Jak rozwijać potencjał ucznia w Szkole, czyli wybrane kompetencje coachingowe dla Nauczyciela. Lilianna Kupaj Master Coach ICI Trener Transforming Communication Szkoła Coachingu Lilianna Kupaj
Kompetencje coachingowe w oświacie,,czym jest coaching?...pewnego dnia na podwórko gospodarstwa, w którym zamieszkiwałem będąc dzieckiem, przywędrował nieznany koń. Nikt nie wiedział skąd przybył, a nie miał na sobie żadnego oznaczenia, które mogłoby nam pomóc ustalić jego pochodzenie. Nie mogło być mowy o zatrzymaniu konia, ponieważ z pewnością do kogoś należał. Mój ojciec zdecydował odprowadzić go do domu. Wsiadł na niego, wyprowadził go na drogę i po prostu zaufał, że instynkt konia zawiedzie go do jego domu. Interweniował jedynie wtedy, gdy koń schodził z drogi i zaczynał jeść trawę, albo zbaczał w pola. Wówczas ojciec prowadził go z powrotem na drogę. W ten sposób koń szybko wrócił do swego właściciela. Właściciel, gdy ujrzał konia nie krył zaskoczenia i zapytał ojca: Skąd wiedział Pan, że koń pochodzi właśnie stąd i należy do nas? Na to ojciec odpowiedział: "Ja tego nie wiedziałem, to koń wiedział! Ja tylko pilnowałem, żeby nie zszedł z drogi". Tym jest coaching. Historia opowiedziana przez Miltona Ericksona
Kompetencje coachingowe w oświacie Coaching to proces pomagania ludziom i zespołom w realizacji szczytowych osiągnięć. Polega na aktywizowaniu mocnych stron ludzi (tzw. wewnętrznych zasobów), pomocy w przekraczaniu osobistych barier i ograniczeń pojawiających się na drodze do optimum swojego funkcjonowania oraz ułatwianiu im bardziej efektywnego współdziałania w zespole. Zatem, skuteczny coaching uwzględnia zwiększanie efektywności jednostki zarówno w obszarze zadaniowym, jak też relacyjnym. Definicja wg Roberta Diltsa.
KOMPETENCJE COACHINGOWE W OŚWIACIE
Kompetencje coachingowe nauczycieli
Zawieranie kontraktu z klasą i indywidualnymi uczniami Kontrakt psychologiczny to zbiór zasad, który obowiązuje w ciągu roku szkolnego uczniów i nauczyciela. Jest to rodzaj układu, który pozytywnie wpływa na życie w klasie, a przez to na wyniki pracy. Określa on cele jakie ma zrealizować uczeń i cała klasa. Wymaga obopólnego zaufania.
Współtworzenie i utrzymywanie relacji z grupą i indywidualnymi uczniami. Twoje zachowanie na pierwszej lekcji (z nową klasą) determinuje to, co wydarzy się na kolejnych, czyli to, jaka będzie jakość Twoich relacji z uczniami. Neurony lustrzane maleńkie komóreczki w mózgu na pograniczu trzech obszarów wzrokowego, słuchowego i czuciowego. (Uniwersytet w Parmie, Rizolatti, 1995 r.) Odpowiadają za empatię i zachowania prospołeczne. Są odpowiedzialne za rozpoznawanie cudzych ruchów, ich rozumienie i interpretację. Dopasuj się do ucznia, a potem on za tobą pójdzie
Jak przestrzeń wpływa na budowanie relacji z klasą i proces uczenia się? Wpływ przestrzeni na psychikę nazywa się psychogeografią. Jeśli przestrzeń wpływa na psychikę ucznia i nauczyciela, to dalej także na proces edukacji. Proces uczenia się jaki zachodzi w klasie między uczniami i nauczycielem ma zupełnie inny wymiar jeśli ułożymy ławki w tradycyjny sposób, inny jeśli ławki będą w półkolu a nauczyciel na czele, inny jeśli nauczyciel i uczniowie będą w kole, a jeszcze inny gdy grupki dzieci będą w kilku zespołach w kole ze sobą.
Zrób proste ćwiczenie w swojej klasie: Ułóż krzesła w półkolu, odczekaj 30 sekund - niech energia ułoży się między uczniami i zadaj pytania: Jak się wam siedzi w ten sposób?, Czy to jest dobry sposób na uczenie się? Jak czujecie się ze sobą i ze mną (nauczycielem)? Ułóż krzesła w koło, siądź między nimi i zadaj te same pytania. Usiądźcie w szkolnych ławkach jedne za drugimi. i zadaj te same pytania. Usiądźcie jak w teatrze, rzędy krzeseł jedne za drugimi. I znów sprawdźcie oddziaływanie na was i jak ma się koncentracja i uczenie się. Ułóż kilka krzeseł wokół stołów, posadź przy nich grupki dzieci i znów zadaj pytania o to, jak im się uczy w taki sposób. Potem poproś o podsumowanie tych kilku sposobów. Niech opiszą w grupach, kiedy i w jakich sytuacjach uczenia się każdy z tych sposobów będzie dla nich przydatny.
Jeśli założymy, że relacje między nauczycielem, a uczniem również zależą od psychogeografii, to ucząc każdego dnia w rzędzie ławek, zadajmy sobie pytanie, czy nie lepiej byłoby włożyć nieco wysiłku w zmianę struktury ułożenia sali po to, aby osiągnąć lepszy efekt edukacyjny? Wiem, że wielu nauczycieli coachów zdecydowało się na taki sposób pracy i są z niego bardzo zadowoleni.
Zaufanie a budowanie relacji Zaufanie stanowi podstawę rozmowy z uczniem o trudnej dla niego sprawie. Może się zdarzyć, że dotyka jego osobistych czy rodzinnych spraw i wtedy rozmowa może być wyjątkowo trudna. Dlatego kompetencja budowania zaufania i poczucia bezpieczeństwa dziecka jest wyjątkową umiejętnością stworzenia przyjaznego, wspomagającego środowiska, dzięki któremu nauczyciel może umożliwić uczniowi rozwiązanie wielu problemów. Zaufanie w coachingu można porównać do tajemnicy spowiedzi.
Wyznaczanie celów powoduje, że mamy bezpośredni wpływ na swoje życie, na jego kierunek i ostatecznie prowadzi nas do znalezienia sensu życia. Lilianna Kupaj
Słownik Webstera definiuje cel jako zakończenie, do którego dąży wysiłek lub ambicja, albo warunek lub stan osiągany poprzez określone działanie. Cel jest w istocie stanem pożądanym i jest odpowiedzią na pytanie: Co chcesz osiągnąć Cel jest tym, czego chcesz, a zadanie jest tym, co musisz zrobić, aby osiągnąć cel.
ĆWICZENIE Odpowiedz sobie na następujące pytania: Po co pracuję jako nauczyciel? Jakie mam cele dla siebie będąc nauczycielem? O czym marzę? Czego pragnę? Jakie mam cele dla uczniów? Jakie cele realizuję z klasą, której jestem wychowawcą?
Natura dała nam dwoje oczu, dwoje uszu, ale tylko jeden język po to, abyśmy więcej patrzyli i słuchali niż mówili. Sokrates
Aktywnie słuchać to znaczy odzwierciedlić własnymi słowami treść i emocje z wypowiedzi drugiej osoby. Słuchać to czasem znaczy odzwierciedlić to, co jest poza słowami. Dlatego ta umiejętność nazywana jest słuchaniem odzwierciedlającym. W coachingu słuchamy na trzech poziomach: Poziom I słuchanie wewnętrzne - Słuchasz słów wypowiadanych przez drugą osobę, ale Twoja uwaga skupiona jest na tym, co one znaczą dla Ciebie Poziom II słuchanie odzwierciedlające: tu koncentrujemy się na drugiej osobie. Poziom III Słuchanie Intuicyjne - Słuchasz dużo głębiej, niż słowa czy emocje.
PRZYKŁAD rozmowy z wykorzystaniem słuchania na drugim poziomie: Rozmowa, mama słucha odzwierciedlająco swojego syna Maciek mówi, że nie cierpi chodzić do szkoły. Mama: Słyszę, Maćku, że chodzenie do szkoły nie sprawia ci przyjemności. Maciek: Tak, nauczycielka od matematyki jest okropna. Mama: A to przez panią od matematyki nie chcesz chodzić do szkoły! Maciek: Tak, nic nie rozumiem z matematyki. Ostatnio uczyłem się 2 dni do sprawdzianu, a i tak dostałem dwóję. Pani nie tłumaczy, tylko pisze na tablicy, a my musimy szybko przepisywać. Mama: A więc czujesz żal i złość z tego powodu, że pani nie wyjaśnia zadań tylko je pisze na tablicy? Maciek: Właśnie tak.
Pytania coachingowe pytania sięgające sedna Prosto zadane pytanie zmienia kierunek rozmowy i wywołuje zaciekawienie drugim człowiekiem. Warunek niezbędny w coachingu. Prosty podział na pytania zamknięte i otwarte. Przykład pytań sięgających sedna: Czego chcesz? Jaki masz cel? Co jest dla Ciebie ważne? Co to dla Ciebie oznacza? Czego się nauczyłeś z tej sytuacji? Na czym polega problem? Co sprawia, że jest to problemem teraz? Czyj jest to problem?
Rozpoznawanie stylów uczenia się ucznia Dobra i wydajna strategia uczenia się przynosi rezultaty i sprawia, że uczenie się jest procesem łatwym i lekkim. Najważniejszą umiejętnością nauczyciela jest nauczyć uczniów efektywnego uczenia się.
Udzielanie informacji zwrotnej i docenianie wysiłków ucznia Najważniejszą Twoją rolą jest to, abyś zapewnił uczniowi właściwą informację zwrotną. Jest to rodzaj pozytywnego wzmocnienia pożądanych zachowań, zamiast krytyki niepożądanych zachowań. Informacja zwrotna jest podstawą w ocenianiu kształtującym, obecnie mocno propagowanym w edukacji.
Co może dać coaching uczniom, nauczycielom, szkole, rodzicom? Jakie są korzyści a jakie zagrożenia?
Korzyści DLA UCZNIA - wzmocnienie poczucia własnej wartości, rozwinięcie umiejętności uczenia się, wzrost motywacji do nauki, postępy w nauce, rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem i emocjami, wzrost zaufania do nauczyciela i pogłębienie z nim relacji. Zagrożenia - Zbyt duża liczebność klas powoduje większą anonimowość ucznia i brak kontaktu między uczniami a nauczycielem. - Czujący się anonimowo uczeń nie będzie chciał być otwartym i skorym do zwierzeń człowiekiem. - W dużej grupie można spotkać dzieci zróżnicowane pod względem systemów myślowych (reprezentacji). Jest trudnym dopasować się do wszystkich systemów naraz. - Obecnie w kl. I III spotyka się wśród 7-latków dzieci 6-letnie. Trudności w tym aspekcie wynikają z tego, że między nimi jest duża różnica w rozwoju społecznym,
Korzyści - zwiększenie pewności siebie poprzez wzrost samoświadomości, - większe zaangażowanie w organizację lub w pracę zespołową, - większa odpowiedzialność za podejmowane własnych zobowiązań, - większa efektywność we współpracy z innymi, - samoświadomość jakości własnej pracy, wzrost własnych kompetencji zawodowych, poczucie wsparcia, lepszy kontakt z uczniami. DLA NAUCZYCIELA Zagrożenia - Zmęczony wysiłkiem fizycznym nauczyciel nie będzie chciał być coachem. - Zmuszony do ścisłej realizacji programu nauczania nauczyciel nie ma czasu na podejmowanie działań coachingowych. - Mała otwartość na nową metodę wynikająca ze zmęczenia podstawową pracą.
Korzyści DLA SZKOŁY Zagrożenia - poprawa jakości nauczania np.: wzrost i poprawa wyników, wzrost zadowolenia pracowników oraz uczniów, lepsze wyniki w rankingach, większa zdawalność i średnia ocen, wzrost zaangażowania i motywacji uczniów i nauczycieli, wzmocnienie kultury wzajemnego uczenia się i współpracy, poprawa wizerunku szkoły jako instytucji uczącej się. - Finansowe. - Czasowe. - Personalne.
DLA RODZICÓW Korzyści wzrost zaangażowania w motywowanie dzieci do uczenia się rozwój w zakresie umiejętności wspierania dziecka w nauce, lepsze rozumienie sytuacji dziecka w szkole, wzrost współpracy i pogłębienie relacji z nauczycielem, pogłębienie świadomości procesów rozwojowych, którym podlega dziecko w danym czasie. Zagrożenia - Brak rodziców w miejscu zamieszkania i uczęszczania dziecka do szkoły bo pozostają za granicą. - Rodzice, którzy mają niewłaściwe postawy rodzicielskie, np. nadmiernie chroniące, nadmiernie wymagające, liberalne. Nie chcą popracować nad żadnymi pomysłami usprawniającymi pracę z ich pociechami. - Rodzice po rozwodach traktujący dzieci jako element przetargowy w relacjach między sobą. - Rodzice pracujący poza domem przez przeważającą część dnia zrzucają całą edukację wyłącznie na szkołę i umywają od wychowywania ręce.
DZIĘKUJĘ ZA SPOTKANIE Lilianna Kupaj