrzeby SCM ograniczała wydatnie możliwość wymiany danych z systemami informatycznymi kooperantów. Głównie, ze względu na bariery informacyjne występujące pomiędzy ogniwami łańcucha. Sytuacja ta, na przestrzeni kilkudziesięciu kolejnych lat, uległa jednak radykalnej zmianie, dzięki technologiom informatycznym pozwalającym na wymianę informacji w czasie rzeczywistym co wydatnie przyczyniło się do optymalizacji samego łańcucha dostaw. Powyższe zmiany zdeterminowane zostały znaczącym postępem
telekomunikacyjnym, wszechobecnymi technologiami komputerowymi i stopniem wykorzystania multimediów w biznesie. Informacja stała się więc podstawowym zasobem nośnikiem wiedzy o procesach zachodzących wewnątrz łańcucha. Obecnie w systemach klasy SCM za priorytet uznaje się bezpieczny przepływ informacji towarzyszących kluczowym procesom biznesowym. Również funkcjonalność systemów klasy SCM z biegiem czasu uległa zmianie. Stały się one rozwiązaniami bardziej kompleksowymi, wykorzystywanymi we wspomaganiu celów strategicznych łańcucha dostaw, których główne zadanie ukierunkowano na wielopłaszczyznową biznesową integrację wszystkich kooperujących przedsiębiorstw. Wg M. Ciesielskiego funkcja integracyjna w systemach klasy SCM może być rozumiana jako [Cies06]: integracja wielofunkcyjna umożliwia scalanie i integrację wiodących funkcji przedsiębiorstwa na poziomie planowania i wykonania, integracja wielu przedsiębiorstw wykorzystuje możliwości Internetu na płaszczyźnie tworzenia powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami, ich partnerami handlowymi i klientami integracja z innymi systemami w przedsiębiorstwie umożliwia konwergencje danych z systemami transakcyjnymi. Do zalet systemów klasy SCM zalicza się [BiSk06]: możliwość integracji z innymi systemami w obrębie przedsiębiorstwa, możliwość integracji z systemami działającymi w kooperujących przedsiębiorstwach, korygowanie wielkości produkcji do zgłaszanego popytu przez klientów
możliwość prognozowania i symulacji zgłaszanego popytu przez klientów, możliwość planowania kierunków i optymalizacji źródeł dostaw, równoczesne planowanie potrzeb materiałowych i zdolności produkcyjnych, transparentność wzajemnych relacji pomiędzy uczestnikami łańcucha dostaw, planowanie przebiegu procesów zaopatrzenia, magazynowania, produkcji oraz transportu wzdłuż wszystkich ogniw łańcucha dostaw, definiowanie szans oraz wąskich gardeł mogących wpływać na sprawność łańcucha dostaw. Mechanizmy systemów klasy SCM pozwalają włączyć w bieżące procesy planowania i procesy wytwórcze dostawców oraz klientów dzięki czemu przedsiębiorstwo identyfikuje pojawiające się szanse oraz eliminuje do niezbędnego minimum skutki kosztowych pomyłek. SCM a korzyści biznesowe Aktualnie obserwuje się gwałtowny rozwój systemów informatycznych klasy SCM. Oferowane na rynku rozwiązania są zaawansowane technicznie i tworzą z reguły grupę zintegrowanych aplikacji dedykowanych do różnych podobszarów łańcucha dostaw. Należy zwrócić w tym miejscu uwagę, iż systemy SCM działają tylko w warstwie informacyjnej łańcucha dostaw. Informacje dostępne w systemie SCM czerpane są z systemu klasy MRP II lub ERP (najczęściej ERP). Podstawowym zadaniem systemu ERP jest integracja danych w ramach jednej aplikacji. Po-
szczególne aplikacje SCM wykorzystują więc ERP jako podstawowe źródło danych. Dlatego implementacje systemu SCM w przedsiębiorstwie wymaga nierozerwalnie wdrożenia systemu klasy ERP [KiSr05]. SCM optymalizuje najważniejsze procesy biznesowe w przedsiębiorstwie i co istotne wspomaga elektroniczne kanały wymiany informacji pomiędzy uczestnikami łańcucha dostawcami, partnerami, czy klientami, zapewniając transparentność na poziomie przepływu towarów, kontroli zapasów, prognoz czy tworzonych planów [Cies06]. Stopień przewagi konkurencyjnej Rys1. Tendencje rozwojowe SIZ Źródło: [Adam03] Wdrożenie systemu klasy SCM w przedsiębiorstwie przekłada się na szereg korzyści wśród których do najważniejszych można zaliczyć: przetwarzanie i konsolidację danych napływających z różnych źródeł systemu ERP a następnie udostępnianie ich w formie precyzyjnej informacji o bieżących potrzebach i wymaganiach klientów, zgłaszanym popycie wszystkim partnerom kooperujących w ramach łańcucha
dostaw. Dzięki dokładności oraz szybkości uzyskiwanej informacji można na bieżąco dokonywać korekt w doborze środków produkcji, dopasować wielkość produkcji do zgłaszanych potrzeb czy efektywniej zarządzać zapasami wydatnie ograniczając koszty magazynowania. reakcję na zmiany zachodzące w dowolnym miejscu wzdłuż łańcucha dostaw. Zmiany popytu oraz inne nieprzewidziane zdarzenia czy błędy są natychmiast raportowane w systemie wszystkim jego uczestnikom. Dzięki temu zainteresowani mogą szybko podjąć stosowne działania korygujące w bieżących planach produkcyjny zaopatrzeniu czy dystrybucji. oszczędności dzięki lepszemu planowaniu zaopatrzenia, produkcji czy dystrybucji. Przetworzone dane z systemu ERP dotyczące planu produkcji u klienta, udostępnione w SCM, stają się jednocześnie harmonogramem dostaw dla dostawców. Mamy tutaj do czynienia z pełną synchronizacją działań stron łańcucha co wydatnie przyczynia się do realizacji potrzeb rynkowych zgłaszanych po stronie klienta. obniżenie poziomu zapasów do niezbędnego minimum. Dostępność informacji o bieżącym i przewidywanym poziomie produkcji pozwala na zsynchronizowanie planów produkcyjnych z wielkością dostaw w ramach koncepcji Just in Time. Dzięki temu następuje obniżenie poziomu zapasów oraz bardziej równomierne wykorzystanie mocy produkcyjnych. Przy systemach SCM nieuzasadnione jest zatem stosowanie tradycyjnego podejście do planowania poziomu zapasów opartego o ekonomiczną wielkość zamówienia.
Podsumowanie Systemy klasy SCM na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat uległy znacznej ewolucji. W obecnie implementowanych rozwiązaniach główny nacisk kładzie się na ścisłą integrację przedsiębiorstwa z jego partnerami biznesowymi (dostawcami oraz klientami). Konsolidacja różnorodnych funkcji w ramach kluczowych procesów biznesowych, wspomaganych systemami klasy SCM, prowadzi do kreowania nowego wymiaru wartości łańcucha dostaw przekładając się również na wzrost przewagi konkurencyjnej poszczególnych jego uczestników. Literatura [Adam01] [Adam03] [BiSk06] [Cies06] [GoSz00] [KiSi05] Adamczewski P.: Informatyczne wspomaganie łańcucha logistycznego, Wyd. AE w Poznaniu, 2001. Adamczewski P.: Zintegrowane systemy informatyczne w praktyce, Mikom, Wydanie III, Warszawa 2003. Billewicz G., Skrzecz A.: Zarządzanie wiedzą w korporacyjnym łańcuchu dostaw, [w:] Grabara K., (red.), Informatyka w zarządzaniu logistyką, PTI, Katowice 2006. Ciesielski M.: Instrumenty zarządzania logistycznego, PWE, Warszawa 2006. Gołembska E., Szymczak M.: Logistyka międzynarodowa, Wyd. AE w Poznaniu, 2000. Kisielnicki J., Sroka H.: Systemy informacyjne biznesu, Placet, Wydanie III, Warszawa 2005.
[Pior05] [Rutk03] Piorunkiewicz P.: Wpływ informacji na procesy zarządzania łańcuchem dostaw, Systemy Wspomagania Organizacji, Katowice 2005. Rutkowski K.: Zarządzanie łańcuchem dostaw próba sprecyzowania terminu i określenia związków z logistyką, Gospodarka Materiałowa i Logistyka nr 12/2004. Mgr inż. Piotr Piorunkiewicz NET-CON ul. Wróblewskiego 17 42-506 Będzin Numer telefonu +48 608 132 605 e-mail: piorunkiewicz@poczta.onet.pl