Analizy Sektorowe 27 września 216 Dobra sytuacja deweloperów 1 mieszkaniowych Trendy bieżące Bardzo dobre wyniki firm deweloperskich w 1h16, boom na rynku nieruchomości w wielu miastach sprzyja ożywionej aktywności deweloperów. Przeciętna rentowność sprzedaży w dużych (powyżej 49 osób) firmach wyniosła 19,9%; w mniejszych (9-49 osób) ROS=6,3%. W 2q16 wzrost liczby mieszkań deweloperskich: - oddawanych do użytku (38% r/r); - rozpoczynanych (1% r/r); - z wydanymi pozwoleniami na budowę (2% r/r). Liczba mieszkań dostępnych w sprzedaży wg monitoringu REAS w 6 aglomeracjach o największych obrotach na rynku pierwotnym utrzymuje się od 2. lat na poziomie 47-51 tys. mieszkań, brak istotnych problemów z zapasem niesprzedanych mieszkań pomimo wprowadzania do sprzedaży nowych projektów sygnalizuje elastyczne dostosowanie oferty deweloperskiej do sytuacji rynkowej. Perspektywy średnioterminowe Korzystne przesłanki nadal dobrej sytuacji deweloperów mieszkaniowych: - popyt podtrzymywany niskimi stopami procentowymi; - gotówkowe zakupy mieszkań; - poprawa na rynku pracy - ponowne wsparcie rynku pierwotnego środkami MdM. Wysoki poziom wskaźnika koniunktury produkcji deweloperskiej zapowiada wysoką liczbę mieszkań oddawanych do użytku w najbliższych kwartałach. Niemniej zarysowująca się malejąca liczba mieszkań w toku może oznaczać wyhamowanie rynku w reakcji na duży portfel w budowie i zgromadzone przez deweloperów pozwolenia wobec ewentualnego osłabienia popytu (MdM do 3.9.18; oczekiwanie na nowy zapowiadany program mieszkaniowy). Ograniczenie obrotu ziemią rolną długofalowo wpłynie na spadek podaży działek budowlanych, i w konsekwencji wzrost ich cen, niekorzystny dla deweloperów. Departament Analiz Ekonomicznych analizy.sektorowe@pkobp.pl Zespół Analiz Sektorowych Agnieszka Grabowiecka-Łaszek tel. (22) 521 81 22 Wskaźnik koniunktury produkcji deweloperskiej 4 3 2 1-1 -2-3 -4 2q6 2q7 2q8 2q9 2q 1 2q 11 2q 12 2q13 2q14 2q15 2q16 pozwolenia dla deweloperów (poprzednie 4. kwartały; P) wsk.koniunktury (mieszkania rozpoczęte minus oddane w poprzednich 4.kwartałach; L) Źródło: GUS, PKO Bank Polski 12 9 6 3 41.1 Re alizacja p roje któw b ud owlanych związanych ze wznosze nie m b ud ynków 1h13 1h14 1h15 1h16 Liczba jednostek gospodarczych ogółem 22 224 23 231 w tym udział jednostek rentownych 53% 64% 6% 65% NP Wynik finansowy netto (zysk netto) 3,1-41,9 114,1 524,3 ROS (NPM) Stopa rentowności sprzedaży netto,1-1,2 3,6 13,5 ROE Stopa rentowności kapitału własnego,1-1,3 2,8 11,5 ROA Stopa rentowności aktywów, -,6 1,4 4,8 CR Wskaźnik płynności bieżącej 2,42 2,16 2,19 1,59 QR Wskaźnik podwyższonej płynności,75,78,86,7 IT (WRZD) Wskaźnik rotacji zapasów w dniach 414 31 314 39 CP (WRND) Wskaźnik rotacji należności w dniach 64 59 77 63 PL (WRZbD) Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach 67 71 88 72 DR (WZA) Współczynnik długu,58,56,52,58 WP (WPMK) Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym 1,62 1,61 1,68 1,52 I/DE Nakłady inwestycyjne / amortyzacja 7,7 11,7 13,8 12,2 Źródło: baza danych PONT Info. GOSPODARKA, Grupa A Jednostki średnie i duże (pracujących >9 osób);* dane z f-1 1 PKD 41.1 realizacja projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków; dane dotyczą zarówno firm aktywnych w segmencie mieszkaniowym, jak i nieruchomości komercyjnych (biur, centrów handlowych, magazynów). Jednocześnie wyniki deweloperów mogą być wpływać na wyniki innych klas PKD, pod którymi zarejestrowali oni swoją działalność jako podstawową, są to m.in. PKD 68.1 (Kupno i sprzedaż nieruchomości) i 7.11 (Działalność holdingów), a także firmy budowlane z PKD 42.
Deweloperzy mieszkaniowi, wrzesień 216 Zmiana przychodów i kosztów r/r oraz wynik finansowy (dane półroczne) 12 9 6 3-3 1h8 1h9 1h1 1h11 1h12 1h13 1h14 1h15 1h16 wynik finansowy netto mln zł (P) przychody ogółem (L) koszty ogółem (L) Źródło: GUS, PONT info, firmy o liczbie pracujących 9 i więcej osób; PKO Bank Polski 12 9 6 3-3 Dobra sytuacja deweloperów po 2q16. Dane dla firm deweloperskich o zatrudnieniu powyżej 9 osób, rozpisane na poszczególne półrocza sygnalizują dobre wyniki w 1h16 (zysk netto 524 mln zł wobec 114 mln zł w 1h15); wysoka dynamika przychodów (27% r/r wobec 3% r/r w 1h15), której towarzyszył wolniejszy wzrost kosztów (16% r/r w 1h16), wskazuje na wzrostowe tendencje rynku. Stabilny poziom cen materiałów budowlanych w ostatnich latach korzystnie wpływa na koszty budowy; wzrostowe tendencje wynagrodzeń, z uwagi na ich relatywnie niewielki (13-25%) udział w kosztach budowy również pozwalają na ograniczanie wzrostu kosztów. Te dane wraz z informacjami rynkowymi nt. sytuacji branży i statystykami dot. różnych faz budowy ilustrują wysoką aktywność deweloperów. Duże (tj. o zatrudnieniu powyżej 49 osób) firmy deweloperskie stanowiły 2% ogółu tych firm, generowały 56% ich przychodów oraz 78% wyniku netto branży. Liczba firm i pracujących (firmy powyżej 9 osób) 25 2 15 1 5 12 1 8 6 4 2 Rosnąca liczba pracujących w branży - w 2h16 przekroczyła 1 tys., sugeruje obszerny portfel zamówień. 1h8 1h9 1h1 1h11 1h12 1h13 1h14 1h15 1h16 liczba pracujących liczba firm liczba rentownych firm Źródło: GUS, PONT Info, firmy o liczbie pracujących 9 i więcej osób; PKO Bank Polski Wskaźnik koniunktury produkcji deweloperskiej 4 3 2 1-1 -2-3 -4 2q6 2q7 2q8 2q9 2q 1 2q 11 2q 12 2q13 2q14 2q15 2q16 Źródło: GUS, PKO Bank Polski pozwolenia dla deweloperów (poprzednie 4. kwartały; P) wsk.koniunktury (mieszkania rozpoczęte minus oddane w poprzednich 4.kwartałach; L) 12 9 6 3 Utrzymujący się w 2q16 wysoki poziom wskaźnika koniunktury produkcji deweloperskiej (różnica liczby mieszkań rozpoczętych i oddanych do użytku w poprzednich 4. kwartałach, czyli mieszkania w toku) wskazuje na duży bieżący portfel rozpoczętych projektów realizowanych przez deweloperów, co zapowiada wysoką liczbę mieszkań oddawanych do użytku w najbliższych kwartałach. Komercjalizacja tej oferty (przy założeniu utrzymania się wysokiego popytu na mieszkania) sprzyja dobrym wynikom deweloperów w kolejnych kwartałach. Niemniej zarysowująca się malejąca liczba mieszkań w toku może oznaczać wyhamowanie rynku w reakcji na duży portfel w budowie i zgromadzone przez deweloperów pozwolenia wobec ewentualnego osłabienia popytu. Mieszkania deweloperskie stanowiły 48% wybudowanych ogółem w 2q16 (+8,9 pp r/r). W 2q16 deweloperzy oddali do użytku 17,6 tys. mieszkań (tj. 38% r/r vs. 53,7% r/r w 1q16). Nadal rosła liczba mieszkań rozpoczynanych (9,8% r/r vs.,5% r/r w 1q16) oraz wydanych pozwoleń na budowę mieszkań (2% r/r vs. 5,8% r/r w 1q16).
Deweloperzy mieszkaniowi, wrzesień 216 Wybrane wskaźniki deweloperów 3 25 2 15 1 5-5 % 1h8 1h9 1h1 1h11 1h12 1h13 1h14 1h15 1h16 rotacja zapasów w dniach (P) NPM stopa zysku netto (L) ROE stopa rentowności kapitału własnego (L) marża na sprzedaży (L) Źródło: GUS, PONT Info firmy o liczbie pracujących 9 i więcej osób; PKO Bank Polski 6 5 4 3 2 1-1 Kontynuowana tendencja wzrostu rentowności branży. Średnia rentowność sprzedaży w branży w 1h16 kształtowała się na poziomie 13,5% (vs. 3,5% w 1h15). Wskaźnik ten był wyższy w przypadku większych (powyżej 49 osób) firm wynosił 19,9% (5,5% w 1h15); w mniejszych firmach (o zatrudnieniu od 9 do 49 osób) wynosił 6,3% (1,7% w 1h15). Czas rotacji zapasów (które w przypadku branży deweloperskiej oznaczają niesprzedane projekty) na poziomie ok. 3 dni nie odbiega od średniego poziomu w ostatnich trzech latach okresu dobrej sytuacji w branży. Odsetek firm deweloperskich w 1h16 o poziomie wybranych wskaźników poniżej satysfakcjonującego wsp. długu powyżej,8 inkaso należności powyżej 6 dni rotacja zapasów powyżej 9 dni Branżę deweloperską cechuje znaczne zróżnicowanie z rozkładu decylowego podstawowych wskaźników wynika, że w 1h16 3% firm deweloperskich odnotowało straty, rentowność połowy firm (decyl 5) w przypadku ROS wynosiła 3,1%, jednocześnie ROS dla 2% firm był dwucyfrowy (14,4% dla decyla 8 i 27,5% dla decyla 9).Wiele firm miało problemy z inkasem należności (4% otrzymywało je po 6 dniach i później) oraz płynnością (4% firm z QR poniżej poziomu satysfakcjonującego), a także z rotacją zapasów przekraczającą 9 dni (3% firm). szybka płynność poniżej 1, ujemna stopa zysku 1 2 3 4 % 5 Źródło: GUS, PONT Info firmy o liczbie pracujących 9 i więcej osób; PKO Bank Polski Aktywność deweloperów wg zapisów księgowych 2 15 1 5 mln zł mln zł 1h8 1h9 1h1 1h11 1h12 1h13 1h14 1h15 1h16 projekty mieszkaniowe w toku (P) gotowe mieszkania na sprzedaż (L) bank ziemi (L) przedpłaty klientów (L) Źródło: GUS, PONT Info, firmy o liczbie pracujących 9 i więcej osób; PKO Bank Polski 6 5 4 3 2 1 Zapisy księgowe firm deweloperskich w 1h16 sygnalizują ożywienie rosną wolumen środków na projekty w toku, przedpłaty klientów oraz bank ziemi. Lekko rosnące zapasy gotowych mieszkań na sprzedaż, w kontekście wzrostowych tendencji pozostałych wskaźników, są prawdopodobnie efektem polityki nieobniżania cen przez deweloperów, gdy sytuacja rynkowa na to pozwala. Przytoczone wcześniej statystyki dot. liczby rozpoczynanych mieszkań i wydawanych pozwoleń prawdopodobnie wzmocnią interpretację tych zapisów w zakresie ziemi i rozpoczętych projektów w kolejnych kwartałach 216 r.
Deweloperzy mieszkaniowi, wrzesień 216 Oferta mieszkań deweloperskich (6 największych rynków) 6 5 4 3 2 1 tys. 2q12 4q12 2q13 4q13 2q14 4q14 2q15 4q15 2q16 Źródło: Rynek mieszkaniowy w Polsce, II kwartał 216, REAS, lipiec 216 Struktura oferty deweloperskiej w ostatnich 4.kwartałach wg deklarowanej daty oddania projektu 2q16 1q16 4q15 3q15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 do 214 215 216 217 po 217 51 Duża oferta w 2q16, przy nadal wysokiej liczbie transakcji wg monitoringu REAS rynków mieszkaniowych (w 6 aglomeracjach o największych obrotach na rynku pierwotnym). Do sprzedaży wprowadzono 17,7 tys. mieszkań, o 29,3% więcej niż w 1q16. Liczba transakcji w 2q16 wyniosła 15,1 tys. (+5,3% q/q); w ostatnich 4. kwartałach łącznie sprzedano 57,7 tys. mieszkań jest to najwyższy odnotowany w kolejnych 12 miesiącach wolumen sprzedaży. Dla porównania, w okresie ostatniego załamania rynku (4q8-3q9) sprzedano 19,7 tys. mieszkań. Liczba mieszkań dostępnych w sprzedaży utrzymuje się od 2. lat na poziomie 47-51 tys. mieszkań, brak istotnych problemów z zapasem niesprzedanych mieszkań pomimo wprowadzania do sprzedaży nowych projektów sygnalizuje elastyczne dostosowanie oferty deweloperskiej do sytuacji rynkowej. Liczba gotowych niesprzedanych mieszkań w 6 aglomeracjach w 2q16. wynosiła ok. 8 tys. i zmalała zarówno q/q (-2,5%), jak i r/r (-17,2%). O dobrych wynikach sprzedaży mieszkań informują deweloperzy mieszkaniowi notowani na GPW, w 1h16 najwięcej mieszkań sprzedali: Robyg (1375 mieszkań; +21,6% r/r), Dom Development (1316 mieszkań; +23,5% r/r), Murapol (1294 mieszkania; +19,7% r/r), Atal (1183 mieszkania; +46,7% r/r), LC Corp (891 mieszkań; +7,8% r/r). Duży portfel mieszkań rozpoczętych w kontekście pozytywnej oceny koniunktury - w strukturze oferty (badanie REAS) wg deklarowanej przez dewelopera daty oddania projektu wzrasta udział mieszkań później oddawanych do użytku. W 2q16 deweloperzy deklarowali 66% projektów oddawanych po 216 r. (vs. 53% w 1q16), na koniec 2q16 mieszkania oddane do użytku w 215 r. i wcześniej stanowiły 9% oferty deweloperskiej (vs. 13% na koniec 1q16). Źródło: REAS, Rynek mieszkaniowy op.cit Wykorzystanie rocznego limitu na wsparcie z MdM (na 31.8.216) 8 7 6 5 4 3 2 1 Źródło: BGK mln zł 34,5% 84,7% 96,1% 5,% 3,5% 214 215 216 217 218 Wykorzystane środki z ustalonego rocznego limitu wsparcia finansowego Niewykorzystane środki W 2q 216 r. utrzymał się duży popyt na kredyt ze wsparciem z MdM (wg ustawy program trwa do 3.9.218), impulsem do korzystania z niego są szybko kończące się środki na roczne dopłaty przewidziane w ustawie budżetowej - limit na 217 r. został już wyczerpany w 5%, co oznacza wstrzymanie wypłat (wznowienie przyjmowania wniosków z wypłatą w 217 r. od 1.1.217); kredytobiorcy mogą nadal aplikować o środki przewidziane na 218 r. - z kwoty na 218 r. (762 mln zł) do 31.8.216 r. wykorzystano 3,5%. Wstrzymanie dofinansowania wypłacanego w latach 216-17 zmienia proporcje dofinansowania zakupu mieszkań z rynku pierwotnego i wtórnego na rzecz ponownego wzrostu udziału rynku pierwotnego (o ile w przypadku deweloperów nie jest dużym problemem późniejsza wpłata za mieszkanie w budowie, to przy zakupie mieszkania na rynku wtórnym sprzedający nie jest na ogół skłonny czekać na wpłatę od klienta w następnym roku). Rząd nie przewiduje zwiększenia środków na MdM, tym samym kolejne miesiące będą przebiegać pod presją kończących się środków, co wzmocni popyt na kredyt.
212-6-29 212-9-4 212-11-1 213-1-16 213-3-24 213-5-3 213-8-5 213-1-11 213-12-17 214-2-22 214-4-3 214-7-6 214-9-11 214-11-17 215-1-23 215-3-31 215-6-6 215-8-12 215-1-18 215-12-24 216-2-29 216-5-6 216-7-12 216-9-17 Monitoring Branżowy Deweloperzy mieszkaniowi, wrzesień 216 Dofinansowanie z MdM wg województw w okresie 214-2q16 Opolskie Świętokrzyskie Podkarpackie Lubelskie Lubuskie ** Podlaskie Zachodniopomorskie Śląskie Kujawsko pomorskie * Łódzkie Warmińsko mazurskie Małopolskie Dolnośląskie Wielkopolskie Pomorskie Mazowieckie stolica województwo ogółem Łącznie dotychczas najwięcej umów MdM zawarto w województwach mazowieckim, pomorskim i wielkopolskim, najmniej w opolskim i świętokrzyskim, na co istotny wpływ miały, przy zasadniczym znaczeniu limitów kwalifikujących do programu, skala regionalnego rynku i związana z tym aktywność deweloperów. Wysokie limity w województwie pomorskim i wielkopolskim sprzyjały ożywionemu popytowi na kredyt z MdM; duży udział województwa mazowieckiego wiąże się ze skalą rynku. 3 6 9 12 mln zł 15 Źródło: BGK Finansowanie deweloperów kredytem bankowym i pożyczkami (średnio na firmę) 3 mln zł 25 2 15 1 5 W 1h16 relatywnie mniejszy na tle lat 212-13 - udział kredytów bankowych (57% na koniec 1h16, w tym 33% długoterminowych) i wzrost udziału obligacji i papierów wartościowych (43%, w tym długoterminowych 33%). Z uwagi na ryzyko sektorowe dla indywidualnych inwestorów komercyjne papiery wartościowe są co najmniej 2 krotnie droższe od kredytów bankowych, co przekłada się na wyniki finansowe deweloperów emitujących obligacje. W finansowaniu działalności firm deweloperskich istotną rolę odgrywa kapitał własny, w ostatnich latach jego udział utrzymuje się w granicach 42% - 48%. 1h8 1h9 1h1 1h11 1h12 1h13 1h14 1h15 1h16 krótkoterminowe pożyczki, obligacje, papiery wart. na firmę długoterminowe pożyczki, obligacje, papiery wart. na firmę krótkoterminowe kredyty na firmę długoterminowe kredyty na firmę Źródło: GUS, PONT info, firmy o liczbie pracujących 9 i więcej osób; PKO Bank Polski Notowania wybranych spółek deweloperskich ukierunkowanych na rynek mieszkaniowy (29.6.212=1) 325 3 29.6.212=1 275 25 225 2 175 15 125 1 75 5 25 VANTAGE ROBYG DOMDEV LC CORP RONSON WIG-DEWEL JWCONSTR INPRO POLNORD TRITON WIG-Deweloperzy od końca 212 r. wykazuje lekką tendencją wzrostową, zwracają uwagę dobre notowania licznych spółek ukierunkowanych na segment mieszkaniowy. Wycena tych spółek pod koniec 3q16 przy zestawieniu z notowaniami na 29.6.212 (1h12 to okres spadku notowań wielu spółek budowlanych i deweloperskich w kontekście licznych upadłości w budownictwie) wskazuje na ich dobre notowania. Źródło: GPW, 21.9.216, PKO Bank Polski
Deweloperzy mieszkaniowi, wrzesień 216 Sprzedaż mieszkań i rentowność w 1H16 wybranych spółek deweloperskich ukierunkowanych na rynek mieszkaniowy Spółka Sprzedaż mieszkań 1h16 zmiana r/r ROS (%) 3.6.16 Robyg 1375 21,6 18,4 2,1 Dom Development 1316 23,5 9,5 11,6 LC Corp 891 7,8 3,2 11,9 JWC 733 1,3 8,1 4,2 Polnord 536* 2,5-54,5-17,4 Vantage 43 28,7 14,6 4,9 Ronson 362-11,7 5,9 3,9 Marvipol 291 13,7 4,9 11,1 Wikana 99 2,1-1,2-2,5 *sprzedaz ważona udziałem Polnordu w spółkach zależnych ROE (%) 3.6.16 źródło: www.money.pl- bdm; "Gazeta Wyborcza", 12.7.16, RynekPierwotny.pl Aneks. Cykle na wybranych rynkach mieszkaniowych w Polsce na podstawie Raportu o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 215, NBP, wrzesień 216 Rynek mieszkaniowy ma cykliczny charakter, miernikiem fazy cyklu są w szczególności sprzedaż mieszkań i wskaźniki bazujące na cenach mieszkań. Ocenę sytuacji na rynku dopełnia analiza sytuacji na rynku kredytowym oraz zachowań spekulacyjnych. Uproszczona charakterystyka podstawowych faz cyklu na rynku mieszkaniowym pozwala na wyodrębnienie następujących faz cyklu: kryzys (załamanie) spadek popytu i sprzedaży mieszkań, związany na ogół z załamaniem systemu finansowego i ogólną sytuacją gospodarczą; w tej fazie zwykle dochodzi do spadku cen; stagnacja stopniowa sprzedaż nadwyżek mieszkań po niskich cenach; ożywienie wzrost sprzedaży i zazwyczaj wzrost cen mieszkań; często ożywieniu towarzyszy wzrost akcji kredytowej i wzrost cen; boom - rosnąca sprzedaż mieszkań przewyższa poziom sprzedaży oraz produkcji (mieszkania nowo rozpoczynane, produkcja w toku) z poprzedniego okresu wzrostu, zwykle w boomie występuje szybki wzrost akcji kredytowej (boom kredytowy), szybki wzrost cen i związane z nim zachowania spekulacyjne. Cykl może zawierać wszystkie fazy, jak i może przebiegać łagodniej ożywienie może przejść w stagnację przy stabilizacji lub stopniowym spadku cen. Cykl przebiega zazwyczaj gwałtowniej, gdy impulsem do wzrostu cen mieszkań, jest boom na rynku kredytów. Analiza cyklu ma rynku mieszkaniowym przedstawiona w najnowszym Raporcie rocznym NBP dotyczącym sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych wykazuje w 215 r. boom w największych miastach łącznie (bez Warszawy) rosnąca sprzedaż mieszkań przekroczyła poziom sprzedaży i produkcji z poprzedniego boomu w 27 r. Jest to efekt silnych wzrostów sprzedaży szczególnie w przypadku Krakowa i Wrocławia, które wzmocniły zbiorczy wskaźnik dla 6 miast. Boom ten ma charakter specyficzny, gdyż nie towarzyszy mu boom kredytowy, ani gwałtowny wzrost cen. ożywienie na rynku warszawskim - poziom sprzedaży nie przekraczał poziomów z 27 r. Analiza dla potrzeb Raportu NBP została przeprowadzona na podstawie danych REAS (mieszkania sprzedane i wprowadzone do sprzedaży), GUS (mieszkania oddane do użytku) oraz BIK (liczba i wolumen kredytów). Cykl mieszkaniowy na rynku 6 miast* łącznie Cykl mieszkaniowy na rynku Warszawy 4 35 3 25 2 15 1 5 boom załamanie stagnacja ożywienie boom 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 12 1 8 6 4 2-2 -4 3 25 2 15 1 5 boom załamanie stagnacja ożywienie 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 12 1 8 6 4 2-2 -4 M.sprzedane Liczba kredytów (-1 tys.) M.oddane dew. M.wprowadzone do sprzedaży Wartość kredytów (mln zł) Wsk.prod.M.(P oś) M.sprzedane Liczba kredytów (-1 tys.) M.oddane dew. M.wprowadzone do sprzedaży Wartość kredytów (mln zł) Wsk.prod.M.(P oś) *Gdańsk, Gdynia, Kraków, Wrocław, Poznań, Łódź Źródło: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 215 r., NBP, wrzesień 216
Deweloperzy mieszkaniowi, wrzesień 216 Perspektywy średnioterminowe W dalszym ciągu dobra sytuacja deweloperów mieszkaniowych z uwagi na popyt podtrzymywany niskimi stopami procentowymi (sprzyjającymi też inwestycjom w mieszkanie za gotówkę), wzrostowe tendencje dochodów ludności i dobrą sytuację na rynku pracy, a także duże zainteresowanie kończącymi się środkami z MdM (wobec wstrzymania dofinansowania wypłacanego w latach 216-217, MdM ponownie silniej wspiera rynek pierwotny - późniejsza wpłata jest łatwiej akceptowana przez dewelopera niż przy zakupie mieszkania na rynku wtórnym). Korzystne dla branży deweloperskiej opóźnienie uruchamiania projektów z nowej perspektywy finansowej UE zmalało ryzyko skokowego wzrostu cen materiałów budowlanych, jak i problemów z siłą roboczą w sytuacji gwałtownego wzrostu popytu na te czynniki produkcji ze strony innych segmentów budownictwa. Dotychczasowa realizacja sprzedaży mieszkań przez kilkanaście giełdowych spółek deweloperskich wskazuje na prawdopodobnie o kilka-kilkanaście procent wyższe r/r wyniki sprzedaży mieszkań (nb. zapowiadane przez spółki). Wysoki poziom wskaźnika produkcji deweloperskiej (różnica liczby mieszkań rozpoczętych i oddanych do użytku w poprzednich 4. kwartałach, tj. mieszkania w toku) zapowiada wysoką liczbę mieszkań oddawanych do użytku w najbliższych kwartałach. Niemniej zarysowująca się malejąca liczba mieszkań w toku może sugerować wyhamowanie rynku w reakcji na duży portfel w budowie i zgromadzone przez deweloperów pozwolenia wobec ewentualnego osłabienia popytu, związanego m.in. kończącym się MdM, a także z oczekiwaniem przez część klientów na nowy program rządowy Mieszkanie Plus. Wobec braku bardziej szczegółowych informacji dot. ostatecznego kształtu programu Mieszkanie Plus (projekt ustawy zapowiadany na 4q16, systemowe wdrożenie z pierwszymi mieszkaniami przewidywane w 219 r.) trudno już obecnie ocenić wpływ programu na rynek deweloperski, długofalowo program może zmienić warunki otoczenia deweloperów, w szczególności skutkować niższymi cenami mieszkań. Czynnikami niekorzystnymi dla perspektyw rynku deweloperskiego w dłuższym okresie jest wprowadzone w 1h16 ograniczenie obrotu ziemią rolną, które wpływa na spadek podaży działek budowlanych, i w konsekwencji wzrost ich cen. Obecny cykl na rynku mieszkaniowym prawdopodobnie zamknie się łagodnie, przechodząc w fazę stagnacji poprzez spadek popytu i elastyczne dostosowanie podaży. Konsekwencje osłabienia koniunktury odczują jedynie firmy deweloperskie - ponieważ ceny mieszkań istotnie nie wzrosły, można oczekiwać, że nie będzie ich spadku przenoszącego się na cały zasób mieszkań i związanych z nim kredytów. Ryzyko załamania rynku wiąże się głównie ze zmianami w otoczeniu regulacyjnym (wzrost kosztu kredytu mieszkaniowego, rozwiązanie problemu frankowiczów z negatywnymi skutkami dla rynków finansowych) lub drastycznym pogorszeniem otoczenia zewnętrznego (pogorszenie perspektyw wzrostu gospodarczego, ryzyka geopolityczne). Niniejszy materiał ma charakter informacyjny, jest przeznaczony wyłącznie dla klientów Grupy PKO Banku Polskiego i nie stanowi oferty w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Informacje zawarte w niniejszym materiale nie mogą być traktowane, jako propozycja nabycia jakichkolwiek instrumentów finansowych, usługa doradztwa inwestycyjnego, podatkowego lub jako forma świadczenia pomocy prawnej. Grupa PKO BP SA dołożyła wszelkich starań, aby zamieszczone w niniejszym materiale informacje były rzetelne oraz oparte na wiarygodnych źródłach. Klienci Grupy PKO BP SA ponoszą odpowiedzialność za skutki swoich decyzji inwestycyjnych, podjętych z uwzględnieniem informacji zamieszczonych w niniejszym materiale. Niniejszy materiał został przygotowany i/lub przekazany przez Powszechną Kasę Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna, zarejestrowany w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 26438; NIP: 525--77-38 REGON: 16298263; kapitał zakładowy (kapitał wpłacony) 1 25 zł