X. Stan sanitarny zakładów żywności, żywienia i przedmiotów użytku

X. Stan sanitarny zakładów żywności, żywienia i przedmiotów użytku 1. Zakres nadzoru sanitarnego W roku 2009 Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku obejmował nadzorem 914 obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku, w tym: 44 zakłady produkcji żywności, w tym: 2 wytwornie lodów, 26 automaty do lodów, 10 piekarni, 3 ciastkarnie, 1 przetwórnię owocowo-warzywną i grzybów, 1 wytwórnię wyrobów cukierniczych oraz 1 inną wytwórnię żywności, 420 obiektów obrotu żywnością, w tym: 371 sklepów spożywczych (w tym 9 super i hipermarkety), 20 kiosków spożywczych oraz 20 magazyny hurtowe, 17 środków transportu żywności, 325 zakładów żywienia zbiorowego otwarte, w tym m.in.: 237 zakładów małej gastronomii, 117 zakładów żywienia zbiorowego typu zamkniętego, w tym: 3 bufety przy zakładach pracy, 43 stołówki w domach wczasowych, 1 blok żywienia w szpitalu, 2 kuchnie niemowlęce, 2 bloki żywienia w domach opieki społecznej, 26 stołówek szkolnych, 21 stołówek na koloniach, półkoloniach i obozach, 17 stołówek w przedszkolach oraz stołówki w domach dziecka i młodzieży. W nadzorowanych zakładach przeprowadzono 1.354 kontroli i rekontroli, w tym 24 kontrole interwencyjne. Wydano 31 decyzji nakazujących usunięcie stwierdzonych uchybień, w tym 1 decyzja przerwania działalności oraz 10 decyzji o zakazie wprowadzenia produktu do obrotu. Winnych zaniedbań ukarano 118 mandatami, na łączną kwotę 21.750 PLN. Stan sanitarny tych obiektów w latach 2001-2009 przedstawia Tabela 10.1. Na podstawie przedstawionych wyżej danych liczbowych można stwierdzić, że w latach 2001-2009 następowała systematyczna poprawa stanu sanitarnego zakładów produkcji i obrotu żywnością. Identycznie jak w 2008 r. nie odnotowano zakładów o złym stanie sanitarnym. Stan sanitarny nadzorowanych obiektów oceniany był przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgodnie z jednolitymi procedurami urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością uwzględniającymi przepisy w zakresie wymagań higienicznosanitarnych. Tabela 10.1. Odsetek obiektów żywności i żywienia o stanie sanitarnym niezgodnym z wymaganiami w latach 2001-2009 Lata Odsetek obiektów o złym stanie sanitarnym 2001 6,6 2002 7,7 2003 2,7 2004 1,7 2005 0 2006 0 2007 0 2008 0 2009 0 Zgodnie z obowiązującym prawem żywnościowym obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa produkowanej i wprowadzanej do obrotu żywności spoczywa na przedsiębiorcach branży spożywczej. Przedsiębiorcy poddawani urzędowej kontroli powinni wykazać i udokumentować organom kontrolnym, że spełniają nałożone na nich obowiązki, a szczególnie w aspekcie: - prowadzenia własnej wewnętrznej kontroli w zakładzie pozwalającej na zapewnienie odpowiedniego nadzoru w zakresie bezpieczeństwa żywności, - zapewnienia identyfikowalności swoich wyrobów, - zapewnienia możliwości wycofania z rynku lub od konsumenta (z łańcucha dystrybucji) produktów nie spełniających wszystkich wymogów sanitarnych, lub co do których okazało się, że budzą one zastrzeżenia lub stanowią zagrożenie dla zdrowia konsumenta. Odsetek obiektów niespełniających wymagań sanitarnych w wybranych grupach obiektów w latach 2001-2009 przedstawia Ryc. 10.1. 111

20 18 16 14 19,4 12,2 magazyny hurtowe sklepy spożywcze kioski spożywcze zakłady małej gastronomii 12 10 8,2 10,3 10,0 8 6 4 2 4,0 5,0 3,0 6,2 4,0 0,8 3,3 1,3 0,8 0 2001 2002 2003 2004 2005-2009 Ryc. 10.1. Odsetek obiektów niezgodnych z wymaganiami w wybranych grupach obiektów w latach 2001-2009 Na podstawie szczegółowych danych przedstawionych w Tabeli 10.2, w której porównano stan sanitarny poszczególnych grup zakładów żywności, żywienia i przedmiotów użytku oraz środków transportu żywności w latach 2002-2009, odnotować należy poprawę we wszystkich grupach obiektów. W stosunku do 2008 r. nie nastąpiło pogorszenie stanu sanitarnego tych obiektów. Tabela 10.2. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku w latach 2002-2009 L.p. Rodzaj obiektów % obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku w latach 2002-2009 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 1. wytwórnie lodów 33,3 33,3 33,3 - - - - - 2. piekarnie 57,1 33,3 33,3 - - - - - 3. ciastkarnie 16,7 25,0 25,0 - - - - - 4. zakłady garmażeryjne 25,0 - - - - - - - 5. sklepy spożywcze 12,2 4,0 1,3 - - - - - 6. kioski spożywcze 5,0 - - - - - - - 7. magazyny hurtowe 10,0 6,2 3,3 - - - - - 8. zakłady żywienia zbiorowego otwarte 1,8 1,6 - - - - - - 9. zakłady małej gastronomii 3,0 0,8 0,8 - - - - - 10 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 3,5 1,3 2,4 - - - - - OGÓŁEM - obiekty objęte nadzorem 6,6 7,7 2,7 1,7 - - - - W związku z wprowadzeniem jednolitych procedur urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, trudno jest też dokonywać porównania różnych obiektów z poprzednimi latami. W latach poprzednich wynikało, że najgorszy stan sanitarny utrzymywał się w tych samych grupach obiektów, a zauważalna była poprawa nastąpiła wśród następującej grupy obiektów, a mianowicie: sklepy spożywcze, magazyny hurtowe, zakłady żywienia zbiorowego otwartego i zakłady małej gastronomii. 112

W 2009 r. miernikiem takim, identycznie jak w latach 2006-2008, może być działalność represyjna, a mianowicie wydane decyzje administracyjne, w tym przerwania produkcji i unieruchomienia zakładu oraz liczba nałożonych mandatów w danej grupie obiektów (Tabela 10.3). Tabela 10.3. Działalność represyjna w grupie obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku w latach 2006-2009 działalność represyjna rok 2006 2007 2008 2009 rodzaj obiektów odsetek wydanych decyzji administracyjnych w danej grupie obiektów razem w tym przerwanie produkcji i unieruchomienie zakładu odsetek nałożono mandatów ogółem wytwórnie lodów --- --- --- piekarnie 8,3 --- 7,1 ciastkarnie --- --- --- zakłady garmażeryjne --- --- --- sklepy spożywcze 5,8 0,8 42,9 kioski spożywcze --- --- --- magazyny hurtowe 4,3 4,3 1,8 zakłady żywienia zbiorowego otwarte 1,6 --- 12,5 zakłady małej gastronomii 1,8 1,4 23,2 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 14,7 0,9 8,9 wytwórnie lodów --- --- --- piekarnie 10,0 2,0 4,6 ciastkarnie 2,0 --- --- zakłady garmażeryjne --- --- --- sklepy spożywcze 58,0 --- 47,1 kioski spożywcze --- --- --- magazyny hurtowe 6,0 --- 2,3 zakłady żywienia zbiorowego otwarte 8,0 --- 35,6 zakłady małej gastronomii 4,0 --- 26,4 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 16,0 --- 9.2 wytwórnie lodów --- --- --- piekarnie 10,3 --- 8,5 ciastkarnie --- --- --- zakłady garmażeryjne --- --- --- sklepy spożywcze 58,8 2,9 41,5 kioski spożywcze --- --- --- magazyny hurtowe 1,5 --- 1,9 zakłady żywienia zbiorowego otwarte 14,7 2,9 33,0 zakłady małej gastronomii 8,8 2,9 23,6 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 11,8 --- 11,3 wytwórnie lodów --- --- 0,8 piekarnie 9,7 --- 2,5 ciastkarnie --- --- --- zakłady garmażeryjne --- --- --- sklepy spożywcze 64,5 --- 41,5 kioski spożywcze --- --- 0,8 magazyny hurtowe 3,2 --- 0,8 zakłady żywienia zbiorowego otwarte 12,9 0,8 33,0 zakłady małej gastronomii --- --- 16,9 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 9,7 --- 11,9 113

Przyjmując, że większość wydawanych decyzji administracyjnych w poszczególnych grupach obiektów dot. ich stanu technicznego lub braku odpowiednich procedur kontroli wewnętrznej w zakładzie to w grupie obiektów sklepy spożywcze odsetek wydanych decyzji był największy (64,5%), w grupie tej nie odnotowano przerwań produkcji lub unieruchomień zakładów. Następną grupę stanowią zakłady żywienia zbiorowego otwartego (12,9% odsetek decyzji), zakłady żywienia zamkniętego (9,78%) i piekarnie (9,7%). Pozostałą grupę stanowiły magazyny hurtowe (3,2% odsetek). Łączna liczba wydanych decyzji administracyjnych w 2009 r. wyniosła 31, w tym 1 unieruchomienie/ przerwanie całego lub części zakładu oraz 10 zakazów wprowadzania produktu do obrotu. Przyjmując, ze większość nakładanych mandatów w poszczególnych grupach obiektów dot. głównie ich bieżącego stanu sanitarnego to niezadowalający stan stwierdzano w sklepach spożywczychok.41,5% mandatów do ogólnej ich liczby 118. Następną grupę o najwyższej liczbie mandatów nałożonych stanowią zakłady żywienia otwartego (33,0%), zakłady małej gastronomii (16,9%), zakłady żywienia zbiorowego zamknięte (11,9%), piekarnie (2,5%) i magazyny hurtowe 0,8%). Natomiast w grupie obiektów: wytwórnie lodów i kioski spożywcze nałożono grzywny w formie mandatu karnego po 0,8% mandatów każdy. Tylko w grupie ciastkarnie nie nakładano grzywien w formie mandatów karnych. W porównaniu do 2008 r. można stwierdzić, że w 2009 r. stan techniczny i sanitarny piekarni nie uległ zmianie. W zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego wydano 3 decyzje administracyjne (9.7% ogółem). Nałożono 11,9% mandatów do ogólnej ich liczby (118) za brak czystości i porządku bieżącego. Do najlepszych pod względem sanitarnym należy zaliczyć automaty do lodów. Nałożono tylko 1 mandat karny. Jednakże, biorąc pod uwagę ogólną liczbę oraz różnorodność obiektów, które są nadzorowane przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku wymienione obiekty nie mają istotnego znaczenia w ogólnej statystyce oceny stanu sanitarnego powiatu w zakresie higieny żywności, żywienia i przedmiotów użytku. 2. Najczęściej stwierdzane uchybienia W przypadku obiektów zaliczanych do tych grup, w których stan sanitarny budzi najwięcej zastrzeżeńnajczęściej występującymi uchybieniami są: 1) piekarnie- na 10 skontrolowanych wydano 9,7% decyzji w danej grupie obiektów, nałożone 3 decyzje dot. poprawy stanu techniczno-sanitarnego oraz nałożono 3 mandaty karne za niewłaściwy stan czystości pomieszczeń. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w piekarniach to: zły stan techniczny pomieszczeń, brak procedur dot. zabezpieczenia zakładu przed szkodnikami. Ogółem pobrano z piekarni 7 próbek do badan mikrobiologicznych, wśród próbek nie było próbek kwestionowanych. 2) sklepy spożywcze- na 358 skontrolowanych wydano 64,5% decyzji w danej grupie obiektów (20 decyzji), w tym 10 decyzji dot. zakazu wprowadzania produktu do obrotu (zakaz wprowadzania do obrotu mięsa mielonego nieopakowanego i nieoznakowanego oraz wyrobów wędliniarskich przeterminowanych) oraz nałożono 49 mandatów karnych (ok.41,5% ogólnej liczby mandatów). Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to: niewłaściwy stan techniczno- sanitarny pomieszczeń i sprzętu, nieprawidłowe przechowywanie środków spożywczych nietrwałych mikrobiologiczne, składowanie artykułów bezpośrednio na posadzce. Pobrano do badań 135 próbek do badań laboratoryjnych. 3) magazyny hurtowe- na 19 skontrolowanych wydano ok. 3,2% decyzji administracyjnych (1 decyzja), w tym 1 decyzję na poprawę stanu techniczno- sanitarnego pomieszczeń zakładu oraz nałożono 1 mandat karny za brak aktualnego wyniku badania wody. Pobrano do badań 12 próbek żywności, z czego żadnej nie zakwestionowano. 4) zakłady żywienia zbiorowego otwarte- na 289 skontrolowanych wydano w danej grupie ok. 12,9% decyzji administracyjnych (4 decyzje), w tym 1 decyzję o unieruchomieniu/ przerwaniu działalności oraz nałożono 46 mandatów karnych (ok.33,0% ogólnej liczby mandatów) za nieprzestrzeganie należytego stanu czystości i porządku bieżącego. W grupie tej nie pobierano próbek żywności do badań laboratoryjnych. 5) zakłady małej gastronomii- na 214 skontrolowanych nie wydano decyzji administracyjnych w danej grupie oraz nałożono 20 mandatów karnych (ok. 16,9% ogólnej liczby mandatów). Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to: brak czystości i porządku bieżącego, nieprawidłowe przechowywanie środków spożywczych, brak zaświadczeń do celów sanitarno- epidemiologicznych personelu, niezachowanie łańcucha chłodniczego. 114

6) zakłady żywienia zbiorowego zamknięte- na 104 skontrolowanych wydano ok. 9,7% decyzji administracyjnych w danej grupie (3 decyzje) oraz nałożono 14 mandatów karnych za niewłaściwy stan czystości i porządku bieżącego oraz za nieprawidłowe odkładanie próbek kontrolnych posiłków (ok. 11,9% ogólnej liczby mandatów). 3. Ogólna ocena obiektów żywności i żywienia Stan sanitarno-higieniczny obiektów żywności i żywienia nadzorowanych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku jest bardzo zróżnicowany. Działają zarówno obiekty stare (zwłaszcza w miastach o zwartej zabudowie), jak i nowoczesne, obiekty małe (sklepy w rejonach wiejskich) oraz bardzo duże (typu supermarkety). Stan sanitarny i techniczny obiektów żywności i żywienia poprawia się m.in. dzięki systematycznym i konsekwentnym kontrolom prowadzonym przez tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Niektóre zakłady, szczególnie małe, mieszczące się w budynkach mieszkalnych w zwartych zabudowach miast lub w domach jednorodzinnych na wsi, pozbawione są możliwości rozbudowy i modernizacji (niezbędnej z uwagi na konieczność wdrażania systemów GMP/GHP/HACCP), głownie z powodu trudności ekonomicznych właścicieli oraz dekapitalizacji infrastruktury. W wielu zakładach stan sanitarny ulega systematycznej poprawie, dzięki coraz większej świadomości przedsiębiorców w zakresie obowiązujących wymagań oraz wdrażaniu i stosowaniu zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP), a także wprowadzaniu systemu HACCP. W skali całego powiatu zasady GHP/GMP w 2009 r. wdrożyło 893 zakłady, co stanowi 97,7% nadzorowanych obiektów żywności i żywienia. 4. Stan sanitarny środków transportu żywności W 2009 r. identycznie jak w 2008 r. i w 2007 r. środki transportu żywności zostały włączone do danego podmiotu gospodarczego jako element składowy jego obiektów. Skontrolowane środki transportu w większości spełniały warunki do przewozu żywności. Zakłady produkcji żywności posiadają własne środki transportu dostosowane do przewozu produkowanych wyrobów. Własne środki transportu posiadają także hurtownie spożywcze. Takie obiekty jak piekarnie, ciastkarnie, przetwórnie owocowo- warzywne, hurtownie nabiałowe i mięsno-wędliniarskie dostarczają do placówek detalicznych artykuły spożywcze własnymi środkami transportu. Niektóre zakłady korzystają z usług specjalistycznych firm transportowych. Ilości wydanych decyzji administracyjnych na te środki transportu i nałożone mandaty karne ujmowane są wspólnie przy tego typu obiektach. W 2009 roku przeprowadzono kontrole 17 środków transportu żywności. W 2 przypadkach nałożono mandaty karny za stwierdzane uchybienia sanitarne w handlu obwoźnym, a mianowicie za brak zgody na sprzedaż z w/w środków oraz sprzedaż ryb świeżych z bagażnika- bez urządzeń chłodniczych i bez dokumentów potwierdzających ich pochodzenie. 5. Jakość zdrowotna środków spożywczych W porównaniu do roku 2008 jakość zdrowotna środków spożywczych produkcji krajowej nie uległa pogorszeniu (Ryc.10.1), gdy jeszcze w latach poprzednich obserwowano inną tendencję. Już w 2005 r. wprowadzono pewne zmiany w planie poboru próbek z powiatu lęborskiego uwzględniając jego specyfikę. Zestawienie tych danych z danymi epidemiologicznymi w zakresie zachorowań i zapadalności na choroby zakaźne wyraźnie wskazywał na zauważalny wzrost skuteczności nadzoru nad tego typu środkami spożywczymi. Zgodnie z Tabelą 1.1- rozdziału I opracowania- w powiecie lęborskim zauważalny był spadek zachorowań na zatrucia pokarmowe ogółem z 97 w 2006 r., 140 w 2007 r. oraz 14 w 2008 r. W roku 2009 zaobserwowano niewielki spadek liczby bakteryjnych zatruć i zakażeń pokarmowych. Wśród przyczyn zatruć pokarmowych nadal najczęstszą jest zatrucie pokarmowe wywołane pałeczkami jelitowymi Salmonella. Zwiększył się natomiast udział zatruć pokarmowych, w przypadku których jako czynnik etiologiczny zidentyfikowano jako nieżyt jelitowy wywołany rota wirusami. W 2009 r. odnotowano 207 zatruć ogółem, tym 69 zatruć pokarmowych salmonelloz. Świadczy to o poprawiającej się diagnostyce laboratoryjnej zakażeń i zatruć pokarmowych pozwalającej na ustalenie czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za wystąpienie zakażenia/zatrucia pokarmowego. W 2009 r. badania próbek żywności w laboratoriach zintegrowanych woj. pomorskiego nakierowana była główne, identycznie jak w latach poprzednich, na badanie produktów produkcji krajowej. Poniższe zestawienie przedstawia sytuację w odniesieniu do środków spożywczych krajowych i importowanych: 115

Tabela 10.4. Jakość zbadanych środków spożywczych krajowych i importowanych z terenu powiatu lęborskiego w latach 2000-2009. środki spożywcze krajowe środki spożywcze importowane/ UE rok próbki zbadane próbki zakwestionowane % próbki zbadane próbki zakwestionowane % 2000 989 7,8 - - 2001 473 19,7 12-2002 275 24,4 8-2003 202 11,9 - - 2004 393 0,7 24-2005 299 4,0 - - 2006 197 0 - - 2007 207 1,4 - - 2008 164 0,6 - - 2009 175 0 - - W 2009 r. Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Lęborku pobrała do badań ogółem 175 próbek środków spożywczych, z których żadnej próbki nie dyskwalifikowano pod względem jakości zdrowotnej (w 2008 r. pobrano 164-1 próbka zdyskwalifikowana, w 2007 r. pobrano 207-3 próbki zdyskwalifikowano, a w 2006 r. nie dyskwalifikowano). Żadnej z pobranych próbek nie zakwestionowano pod względem mikrobiologicznym ( natomiast w 2008 r. zdyskwalifikowano 1 próbkę z grupy mleko i przetwory mleczne; w 2007 r. zdyskwalifikowano 3 próby w tym 2 pod względem mikrobiologicznym w grupie mleko i przetwory mleczne oraz 1 próbkę pod względem organoleptycznym z grupy wyrobów garmażeryjnych i kulinarnych). Tabela 10.5. Odsetek dyskwalifikowanych próbek środków spożywczych z powiatu lęborskiego w latach 2003-2009 w poszczególnych grupach żywnościowych produkty 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 lody 5,0 - - - - - - ciastka z kremem 1,9 6,4 1,3 - - - - wyroby garmażeryjne 1,0 - - - 0,5 - - przetwory mleczne (bez masła i lodów) mięso i przetwory mięsne (bez konserw) ryby i przetwory rybne (bez konserw) mleko spożywcze (płynne) - - - - 1,0 0,6 - - - - - - - - 0,7 - - - - 0,7 - - - - masło 0,7 - - - - napoje bezalkoholowe - - - Należy zwrócić uwagę na fakt poprawy, widocznej w asortymencie niektórych produktów (lodów, wyrobów garmażeryjnych, mięsa i przetworów mięsnych), gdy jeszcze ww. produkty należały do 2003 r. do najbardziej zanieczyszczonych mikrobiologicznie- na podstawie danych epidemiologicznych. Jakość zdrowotna ciastek z kremem stanowiła jeszcze do 2005 r. istotny problem z uwagi na to, że były one często przyczyną zatruć pokarmowych. W 2005 r. zakwestionowano 2 próby mleka płynnego (0,7% do ogółu prób kwestionowanych mikrobiologicznie). W 2006 r. nie zakwestionowano prób mleka płynnego spożywczego (polepszenie w stosunku do 2005 r.). W 2007 r. zakwestionowano 2 próbki z grupy mleka i jego przetworów, gdy jeszcze w latach poprzednich nie kwestionowano tego rodzaju produktów. W 2008 r. zakwestionowano pod względem mikrobiologicznym 1 próbę z grup mleko i przetwory mleczne. Natomiast w 2009 r. nie zakwestionowano żadnej pobranej próbki pod względem mikrobiologicznym. Szczegółowe dane o jakości zdrowotnej mleka i jego przetworów zawiera Tabela 10.5. 116

% dyskwalifikowanych próbek żywności i próbek sanitarnych 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 X. Stan sanitarny zakładów żywności, żywienia i przedmiotów użytku W 2009 r. jakość zdrowotna mięsa i przetworów mięsnych nie budziła zastrzeżenia pod względem mikrobiologicznym, identycznie jak w latach 2003-2008. 45 40 38,1% 35 30 25 20 15 10 5 0 28,2% 28,7% 27,1% 27,9% 21,4% 20,6% 17,8% 17,3% 16,5% 15,8% 17,7% 31,0% 22,4 18,4% 16,8% 13,7% 15,0% 13,6% 9,0% 11,9% 12,9% 2,3% 6,4% 6,2% 3,9% 4,1% 1,4% 7,6% 3,0% 0,3% 0,6 0 0 0 0 0 0 W porównaniu do roku próby 2006, żywności jak również do próby lat wcześniejszych, sanitarne w 2007 r. uległa lata dalszej poprawie jakość zdrowotna środków spożywczych produkowanych i wprowadzanych do obrotu w kraju. Do 2006 r. pod pojęciem importowane mieściły się środki spożywcze produkcji innej niż krajowa. Natomiast od roku 2007 Ryc.10.2. Ilości dyskwalifikowanych próbek żywności i próbek sanitarnych w latach z produktów 1990-2009 importowanych przez Powiatową wyodrębniono Stację Sanitarno-Epidemiologiczną żywność pochodzącą z Unii Europejskiej. Sytuację w odniesieniu do środków spożywczych w Lęborku w latach 2001-2007 przedstawia Tabela 10.3. Jakość zdrowotna środków spożywczych stwierdzona w 2009 r. uległa polepszeniu w porównaniu do lat ubiegłych- do okresu przed 2004 r. (Ryc.10.2). W 2004 r. kwestionowano 1,3% prób badanych mikrobiologicznie oraz 0% prób badanych chemicznie (w 2003 r. odpowiednio 1,1% i 5,0%). W 2005 r. poziom kwestionowanych prób ukształtował się na poziomie 1999 r. i wyniósł ok.3,9%, a w 2006 r. nie zakwestionowano żadnej badanej próby. W 2008 r. zakwestionowano tylko 0,6% badanych prób. Od 2004 r. zgodnie z art.5 ust.2 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (J.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz.265), a obecnie na podstawie ar.59 ust1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. Nr 171, poz.1225 ze zmianami) oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej żywności i przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji (Dz.U. Nr 120, poz.1259), a obecnie art.68 ust.1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. Nr 171, poz.1225 ze zmianami) w oparciu o wytyczne Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Gdańsku do planów zamierzeń stacji sanitarno- epidemiologicznych na 2004 r. i z lat następnych zaprzestano pobierania wymazów sanitarnych do badań. 5. 1. Znakowanie środków spożywczych Próbki pobierane do badań laboratoryjnych oceniane są m.in. w kierunku zgodności znakowania z obowiązującymi przepisami. W 2009 r. na 175 ocenianych nie zakwestionowano żadnej próby, identycznie jak w 2008 r., w którym na 164 ocenionych nie zakwestionowano żadnej próby. Znakowanie środków spożywczych było identyczne jak w 2008 r.- nie uległo pogorszeniu, gdyż nie zakwestionowano żadnych z prób w kierunku ich znakowania. Świadczy to o skutecznym nadzorze bieżącym nad przestrzeganiem przepisów prawnych zawartych w rozporządzeniu dotyczącym znakowania środków spożywczych (jeszcze w 2003 r. kwestionowano 1,1% zbadanych próbek). 5.2. System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach RASFF Informacje o produktach, które nie spełniają wymagań przepisów prawnych i stanowią równocześnie potencjalne zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów są przesyłane w ramach Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach RASFF. 117

W roku 2009 do Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologiczne wpłynęło 23 powiadomienia o niebezpiecznych produktach żywnościowych i paszach, w tym wszystkie powiadomienia dotyczyły niezgodności wykrytych podczas kontroli urzędowej, m.in.: mleka dla niemowląt, konserw mięsnych wołowo- wieprzowych, smalcu wieprzowego, parówek berlinek, produktów sojowych, siemienia lnianego, orzechów pistacjowych, ryżu itd. Do występujących rodzajów zagrożeń zgłoszonych do systemu RASFF w 2009 roku należały chemiczne zanieczyszczenia żywności, zawartości GMO, zanieczyszczenia mikrobiologiczne oraz zawartości szkodników w produktach. Na podstawie przekazanej każdorazowo oceny ryzyka dokonywanej każdorazowo Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku podejmował działania zapewniające wyeliminowanie zagrożenia. Zakwestionowane produkty były wycofywane z rynku zgodnie z ustawowymi kompetencjami i podejmowano również działania zaradcze, stosownie do stanu faktycznego. 6. Jakość zdrowotna przedmiotów użytku Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością oraz kosmetykami obejmuje zarówno sanitarno-higieniczne warunki produkcji jak i bezpieczeństwo zdrowotne tych materiałów i wyrobów, a zwłaszcza kosmetyków w obrocie. W powiecie lęborskim do końca 2008 r. istniała Fabryka Opakowań Blaszanych w Łebieniu, należąca do Asko Vogel & Noot Sp. z o.o. 84-110 Krokowa, Krotoszyno, ul. Budowlana 6. Obiekt nadzorowany był przez Oddział Higieny Pracy tut. Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej. Od 2009 r. zakład przebranżowił się na warsztat obróbki metalowej i pomieszczenia magazynowe. Na terenie działania Stacji istnieje też 1 zakład farmaceutyczno- kosmetyczny Profarm w Lęborku, ul. Słupska 18 produkujący głównie farmaceutyki, a produkcja kosmetyków jest jedynie w systemie kampanijnym (okresowo, naprzemiennie po zakończeniu produkcji leków). Zakład ten posiada opracowane i wdrożone zasady dobrej praktyki produkcyjnej kosmetyków. W 2009 r. kontrolowano miejsca sprzedaży detalicznej przedmiotów użytku. W roku sprawozdawczym skontrolowano 13 sklepów sprzedaży kosmetyków. Przeprowadzono w nich 33 kontrole związane z napływającymi powiadomieniami w ramach systemu RAPEX. W tej grupie zakładów pobrano do badań 2 próbki kosmetyków, w kierunku zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Żadna z pobranych próbek nie była kwestionowana. W roku sprawozdawczym nie prowadzono kontroli z innymi Oddziałami w zakładach kosmetycznych i fryzjerskich. Oddział Higieny Komunalnej współpracował z Oddziałem Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku w związku z powiadomieniami systemu RAPEX, sprawdzając kosmetyki w tego typu zakładach. W 2009 r. nie stwierdzono obiektów złych pod względem sanitarno- technicznym, identycznie jak w latach poprzednich (tylko w 2003 r. stwierdzono nieprawidłowości w 1 obiekcie). Badania laboratoryjne próbek przedmiotów użytku przeprowadza Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Gdańsku. Na terenie działania tut. Stacji nie ma zakładów przedmiotów użytku z tworzyw sztucznych, mających kontakt z żywnością oraz wykorzystywanych do produkcji zabawek dla niemowląt i dzieci do lat 3. 6.1. System Wczesnego Ostrzegania o Produktach Niebezpiecznych (RAPEX), Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością oraz kosmetykami obejmuje zarówno sanitarno- higieniczne warunki produkcji, jak i bezpieczeństwo zdrowotne tych produktów. W ramach unijnego Systemu Wczesnego Ostrzegania o Produktach Niebezpiecznych (RAPEX), w roku 2009 tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej otrzymał 33 powiadomienia dotyczące kosmetyków uznanych za stwarzające zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów. Skontrolowano 13 sklepów sprzedaży kosmetyków i pobrano 2 próby kosmetyków do badań laboratoryjnych w kierunku zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Żadna z pobranych próbek nie została zakwestionowana. Po przeprowadzeniu stosownego postępowania wyjaśniającego w stosunku do ww. powiadomień stwierdzono, że kosmetyki te nie znalazły się w obrocie na rynku powiatowym. 7. Ocena sposobu żywienia Żywienie zbiorowe zamknięte, jest szczególnie ważnym elementem podstawowej formy wyżywienia dla określonych środowisk (pacjentów szpitali, dzieci w szkołach i przedszkolach, wychowanków domów dziecka, pensjonariuszy domów dla ludzi starszych, itp.). Warunki produkcji i obrotu żywnością regulują obowiązujące przepisy prawa żywnościowego. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku nadzoruje warunki higieniczno-sanitarne w obiektach produkcji i obrotu żywnością, w tym m.in. w zakładach żywienia zbiorowego. 118

Zasady racjonalnego żywienia oraz zalecane racje pokarmowe dla rożnych grup ludności opracowują zgodnie z kompetencjami i aktualnym stanem wiedzy oraz publikują, jednostki badawczorozwojowe podległe i nadzorowane przez Ministra Zdrowia, w tym głównie Instytut Żywności i Żywienia. Przy planowaniu i realizacji żywienia zbiorowego korzystne jest posługiwanie się modelowymi racjami pokarmowymi, w których podane są ilości poszczególnych grup produktów spożywczych. Obecnie mają one formę zaleceń oraz spełniają rolę edukacyjną w praktycznej realizacji tego rodzaju żywienia. Z uwagi na fakt, że nie istnieją przepisy prawne narzucające obowiązkowe normy żywieniowe, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku nie ma podstaw prawnych do egzekwowania prawidłowego żywienia w zakładach żywienia zbiorowego typu zamkniętego, w tym m.in. w szpitalach, domach dziecka, domach opieki społecznej itp. Oceny sposobu żywienia dokonywane przez przedstawicieli tut. Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w nadzorowanych obiektach, w tym informacje o stwierdzonych nieprawidłowościach, przesyłane są w formie pism intencyjnych do przedsiębiorców prowadzących żywienie (odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności i jakość żywienia) oraz do wiadomości jednostkom nadrzędnym lub dyrektorom jednostek organizacyjnych. W 2009 r. oceniono sposób żywienia w 2 zakładach żywienia zbiorowego- w 1 bloku żywienia w szpitali i w 1 stołówce szkolnej stwierdzając takie nieprawidłowości, jak niewłaściwe zawartości żelaza, witaminy C i wapnia w próbach badanych teoretycznie. Najczęściej stwierdzonymi uchybieniami w zakresie sporządzania jadłospisów były: małe urozmaicenie posiłków, brak dodatków owocowo-warzywnych. W przyrządzanych posiłkach występowały niedobory w istotnych składnikach pokarmowych tj. żelaza, witaminy C i wapnia. 8. Podsumowanie Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku w roku 2009 poprawił się w stosunku do roku 2008, a także lat wcześniejszych. W grupie tych obiektów są te, które produkują środki spożywcze, jak również te, które wprowadzają je do obrotu. Systematycznie poprawia się jakość zdrowotna środków spożywczych, np. mięsa i jego przetworów, pieczywa, w tym cukierniczego suchego oraz ciastek z kremem. W celu zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności w ramach urzędowej kontroli żywności w dalszym ciągu będzie kontynuowany nadzór sanitarny w kierunku oceny spełnienia wymagań obowiązujących przepisów prawnych dotyczących: a) stanu sanitarno- technicznego i porządkowego otoczenia zakładu, pomieszczeń produkcyjnych, magazynowych i socjalnych, maszyn, urządzeń, linii produkcyjnych, środków transportu, b) sposobu przyjęcia surowców, półfabrykatów, produktów gotowych, c) warunków przechowywania surowców, substancji dodatkowych dozwolonych, substancji pomagających w przetwarzaniu i innych składników żywności, półproduktów, d) jakości zdrowotnej surowców, dozwolonych substancji dodatkowych, substancji wzbogacających i innych składników żywności, półproduktów i wyrobów gotowych oraz używanej wody, e) procesów stosowanych w produkcji lub przetwarzaniu żywności, f) prawidłowości i skuteczności przeprowadzanych procesów mycia i dezynfekcji maszyn, urządzeń, sprzętu i rąk personelu, g) środków czystości i konserwacji urządzeń, a także środków ochrony przed szkodnikami. 119