Spis treści Słowo wstępne... XV Właściwości materii ożywionej l l Aminokwasy, peptydy i białka l 3 2. l A minokwasy 2. l. l Struktura i systematyka aminokwas ów białkowych 2. l.2 A minokwasy rzadko występujące w bia łkach 2. l.3 Symbolika aminokwas ów białkowych 2. l.4 A minokwasy niebiałkowe 2. l.5 Właściwo ści optyczne aminokwasów 2. l.6 A mfoteryczne właściwości aminokwasów 2. l.7 Równanie Hendersona-Hasselbalcha 2. l.8 Właściwo ści buforujące aminokwasów 2. l.9 Biologiczne znaczenie aminokwasów 2.2 Peptydy 2.2. l Wiązanie peptydowe 2.2.2 Naze wnict wo peptyd ó w 2.2.3 Peptydy pełniące funkcje biologiczne 2.3 Białka 2.3. l Struktura pierwszorz ędowa białek 2.4 Struktura drugorzędowa białek 2.4. l oc-helisa 2.4.2 Struktura p 2.4.3 Struktury niepowtarzalne 2.5 Struktura trzeciorzędowa białek 2.5. l Wiązania stabilizujące strukturę trzeciorzędową 2.5.2 Przykłady struktur trzeciorz ędowych 2.6 Struktura czwartorzędowa białek 2.7 Denaturacja białek 2.8 Właściwo ści białek w roztworach 2.9 Izolacja białka z materia łu biologiczneg o 2.9. l Ekstrakcja białek 2.9.2 Oczyszczanie białek 2. l O Funkcje biologiczne białek
Enzymy i metabolizm l 37 3. 7 Procesy kataboliczne Procesy anaboliczne Ogólne informacje o enzymach Wspólne cechy reakcji enzymatycznych Niezmienność stałej równowagi Zmiany energii swobodnej Addytywność zmian energii swobodnej Enzym obniża energię aktywacji Enzym nadaje reakcji jeden z możliwych kierunków Miejsce (centrum) aktywne enzymu Enzym tworzy kompleks z substratem Znaczenie kompleksu - enzym : substrat Mechanizm biokatalizy Prędkość (szybkość) reakcji enzymatycznej Wpływ temperatury i ph Wpływ stężenia substratu Wpływ efektorów allosterycznych Aktywność enzymu i sposób jej wyrażania Inhibicja enzymów Inhibitory kompetycyjne Inhibitory niekompetycyjne Inhibicja mieszana Praktyczne znaczenie inhibitorów enzymatycznych Regulacja aktywności enzymatycznej Aktywacja proteolityczna Regulacja poprzez wiązanie i odłączanie białek regulacyjnych Regulacja poprzez fosforylację i defosforylację białka enzymatycznego Regulacja allosteryczna Regulacja przez naturalne inhibitory Regulacja poprzez sprzężenie zwrotne Regulacja poprzez tworzenie kompleksów wieloenzymatycznych Swoistość enzymów Koenzymy Izoenzymy Systematyka enzymów Międzynarodowy kod enzymatyczny Zastosowanie enzymów w praktyce Wytwarzanie energii w komórce l 69 4. l Przekazywanie energii 4. l. l Rola wspólnych pośredników 4. l.2 Związki fosforanowe o wysokiej energii 4. l.3 Inne związki bogate w energię
4.2 Mitochondrium 4.2. l Błony mitochondrialne 4.2.2 Macierz mitochondrialna 4.3 Organizacja łańcucha transportu protonów i elektronów 4.3. l Elementy składowe łańcucha transportu elektronów 4.3.2 Kompleksy oddechowe 4.3.3 Inhibitory transportu elektronów 4.4 Wyzwalanie energii podczas transportu elektronów 4.5 Fosforylacja oksydacyjna 4.6 Utlenianie substratów niezależne od łańcucha oddechowego 4.7 Reaktywne formy tlenu 4.7. l Hemoglobina i mioglobina generują RFT 4.7.2 Łańcuch oddechowy - źródłem RFT 4.7.3 Biologiczne efekty działania RFT Cukry proste. Budowa i metabolizm l 87 5. l Klasyfikacja i nazewnictwo cukrów prostych 5.. l Monosacharydy 5..2 Izomeria monosacharydów 5.2 Utlenianie i redukcja cukrów 5.3 Glikoliza tlenowa 5.3. l Faza zużywająca energię 5.3.2 Faza generująca energię 5.3.3 Bilans energetyczny glikolizy tlenowej 5.3.4 Regulacja glikolizy 5.4 Glikoliza beztlenowa 5.4. l Przebieg glikolizy beztlenowej 5.4.2 Bilans energetyczny glikolizy beztlenowej 5.5 Metaboliczne losy pirogronianu 5.6 Cykl kwasów trikarboksylowych 5.6. l Reakcje cyklu kwasów trikarboksylowych 5.6.2 Bilans cyklu kwasów trikarboksylowych 5.6.3 Regulacja cyklu kwasów trikarboksylowych 5.7 Bilans energetyczny utleniania glukozy do COi i H 2 O 5.8 Glukoneogeneza 5.8. l Reakcje glukoneogenezy 5.8.2 Substraty zużywane w glukoneogenezie 5.8.3 Bilans glukoneogenezy 5.8.4 Regulacja glukoneogenezy 5.9 Szlak pentozofosforanowy 5.9. l Faza oksydacyjna 5.9.2 Faza nieoksydacyjna 5.9.3 Bilans szlaku pentozofosforanowego 5.9.4 Funkcje NADPH
5. l O Metabolizm fruktozy 5.10. l Wtaczanie fruktozy do glikolizy 5.10.2 Zaburzenia przemiany fruktozy 5. l l Metabolizm galaktozy 5. l l. l Powstawanie galaktozy 5.11.2 Przetwarzanie galaktozy 5,1 1.3 Zaburzenia przemiany galaktozy 5.12 Pochodne cukrów prostych 5.12. l Glikozyd 5.12.2 Kwasy uronowe 5.12.3 Kwas askorbinowy 5.12.4 Aminoheksozy Disacharydy i polisacharydy. Budowa i metabolizm l 129 Disacharydy 1 Budowa i powstawanie disacharydów 2 Rozkład disacharydów Polisacharydy 1 Skrobia 2 Celuloza 3 Glikogen - budowa i funkcja 4 Biosynteza glikogenu 5 Rozkład glikogenu 6 Regulacja biosyntezy i rozkładu glikogenu 7 Choroby spichrzania glikogenu Lipidy. Budowa i metabolizm l 145 7. l Kwasy tłuszczowe 7.2 Acyloglicerole 7.2. l Trawienie acylogliceroli pokarmowych 7.2.2 Rozkład triacylogliceroli w komórkach 7.3 Utlenienie kwasów tłuszczowych 7.3. l P-oksydacja nasyconych kwasów tłuszczowych o parzystej liczbie atomów węgla 7.3.2 P-oksydacja nasyconych kwasów tłuszczowych o nieparzystej liczbie atomów węgla 7.3.3 p-oksydacja kwasów tłuszczowych nienasyconych 7.3.4 co-oksydacja kwasów tłuszczowych 7.4 Utleniane glicerolu 7.5 Biosynteza kwasów tłuszczowych 7.5.1 Przemieszczanie reszt acetylowych z mitochondrium do cytosolu
7.5.2 Karboksylacja acetylo~s-coa 7.5.3 Powstawanie łańcucha kwasu tłuszczowego 7.6 Biosynteza triacylogliceroli 7.6. l Powstawanie glicerolo-3-fosforanu 7.6.2 Estryfikacja glicerolu kwasami tłuszczowymi 7.7 Ciała ketonowe 7.7. l Biosynteza ciał ketonowych 7.7.2 Rozkład ciał ketonowych 7.8 Budowa i metabolizm fosfolipidów i sfingomielin 7.8. l Glicerofosfolipidy 7.8.2 Sfingomieliny 7.8.3 Biosynteza glicerofosfolipidów 7.8.4 Rozkład glicerofosfolipidów 7.9 Budowa i metabolizm steroidów 7.9. l Budowa cholesterolu 7.9.2 Biosynteza cholesterolu 7.9.3 Przetwarzanie i wydalanie cholesterolu 7. l O Kwasy żółciowe 7.10. l Biosynteza kwasów żółciowych 7.10.2 Przekształcanie kwasów żółciowych przez bakterie jelitowe Metabolizm aminokwasów l 187 8. l Źródła metaboliczne wolnych aminokwasów 8.1.1 Rozkład białek pokarmowych 8. l.2 Rozkład białek wewnątrzkomórkowych 8. l.3 Rozkład białek pozakomórkowych 8. l.4 Biosynteza aminokwasów 8.2 Metabolizm grup aminowych aminokwasów 8.2. l Transaminacja 8.2.2 Deaminacja 8.3 Detoksykacja amoniaku 8.3. l Cykl mocznikowy 8.3.2 Wiązanie amoniaku przez glutaminian 8.4 Metabolizm energetyczny szkieletów węglowodorowych aminokwasów 8.4. l Przemiana aminokwasów glukogennych 8.4.2 Przemiana aminokwasów ketogennych 8.4.3 Przemiana aminokwasów glukoketogennych 8.5 Aminokwasy źródłem związków biologicznie czynnych 8.5.1 Z aminokwasów powstają aktywne fragmenty jednoweglowe 8.5.2 Z tyrozyny powstają hormony i neuroprzekaźniki 8.5.3 Z tyrozyny powstają melaniny 8.5.4 Z tryptofanu powstaje kwas nikotynowy 8.5.5 Cysteina przekształca się w taurynę 8.5.6 Siarka cysteiny utlenia się do siarczanu
8.5.7 Metionina uczestniczy w transmetylacji 8.5.8 Z aminokwasów powstaje kreatyna 8.5.9 Z lizyny i metioniny powstaje karnityna 8.5.10 Dekarboksylacja aminokwasów dostarcza amin biogennych 8,5. l l Z argininy powstaje tlenek azotu 8.5.12 Inne funkcje metaboliczne aminokwasów Barwniki porfirynowe 1 2 1 7 Hem Chlorofil Witamina B 2 - kobalamina Biosynteza hemu Powstawanie 8-aminolewulinianu Powstawanie porfobilinogenu Powstawanie hemu Porfirie Rozkład hemu Powstawanie bilirubiny Przekształcanie bilirubiny w jelicie Żółtaczka Nukleotydy l 225 Zasady purynowe i pirymidynowe Nukleozydy Nukleotydy monofosforanowe Nukleotydy difosforanowe i trifosforanowe Koenzymy nukleotydowe Funkcje biologiczne nukleotydów Rozkład nukleotydów i nukleozydów Rozkład zasad purynowych Rozkład zasad pirymidynowych Biosynteza nukleotydów Biosynteza nukleotydów purynowych Biosynteza nukleotydów pirymidynowych Biosynteza nukleotydów difosforanowych i trifosforanowych Biosynteza deoksyrybonukleotydów Oszczędzający szlak biosyntezy nukleotydów Biosynteza NAD ł i NADP+ Biosynteza FMN i FAD Zaburzenia metabolizmu nukleotydów Dna moczanow Ksantynuria Acyduria orotanowa
Kwasy nukleinowe l 243 li. l Kwas deoksyrybonukleinowy: DNA li.1. 1 Struktura drugorzędowa DNA II. l.2 Struktury superhelikalne DNA II. l.3 Biatka wiążące DNA II. l.4 Denaturacja i renaturacja DNA II. l.2 Kwas rybonukleinowy: RNA II. 2. l Informacyjny kwas rybonukleinowy: mrna II.2.2 Transportujący kwas rybonukleinowy: trna II.2.3 Rybosomowy kwas rybonukleinowy: rrna II.3 Hybrydyzacja kwasów nukleinowych II.4 Replikacja DNA II.4. l Replikacja DNA w komórkach prokariotycznych II.4.2 Replikacja DNA w komórkach eukariotycznych II.4.3 Amplifikacja DNA - reakcja PCR II.5 Uszkodzenia DNA i ich naprawa II.6 Synteza RNA: transkrypcji II.6.1 Transkrypcja w komórkach prokariotycznych II.6.2 Transkrypcja w komórkach eukariotycznych II.6.3 Posttranskrypcyjna modyfikacja RNA Biosynteza białka l 267 12. l Aktywacja aminokwasów 12. l. l Inicjacja 12.1.2 Elongacja 12. l.3 Terminacja 12.2 Posttranslacyjna modyfikacja białk 12.2. l Deformylacja metioniny 12.2.2 Hydroksylacja reszt prolilowych i lizylowych 12.2.3 Glikozylacja niektórych reszt aminokwasowych 12.2.4 Inne modyfikacje reszt aminokwasowych 12.2.5 Ograniczona proteoliza białek prekursorowych 12.3 Hamowanie biosyntezy białek 12.3. l Antybiotyki 12.3.2 Inne inhibitory biosyntezy białek Ekspresja genów l 279 13.1 Ekspresja genów w komórce prokariotycznej 13. l. l Przykłady indukcji i represji 13. l.2 Mechanizm indukcji i represji
Ekspresja genów w komórce eukariotycznej Pobudzanie ekspresji (indukcja) Hamowanie ekspresji (represja) Mutacje Mutacje punktowe Czynniki mutagenne Znaczenie mutacji w patologii Swoiste cechy genomu ludzkiego Replikacja i transkrypcja ludzkiego DNA Kopie genów Niekodujące fragmenty DNA Mitochondrialny DNA Rekombinacja DNA Endonukleazy restrykcyjne Efekty rekombinacji DNA Witaminy i składniki mineralne l 293 Witaminy rozpuszczalne w wodzie Witamina BI -tiamina Witamina Q 2 - ryboflawina Witamina B 3 - niacyna Witamina 65 - kwas pantotenowy Witamina B 6 - pirydoksyna Biotyna Kwas foliowy Witamina BQ - kobalamina Witamina C - kwas askorbinowy Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach Witamina A - retinoidy Witamina D - cholekalcyferol Witamina E - a-tokoferol Witamina K - filochinon Mikroelementy - pierwiastki śladowe Żelazo Cynk Miedź Inne mikroelementy Transport przez błony biologiczne l 307 15.1 Budowa bton biologicznych 15.1.1 Składniki lipidowe 15.1.2 Białka błon biologicznych 15.1.3 Dwuwarstwowa struktura bło
Integracja i regulacja metabolizmu l 349 17. l Katabolizm i anabolizm 17. l. l Katabolizm 17.1.2 Anabolizm 17.2 Powiązanie katabolizmu i anabolizmu 17.3 Sygnaty regulacyjne 17.3. l Sygnaty z wnętrza komórki 17.3.2 Sygnaty przenoszone poprzez neuromediatory 17.3.3 Sygnaty przenoszone przez hormony 17.3.4 Receptory błonowe 17.3.5 Powstawanie i funkcjonowanie wtórnych przekaźników 17.3.6 Receptory wewnątrzkomórkowe Biochemia tkanek - wybrane zagadnienia i 361 18. l Specyfika metabolizmu energetycznego niektórych narządów 18.1. l Wątroba 18.1.2 Mięsień szkieletowy 18.1.3 Mięsień sercowy 18.1.4 Mózg 18.1.5 Nerka 18.2 Wybrane zagadnienia z zakresu biochemii krwi 18.2. l Krwinka czerwona 18.2.2 Osocze krwi 18.2,2 Biatka osocza 18.2.2 Biatka osoczowe w przebiegu chorób 18.2.3 Lipoproteiny osocza 18.3 Macierz pozakomórkowa 18.3.1 Kolagen 18.3.2 Elastyna 18.3.3 Glikozoaminoglikany/proteoglikany 18.3.4 Glikoproteiny międzykomórkowe 18.3.5 Funkcje macierzy pozakomórkowej Skorowidz