BANKI W FINANSOWANIU ROZWOJU GOSPODARCZEGO KRAJU Posiedzenie Komisji Finansów Publicznych Sejmu RP, 9 lutego 2016 r.
SEKTOR BANKOWY W POLSCE Na bankach spoczywa szczególna odpowiedzialność wynikająca z faktu sprawowania pieczy nad depozytami klientów i udzielania wieloletnich kredytów, często na znaczące sumy. Dlatego, sektor bankowy nie tylko współpracuje z organami państwowymi w udoskonalaniu regulacji i stosuje się do już przyjętych, ale także sam nakłada na siebie dodatkowe obostrzenia i zasady zwiększające przejrzystość działania branży (Kodeks Etyki Bankowej, Rekomendacje w zakresie obsługi seniorów, Dobre praktyki obsługi osób z niepełnosprawnościami).
OBCIĄŻENIA SEKTORA BANKOWEGO Wartość CIT (2014 r.) 3,98 mld zł BFG (2015 r.) 2,25 mld zł KNF (2015 r.) 0,17 mld zł Koszty związane z brakiem odliczenia VAT (2015 r.) ŁĄCZNIE 2 mld zł 8,4 mld zł
DODATKOWE OBCIĄŻENIA BANKÓW I UTRACONE PRZYCHODY W CIĄGU OSTATNICH 12 MIESIĘCY Dodatkowe obciążenia Wypłaty gwarantowane dla klientów SKOK Dodatkowe wpłaty do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego z tytułu wypłat gwarantowanych dla klientów SK Bank Utracone przychody Fundusz wsparcia kredytobiorców mieszkaniowych Obniżenie poziomu przychodów z tytułu interchange Wsparcie dla kredytobiorców walutowych tzw. sześciopak ŁĄCZNIE Wartość 3 mld zł 2 mld zł 0,6 mld zł 1,5 mld zł 1 mld zł 8,1 mld zł
OBCIĄŻENIA BANKÓW WYNIKAJĄCE Z OBOWIĄZUJĄCYCH REGULACJI I ZALECEŃ W 2016 R. Obciążenia Wartość DODATKOWE WYMAGANIA UNIJNE DOT. KAPITAŁU Bufor zabezpieczający (Tier I) zgodnie z dyrektywą CRD IV 12 mld zł DODATKOWE WYMAGANIA KNF DOT. KAPITAŁU Domiar kapitałowy wymagany przez KNF od 14 banków zaangażowanych w kredyty mieszkaniowe w CHF Utracone przychody DODATKOWY PODATEK BANKOWY Podatek od aktywów 10 mld zł 4,5-5,5 mld zł Kontynuacja wsparcia dla kredytobiorców walutowych tzw. sześciopak 1 mld zł
OGRANICZENIA Niska skłonność Polaków do oszczędzania Wskaźnik oszczędności w gospodarstwach domowych w niektórych krajach Europy w 2006 i prognoza na 2016 6,9% 0,1% 9,0% 10,0% 9,0% 8,7% 11,3% 8,0% 5,0% 8,0% 7,9% 7,8% 5,6% 11,3% 0,0% 5,5% 5,1% 10,6% 4,9% 7,8% 2,3% 4,7% 3,0% 8,3% 0,1% 1,7% 1,0% 6,5% 1,7% 0,7% 15,8% 16,6% 16,6% Niska skłonność Polaków do oszczędzania podnosi koszty refinansowania działalności oraz utrzymania płynności sektora Źródło: OECD -11,4% 2006 2016
OGRANICZENIA Niski poziom depozytów Stosunek depozytów do PKB w krajach UE w 2013 r. Źródło: EBC
WYMAGANIA Potrzeba stałego budowania funduszy własnych proporcjonalnie do rosnących potrzeb gospodarki Fundusze własne i zyski sektora bankowego Fundusze własne banków budowane były w Polsce głównie z zysków sektora bankowego oraz niewypłaconych dywidend. Źródło: KNF, opracowanie własne
WYMAGANIA Zapewnienie wysokiej jakości portfela kredytowego Udział należności ze stwierdzoną utratą wartości w należnościach ogółem w % 35 30 30,1 27,9 25 20 20,4 17,9 21,1 21,2 15 10 12,7 10,2 10,5 13,3 15 14,9 11 7,4 7,6 8,79 8,29 8,9 8,5 8 8 5 5,2 4,4 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 06/2015 Źródło: KNF
OCZEKIWANIA - Zapewnienie stabilności i płynności sektora bankowego Wartość pomocy publicznej dla banków w różnych krajach w czasie kryzysu na międzynarodowych rynkach finansowych Wysokość wsparcia dla polskich banków W latach 2008-2012 wsparcie dla sektora bankowego (rekapitalizacja) w Unii Europejskiej wyniosło: 0,0 mld euro ponad 590 mld euro ok. 10,3% unijnego PKB z 2008 r. Wsparcie w latach 2008 2010 faktycznie przekazane bankom w UE, w większości w formie gwarancji państwowych udzielonych na hurtowe finansowanie banków Od początku światowego kryzysu do dziś banki w Polsce nie korzystały z pomocy państwa. W innych krajach UE jako konsekwencję pomocy publicznej wprowadzono podatek bankowy ponad 1 600 mld euro Źródło: KE
OCZEKIWANIA - Zapewnienie stabilności i płynności sektora bankowego Wartość pomocy publicznej dla banków w różnych krajach w latach 2008-2012 na 1 mieszkańca powyżej 15 roku życia (w ) Źródło: obliczenia własne na podst. danych KE, Eurostat, EBC, EBF
OCZEKIWANIA - Dostarczenie kapitału zapewniającego rozwój gospodarczy Stosunek kredytów do PKB w krajach UE w 2013 r. 324% 272% 34% 45% 50% 52% 54% 54% 60% 70% 70% 74% 74% 77% 121% 130% 133% 143%143%144% 150% 91% 104%104%109%109%109% 173% 197% Źródło: EBC
OCZEKIWANIA Zapewnienie udziału w finansowaniu budżetu państwa Sektor bankowy jest największym płatnikiem podatku CIT w Polsce W 2014 roku banki wpłaciły do budżetu Motoryzacja Finanse Telekomunikacja Pozostałe branże 26% Banki 3,98 mld zł Banki Produkcja żywności Energetyka Handel Metale Energetyka Paliwa Paliwa 14% Metale 19% Handel Produkcja żywności Telekomunikacja Finanse Motoryzacja Dodatkowy podatek bankowy od aktywów 4,5 5,5 mld zł Pozostałe W latach 1999 2014 (XI) Banki wpłaciły do budżetu 40,2 mld zł podatków z tytułu podatku CIT. Źródło: KNF, opracowanie własne
Udział kapitału zagranicznego w kapitale podstawowym banków w Polsce (w procentach) 2010 2011 2012 2013 2014 OGÓŁEM 63 63,4 60,4 55,3 54,3 Niemcy 9,4 10,1 9,6 9,3 10,8 Włochy 4,8 4,5 4,4 4,4 4,4 USA 4,1 5,1 4,6 4,6 4,5 Francja 10,2 9,9 9,5 9 9,4 Pozostałe 34,5 33,8 32,3 28 25,2 Źródło: GUS, dane KNF
CENY USŁUG BANKOWYCH W POLSCE I WYBRANYCH KRAJACH EUROPEJSKICH
Istniejące lub wchodzące w życie ograniczenia dotyczące wysokości pobieranych przez banki opłat limit związany z maksymalną wysokością odsetek oraz wprowadzony limit maksymalnej wysokości odsetek za opóźnienie (kodeks cywilny) limit pozaodsetkowych kosztów kredytu (w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu) limit maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu w przypadku udzielenia kolejnego kredytu w okresie 120 od dnia wypłaty pierwszego z kredytów (art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim) limit opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu oraz odsetek za opóźnienie (art. 33a ustawy o kredycie konsumenckim) opłaty i inne koszty uiszczone przez konsumenta przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki podlegają niezwłocznie zwrotowi, w przypadku gdy umowa o kredyt konsumencki nie została zawarta lub kwota kredytu nie została wypłacona przez kredytodawcę w terminie wskazanym w umowie (art. 28a ustawy o kredycie konsumenckim) stanowisko UOKiK: poziom opłat windykacyjnych, choć mieszczący się w ustawowym limicie, odpowiadać musi faktycznie poniesionym kosztom w związku z poinformowaniem konsumenta o zadłużeniu
Dochody netto banków z tytułu opłat i prowizji w przeliczeniu na mieszkańca powyżej 15 roku życia (w ) w 2014 r. 1431,05 804,24 850,58 870,76 434,72 539,17 558,40 560,09 596,30 597,26 622,00 286,99 297,14 53,18 87,38 153,02 158,60 165,72 176,19 178,62 Źródło: Eurostat, EBC, dochody wg. standardu FINREP (IFRS i GAAP)
Przychody banków z opłat i prowizji na głowę mieszkańca powyżej 15 roku życia a średni poziom wynagrodzeń w gospodarce 4600 340 4400 328,96 330 4200 4000 313,86 318,34 320,50 314,75 307,80 320 310 3800 3600 4015,37 4107,95 4221,5 4379,26 4515,28 300 3400 3847,91 290 3200 280 3000 2010 2011 2012 2013 2014 2015 270 lewa oś: śred. wynagrodzenie (w zł) prawa oś: dochody z opłat i prowizji w przeliczeniu na mieszkańca 15+ w zł Źródło: KNF, GUS, opracowanie własne
Aktywa bankowe na 1 mieszkańca powyżej 15 roku życia (w ) w wybranych krajach w 2014 r 134 150,71 144 550,75 67 018,75 74 660,83 81 769,45 85 591,43 47 121,49 4 828,46 10 487,32 21 135,16 Rumunia Polska Czechy Włochy Austria Niemcy Hiszpania Belgia Francja Holandia Źródło: obliczenia własne na podst. danych KE, Eurostat, EBC, EBF
Aktywa bankowe na 1 pracownika sektora (w ) w wybranych krajach w 2014 r. 21 353 819 16 080 747 17 364 255 13 922 877 6 516 273 8 040 863 8 051 437 1 420 356 1 928 199 3 672 680 Rumunia Polska Czechy Austria Włochy Niemcy Belgia Hiszpania Francja Holandia Źródło: obliczenia własne na podst. danych KE, Eurostat, EBC, EBF
Procentowy udział wyniku finansowego z opłat i prowizji oraz z odsetek w wyniku finansowym banków w niektórych krajach UE w 2014 r. 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 50,25 50,19 48,39 67,28 60,58 69,55 64,81 63,87 62,87 68,67 74,23 Wynik odsetkowy [% całkowitego wyniku] 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 35,23 33,04 27,79 26,95 26,48 26,21 Włochy Francja Wielka Austria Niemcy Belgia Polska Hiszpania Irlandia Czechy Holandia Brytania* Udział wyniku netto z opłat i prowizji w sektorze bankowym w Polsce w 2014 r. kształtuje się na poziomie 24,48% całkowitego wyniku finansowego. Podobną strukturę wyniku finansowego można zaobserwować w Belgii i Hiszpanii. Na tle innych krajów UE opłaty i prowizje w Polskim sektorze bankowym trudno uznać za wysokie. Źródło: Europejski Bank Centralny, * Wielka Brytania dane na koniec 2013 r. 24,48 22,89 22,02 21,18 17,79 Wynik finansowy z tytułu opłat i prowizji [% całkowitego wyniku]
Porównanie oprocentowania kredytów mieszkaniowych z terminem zapadalności > 5 lat w Polsce, Niemczech i Wielkiej Brytanii na tle cen pieniądza na rynku międzybankowym 6,00 5,00 4,00 4,89 3,55 4,3 3,41 Oprocentowanie kredytów mieszkaniowych >5 lat Niemcy EURIBOR 3M (EUR) 3,00 2,00 3,44 1,72 1,83 Oprocentowanie kredytów mieszkaniowych >5 lat, Wielka Brytania LIBOR 3M (GBP) 1,00 0,00 0,59-0,025 Oprocentowanie kredytów mieszkaniowych >5 lat, Polska WIBOR 3M (PLN) -1,00-2,00 Źródło: Europejski Bank Centralny, Global Rates, Money.pl Średni poziom hipotetycznej marży banku w sierpniu 2015 UK > DE > PL
Porównanie oprocentowania kredytów mieszkaniowych z terminem zapadalności > 5 lat w Polsce i niektórych krajach UE 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 Czechy Niemcy Hiszpania Francja Wielka Brytania Węgry Polska 2,00 0,00 sty-05 kwi-05 lip-05 paź-05 sty-06 kwi-06 lip-06 paź-06 sty-07 kwi-07 lip-07 paź-07 sty-08 kwi-08 lip-08 paź-08 sty-09 kwi-09 lip-09 paź-09 sty-10 kwi-10 lip-10 paź-10 sty-11 kwi-11 lip-11 paź-11 sty-12 kwi-12 lip-12 paź-12 sty-13 kwi-13 lip-13 paź-13 sty-14 kwi-14 lip-14 paź-14 sty-15 kwi-15 lip-15 Poziom oprocentowania kredytów mieszkaniowych w Polsce na koniec Q3 2015 jest porównywalny z poziomem oprocentowania takich kredytów w Niemczech, Czechach i Francji Źródło: Europejski Bank Centralny
Poziom opłat interchange dla najbardziej popularnych transakcji w niektórych krajach UE w 2015 r. 2,00% 1,80% 1,60% 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% Debit MasterCard Credit MasterCard Debit Visa Credit Visa 0,20% 0,00% Austria Czechy Niemcy Irlandia Włochy Holandia Polska Hiszpania Wielka Brytania Stawki interchange za transakcje dokonywane kartami debetowymi i kredytowymi w Polsce należą do jednych z najniższych w Europie Źródło: MasterCard, Visa
Porównanie poziomu marży odsetkowej (%) w bankach komercyjnych, spółdzielczych i SKOK 12 10 8 6 9,7 8 8,3 8,8 8,6 7,3 6,7 6,1 5,5 4,3 4 3,4 3,3 3,3 3,2 3,1 2,9 2,8 2,85 2 2,7 2,5 2,6 2,6 2,9 2,8 2,5 2,5 2,5 0 2012.12 2013.12 2014.03 2014.06 2014.09 2014.12 2015.03 2015.06 2015.09 Banki komercyjne Banki spółdzielcze SKOK'i Źródło: KNF
NOWE REALIA BANKOWOŚCI
Wyniki wybranych banków w 2014 i 2015 roku i prognoza na 2016 rok (mln zł) 2014 2015 różnica (w proc.) nowe oczekiwania poprzednie oczekiwania różnica (w proc.) ŁĄCZNIE 12 515,89 10 903,00-12,9 10 535 12 115-13 Bank 1 322,74 314* -2,7 364 465-22 Bank 2 360,03 122* -66,1 102 261-61 Bank 3 971,00 602* -38,0 541 732-26 Bank 4 1 041,00 1 127 8,3 965 1 095-12 Bank 5 1 286,67 1 000-22,3 1 079 1 214-11 Bank 6 650,92 546-16,1 537 662-19 Bank 7 2 714,70 2 293-15,5 2 053 2 508-18 Bank 8 3 254,12 2 569* -21,1 3 004 3 000 0 Bank 9 1 914,71 2 330 21,7 1 890 2 178-13 Źródło: PAP * - prognoza
Stopa zwrotu z kapitału własnego i z aktywów w sektorze bankowym (%) 30 28,3 ROE (%) 15,6 12,28 9,8 10,07 8,99 25 20 15 10 5 0 Q1 Q3 Q1 Q3 Q1 Q3 Q1 Q3 Q1 Q3 Q1 Q3 Q1 Q3 Q1 Q3 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ROE (%) 2,5 2 1,5 1 0,5 0 ROA (%) 2 1,14 1,12 0,8 0,92 0,82 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 XI 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ROA (%) Źródło: BFG
Porównanie zwrotu z kapitału własnego (ROE) w niektórych branżach w Europie w 2015 r. 51,4% 22,0% 22,8% 24,6% 24,9% 12,1% 12,5% 12,6% 4,1% Źródło: damodaran online
Wskaźnik kosztów do dochodów w sektorze bankowym C/I (%) 60 58 56 54 52 52,5 56,8 54,9 52,1 53,65 51,24 54,11 57,77 Przyczyna wzrostu wskaźnika kosztów do dochodów w sektorze bankowym leży z jednej strony w spadku wyniku z działalności operacyjnej banków (3,67% r/r) z 52,8 mld w listopadzie 2014 do 50,9 na koniec listopada 2015. Mniejsze przychody odnotowano przede wszystkim z racji niższego wyniku odsetkowego (spadek o 5,7% r/r), ale także, choć w mniejszym stopniu ze względu na niższy wynik z tytułu opłat i prowizji (1,9% r/r) 50 48 46 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 XI 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 C/I (%) W tym samym czasie istotnie wzrosły koszty działania banków. O ile koszty związane z wynagrodzeniami pracowników pozostały praktycznie na niezmienionym poziomie (wzrost o 0,5% r/r), istotny wzrost odnotowany został w kosztach ogólnego zarządu (koszty administracyjne, wpłaty na BFG, wypłaty gwarancyjne dla klientów SK Bank, fundusz wsparcia kredytobiorców) 23,6% r/r. Źródło: BFG Źródło: KNF
Opracowanie: Związek Banków Polskich Warszawa, 9 lutego 2016 r.