6. KINETYKA, STATYKA, TERMODYNAMIKA A1 - POZIOM PODSTAWOWY.

6. KINETYKA, STATYKA, TERMODYNAMIKA A1 - POZIOM PODSTAWOWY. 1. Proszę uważnie czytać polecenia. 2. Odpowiedzi proszę udzielać w wyznaczonym miejscu bądź na odwrocie kartek. ENTALPIA, REAKCJE EGZO- I ENDOENERGRTYCZNE Ilość energii wymienionej między otoczeniem a reagentami w czasie reakcji chemicznej nosi nazwę entalpii reakcji oznaczonej symbolem ΔH. Wartość entalpii reakcji jest opatrzona różnym znakiem, w zależności od tego, czy energia jest przekazywana do otoczenia czy do reagentów. Entalpia reakcji ΔH ma znak: - gdy energia na sposób ciepła jest przekazywana od reagentów do otoczenia (ΔH < 0 ); układ traci energię, + gdy energia na sposób ciepła jest przekazywana z otoczenia do reagentów ( ΔH > 0 ); układ zyskuje energię. Zadania 1. Wskaż, które z poniższych równań dotyczy reakcji egzotermicznych: a) CuO (s) + C (s) Cu (s) + CO (g) ΔH = 44 kj b) C (s) + O 2(g) CO 2(g) ΔH = -394 kj c) CaCO 3(s) CaO (s) + CO 2(g) ΔH = 182 kj d) C (s) + 2 H 2(g) CH 4(g) ΔH = -75 kj 2. Podano schematy przebiegu dwóch reakcji chemicznych. Wskaż schemat, który opisuje reakcję: C 3 H 8(g) + 5O 2(g) 3 CO 2(g) + 4 H 2 O (c) ΔH = -103,8 kj Zaznacz na schemacie wartość entalpii reakcji. 3. Narysuj schemat przebiegu reakcji opisanej równaniem: 2 N 2 O 5(s) 4 NO 2(g) + O 2(g) ΔH = 341 kj pierwiastki STOPNIE UTLENIENIA stopień utlenienia przykłady pierwiastki w stanie wolnym 0 Na, O 3, S 8, C 60 itp. wodór +I H 2 O, CH 4 wyjątek: wodorki metali [-I] np. :NaH,

tlen -II AlH 3 KOH, H 3 PO 4 wyjątek: nadtlenki [-I], Np.:H 2 O 2, BaO 2 litowce +I KOH, NaBr, Li 3 PO 4 berylowce +II MgI 2, MgS, BaO bor, glin +III BF 3, Al 2 (SO 4 ) 3 fluorowce beztlenowe) -I NaCl, CBr 4, AlF 3, FeI 2 siarka w siarczkach -II FeS, Al 2 S 3, PbS 2,Cu 2 S OBLICZANIE STOPNI UTLENIENIA 1. Stopień utlenienia pierwiastka w związku chemicznym Suma wszystkich stopni utlenienie pierwiastków tworzących związek chemiczny wynosi zero. Przykład 1. Oblicz stopnie utlenienia chromu w x-ii a) CrO 3 x + 3. (-2) = 0 x = 6; odp.: Cr(+IV) +I x -II b) H 2 Cr 2 O 7 2. (+1) + 2. x + 7. (-2) = 0 2x = 12 x = 6; odp.: Cr(+VI) 2. Stopień utlenienia pierwiastka w jonie Suma wszystkich stopni utlenienia pierwiastków tworzących jon równa jest ładunkowi tego jonu. Przykład 2. Oblicz stopnie utlenienia molibdenu w: x -II a) MoO 3-3 x + 3. (-2) = -3 x 6 = -3 x = 3; odp.: Mo(+III) x -II -2 b) Mo 2 O 7 2. x + 7. (-2) = -2 2x = 12 x = 6; odp.: Mo(+VI) 3. Stopień utlenienia atomów węgla w związkach organicznych 1. Zapisujemy wzór półstrukturalny związku organicznego. 2. Dzielimy ten wzór na tyle części, ile występuje w nim atomów węgla. 3. Każdą część traktujemy tak, jakby była związkiem chemicznym. Przykład 3. Oblicz stopnie utlenienia atomów węgla w związku: x +I x +I I x +I II +I x II II+I C H 3 - C H I C H 2 O H C O O H A B C D A: x + 3. (+1) = 0 x = -3 C (-III) 2

B: x + 1 + (-1) = 0 x = 0 C (0) C: x+ 2. 1 + (-2) +1 = 0 x = -1 C (-I) D: x + (-2) + (-2) + 1 = 0 x = -3 C (-III) STOPIEŃ UTLENIENIA cz. II 1. Formalnym stopniem utlenienia pierwiastka w związku chemicznym nazywa się liczbę ze znakiem + lub -, która określa hipotetyczny ładunek, jaki miałby dany atom, gdyby wiązania tworzone przez niego były wiązaniami czysto jonowymi. Z definicji wynika więc, że stopień utlenienia chloru równy jest -I nie tylko w typowo jonowym krysztale chlorku sodu (Na + Cl - ), ale taki sam ładunek przypisujemy mu również w chlorowodorze HCl (g), w którego cząsteczce wspólna para elektronowa wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego jest przesunięta w kierunku atomu chloru. 2. Podczas określania formalnych stopni utlenienia poszczególnych atomów obowiązuje kilka reguł wynikających z definicji stopnia utlenienia: a) Pierwiastkom w stanie wolnym przypisuje się stopień utlenienia równy zeru: 0 0 0 0 0 0 0 H 2, O 2, O 3, Na, S, S 8, Cu. b) W wypadku atomów dwóch różnych połączonych ze sobą pierwiastków ujemny stopień utlenienia przypisuje się atomom pierwiastka o większej elektroujemości, np.: II elektroujemność wapnia 1,0 CaO elektroujemność tlenu 3,5 III -I elektroujemność glinu 1,5 AlCl 3 elektroujemność chloru 3,0 -II c) Suma stopni utlenienia wszystkich atomów wchodzących w skład cząsteczki jest równa zeru, natomiast wchodzących w skład jonu równa jest jego ładunkowi: I V -II VII -II KClO 3 MnO 4 - d) Dla związków organicznych, oprócz podanych reguł, obowiązują zasady dodatkowe: - suma stopni utlenienia każdego atomu węgla i związanych z nim podstawników, nie będących atomami węgla, jest równa zeru; - wiązania między atomami węgla uznaje się za niespolaryzowane: x y z w q CH 3 -CHCl-CH 2 -C(CH 3 ) 3 Zadania x = -III, y = 0, z = -II, w = 0, q = -III 3

1. Wskaż pierwiastek, który w różnych związkach chemicznych ma stopień utlenienia zawsze równy I. 2. Nazwij zbiór pierwiastków, które w swoich związkach przyjmują zawsze dodatni stopień utlenienia. 3. Określ formalny stopień utlenienia wodoru w wodorkach o następujących wzorach: NaH, CaH 2, AlH 3, NH 3, CH 4, H 2 S, HBr. 4. Określ formalny stopień utlenienia tlenu w związkach chemicznych o wzorach: H 2 O, H 2 O 2, Na 2 O, Na 2 O 2, OF 2. 5. Określ formalne stopnie utlenienia chloru w cząsteczkach o następujących wzorach: AgCl, Cl 2, Cl 2 O, HClO 2, KClO 3, HClO 4. 6. Określ formalne stopnie utlenienia atomów węgla w związkach chemicznych o następujących wzorach: CH 4, CH 3 -CH 3, CH 2 =CH 2, CH CH, CH 3 OH, CH 3 CHO, CH 3 COOH. 7. Określ formalne stopnie utlenienia atomów w jonach o wzorach: Fe 3+, S 2-, Fe 2+, Cl -, NO 2 -, NO 3 -, SO 3 2-, SO 4 2-, CO 3 2-, PO 4 3-. 8. Określ formalne stopnie utlenienia poszczególnych atomów w reagentach Biorących udział w reakcji opisanej równaniem: Zn + 2 HCl ZnCl 2 + H 2. REAKCJE UTLENIANIA I REDUKCJI 1. Reakcje, w których przemianie substratów w produkty towarzyszy zmiana stopni utlenienia pierwiastków, nazywamy reakcjami utleniania redukcji lub reakcjami redoks. 2. W każdej reakcji utleniania redukcji muszą więc występować atomy oddające elektrony( zwiększające swoje formalne stopnie utlenienia) są to reduktory, i atomy przyjmujące elektrony( zmniejszające swoje formalne stopnie utlenienia) są to utleniacze. 3. W każdej reakcji utleniania redukcji można wyróżnić: połówkową reakcję utleniania: Mg Mg 2+ +2e - /. 1 połówkową reakcję redukcji: 2 H + + 2 e - H 2 /. 1 4. Do typowych utleniaczy należą pierwiastki o dużej elektroujemności, np.:o 2, Cl 2 oraz jony, w których pierwiastki występują na najwyższym stopniu utlenienia, np.: Fe 3+, SO 4 2-. 5. Do typowych reduktorów należą metale, np.: Na, Mg oraz jony, w których pierwiastek występuje na najniższym stopniu utlenienia, np.: S 2-. Substancje zawierające pierwiastek na pośrednich stopniach utlenienia mogą być zarówno utleniaczami( w reakcji z silnym reduktorem), jak i reduktorami( w reakcji z silnymi utleniaczami). 6. Szczególnymi przypadkami reakcji utleniania redukcji są reakcje dysproporcjonowania( dysmutacji). Przebieg tych reakcji polega na jednoczesnym zwiększaniu i zmniejszaniu stopnia utlenienia atomów tego samego pierwiastka. W reakcjach tych substratami mogą być jedynie substancje, których cząsteczki zawierają atomy na pośrednim stopniu utlenienia, np.: Zadania 0 I -I Cl 2 + H 2 O HClO + HCl 1. Spośród podanych symboli pierwiastków wybierz te, które nie mogą być utleniaczami: Mg, K, Fe, Cl 2, Ag, S, H 2, Br 2, Zn. Uzasadnij wybór. 4

2. Spośród podanych niżej wzorów substancji wybierz te, które nie mogą być reduktorami: KNO 2, KNO 3, KMnO 4, SO 3, Cl 2, HClO 4, S, H 2 O 2, HCl, NO. Uzasadnij swój wybór. 3. Spośród podanych wzorów substancji wybierz te, które mogą być, w zależności od drugiego reagenta, utleniaczem lub reduktorem: H 2 O 2, CuO, H 2 S, MnO 2, KClO 3, HNO 2, CO, CO 2. 4. W pewnej reakcji utleniania redukcji reagentami są: ZnS i O 2 ( substraty) oraz ZnO i SO 2 ( produkty): a) napisz pełne równanie tej reakcji; b) ustal formalne stopnie utlenienia atomów reagentów, biorących udział w opisanej reakcji; c) wskaż utleniacz i reduktor; d) napisz połówkowe równania procesów utleniania i redukcji. 5. Poniżej podano dwa równania reakcji utleniania redukcji w substratem jest nadtlenek wodoru: a) 2 HI + H 2 O 2 I 2 + 2 H 2 O b) 2 AgOH + H 2 O 2 2 Ag + O 2 + 2 H 2 O Ustal stopnie utlenienia reagentów i określ jaką role(utleniacza czy reduktora) odgrywa w każdej z tych reakcji nadtlenek wodoru. 6. Wybierz równania reakcji dysproporcjonowania: a) 4 KClO 3 3 KClO 4 + KCl b) 4 Na 2 SO 3 3 Na 2 SO 4 + Na 2 S c) CaCO 3 CaO + CO 2 d) 2 HgO 2 Hg + O 2 e) 2 NO 2 + H 2 O HNO 3 + HNO 2 f) K 2 O + H 2 O 2 KOH WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW MANGANU Mangan występuje w związkach na różnych stopniach utlenienia, przy czym związki te różnią się między sobą zabarwieniem. Mn 2+ MnO 2 MnO 4 2- MnO 4 - bezbarwne ciemnobrunatne zielone ciemnofioletowe Wykonano doświadczenia przedstawione na rysunku: Na 2 SO 3(aq) 1. H 2 SO 4(aq) 2. H 2 O 3. NaOH (aq) KMnO 4(aq) Zanotowano następujące obsewacje: a) w probówce 1. fioletowy roztwór odbarwia się; b) w probówce 2. wytrąca się brunatny osad; 5

c) w probówce 3. pojawia się zielone zabarwienie. Odpowiedz na następujące pytania: 1. Jak zmienia się stopień utlenienia manganu w każdej z reakcji? 2. Jakie zabarwienia wykazują związki manganu na +VII stopniu utlenienia? 3. Jaką zależność wykazano przeprowadzając omawiane doświadczenia? 4. Jaki jest wpływ środowiska reakcji na zmianę stopni utlenienia? 5. Jaki jon jest produktem utlenienia anionu SO 3 2-? WŁAŚCIWOŚCI MANGANIANU(VII) POTASU Manganian(VII) potasu KMnO 4 jest odczynnikiem bardzo często stosowanym w pracowni chemicznej. Zapoznaj się z poniższymi rysunkami pokazującymi przeprowadzone doświadczenia. Odpowiedz na następujące pytania: 1. W jakim celu posłużono się KMnO 4 w doświadczeniu 1? 2. Jaka substancja może zastąpić KMnO 4 w doświadczeniu 2? 3. Jaką rolę odgrywa KMnO 4 w doświadczeniu 2: utleniacza czy reduktora? 4. W jakim celu posłużono się KMnO 4 w doświadczeniu 3? 5. Jaki odczynnik może zastąpić KMnO 4 w doświadczeniu 3? ZADANIA MATURALNE Zadanie 1. (1 pkt) Aby przesunąć stan równowagi reakcji HCOOH + C 2 H 5 OH HCOOC 2H 5 + H 2 O W kierunku tworzenia estru należy: A. dodać wody, B. zmniejszyć stężenie kwasu mrówkowego, C. oddestylować ze środowiska reakcji mrówczan etylu, D. zmniejszyć ilość alkoholu etylowego. Informacja do zadania 2. [poziom rozszerzony] 6

W pewnych warunkach równowaga reakcji 2 N 2 + O 2 2 N 2 O ustaliła się przy następujących warunkach: [N 2 ] = 0,72 mol/dm 3, [O 2 ] = 1,12 mol/dm 3, [N 2 O] = 0,84 mol/dm 3. Zadanie 2. (2 pkt) zadanie dla poziomu rozszerzonego Oblicz stałą równowagi dla podanej w informacji reakcji chemicznej. Zadanie 3. (2 pkt) Przebieg reakcji 2 A + C A 2 C przedstawiono na wykresie: a) jeżeli przedstawiona reakcja jest reakcją egzotermiczną, to jej prawidłowy przebieg przedstawiony jest na wykresie za pomocą linii..., b) energia aktywacji wynosi.... Zadanie 4. (4 pkt) [poziom rozszerzony] Równowaga reakcji wyraża się równaniem 2 CO 2(g) + O 2(g) 2 CO 2(g) H = - 566 kj. Jak przesunie się równowaga reakcji (w prawo czy w lewo), jeśli do układu wprowadzimy następujące zmiany? zmiany w układzie przesunięcie równowagi A. podwyższenie temperatury B. usunięcie CO 2 C. zwiększenie ciśnienia D. dodanie O 2 Zadanie 5. (2 pkt) Wodorek sodu reaguje z wodą. a) napisz równanie reakcji chemicznej b) określ rodzaj wiązania w wodorku sodu. Zadanie 6. (1 pkt) Efekt energetyczny pewnej reakcji scharakteryzowano następująco: nastąpiło przekazanie energii z otoczenia do układu; energia wewnętrzna układu wzrosła. Analizując tekst określ, czy reakcja jest egzoenergetyczna czy endoenergetyczna. Zadanie 7. (2 pkt) Określ stopnie utlenienia azotu w podanych w tabeli cząsteczkach i jonie: - NH 3 NO 2 N 2 O stopień utlenienia azotu Zadanie 8. (3 pkt) Dobierz współczynniki stechiometryczne metodą bilansu elektronowego w równaniu pierwszego etapu reakcji utleniania siarczku miedzi(ii) kwasem azotowym(v): 7

... CuS +... HNO 3... CuO +... S +... NO +...H 2 O Zadanie 9. (3 pkt) Stężony roztwór kwasu azotowego(v) ma tak silne właściwości utleniające, że zanurzony w nim rozżarzony kawałek siarki zapala się. Zachodzi wówczas reakcja opisana schematem: HNO 3 + S H 2 O + NO +SO 2. Ułóż bilans elektronowy, dobierz współczynniki w równaniu reakcji, a następnie wskaż utleniacz i reduktor. Zadanie 10. (1 pkt) Węglan amonu stosowany jest jako środek spulchniający podczas wypieku ciasta. W temperaturze wyższej niż 100 0 C ulega rozkładowi zgodnie z równaniem: (NH 4 ) 2 CO 3 2 NH 3 + CO 2 + H 2 O Na podstawie powyższego opisu określ, czy rozkład węglanu amonu jest reakcją egzoenergetyczną, czy endoenergetyczną. Zadanie 11. (1 pkt) Wymień trzy czynniki, które wpłyną na szybkość reakcji magnezu z kwasem solnym. Zadanie 12. (1 pkt) Wykonano następujące doświadczenie: 0,5 g opiłków Mg 0,5 g wstążki Mg 0,5 g opiłków Mg I. II. III. r 100 cm 3 0,5-molowego kwasu solnego W której probówce reakcja przebiegła najszybciej? A. We wszystkich naczyniach reakcja przebiegła z jednakową szybkością. B. Reakcja przebiegła najszybciej w naczyniu I. C. Reakcja przebiegła najszybciej w naczyniu II. D. Reakcja przebiegła najszybciej w naczyniu III Zadanie 13. (1 pkt) W którym z podanych związków azot ma najniższy stopień utleniania? A. NO B. HNO 3 C. NH 3 D. N 2 O 3 Informacja do zadań 14. i 15. Miedź reaguje między innymi z rozcieńczonym roztworem kwasu azotowego(v). Powstaje wtedy azotan(v) miedzi(ii), tlenek azotu(ii) oraz woda. Równania połówkowe tej reakcji przedstawia poniższy schemat (symbole x i y oznaczają w nim liczbę oddanych lub przyłączonych elektronów): Cu xe Cu 2+ NO 3 + ye + 4H + NO + 2H 2 O Zadanie 14. (3 pkt) Oblicz wartości x i y, a następnie napisz w formie cząsteczkowej - całkowite równanie reakcji miedzi z rozcieńczonym roztworem kwasu azotowego(v). Zadanie 15. (2 pkt) Wskaż utleniacz i reduktor w tej reakcji. Zadanie 16. (3 pkt) 8

Masz do dyspozycji potas, wodę, tlenek krzemu(iv) i kwas solny. Opisz kolejne etapy doświadczenia, w wyniku którego otrzymasz kwas krzemowy H 2 SiO 3. Pamiętaj, że tlenek krzemu(iv) i kwas krzemowy nie rozpuszczają się w wodzie. Zadanie 17. (3 pkt.) Uzupełnij podane równania reakcji, wiedząc że brakującym reagentem jest tlenek węgla (II) lub tlenek węgla (IV). 3 Fe 2 O 3 +... 2 Fe 3 O 4 +... 2 H 2 SO 4 + C... + 2 SO 2 + 2 H 2 O T (CuOH) 2 CO 3 2CuO +... + H 2 O Zadanie 18. (1 pkt.). Reakcja chlorowania może być traktowana jako przykład reakcji redoks. Wskaż utleniacz w podanej reakcji substytucji: CH 4 + Cl 2 CH 3 Cl + HCl Zadanie 19. (1 pkt.) Zapisz równanie reakcji chemicznej, które ilustruje metodę otrzymywania tlenku węgla (IV). Jako substratu użyj stałego węglanu wapnia. Informacja do zadań 20. i 21. Dany jest ciąg reakcji opisanych schematem: 3 1 2 tlenek kwas siarczan(iv) siarki(iv) siarkowy(iv) potasu 4 tlenek siarki(vi) Zadanie 20. (4 pkt) Zapisz równania reakcji chemicznych przedstawionych w schemacie: Równanie 1.... Równanie 2.... Równanie 3.... Równanie 4.... Zadanie21. (2 pkt) Przebieg jednej reakcji podanej w schemacie bezpośrednio wpływa niekorzystnie na stan środowiska naturalnego. Podaj numer reakcji, o której mowa, i wyjaśnij na jednym przykładzie, na czym polega jej niekorzystny wpływ na stan środowiska naturalnego. Zadanie 22. (4 pkt) Związki chromu wykazują właściwości utleniające np. w reakcji: Na 2 Cr 2 O 7 + Na 2 SO 3 + H 2 SO 4 Na 2 SO 4 + Cr 2 (SO 4 ) 3 +H 2 O Oblicz stopnie utlenienia chromu i siarki i wpisz je do tabeli oraz uzgodnij współczynniki przedstawionej powyżej reakcji. związek stopień utlenienia 9

chemiczny chromu siarki Na 2 Cr 2 O 7 Cr 2( SO 4 ) 3 Na 2 SO 3 Na 2 SO 4 Zadanie 23. (2 pkt) Wyjaśnij słownie przebieg procesu tworzenia się jaskiń w skałach wapiennych oraz zapisz odpowiednie równanie reakcji chemicznej towarzyszącej temu zjawisku. Zadanie 24. (2 pkt) W wyniku reakcji 4 objętości amoniaku z 5 objętościami tlenu powstało 6 objętości pary wodnej oraz 4 objętości pewnego badanego gazu (objętości mierzono w tych samych warunkach ciśnienia i temperatury). Napisz równanie tej reakcji oraz podaj nazwę badanego gazu. Zadanie 25. (4 pkt) Stężony kwas azotowy(v) ma silne właściwości utleniające. W wyniku reakcji miedzi ze stężonym kwasem azotowym(v) powstaje azotan(v) miedzi(ii), tlenek azotu(iv) i woda. Napisz równanie tej reakcji i dobierz współczynniki metodą bilansu elektronowego. Zadanie 26. (1 pkt) Badając wpływ różnych czynników na szybkość reakcji chemicznej przeprowadzono w tych samych warunkach dwa doświadczenia. Doświadczenie I: do 10 cm 3 kwasu solnego o stężeniu 20% dodano 1 gram wiórków magnezu. Doświadczenie II: do 10 cm 3 kwasu solnego o stężeniu 5% dodano 1 gram wiórków magnezu. Podaj numer doświadczenia, w którym reakcja przebiegała szybciej i wskaż czynnik, który to spowodował. Zadanie 27. (2 pkt) Metodą bilansu elektronowego dobierz współczynniki stechiometryczne w równaniu reakcji:... NH 3 +... O 2... N 2 +... H 2 O Zadanie 28. (1 pkt) Wskaż substancję pełniącą rolę utleniacza i rolę reduktora w procesie opisanym równaniem: Zn + S ZnS Zadanie 29. (2 pkt) Poniżej podano wybrane metody otrzymywania soli: I. kwas + wodorotlenek metalu II. kwas + tlenek metalu III. kwas + metal IV. tlenek niemetalu + wodorotlenek metalu Spośród podanych wyżej metod wybierz dwie, które można zastosować do otrzymywania siarczku potasu. Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji ilustrujące wybrane metody. Zadanie 30. (3 pkt) W miejsce kropek wstaw wzory brakujących reagentów i współczynniki stechiometryczne.... Al +... 2 Al 2 O 3... K +...... KOH +...... +... H 2 SO 4 10

Informacja do zadań 31. Proces spalania pewnego węglowodoru przebiega według równania: C 4 H 8(g) + 6 O 2(g) 4 CO 2(g) + 4 H 2 O (g) + energia cieplna Zadanie 31. (1 pkt) Procesy chemiczne można zakwalifikować m. in. do poniższych grup reakcji: I. egzotermicznych, II. endotermicznych, III. spalania całkowitego, IV. spalania niecałkowitego. Wskaż grupy reakcji, do których można zaliczyć proces opisany w informacji wstępnej. A. I i III, B. I i IV, C. II i III, D. II i IV. Zadanie 32. (3 pkt) Na podstawie podanego poniżej schematu reakcji H 2 S + H 2 SO 3 S + H 2 O a) określ stopień utlenienia siarki przed reakcją i po reakcji, b) wskaż utleniacz i reduktor, c) dobierz współczynniki stechiometryczne. Zadanie 33. (1 pkt) Wskaż proces, który przedstawia reakcje utleniania i redukcji A. KOH + HCl KCl + H 2 O B. Na 2 O + SO 3 Na 2 SO 4 C. CaO + H 2 O Co(OH) 2 D. Fe + 2 HCl FeCl 2 + H 2 Zadanie 34. (3 pkt.) Pewna reakcja chemiczna przebiega według równania: S + 2 HNO 3 H 2 SO 4 + 2 NO Określ stopnie utlenienia siarki i azotu przed reakcją i po reakcji. Wskaż utleniacz i reduktor. Zadanie 35. (3 pkt.) Krzem znalazł szerokie zastosowanie w przemyśle elektronicznym. Aby go otrzymać, można podziałać na tlenek krzemu (IV) magnezem. Napisz równanie reakcji otrzymywania krzemu opisanym sposobem. Wiedząc, że ta przemiana jest procesem utleniania i redukcji, napisz połówkowe równania reakcji. Zadanie 36. (2 pkt.) Zakwalifikuj poniższe przemiany do określonego typu reakcji chemicznej (syntezy, analizy, wymiany pojedynczej, wymiany podwójnej). 1. Fe 2 O 3 + 2 Al Al 2 O 3 + 2 Fe 2. 2 KClO 3 2 KCl + 3 O 2 3. 2 NaOH + H 2 SO 4 Na 2 SO 4 + 2 H 2 O 4. CaCO 3 + H 2 O + CO 2 Ca(HCO 3 Zadanie 37. (1 pkt.) Reakcja całkowitego spalania etanu przebiega według równania: 2 C 2 H 6 + 7 O 2 4 CO 2 + 6 H 2 O Podczas przemiany wydziela się duża ilość energii. Zakwalifikuj powyższą reakcję do przemian egzo- lub endotermicznych. Zadanie 38. (2 pkt.) Podziel niżej dane przemiany na szybkie i powolne: 1. rdzewienie blach samochodowych, 2. strącanie chlorku srebra w czasie mieszania roztworów azotanu (V) srebra i chlorku sodu, 3. twardnienie betonu, 11

4. spalanie gazu w kuchence. Zadanie 39. (1pkt.) Spośród podanych poniżej stwierdzeń wybierz zdania prawdziwe. A. Proces utleniania polega na utracie elektronów. B. Proces redukcji polega na utracie elektronów. C. Utlenianie polega na obniżeniu stopnia utlenienia. D. Redukcja polega na podwyższeniu stopnia utlenienia. Zadanie 40. (3 pkt.) Połącz w pary opisy doświadczeń umieszczone w kolumnie I z wynikami tych doświadczeń znajdującymi się w kolumnie II. 1. 2. 3. kolumna I W temperaturze 25 0 C wprowadzono do probówki I 0,7 g pyłu cynkowego, a następnie dodano 200 cm 3 20% kwasu solnego W temperaturze 25 0 C wprowadzono do probówki II 0,7 g pyłu cynkowego, a następnie dodano 200 cm 3 30% kwasu solnego W temperaturze 25 0 C wprowadzono do probówki III grudkę cynku o masie 0,7 g, a następnie dodano 200 cm 3 10% kwasu solnego a. b. c. kolumna II Cynk przereagował całkowicie w ciągu krótkiego czasu Cynk przereagował całkowicie. Czas przebiegu reakcji był pośredni między czasem najdłuższym i najkrótszym. Cynk przereagował całkowicie. Czas przebiegu reakcji był najdłuższy. Zadanie 41. (3 pkt.) Uzupełnij poniższe schematy reakcji i dobierz współczynniki: Ba(OH) 2 + CO 2... + H 2 O CaO +... CaSO 3 Mg +... MgCl 2 +... Zadanie 42. (1 pkt.) Tlenek rtęci(ii) poddawano ogrzewaniu. Ogrzewany tlenek rtęci(ii) rozkłada się na rtęć i tlen. Po przerwaniu ogrzewania nie obserwujemy jednak wydzielania się tlenu. Oceń na podstawie powyższego opisu, czy reakcja rozkłady tlenku rtęci(ii) jest procesem egzo- czy endoenergetycznym. Zadanie 43. (2 pkt.) Wypisz numery tych reakcji, które są procesami utleniania redukcji. 1. NaOH + HCl NaCl + H 2 O 2. 2 NaOH + SO 2 Na 2 SO 3 + H 2 O 3. 2 K + 2 H 2 O 2 KOH + H 2 4. MgCO 3 MgO + CO 2 5. Zn + CO 2 ZnO + CO Zadanie 44. (3 pkt.) Termit to mieszanina pyłu glinowego i tlenku żelaza(ii). Stosowana jest ona do spawania masywnych przedmiotów stalowych, np. szyn tramwajowych. Po zapaleniu tej mieszaniny w produktach reakcji pojawia się żelazo i tlenek glinu. Na podstawie powyższych informacji napisz równanie reakcji, określ stopnie utlenienia glinu i żelaza przed reakcją i po niej oraz wskaż utleniacz i reduktor Zadanie 45. (4 pkt.) Proces produkcji metali polega na redukcji rud tlenkowych żelaza, a następnie na dalszej obróbce mającej na celu poprawę właściwości mechanicznych oraz zwiększenie 12

odporności chemicznej. W pewnym uproszczeniu procesy zachodzące w wielkim piecu można opisać następująco: 1. Spalanie węgla do tlenku węgla(iv). 2. Redukcja tlenku węgla(iv) za pomocą węgla do tlenku węgla (II). 3. Redukcja tlenku żelaza(iii) za pomocą tlenku węgla(ii) do tlenku żelaza(ii). 4. Redukcja tlenku żelaza(ii) za pomocą tlenku węgla(ii) do żelaza. Napisz równania reakcji opisanych powyżej procesów. Zadanie 46. (1 pkt.) Do roztworu kwasu solnego dodano magnez. W obserwacjach z przeprowadzonego doświadczenia zapisano: Po dodaniu magnezu do roztworu kwasu solnego probówka silnie się nagrzewa i wydziela się gaz. Na podstawie powyższych informacji oceń, czy reakcja magnezu z kwasem solnym jest procesem egzo-, czy endoenergetycznym. Zadanie 47. (4 pkt.) Uzupełnij schematy reakcji chemicznych i dobierz współczynniki. 1. Na +... NaCl 2. Al + O 2... 3.... +... + HCl 4.... +... + H 2 O Zadanie 48. (2 pkt.) Poniższe wykresy ilustrują zmiany energii reagentów A + B C. reakcja egzoenergetyczna reakcja endoenergetyczna Napisz, która z dwóch grup reagentów substraty czy produkty mają wyższy zasób energii, jeżeli: a) reakcja jest egzoenergetyczna, b) reakcja jest endoenergetyczna. Zadanie 49. (4 pkt.) Zamień przedstawiony schemat na cztery równania reakcji. Mg MgO Mg(OH) 2 Mg(OH) 2 MgSO 4 Zadanie 50. (1 pkt.) Czynnikiem, który ma wpływ na szybkość reakcji jest A. barwa, B. zapach, 13

C. smak, D. stężenie. Zadanie 51. (4 pkt.) Napisz 4 równania reakcji w formie cząsteczkowej, w wyniku której można otrzymać azotan(v) sodu. Zadanie 52. (3 pkt) a) Podaj wzór strukturalny kwasu tworzącego manganian(vii) potasu. b) Zapisz w formie jonowej równanie zobojętniania tego kwasu. c) Przedstaw konfiguracje elektronowa atomu potasu. Zadanie 53. (5 pkt) Uzupełnij równania reakcji i dobierz współczynniki stechiometryczne: a) Fe(OH) 3... + H 2 O b) K + H 2 O... +... c) AgNO 3 +... KNO 3 +... d) Fe 2 O 3 + C... +... e) NH 4 HCO 3... +... +... Zadanie 54. ( 3 pkt) W nowoczesnych samochodach do oczyszczania spalin, czyli przekształcania zawartego w nich toksycznego CO w CO 2 i szkodliwych NO x w N 2, stosuje się dopalacze katalityczne. a) wyjaśnij, dlaczego katalizatorów tych nie można wykorzystywać w silnikach, w których jest stosowana benzyna zawierająca związki ołowiu. b) Uproszczona reakcja zachodząca w obecności dopalacza katalitycznego w układzie wydechowym to reakcja tlenku azotu(ii) i tlenku węgla(ii) prowadząca do otrzymania nietoksycznych gazów: tlenku węgla(iv) oraz azotu. Zapisz równanie tej reakcji, wskaż utleniacz i reduktor oraz podaj równania połówkowe tego procesu. Zadanie 55. ( 5 pkt) Mając do dyspozycji karbid, wodę, wodę bromową, wodorotlenek sodu i amoniak zapisz równania reakcji prowadzące do otrzymania etyloaminy z etanu. Posłuż się wzorami półstrukturalnymi związków organicznych. Zadanie 56. (5 pkt) Chlor na skalę laboratoryjną można otrzymywać m. in. w wyniku reakcji tlenku manganu(iv) z kwasem solnym. Pozostałymi produktami tej reakcji są chlorek manganu(ii) i woda. a) Zapisz równanie reakcji i dobierz współczynniki metodą bilansu elektronowego. b) Wskaż utleniacz i reduktor. c) Zdefiniuj utleniacz. d).oblicz objętość, jaką zajmie w warunkach normalnych chlor powstały w reakcji 4 g MnO 2 z nadmiarem kwasu solnego. Zadanie 57. (3 pkt) Stężony kwas siarkowy(vi) reaguje z metalicznym srebrem tworząc odpowiednią sól srebra, wodę i bezwodnik kwasu siarkowego(iv). Mając do dyspozycji metaliczne srebro, metaliczny sód, kwas siarkowy(vi) oraz wodę napisz równania reakcji prowadzących do powstania siarczanu(vi) sodu. Równania utleniania-redukcji uzgodnij metodą bilansu elektronowego. Zadanie 58. (1 pkt) Spośród podanych równań reakcji wybierz to, które przedstawia reakcję redoks. 14

A. 2 O 3 3 O 2 B. NH 3 + HCl NH 4 Cl C. Hg 2 Cl 2 + SnCl 4 2 HgCl 2 + SnCl 2 D. K 2 Cr 2 O 7 + 2 KOH 2 K 2 CrO 4 + H 2 O Zadanie 59. (2 pkt) Dany jest zbiór hipotetycznych reakcji utleniania i redukcji: A. KMnO 4 + Cl 2 + H 2 O HCl + MnCl 2 + KCl B. K 2 Cr 2 O 7 + KI + H 2 SO 4 K 2 SO 4 + Cr 2 (SO 4 ) 3 +I 2 +H 2 O C. HNO 3 + Mg Mg(NO 3 ) 2 +N 2 O + H 2 O D. H 2 SO 4 +Cu CuSO 4 + SO 2 + H 2 O I. Wybierz te spośród nich, które nie mogą być zbilansowane i wyjaśnij przyczyny tego faktu. II. Uzgodnij współczynniki w pozostałych równaniach, stosując metodę bilansu elektronowego. Wskaż w każdym z tych równań utleniacz i reduktor. Zadanie 60. (2 pkt) Zmieszano ze sobą 3 dm 3 wodoru i 1 dm 3 azotu. Naszkicuj wykres zależności objętości powstałego produktu od objętości azotu, który wszedł w reakcję. Załóż, że warunki fizyczne w trakcie reakcji pozostają niezmienne. Na wykresie uwzględnij zakres, w jakim zmieniają się wielkości opisywane na osiach układu współrzędnych. Zadanie 61. (2 pkt) 1. Uzupełnij współczynniki równania reakcji stosując zasadę bilansu elektronowego: KMnO 4 + HCl KCl + MnCl 2 + Cl 2 +H 2 O 2. Oblicz, jaką masę mają pozostałe reagenty tej reakcji, jeżeli przereagowało 10 g manganianu(vii) potasu. Zadanie 62. (3 pkt) Mając do dyspozycji siarkę, pył glinowy, kwas solny i azotan(v) ołowiu(ii), napisz równania reakcji prowadzących do otrzymania siarczku ołowiu(ii). Zadanie 63. (2 pkt.) Poniżej przedstawiono schemat przemian: S SO 2 X H 2 SO Y 4 Fe 2 (SO 4 ) 3 Uzupełnij powyższy schemat, wpisując w miejsce liter X i Y wzory sumaryczne odpowiednich substancji. X... Y... Informacja do zadań 64, 65. Przeprowadzono kolejno trzy doświadczenia: 1. Do dwóch probówek wlano po 3 cm 3 3% wody utlenionej, a następnie do drugiej probówki wsypano szczyptę MnO 2. W drugiej probówce zaobserwowano gwałtowne wydzielanie się gazu. 2. Do dwóch probówek wrzucono jednocześnie kawałki blaszki cynkowej, a następnie do pierwszej wlano 5 cm 3 0,5-molowego roztworu kwasu solnego, a do drugiej 5 cm 3 2-molowego roztworu kwasu solnego. Intensywność wydzielania się gazy w obu probówkach była różna. 3. Do dwóch probówek wprowadzono jednakowe ilości żelaza. Do pierwszej probówki wprowadzono żelazo w postaci blaszki, a do drugiej w formie opiłków. Następnie do obu probówek wlano po 5 cm 3 0,5-molowego roztworu kwasu solnego. W drugiej probówce zaobserwowano intensywniejsze wydzielanie się gazu. Zadanie 64. (3 pkt.) 15

Wymień czynniki, które wpłynęły na wzrost szybkości opisanych reakcji chemicznych. Doświadczenie 1... Doświadczenie 2... Doświadczenie 3... Zadanie 65. (3 pkt.) Zapisz w formie cząsteczkowej równania reakcji, które zaszły w trzech opisywanych doświadczeniach. Równanie reakcji z doświadczenia 1:... Równanie reakcji z doświadczenia 2:... Równanie reakcji z doświadczenia 3:... Zadanie 66. (3 pkt.) Do cylindra z tlenem, wprowadzono na łyżce do spalań zapalony wcześniej płonący czerwony fosfor. Powstał biały proszek. Do naczynia z tym proszkiem dodano w nadmiarze wody destylowanej z kilkoma kroplami oranżu metylowego i wstrząsano naczyniem tak długo, aż proszek rozpuścił się (roztworzył się). Powstały roztwór przyjął barwę różową. Następnie do powstałego roztworu dodano roztworu azotanu)v) srebra i zaobserwowano powstawanie żółtego osadu. Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji: Spalania fosforu, Rozpuszczania (roztwarzania) białego proszku w wodzie, Powstawania żółtego osadu. Informacja do zadań 67.,68. i 69. Na poniższym schemacie zaznaczono procesy, jakim może ulegać azot: azot 1 amoniak 2 azotan(v) amonu 3 tlenek azotu(i) 4 Zadanie 67. (3 pkt) Tlenek azotu(i) można otrzymać z azotanu(v) amonu. Napisz równanie tej reakcji i podaj stopnie utlenienia azotu w azotanie(v) amonu. Zadanie 68. (1 pkt) Oblicz, jaką objętość tlenku azotu(i) w przeliczeniu na warunki normalne można otrzymać w wyniku rozkładu 3 moli azotanu(v) amonu. Zadanie 69. (1 pkt) Do jakiego rodzaju reakcji, biorąc pod uwagę jej efekt energetyczny, należy reakcja nr 3? Zadanie 70. (2 pkt) Mając do dyspozycji węgiel, wapń i wodę, trzeba otrzymać węglan wapnia. Napisz odpowiednie równania reakcji chemicznych. Zadanie 71. (4 pkt) Dokończ równania reakcji, wpisując wzory brakujących substancji gazowych oraz współczynniki stechiometryczne: enzym a) C H O C H OH... 6 12 6 2 2 5 + a) NaOH +... NaHSO 3 b) CaCO 3 +... + HCl CaCl 2 + H 2 O +... c) n... [-CH 2 -CH 2 -] n Zadanie 72. (3 pkt) 16

Jakich substratów użyto do reakcji, jeśli produktami były: a) NaOH i H 2, b) MgSO 4 + SO 2 + H 2 O, c) Cu(NO 3 ) 2 + NO + H 2 O. Zadanie 73. (3 pkt) Wykres przedstawia zmianę energii wewnętrznej podczas przebiegu pewnej reakcji: Napisz równanie tej reakcji oraz uzupełnij zapisy: Energia aktywacji tej reakcji jest oznaczona literą.... Energia produktów jest... od energii substratów. Energia wydzielana podczas tej reakcji oznaczana jest jako.... Zadanie 74. (3 pkt) Jednym z produktów każdej z podanych niżej reakcji jest woda. Uzupełnij równania reakcji: a)... NaOH + H 2 SO 4... + H 2 O, b) Ch 3 OH + CH 3 COOH... + H 2 O, c) CH 3 Br + HBr... + H 2 O, d) RbOH + HBr... + H 2 O Które z tych reakcji można przedstawić w skróconej formie jonowej jako: H + + OH - H 2 O? Zadanie 75. (6 pkt). Mając do dyspozycji następujące związki: wodorotlenek miedzi(ii), kwas solny, metanal i tlenek srebra, napisz dwa równania reakcji redoks oraz dwa równania, które nie są reakcjami redoks. W reakcjach redoks wskaż utleniacze i reduktory. Zadanie 76. (3 pkt) Uzupełnij podane równanie reakcji, dobierz odpowiednie środowisko oraz dobierz współczynniki, stosując metodę bilansu elektronowego. ClO 3 - + Fe 2+ +... Cl - + Fe 3+ + H 2 O Zad. 1. C Zad. 2. K = (0,72) (0,84) 2 2 1,12 Reakcje chemiczne odpowiedzi = 1,215 Zad. 3. c, 150 kj Zad. 4. A. w lewo, B, C i D w prawo Zad. 5. a) NaH + H 2 O NaOH + H 2, b) jonowe Zad. 6. reakcja endoenergetyczna Zad. 7. w NH 3 (-III), w NO 2 - (III), w N 2 O (I) Zad. 8. - III 0 -II 0 3 S 3 S + 6 e - S S + 2 e - x 3 V II lub V II 2 N + 6 e - 2 N N + 3 e - N x 2 3 CuS + 2 HNO 3 3 CuO + 3 S + 2 NO + H 2 O Zad. 9. V II N + 3 e N x 4 0 IV S S + 4e x 3 17

V 0 II IV 4 HNO 3 + 3 S 4 NO + 3 SO 2 + 2 H 2 O Zad. 10. reakcja endoenergetyczna Zad. 11. np.: rozdrobnienie, stężenie kwasu, temperatura, mieszanie Zad. 12. B Zad. 13. C Zad.14. x = 2, y = 3, 3Cu + 8HNO 3 3Cu(NO 3 ) 2 + 2NO + 4H 2 O Zad.15. utleniacz: NO 3, reduktor: Cu Zad. 16. I etap: otrzymanie wodorotlenku potasu w reakcji potasu z wodą, II etap: otrzymanie krzemianu potasu w reakcji wodorotlenku potasu z tlenkiem krzemu(iv), III etap: otrzymanie kwasu krzemowego w reakcji krzemianu potasu z kwasem solnym Zad. 17. 3 Fe 2 O 3 + CO 2 Fe 3 O 4 + CO 2 2 H 2 SO 4 + C CO 2 + 2 SO 2 + 2 H 2 O (CuOH) 2 CO 3 CO 2 + 2 CuO + H 2 O Zad. 18. chlor lub Cl 2 (zapis Cl należy uznać za błędny) Zad. 19. CaCO 3 CaO + CO 2 lub CaCO 3 + 2 HCl CaCl 2 + CO 2 + H 2 O Zad. 20. 1. SO 2 + H 2 O H 2 SO 3 2. np. H 2 SO 3 + 2 K 2 SO 3 + H 2 3. np. SO 2 + K 2 O K 2 SO 3 4. np. 2 SO 2 + O 2 2 SO 3 Zad. 21. reakcja 1, kwasne deszcze Zad. 22. związek stopień utlenienia chemiczny chromu siarki Na 2 Cr 2 O 7 VI Cr 2( SO 4 ) 3 III Na 2 SO 3 IV Na 2 SO 4 VI Na 2 Cr 2 O 7 + 3 Na 2 SO 3 + 4 H 2 SO 4 4 Na 2 SO 4 + Cr 2 (SO 4 ) 3 + 4 H 2 O Zad. 23. rozpuszczanie skał wapiennych zachodzi przez wody nasycone dwutlenkiem węgla lub powstawanie rozpuszczalnego wodorowęglanu wapnia; CaCO 3 + H 2 O + CO 2 Ca (HCO 3 ) 2 Zad. 24. 4 NH 3 + 5 O 2 6 H 2 O + 4 NO, tlenek azotu(ii) Zad. 25. 2 N V + 2e 2 N IV Cu 0 Cu II + 2e Cu +4 HNO 3 Cu(NO 3 ) 2 + 2 NO 2 + 2 H 2 O Zad. 26. doświadczenie I, czynnik stężenie kwasu Zad. 27. -III 0 2 N N 2 + 6 e - x 2 0 -II O 2 + 4 e - 2 O x 3 4 NH 3 + 3 O 2 2 N 2 + 6 H 2 O Zad. 28. utleniacz: S; reduktor: Zn Zad. 29. H 2 S + 2 KOH K 2 S + 2 H 2 O H 2 S + K 2 O K 2 S + H 2 O H 2 S + 2 K K 2 S + H 2 Zad. 30. 4 Al. + 3 O 2 2 Al 2 O 3 2 K + 2 H 2 O 2 KOH + H 2 SO 3 + H 2 O H 2 SO 4 Zad. 31. A Zad. 32. a) przed reakcją: S II- w H 2 S i S IV w H 2 SO 3. po reakcji: S 0 b) zapis: np., H 2 SO 3 utleniacz, H 2 S - reduktor c) 2 H 2 S + H 2 SO 3 2 S + 3 H 2 O Zad. 33. D 18

Zad. 34. nazwa stopień utlenienia przed reakcją po reakcji siarka 0 VI azot V II utleniacz: HNO 3 lub NO - 3 lub N V reduktor: S Zad. 35. Si IV + 4 e Si 0 Mg 0 Mg II + 2 e I 2 SiO 2 + 2 Mg Si + 2 MgO Zad. 36. 1. reakcja wymiany pojedynczej, 2. reakcja analizy (rozkładu), 3.reakcja wymiany podwójnej, 4. reakcja syntezy (łączenia Zad. 37. przemiana egzotermiczna Zad. 38. reakcje szybkie strącanie chlorku srebra w czasie mieszania roztworów azotanu(v) srebra i chlorku sodu, spalanie gazu w kuchence lub zapisanie numerów 2 i 4. reakcje powolne rdzewienie blach samochodowych, twardnienie betonu lub zapisanie numerów 1 i 3. Zad. 39. A Zad. 40. 1 b, 2 a, 3 c. Zad. 41. Ba(OH) 2 + CO 2 BaCO 3 + H 2 O CaO + SO 2 CaSO 3 Mg + 2 HCl MgCl 2 + H 2 Zad. 42. proces endoenergetyczny Zad. 43. 3 i 5. Zad. 44. 2 Al. + Fe 2 O 3 2 Fe + Al 2 O 3 stopnie utlenienia: 2 Al 0. + O 2 3 FeIII 2 Fe 0 + 3 utleniacz Al 0, reduktor Fe III Zad. 45. 1. C + O 2 CO 2 2. C + CO 2 2 CO 3. Fe 2 O 3 + CO 2 FeO + CO 2 4. FeO + CO Fe + CO 2 Zad. 46. proces egzoenergetyczny Zad. 47. 1) 2 Na + Cl 2 2 NaCl, 2) 4 Al. + 3 O 3 2 Al 2 O 3 Al III, 2 O 3) + Cl 2 + HCl 4) + HNO 3 + H 2 O Zad. 48. a) w reakcji egzoenergetycznej wyższy zasób energii mają substraty. b) w reakcji endoenergetycznej wyższy zasób energii mają produkty. Zad. 49. 1) 2 Mg + O 2 2 MgO, 2) Mg + 2 H 2 O Mg(OH) 2 + H 2 3) MgO + H 2 O Mg(OH) 2 4) Mg(OH) 2 + H 2 SO 4 MgSO 4 + 2 H 2 O Zad. 50. D Zad. 51. 1) NaOH + HNO 3 NaNO 3 + H 2 O 2) Na 2 O + 2 HNO 3 2 NaNO 3 + H 2 O 3) 2 NaOH + N 2 O 5 2 NaNO 3 + H 2 O 4) Na 2 O + N 2 O 5 2 NaNO 3 Zad. 52. O II H-O-Mn=O II O reakcja zobojętniania: H + + MnO - 4 + K + + OH - K + + MnO - 4 + H 2 O konfiguracja elektronowa atomu potasu: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1 Zad. 53. a) 2 Fe(OH) 3 Fe 2 O 3 + 3 H 2 O b) 2 K + 2 H 2 O 2 KOH + H 2 c) AgNO 3 + KCl AgCl + KNO 3 d) NH 4 NO 3 NH 3 + H 2 O + CO 2 Zad. 54. a) ołów powoduje zatrucie katalizatora b) 2 NO + 2 CO 2 CO 2 + N 2, utleniacz: NO lub N II, reduktor CO lub C II c) 2 N II + 4e - N 0 2 I 1 C II C IV + 2 e - I 2 Zad. 55. CaC 2 + 2 H 2 O Ca(OH) 2 + C 2 H 2, C 2 H 2 + 2 H 2 C 2 H 6 C 2 H 6 + Br 2 C 2 H 5 Br + HBr C 2 H 5 Br + NH 3 C 2 H 5 NH 3 + Br - C 2 H 5 NH 3 + Br - + NaOH C 2 H 5 NH 2 +NaBr + H 2 O Zad. 56. a 1 ) MnO 2 + 4 HCl MnCl 2 + Cl 2 + 2 H 2 O a 2 ) Mn IV + 2e - Mn II 19

2 Cl - Cl 2 + 2e - b) utleniacz: MnO 2 lub Mn IV, reduktor: HCl lubcl - d) 87 g MnO 2 powoduje wydzielenie 22,4 dm 3 chloru 4 g MnO 2 powoduje wydzielenia V dm 3 chloru V = 1,03 dm 3 Cl 2 Zad. 57. 2 Ag + 2 H 2 SO 4 Ag 2 SO 4 + SO 2 + 2 H 2 O 2 Na + 2 H 2 O 2 NaOH + H 2 2 Na 2 Na + + 2 e - 2 H + + 2 e - H 2 2 Ag 2 Ag+ + 2 e - S VI + 2 e - S IV SO 2 + 2 NaOH Na 2 SO 3 + H 2 O Zad. 58. C Zad. 59. I. równania A. nie da się zbilansować, gdyż żadna substancja nie ulega utlenianiu, a Mn i Cl ulegają redukcji. II. K 2 Cr 2 O 7 + 6 KI +7 H 2 SO 4 4 K 2 SO 4 + Cr 2 (SO 4 ) 3 + 3 I 2 + 7 H 2 O utleniacz K 2 Cr 2 O 7, reduktor - KI III. 10 HNO 3 + 4 Mg 4 Mg(NO 3 ) 2 + N 2 O + 5 H 2 O utleniacz HNO 3, reduktor - Mg IV. 2 H 2 SO 4 +Cu CuSO 4 + SO 2 + 2 H 2 O utleniacz H 2 SO 4, reduktor Cu Zad. 60. zależność objętości amoniaku od objętości tlenu objętość amoniaku [dm sześc.] 1,6 1,8 2 1,4 1,2 0,8 0,6 1 0,2 0,4 0 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 objętość azotu [dm sześc.] Zad. 61. 1) 2 KMnO 4 + 16 HCl 2 KCl + 2 MnCl 2 + 5 Cl 2 +8 H 2 O 2) HCl 18,48 g, H 2 O 4,56 g, MnCl 2 7,97 g, Cl 2 11,23 g, KCl 4,72 g. Zad. 62. 2 Al + 3 S Al 2 S 3 Al 2 S 3 + 6 HCl 2 AlCl 3 + 3 H 2 S H 2 S + Pb(NO 3 ) 2 PbS + 2 HNO 3 Zad. 63. X: SO 2, Y: Fe 2 O 3 lub Fe(OH) 3 Zad. 64. 1. katalizator, 2. stężenie reagenta, 3. rozdrobnienie substratu Zad. 65. 1. 2 H 2 O 2 2 H 2 O + O 2 2. Zn + 2 HCl ZnCl 2 + H 2 3. Fe + 2 HCl FeCl 2 + H 2 Zad. 66. spalanie fosforu: P 4 + 5 O 2 P 4 O 10, rozpuszczanie produktu w wodzie: P 4 O 10 + 6 H 2 O 4 H 3 PO 4 powstawanie żółtego osadu, np.: H 3 PO 4 + 3 AgNO 3 Ag 3 PO 4 +3 HNO 3 Zad. 67. NH 4 NO 3 N 2 O + 2 H 2 O, -III i V Zad. 68. 67,2 dm 3 Zad. 69. do reakcji endoenergetycznych Zad. 70. Ca + 2 H 2 O Ca(OH) 2 + H 2 C + O 2 CO 2 Ca(OH) 2 + CO 2 CaCO 3 + H 2 O Zad. 71. a) 2 CO 2, b) SO 2, c) 2 HCl, CO 2, d) CH 2 =CH 2 Zad. 72. a) Na + H 2 O lub NaH + H 2 O, b) Mg + H 2 SO 4(stężony), c) Cu + HNO 3(rozcieńczony) Zad. 73. symbol energii aktywacji: E, energia produktów jest niższa od energii substratów, energia wydzielona to H; reakcja: NO 2 + CO NO + CO 2 Zad. 74. a) Na 2 SO 4 b) CH 3 COOH, c) CH 3 Br, d) RbBr. Reakcje a I d. Zad. 75. a) reakcja redoks I: 2 Cu(OH) 2 + HCHO Cu 2 O + HCOOH + 2 H 2 O b) utleniacz: Cu(OH) 2 lub Cu II, reduktor: HCHO lub C 0 c) reakcja redoks II: Ag 2 O + HCHO 2 Ag + HCOOH d) utleniacz: Ag 2 O lub Ag I, reduktor: HCHO lub C 0 e)inne reakcje I: Cu(OH) 2 + 2 HCl CuCl 2 + 2 H 2 O f) inne reakcje II: Ag 2 O + 2 HCl 2 AgCl + H 2 O Zad. 76. ClO 3 - + 6 Fe 2+ + 6 H + Cl - + 6 Fe 3+ + 3 H 2 O Cl V + 6 e - Cl - I Fe II Fe III + e - I 6 20