Raport o sytuacji finansowej przedsiębiorstw w województwie mazowieckim. II kwartał 2012

Transkrypt

1 Raport o sytuacji finansowej przedsiębiorstw w województwie mazowieckim kwartał 2012 Autorzy: Paulina Fabrowska Cezary Gołębiowski Katarzyna Kaim Marta Mackiewicz Bartosz Rokicki Joanna Sędek Monika Skrobol

2 1 Najważniesze obserwacje W kwartale 2012r.: Mazowieckie należało do województw, w których przedsiębiorcy pozytywnie ocenili koniunkturę na kolejne 3 miesiące (na I kwartał 2012 roku); Przychody z całokształtu działalności mazowieckich firm zwiększyły się o 9,4% r/r (ryc. 2), a zatem silniej niż średnio we wszystkich województwach (7% r/r); W efekcie mniejszej dynamiki przychodów z całokształtu działalności w stosunku do dynamiki kosztów znacząco pogorszył się wynik finansowy przedsiębiorstw województwa mazowieckiego (o 27% r/r w ujęciu brutto i o 29% r/r w ujęciu netto); Poziom rentowności sprzedaży w województwie mazowieckim (2,8%) na tle wyników innych województw jest niekorzystny; Wskaźnik płynności finansowej I stopnia 1 kształtował się w przedsiębiorstwach Mazowsza na poziomie 38,7%, co wskazuje na wysoki poziom płynnych środków finansowych; Zaobserwowano jednoczesny spadek inwestycji krótkoterminowych (o 17,9% wobec analogicznego kwartału roku) oraz wzrost udzielonych kredytów bankowych i pożyczek (o 58%); Odnotowano istotną poprawę sytuacji na rynku pracy w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku. 1 Wskaźnik płynności finansowej I stopnia to relacja inwestycji krótkoterminowych do zobowiązań krótkoterminowych

3 2 Wstęp Celem niniejszego raportu jest przedstawienie sytuacji finansowej przedsiębiorstw działających na terenie województwa mazowieckiego w drugim kwartale 2012 roku, na tle wyników uzyskiwanych przez przedsiębiorstwa w pozostałych województwach. Główna część raportu została opracowana na podstawie danych zbieranych przez Główny Urząd Statystyczny poprzez formularz F-01 i udostępnianych w formie wskaźników dotyczących sytuacji finansowej przedsiębiorstw. W raporcie zaprezentowane zostały procentowe zmiany wartości poszczególnych wskaźników, jakie miały miejsce w badanym kwartale oraz w 8 poprzedzających kwartałach. Tłem dla analiz dotyczących powyższych zagadnień jest zarys sytuacji makroekonomicznej województwa oraz kraju ogółem. 3 Zarys sytuacji makroekonomicznej w Polsce Produkt Krajowy Brutto w kwartale 2012 r. wzrósł o 2,3% r/r. Nastąpiło zatem obniżenie tempa wzrostu gospodarczego do poziomu najniższego od dziesięciu kwartałów. Na osłabienie tempa wzrostu PKB wpłynęło spowolnienie spożycia ogółem oraz spadek akumulacji, czego konsekwencją był spadek o 0,4% popytu krajowego w skali roku (po raz pierwszy od I kwartału 2009 r.). Wartość dodana brutto w gospodarce narodowej w kwartale 2012 r. wzrosła realnie o 2,1% r/r. Ogólny klimat koniunktury gospodarczej w przetwórstwie przemysłowym w lipcu 2012 był negatywny, w związku z czym ograniczany jest bieżący portfel zamówień i produkcja. Nadal planowane jest również ograniczanie zatrudnienia, a przewidywania dotyczące zdolności do regulowania zobowiązań finansowych nieznacznie się pogarszają. Słabe oceny perspektyw gospodarczych w kwartale 2012 roku prezentowane przez analityków sektora finansowego, przedstawicieli placówek naukowych, jak również ekspertów organizacji pracowników i pracodawców miały swoje odbicie w ocenach koniunktury dokonywanych przez przedsiębiorstwa. Mazowieckie należało jednak do województw, w których przedsiębiorcy pozytywnie ocenili koniunkturę na kolejne 3 miesiące (na I kwartał 2012 roku). Najwyższy wskaźnik koniunktury odnotowano w województwie podkarpackim, a województwo mazowieckie znalazło się na drugim miejscu; w ośmiu województwach krótkookresowy wskaźnik koniunktury był ujemny. Nakłady inwestycyjne ogółem 2 w kraju w kwartale 2012 r. wzrosły o 10,8% r/r, natomiast na Mazowszu o 2,4% r/r. W analogicznym okresie roku nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na Mazowszu wzrosły o 7,4%, a zatem także mniej niż w kraju ogółem (8,7%). Rok wcześniej, czyli w roku nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach spadły o 21,6%, przy spadku w kraju ogółem o 21,1%. W kwartale 2012 r. przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w kraju ogółem nieznacznie wzrosło (było o 0,3% wyższe niż w analogicznym okresie r., wobec wzrostu o 3,5% przed rokiem). Mazowsze jest niezmiennie regionem o najlepszej sytuacji na rynku pracy, mierzonej wskaźnikiem zatrudnienia ogółem. W kw r. wskaźnik ten wyniósł 56,6% wobec średniej krajowej na poziomie 50,8%. 2 Dane obejmują podmioty gospodarcze prowadzące księgi rachunkowe (z wyjątkiem podmiotów, zaklasyfikowanych wg PKD 2007 do sekcji "Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo" oraz "Działalność finansowa i ubezpieczeniowa"), w których liczba pracujących przekracza 49 osób. x3

4 Liczba bezrobotnych na koniec czerwca 2012 r. była o 4,3% r/r, wyższa niż w analogicznym okresie roku, dodatkowo tempo wzrostu liczby bezrobotny jest niż przed rokiem (o 2,4% r/r w kw. r.). Natomiast stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 12,4% w stosunku do 11,9% w analogicznym kwartale r. Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie mazowieckim w kw. r. wyniosła 10,2%, a zatem poniżej średniej krajowej i wyżej jedynie niż w woj. Wielkopolskim (9,3%). Według wyników badań aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) w kw r. na Mazowszy odnotowano najniższą w kraju stopę bezrobocia (7,9% podczas gdy 9,9 % średnio w kraju). Co więcej, jej poziom zmalał o 0,3 pkt proc w relacji rocznej, podczas gdy w tym okresie stopa bezrobocia w Polsce ogółem wzrosła o 0,4 pkt proc r/r. x4

5 4 Sytuacja finansowa przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w I kwartale 2012 roku Sytuacja finansowa przedsiębiorstw na Mazowszu w zestawieniu z ogólnopolskim wynikami może być postrzegana pozytywnie, choć niektóre wskaźniki są mniej korzystne od ogólnokrajowych. Przedsiębiorstwa w województwie mazowieckim odnotowują co prawda niższą niż przeciętna rentowność, jednak wskaźnik bieżącego klimatu koniunktury oraz krótkookresowy prognostyczny wskaźnik koniunktury są tu pozytywne i lepsze od wskaźników dla całego kraju. Firmy z Mazowsza zachowują też wyższą płynność niż w innych regionach, co może pozwolić im na relatywnie dobre przejście przez okres spowolnienia gospodarczego. Niektóre wskaźniki sugerują także możliwość ożywienia aktywności Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS inwestycyjnej może o tym świadczyć znaczny wzrost wartości kredytów bankowych i pożyczek. Podsumowując, sytuacja mazowieckich firm postrzegana statycznie wydaje się bliska przeciętnej ogólnopolskiej (lub nieznacznie gorsza), natomiast spojrzenie na dynamikę procesów wskazuje na prawdopodobną poprawę relatywnej pozycji w przyszłości. W województwie mazowieckim w kwartale 2012 roku udział liczby przedsiębiorstw wykazujących zysk netto w ogólniej liczbie przedsiębiorstw wyniósł 66,8% i tym samym był zbliżony, do średniej dla wszystkich województw (68%). Jest to wynik lepszy niż w I kwartale 2012 r. oraz nieco niższy niż średni dla pozostałych województw w kwartale 2012 r. Wynik Mazowsza znajduje się tylko nieznacznie poniżej środkowych wartości określających udział przedsiębiorstw wykazujących zysk netto w ogólnej liczbie przedsiębiorstw. Podobnie sytuacja wyglądała w okresie I-IV kwartał r. województwo mazowieckie plasowało się wtedy pod względem udziału przedsiębiorstw wykazujących zysk poniżej średniej krajowej. Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS W stosunku do analogicznego kwartału w r. zanotowano natomiast niewielki spadek udziału przedsiębiorstw przynoszących zysk netto (o 0,3 pkt proc. r/r). Przychody z całokształtu działalności mazowieckich firm zwiększyły się w kwartale 2012 r. o 9,4% r/r (ryc. 2), a zatem silniej niż średnio we wszystkich województwach (7% r/r). Większy wzrost przychodów niż w woj. mazowieckim zanotowano w kw r. jedynie w województwie łódzkim (11%), opolskim (12%), i kujawsko-pomorskim (16%). Warto zaznaczyć, że we wszystkich kwartałach r. przychody przedsiębiorstw w woj. mazowieckim rosły wolniej, poniżej średniej w kraju. Niestety, relacja dynamiki przychodów z całokształtu działalności (9,4% r/r) do dynamiki kosztów uzyskania przychodów (11,8% r/r) w kw roku świadczy o pogorszeniu sytuacji finansowej przedsiębiorstw w województwie mazowieckim. Jest to zgodne z trendem obserwowanym w całej Polsce przeciętny koszt uzyskania przychodów przedsiębiorstw przewyższał w kwartale 2012 r. dynamikę przychodów (8,1% wobec 7,8%). x5

6 16,0% 14,0% 12,0% 1 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% przychody z całokształtu działalnosci koszty uzyskania przychodów z całokształtu działanosci 9,5% 8,4% 10,8% 1 I IV I Ryc. 1. Zmiany wartości przychodów z całokształtu działalności oraz kosztów uzyskania przychodów z całokształtu działalności w województwie mazowieckim w ujęciu rok do rok (opracowanie własne na podstawie danych GUS) 12,7% 12,1% 14,4% 14,3% 11,8% 9,4% przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów koszt własny sprzedanych produktów 14,0% 12,0% 11,1% 11,6% 10,4% 11,3% 1 11,3% 11,0% 8,0% 8,6% 9,6% 12,1% 9,6% 6,0% 4,0% 2,0% I IV I Ryc. 2. Zmiany wartości przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz kosztów własnych sprzedanych produktów w województwie mazowieckim w ujęciu rok do roku (opracowanie własne na podstawie danych GUS) Odnotowany wzrost wartości przychodów z całokształtu działalności osiągnięty w kwartale 2012 roku przez przedsiębiorstwa województwa mazowieckiego (9,4% r/r) był przede wszystkim rezultatem wzrostu wartości przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (9,6%). Mało korzystne jest jednak to, że przychody osiągnięte z tego tytułu wzrosły wolniej w porównaniu do wzrostu kosztów własnych sprzedanych produktów (12,1%) (ryc. 2) x6

7 2 15,0% 1 5,0% -5,0% -1-15,0% -2-25,0% -3 16,2% 3,0% -2,2% -12,4% -27,2% I IV I I 2012 Ryc. 3. Zmiany wysokości wyniku finansowego brutto w województwie mazowieckim w ujęciu rok do roku (opracowanie własne na podstawie danych GUS) W efekcie mniejszej dynamiki przychodów z całokształtu działalności w stosunku do dynamiki kosztów znacząco pogorszył się wynik finansowy 3 przedsiębiorstw województwa mazowieckiego (o 27% r/r w ujęciu brutto i o 29% r/r w ujęciu netto) (ryc. 3). Spadek ten był silniejszy w porównaniu do przeciętnego spadku wyniku finansowego firm w Polsce ogółem (o 8,3% r/r w ujęciu brutto i o 9% w ujęciu netto). Większe spadki wyników finansowych w kwartale 2012r. w ujęciu r/r odnotowały wyłącznie województwa wielkopolskie (- 28% r/r) i opolskie (-33% r/r). W kw r. wskaźnik rentowności obrotu netto 4 przedsiębiorstw w woj. mazowieckim zmalał o 3,7 pkt proc. r/r (przeciętnie w kraju obniżył się o 1,4 pkt proc.), Był także niższy (3,3%) w porównaniu do średniej dla gospodarki ogółem (4,0%) (ryc. 4.) Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS 3 Wynik finansowy - różnica między przychodami a kosztami ich uzyskania. Dodatni wynik finansowy jest nazywany zyskiem, zaś ujemny stratą. Wynik finansowy brutto pomniejszony o podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia to wynik finansowy netto. 4 Rentowność obrotu netto/brutto - relacja wyniku finansowego netto/brutto do przychodów z całokształtu działalności x7

8 8% 7% 6% 5% 6% 7% 4% 3% 2% 4% 4% 3% 3% 4% 3,3% 3,3% 1% 0% I IV I I IV I Ryc. 4. Wartości wskaźnika rentowności obrotu netto w województwie mazowieckim (opracowanie własne na podstawie danych GUS) Również poziom rentowności sprzedaży w województwie mazowieckim (2,8%) na tle wyników innych województw jest niekorzystny. Gorszy wynik jeśli chodzi o rentowność sprzedaży zanotowano jedynie w województwie podlaskim (2,6%), natomiast najwyższe wartości wskaźnika stwierdzono dla województwa dolnośląskiego (9,0%). Niższa niż przeciętna krajowa rentowność sprzedaży mazowieckich firm może być wynikiem utrzymywania wyższej płynności, co ogranicza ich zdolność do generowania zysku w danym okresie. Wskaźnik płynności finansowej I stopnia 5 kształtował się w przedsiębiorstwach Mazowsza w kwartale 2012 r. na poziomie 38,7%, co wskazuje na wysoki poziom płynnych środków finansowych. Najwyższym poziomem wskaźnika charakteryzuje się województwo lubelskie (42,4%). Przyjmuje się, iż pożądany poziom wartości wskaźnika wynosi 10-20%. W kw r. wskaźnik płynności finansowej I stopnia w przedsiębiorstwach w woj. mazowieckim obniżył się w relacji rocznej o 11 pkt proc. (ryc. 5), co jest zgodne z krajowym trendem (-1,5 pkt proc.). Nadmiernie wysoki poziom płynności może oznaczać nieefektywne wykorzystanie dostępnych środków finansowych, jednak równocześnie zwiększa on bezpieczeństwo finansowe. Wysoki poziom płynności w firmach w województwie mazowieckim może odzwierciedlać ich wysoką niepewność dotyczącą rozwoju sytuacji gospodarczej, a konkretnie obawy przed spowolnieniem wzrostu gospodarczego i trudniejszym dostępem do kredytów. Przedsiębiorstwa próbują w ten sposób zabezpieczyć się przed powtórzeniem sytuacji z przełomu 2008/2009, kiedy nawet dotychczas dobrzy klienci mieli problemy z uzyskaniem finansowania bankowego w związku z paraliżem systemu bankowego i rozwijającym się kryzysem finansowym. Może to również oznaczać, że firmy nie widzą celowości podejmowania nowych inwestycji, ze względu na ryzyko poważnego spowolnienia gospodarki. Oznacza to niski koszt alternatywny utrzymywania wysokiej płynności, jednak jednocześnie świadczy o ograniczonych perspektywach wzrostu gospodarczego zarówno w regionie jak i kraju. 5 Wskaźnik płynności finansowej I stopnia to relacja inwestycji krótkoterminowych do zobowiązań krótkoterminowych x8

9 ,7% 2 1 I IV I I IV I Ryc. 5. Wartości wskaźnika płynności finansowej I stopnia dla województwa mazowieckiego (opracowanie własne na podstawie danych GUS) Malejącą, choć wciąż znaczną preferencję płynności finansowej potwierdza także obniżający się wskaźnik płynności finansowej stopnia 6 (ryc. 6). Również w tym przypadku Mazowsze nie jest regionem o najwyższej wartości wskaźnika. Jego wartość na Mazowszu równa 103,5% kształtuje się na bezpiecznym poziomie (80%-120%). 116,0% 114,0% 112,0% ,0% 106,0% 104,0% 102,0% 10 98,0% 113,7% 109,9% I 114,3% IV 112,6% 114,1% 112,3% 106,8% 105,1% 103,5% Ryc. 6. Wartości wskaźnika płynności finansowej stopnia dla województwa mazowieckiego (opracowanie własne na podstawie danych GUS) Na poprawę perspektyw gospodarki w regionie wskazywały trendy dotyczące dwóch innych kategorii finansowych dotyczących przedsiębiorstw. W kwartale 2012 roku zaobserwowano jednoczesny spadek inwestycji krótkoterminowych (o 17,9% wobec analogicznego kwartału roku) oraz wzrost udzielonych kredytów bankowych i pożyczek (o 58%). Obserwujemy więc jednoczesne ograniczanie płynnych środków oraz wzrost kredytów, co może oznaczać lepsze postrzeganie możliwości rozwoju przedsiębiorstw i zachętę do inwestowania. Może to jednak również świadczyć i pogorszeniu się płynności finansowej firm skutkującej koniecznością zaciągania kredytów bankowych. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Skutkiem większego zadłużenia jest wzrost kosztów finansowych w kwartale 2012 roku o 17,9%. I I IV I Wskaźnik płynności finansowej stopnia to relacja inwestycji krótkoterminowych i należności krótkoterminowych do zobowiązań krótkoterminowych x9

10 Jednocześnie obserwujemy wzrost zobowiązań, przy czym szybciej rosną zobowiązania długoterminowe (13,0%), niż krótkoterminowe (5,0%) (ryc. 7). Relatywnie silniejszy wzrost zobowiązań długoterminowych (okres spłaty dłuższy niż rok) niż krótkoterminowych wzmacnia stabilność finansową firm i może oznaczać preferencje dla inwestycji długoterminowych w firmach. Wzrost wartości zobowiązań długoterminowych świadczy o tym, że firmy są w stanie pozyskać długookresowe finansowanie. Również w przypadku całego kraju (ryc. 8) wzrost zobowiązań długoterminowych jest szybszy niż krótkoterminowych. 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% zobowiązania krótkoterminowe zobowiązania długoterminowe 17% 17% 11% 13% 11% 13% 8% 7% 6% 5% I IV I Ryc. 7. Zmiany wartości zobowiązań krótko- i długoterminowych w ujęciu rok do roku w województwie mazowieckim (opracowanie własne na podstawie danych GUS) 25% zobowiązania krótkoterminowe zobowiązania długoterminowe 20% 19% 17% 15% 15% 10% 5% 7% 6% 9% 11% 10% 7% 7% 0% I IV I Ryc. 8. Zmiany średniej wartości wskaźnika zobowiązań krótko i długoterminowych w Polsce, w ujęciu rok do roku (opracowanie własne na podstawie danych GUS) Przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w województwie mazowieckim w kwartale 2012 roku wzrosło w ujęciu rocznym o 1,2 %. W pozostałych województwach tempo wzrostu wynagrodzeń w kwartale 2012 roku zawierało się w przedziale 3-6% (średnio 4%). x10

11 WARMIŃSKO- PODKARPACKIE LUBUSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBELSKIE OPOLSKIE ŁÓDZKIE ZACHODNIOPOMORSKIE MAŁOPOLSKIE WIELKOPOLSKIE DOLNOŚLĄSKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE MAZOWIECKIE sektor usług rynkowych sektor przemyslu sektor budowalny 7,0% 6,2% 6,0% 5,2% 5,2% 5,1% 5,0% 5,6% 4,0% 3,5% 3,5% 3,0% 2,0% 1,4% 1,3% 1,4% 1,0% 1,1% 0,2% -0,3% -1,0% -2,0% -2,0% -3,0% I IV I Ryc. 9. Zmiany wartości średnich wynagrodzeń w województwie mazowieckim w ujęciu rok do roku (opracowanie własne na podstawie danych GUS) 5000, , , , , , , , ,00 500,00 0,00 Ryc. 10. Przeciętne wynagrodzenie w I kwartale 2012 [zł] (opracowanie własne na podstawie danych GUS) Przyczyną względnie niskiej dynamiki wynagrodzeń w woj. mazowieckim w kw r. było obniżenie poziomu wynagrodzeń w sektorze budowlanym generującym najwyższe wynagrodzenia w analizowanym województwie (ryc. 9) 7. Należy przy tym podkreślić, że bezwzględna wysokość przeciętnego wynagrodzenia w województwie mazowieckim była znacznie wyższa niż w pozostałych województwach i wyniosła 4507,95 zł. Jest to o ponad 560 zł więcej niż w drugim w kolejności województwie śląskim (ryc. 10). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 7 Ze względu na dostępność danych w GUS do sektora usług rynkowych zaliczono następujące sekcje PKD 2007: handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznym, obsługa rynku nieruchomości, działalność profesjonalna, naukowa i techniczna x11

12 W kw r. odnotowano w woj. mazowieckim istotną poprawę sytuacji na rynku pracy w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku, chociaż zanotowano spadek w stosunku do poprzedniego kwartału. Wciąż jednak sytuacja jest lepsza niż we wcześniejszych kwartałach (I-IV kwartał r.) kiedy dynamika wzrostu oscylowała w przedziale 2,9%-3,2% (ryc.11). Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw na Mazowszu wzrosło w tym okresie o 9,6% r/r wobec przeciętnie jedynie ok. 1% w Polsce ogółem. Silny wzrost zatrudnienia odnotowany w kw r. w układzie rok do roku wynikał przede wszystkim z dynamicznego wzrostu zatrudnienia w sektorze budownictwa o prawie 11,1% r/r. Również w poprzednich analizowanych kwartałach (I kw. - I kw. 2012) tempo wzrostu zatrudnienia w sektorze budowlanym w Mazowieckim było zdecydowanie wyższe niż w pozostałych sektorach. Ogólne tempo wzrostu zatrudnienia w kwartale 2012 roku w województwie mazowieckim było zdecydowanie wyższe niż w innych województwach, w których wzrost przeciętnego zatrudnienia nie przekroczył 2%. W 3 województwach zanotowano spadek zatrudnienia. 16,0% 14,0% 12,0% 1 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% Ryc. 11. Zmiany wartości przeciętnego zatrudnienia w sektorze usług rynkowych, przemysłu i budownictwa w województwie mazowieckim w ujęciu rok do roku (opracowanie własne na podstawie danych GUS) 5 Zagrożenia 2,3% 2,1% 7,2% 9,5% 2,6% 3,0% 10,6% 1,8% 1,6% 2,2% Wyniki finansowe przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w kwartale 2012 roku wskazują na następujące zagrożenia dla ich kondycji finansowej: 1. Wzrost kosztów finansowych, co należy wiązać z dynamicznym wzrostem wartości zaciąganych kredytów i pożyczek. 2. Trudności z bieżącym regulowaniem należności finansowych 3. Utrzymywanie wysokiej płynności finansowej wskazuje na wysoką niepewność dotyczącą bezpieczeństwa finansowego w związku z przewidywanym spowolnieniem gospodarki. Fakt, że firmy preferują bezpieczeństwo nad potencjalne zyski (z inwestowania środków będących w ich dyspozycji) wskazuje na potencjalne zagrożenie dla wzrostu gospodarczego w regionie. 12,2% 2,7% I I IV I ,6% 1,4% 0,9% sektor usług rynkowych sektor przemyslu sektor budownictwa x12