Sylabus - FARMAKOLOGIA Z FARMAKODYNAMIKĄ 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów, np. Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Farmacja, studia magisterskie, jednolite, stacjonarne lub niestacjonarne, profil ogólnoakademicki Rok akademicki: 2016/2017 Nazwa modułu/przedmiotu: Farmakologia z farmakodynamiką Kod przedmiotu (z systemu Pensum): 29539 Jednostka/i prowadząca/e kształcenie: Kierownik jednostki/jednostek: Rok studiów (rok, na którym realizowany jest przedmiot): Semestr studiów (semestr, na którym realizowany jest przedmiot): Typ modułu/przedmiotu (podstawowy, kierunkowy, fakultatywny): Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz stopnie naukowe wszystkich wykładowców prowadzących przedmiot): Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot Zakład Farmakodynamiki WUM Dr hab. n. farm. Magdalena Bujalska-Zadrożny IV VII i VIII (zimowy i letni) podstawowy dr hab. Magdalena Bujalska-Zadrożny dr Anna Leśniak dr Michał Ordak dr Patrycja Kleczkowska mgr Anna de Corde mgr Agnieszka Kowalczyk mgr Karolina Pawlik mgr Michał Pstrągowski mgr Małgorzata Sasinowska-Motyl mgr Renata Wolińska Nie Strona 1 z 11
dostępny jest dla studentów w ramach programu Erasmus): Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba, do której należy zgłaszać uwagi dotyczące sylabusa): mgr Agnieszka Kowalczyk Liczba punktów ECTS: 17 2. Cele kształcenia 1. Przyswojenie wiedzy umożliwiającej zrozumienie wpływu leków na organizm i organizmu na lek w oparciu o ogólne zasady i prawidła, jakimi podlegają procesy zachodzące w układzie lek-organizm 2. Przyswojenie wiedzy o różnych mechanizmach działania leków, działaniach niepożądanych i interakcjach leków oraz procesów farmakokinetycznych 3. Umiejętność wykorzystania nabytej wiedzy o lekach w zależności od postaci leku, drogi podania, stanu klinicznego oraz wieku, płci i rasy pacjenta z uwzględnieniem polimorfizmu genetycznego w dalszym procesie kształcenia. Strona 2 z 11
3. Wymagania wstępne 1. Student powinien posiadać wiedzę z zakresu prawidłowej budowy i funkcji komórek, tkanek, narządów i układów organizmu ludzkiego oraz rozumie współzależności ich budowy i funkcji w warunkach zdrowia i choroby a także ma podstawową wiedzę na temat rozwoju organizmu ludzkiego, homeostazy ustrojowej i jej regulacji, procesów reprodukcji, starzenia się i śmierci. Ponadto student ma wiedzę o budowie i funkcji węglowodanów, lipidów, kwasów nukleinowych, peptydów i białek oraz procesach metabolicznych na poziomie molekularnym, komórkowym, narządowym i ustrojowym. Zna metody oceny procesów biochemicznych i przemian metabolicznych w warunkach fizjologicznych i patologicznych. Rozumie relacje między strukturą związków chemicznych a reakcjami zachodzącymi w organizmie człowieka 2. Student rozumie funkcjonowanie układu krążenia, oddechowego, pokarmowego, krwionośnego, moczowego, odpornościowego i nerwowego oraz powstawanie i znaczenie płynów ustrojowych, wydzielin i wydalin 3. Zna objawy i przyczyny wybranych zaburzeń i zmian chorobowych oraz metody ich oceny oraz rozumie związek między nieprawidłowościami morfologicznymi a funkcją zmienionych narządów i układów, objawami klinicznymi 4. Zna kliniczne aspekty zaburzeń metabolicznych oraz metody laboratoryjnej oceny procesów metabolicznych w aspekcie mechanizmów rozwoju i przebiegu choroby 5. Zna kliniczne aspekty zaburzeń hematopoezy i hemostazy (w tym: niedokrwistości, nadkrzepliwości i niedokrzepliwości) 6. Zna patogenezę, patomechanizm, epidemiologię oraz główne objawy kliniczne chorób wywołanych przez bakterie, grzyby i wirusy. Ponadto zna mechanizmy pasożytnictwa, drogi przenoszenia i chorobotwórczość pasożytów człowieka. Powinien znać metody ich rozpoznawania (makroskopowe, mikroskopowe, immunologiczne i molekularne) 7. Zna zagadnienia związane z oceną leków w organizmie i parametry farmakokinetyczne decydujące o zależności dawka-stężenie-czas. Zna parametry opisujące procesy wchłaniania, dystrybucji i eliminacji leków oraz sposoby ich wyznaczania. Ponadto, zna i rozumie podstawowe zagadnienia związane z biorównoważnością leku 8. Zna różne postacie leków, możliwości ich modyfikacji a także różne drogi podania leków a także interpretuje wyniki badań w zakresie oceny biofarmaceutycznej różnej postaci leków. Ponadto, rozumie zależności między składem leku, jego formy, warunków fizjologicznych i patologicznych 9. Potrafi pracować w grupie, przyjmując w niej różne role oraz wykazuje umiejętność i nawyki samokształcenia 10. Wykorzystuje nabyte wiadomości z fizjologii, patofizjologii, mikrobiologii, immunologii, farmakokinetyki oraz chemii leków do zrozumienia mechanizmów działań niepożądanych oraz interakcji lekowych 4. Przedmiotowe efekty kształcenia Symbol przedmiotowego efektu kształcenia W1 Lista efektów kształcenia Treść przedmiotowego efektu kształcenia Zna budowę i funkcję barier biologicznych w organizmie, które wpływają na wchłanianie i Odniesienie do efektu kierunkowego (numer) D.W.1 Strona 3 z 11
dystrybucję leku W2 W3 Rozumie procesy, jakim podlega lek w organizmie, w zależności od drogi podania Zna i rozumie kryteria oceny dostępności biologicznej substancji leczniczej z postaci leku oraz sposoby oceny dostępności farmaceutycznej D.W.2 D.W.3 W4 W5 W6 W7 W8 W9 W10 Zna zagadnienia związane z oceną biofarmaceutyczną leków oryginalnych i generycznych Zna i rozumie procesy farmakokinetyczne (ADME) decydujące o zależności dawka stężenie - czas Zna parametry farmakokinetyczne opisujące procesy wchłaniania, dystrybucji i eliminacji leków oraz sposoby ich wyznaczania; Zna i rozumie uwarunkowania fizjologiczne, patofizjologiczne i środowiskowe wpływające na przebieg procesów farmakokinetycznych; Zna i rozumie zagadnienia związane z biorównoważnością leków; Zna i rozumie podstawowe pojęcia i zagadnienia związane z działaniem leków; Zna i rozumie czynniki wpływające na działanie leków; D.W.6 D.W.7 D.W.8 D.W.9 D.W.11 D.W.12 D.W.13 W11 Zna drogi podania i dawkowanie leków D.W.15 W12 Zna punkty uchwytu i mechanizmy działania leków; D.W.16 W13 W14 W15 W16 Rozumie komórkowe i molekularne mechanizmy działania leków; Zna właściwości farmakologiczne poszczególnych grup leków; Zna wskazania i przeciwwskazania dla poszczególnych grup leków; Zna działania niepożądane swoiste dla leku i zależne od dawki; D.W.17 D.W.18 D.W.19 D.W.20 W17 Zna klasyfikację działań niepożądanych; D.W.21 W18 Zna zasady prawidłowego kojarzenia leków; D.W.23 W19 Zna możliwości unikania niekorzystnych interakcji D.W.24 U1 U2 U3 Przewiduje skutki zmiany dostępności farmaceutycznej i biologicznej substancji leczniczej w wyniku modyfikacji postaci leku Ocenia różnice we wchłanianiu substancji leczniczej w zależności od składu leku, jego formy oraz warunków fizjologicznych i patologicznych Uzasadnia konieczność zmian dawkowania leku u indywidualnego chorego (w zależności od D.U4 D.U5 D.U7 Strona 4 z 11
schorzeń, wieku, czynników genetycznych itp.); U4 U5 U6 U7 U8 U9 U10 U11 U12 U13 U14 U15 U16 U17 U18 U19 U20 U21 U22 U23 Wyjaśnia przyczyny i skutki interakcji w fazie farmakokinetycznej i interpretuje wpływ czynników na działanie leków; Uzasadnia wpływ czynników dziedzicznych na skuteczność i bezpieczeństwo leków Wyjaśnia właściwości farmakologiczne leku w oparciu o punkt uchwytu i mechanizm działania Przewiduje działania niepożądane, w zależności od dawki i drogi podania leku; Wymienia wskazania i przeciwwskazania dla poszczególnych grup leków; Uzasadnia korzyści wynikające ze stosowania leku złożonego; Wyjaśnia przyczyny i skutki interakcji między lekami oraz między lekami a pożywieniem; Przewiduje skutki niekorzystnych interakcji i im zapobiega; Wykorzystuje nabyte wiadomości z fizjologii, patofizjologii, mikrobiologii, immunologii, farmakokinetyki oraz chemii leków do zrozumienia mechanizmów działań niepożądanych oraz interakcji lekowych Udziela informacji o działaniu leku w sposób zrozumiały dla pacjenta; Ocenia różnice w zagadnieniach związanych z rodzajem narażenia na trucizny (toksyczność ostra, przewlekła, efekty odległe); Interpretuje wyniki badań w zakresie oceny biofarmaceutycznej różnych postaci leku Określa właściwy sposób aplikacji leku, z uwzględnieniem jego właściwości; Współdziała w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i skuteczności farmakoterapii Udziela informacji o mechanizmie działania, właściwościach farmakologicznych i działaniu niepożądanym leku Przewiduje wystąpienie działania niepożądanego leku; Zapobiega interakcjom między lekami oraz między lekami a pożywieniem; Przekazuje zdobyte wiadomości z zakresu farmakologii w sposób zrozumiały dla pacjenta Współpracuje z lekarzem w celu wyboru właściwego leku Przedstawia informacje dotyczące leku pochodzenia naturalnego w sposób przystępny i dostosowany do poziomu odbiorców; U24 Udziela porad w zakresie stosowania, przeciwwskazań, interakcji i działań niepożądanych D.U9 D.U10 D.U11 D.U12 D.U13 D.U14 D.U15 D.U16 D.U17 D.U18 D.U23 D.U41 D.U43 D.U46 D.U47 D.U48 D.U49 D.U51 D.U52 D.U66 D.U67 Strona 5 z 11
leków pochodzenia roślinnego K1 Wykazuje umiejętność i nawyk samokształcenia 5. Formy prowadzonych zajęć Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób w grupie Wykład 60 5 Seminarium - - Ćwiczenia 150 5 6. Tematy zajęć i treści kształcenia Tematyka wykładów: 1. Mechanizmy i molekularne efekty działania leków. Objawy niepożądane, tolerancja i tachyfilaksja W1, W2, W5-W7, W9, W10, W12, W13, W17, U4, U6, U7, U12, U14, U19, U24 2. Udział cytokin w mechanizmach działania leków, ze szczególnym uwzględnieniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych - W9-W16, W19, U6-U9, U17-U22 3. Leczenie chorób reumatycznych - W9-W16, W19, U6-U9, U17-U24 4. Choroby zakrzepowe postępowanie terapeutyczne - W9-W16, W19, U6-U9, U17-U22 5. Farmakoterapia nadciśnienia tętniczego - W9-W16, W18, W19, U6-U9, U17-U24 6. Leczenie choroby niedokrwiennej serca i niewydolności krążenia - W9-W16, W19, U6-U9, U17-U24 7. Mechanizmy i klasyfikacja lekozależności - W9, W12, W17, U5- U7, U12, U14, U17-U19, U22 8. Postępowanie i farmakoterapia uzależnień - W9, W12, W17, U5- U7, U12, U14, U17-U19, U22 9. Współczesna farmakoterapia cukrzycy 10. Współczesna farmakoterapia cukrzycy Strona 6 z 11
11. Profilaktyka i postępowanie terapeutyczne w zespole metabolicznym - W9-W16, W19, U6-U9, U17-U24 12. Otyłość i jej leczenie - W9-W16, W19, U2, U3, U6-U9, U17-U24 13. Choroba wrzodowa - W9-W16, W18, W19, U6-U9, U17-U24 14. Hormony podwzgórza, przysadki mózgowej, nadnerczy i tarczycy - W9-W16, W19, U2, U3, U6-U9, U17-U22 15. Hormony płciowe antykoncepcja, bezpłodność i Hormonalna Terapia Zastępcza - W9-W16, W19, U2, U3, U6-U9, U17-U22 16. Chemioterapia chorób bakteryjnych 17. Klasyfikacja i znaczenie terapeutyczne antybiotyków 18. Farmakoterapia gruźlicy 19. Grypa profilaktyka i leczenie. Klasyfikacja szczepionek. - W9-W16, W19, U6-U9, U17-U22 20. Leki okulistyczne, ze szczególnym uwzględnieniem farmakoterapii zwyrodnienia plamki żółtej - W9-W16, W19, U6-U9, U17-U22 21. Ogólne zasady farmakoterapii bólu 22. Postępowanie lecznicze w ostrych i przewlekłych zespołach bólowych 23. Zasady przekaźnictwa nerwowego: układy monoaminergiczne w ośrodkowym układzie nerwowym - W1, W10, W12, W13, U12 24. Znieczulenie ogólne i miejscowe 25. Zaburzenia snu, bezsenność, bezdech senny podstawy postępowania farmakoterapeutycznego 26. Leczenie wybranych zaburzeń neurologicznych Strona 7 z 11
27. Padaczka postępowanie terapeutyczne W9-W16, W18, W19, U6-U9, U17-U22 28. Osteoporoza standardy postępowania terapeutycznego 29. Odrębności farmakoterapii u różnych grup pacjentów - W5-W7, W9, W10, U2-U5, U13, U16-U18, U22, U24 30. Choroby polekowe - W9, W10, W12, W13, W16-W18, U2, U6-U8, U12, U14, U17-U19, U22 Tematyka ćwiczeń: 31. Leki wpływające na autonomiczny układ nerwowy - W9-W16, W18, W19, U6-U9, U13, U17-U24 32. Histamina i leki przeciwhistaminowe. Standardy leczenia chorób alergicznych 33. Farmakoterapia astmy oskrzelowej i Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc 34. Leki wykrztuśne, sekretolityczne i przeciwkaszlowe - W9-W16, W18, W19, U6-U9, U13, U17-U24 35. Leki stosowane w chorobach przewodu pokarmowego - W9-W16, W18, W19, U6-U9, U13, U17-U24 36. Nienarkotyczne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe 37. Niedokrwistość rodzaje i postępowanie lecznicze. Niewydolność serca 38. Leki wpływające na układ krzepnięcia 39. Leki moczopędne 40. Farmakoterapia nadciśnienia tętniczego 41. Leki stosowane w hipercholesterolemii i chorobie niedokrwiennej serca Strona 8 z 11
42. Leki antyarytmiczne 43. Insulina i leki hipoglikemiczne 44. Farmakologiczne mechanizmy interakcji leków - W5-W7, W9, W10, W12, W13, W17-W19, U2, U4, U10-U13, U17-U24 45. Ćwiczenia praktyczne - U1-U24, K1 46. Leki stosowane w chemioterapii zakażeń 47. Leki przeciwgrzybicze 48. Leki przeciwpasożytnicze i przeciwpierwotniakowe 49. Leki przeciwwirusowe i immunomodulujące - W9-W16, W18, W19, U6-U9, U13, U17-U24 50. Podstawy chemioterapii nowotworów 51. Narkotyczne leki przeciwbólowe 52. Leki nasenne, przeciwlękowe i uspokajające - W9-W16, W18, W19, U6-U9, U13, U17-U24 53. Leki przeciwdepresyjne 54. Neuroleptyki 55. Leki przeciwpadaczkowe 56. Leki stosowane w chorobach neurodegeneracyjnych 57. Leki oryginalne i generyczne - W3-W8, U1, U2, U15, U16 Strona 9 z 11
58. Ćwiczenia praktyczne -W9-W16, W18, W19, U3-U13, U17-U24 7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia Symbol przedmiotowe go efektu kształcenia W1-W19 U1-U24 K1 Symbole form prowadzonych zajęć W,C W,C W,C Sposoby weryfikacji efektu kształcenia Test wiedzy, przeprowadzenie sprawdzianu wejściowego przed ćwiczeniami. wykonanie przez studenta prezentacji multimedialnej Kryterium zaliczenia Zalicza 51% poprawnych odpowiedzi, przygotowanie prezentacji multimedialnej 8. Kryteria oceniania Forma zaliczenia przedmiotu: Test zaliczający obejmuje zakres materiału wykładowego i ćwiczeniowego (W1-W30, C1-C30), egzamin poprawkowy pisemny obejmuje tematy (W1-W30, C1-C30). 9. Literatura ocena kryteria 2,0 (ndst) Umie poniżej 51% treści deskryptora 3,0 (dost) Umie 52%-61% treści deskryptora 3,5 (ddb) Umie 62%-71% treści deskryptora 4,0 (db) Umie 72%-81% treści deskryptora 4,5 (pdb) Umie 82%-91% treści deskryptora 5,0 (bdb) Umie 92%-100% treści deskryptora Literatura obowiązkowa: 1. Janiec W. Kompendium farmakologii. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa, 2012 2. Janiec W. Farmakodynamika. Tom 1,2. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa, 2009 3. Goodmana & Gillmana. Farmakologia. Tom I i II pod redakcją naukową wydania polskiego, Wydawnictwo Czelej, 2007 4. Mutschler E. Farmakologia i Toksykologia. Wydawnictwo Medpharm, 2010 5. Kostowski W.I. Farmakologia. Tom 1,2. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2010 Literatura uzupełniająca: 6. Lullmann H., Mohr K, Hein L. Kompendium Farmakologii Lullmanna, Wydawnictwo Czelej, 2010 7. Brenner G.M., pod red. Mariana Wielosza. Farmakologia, Wydawnictwo UW, 2009 Strona 10 z 11
8. Krząścik P. Farmakologia inaczej. Wydawnictwo Anplan, Warszawa 2015 10. Kalkulacja punktów ECTS Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim: Wykład 60 2 Seminarium - - Ćwiczenia 150 5 Samodzielna praca studenta Przygotowanie studenta do zajęć 150 5 Przygotowanie studenta do zaliczeń 150 5 Inne (jakie?) - - Razem 510 17 11. Informacje dodatkowe Podpis Kierownika Jednostki Podpis osoby odpowiedzialnej za sylabus Strona 11 z 11