ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO r ŹŹ Fiase, Ryki Fiasowe, Ubezpieczeia r ŚŚ (2014) s. 1 12 Pomiar efekywości a cele przedsiębiorsw Rafał Wilczyński * Sreszczeie: Efekywość saowi jedo z kluczowych zagadień dla ekoomii i auk o zarządzaiu. Przedmioem szczególego zaieresowaia jes efekywość ekoomicza, defiiowaa jako różica pomiędzy efekami a akładami. Efekywość o rówież działaie prowadzące do określoego celu. W lieraurze rudo zaleźć jedolie saowisko odośie główego celu fukcjoowaia przedsiębiorsw. Poszczególe eorie reprezeują róże podejście do ego zagadieia. Prezeowae w iiejszym arykule podejście w zakresie doboru wskaźików bazuje a założeiu, że kluczowymi czyikami deermiującymi efekywość przedsiębiorswa jes reowość operacyja działalości i płyość fiasowa. Propooway zesaw wskaźików pozwala a pomiar i oceę efekywości z puku widzeia kluczowych celów fukcjoowaia przedsiębiorswa. Słowa kluczowe:??????????????????????????????????????????????????? Wprowadzeie Efekywość fukcjoowaia przedsiębiorsw saowi jedo z kluczowych zagadień podejmowaych a grucie ekoomii i auk o zarządzaiu. Efekywość zapewia przedsiębiorswom możliwość przerwaia, co jes warukiem kluczowym dla realizacji iych celów akich jak wzros, rozwój, maksymalizacja korzyści meedżerów czy ak isoe budowaie warości rykowej. Lieraura przedmiou wypracowała meody ocey efekywości opare a aalizie wskaźikowej. Powszechie sosowae wskaźiki księgowe, fiasowe i rykowe pozwalają a bardzo szeroki zakres aalizy Celem arykułu jes przedsawieie zagadieia efekywości w aspekcie jej pomiaru oraz kryycza ocea sosowaych grup wskaźików sosowaych do jej pomiaru. Efekem jes przedsawieie auorskiej propozycji zesawu wskaźików, kóry może zosać wykorzysay do badaia efekywości fukcjoowaia przedsiębiorsw, uzupełiając wypracoway do ej pory dorobek aukowy w ym zakresie. 1. Pojęcie efekywości Efekywość jes pojęciem, kóre ie jes jedozaczie defiiowae. W eorii ekoomii jes oa związaa z pojęciem Opimum Parea, czyli akiej kombiacji dóbr, przy kórej 1 mgr Rafał Wilczyński, Uiwersye Ekoomiczy w Pozaiu.
2 Rafał Wilczyński poziom użyeczości wszyskich uczesików ryku jes maksymaly. Z efekywością Parea (lub po prosu efekywością) mamy do czyieia, gdy ie isieje możliwość reorgaizacji produkcji lub dysrybucji w aki sposób, by komuś działo się lepiej bez pogarszaia syuacji iej osoby. Efekywość wymaga ie ylko właściwego doboru dóbr, kóre mają być produkowae, ale akże akiej ich alokacji pomiędzy kosumeami, by maksymalizować saysfakcję (Samuelso, Nordhaus 2012: 161). Odosząc efekywość do orgaizacji, moża wyróżić jej dwa wymiary: operacyjy i sraegiczy. Efekywość w sesie operacyjym ozacza realizowaie działań zaczie lepiej przy wykoywaiu ego, co robią ii w ej samej braży, realizując ę samą kocepcję bizesowego działaia. Wymiar sraegiczy efekywości związay jes aomias z zaleceiem, by działać w odmiey sposób, urzeczywisiając ym samym uikaowe kocepcje bizesowego działaia. W syuacji zmieości waruków ooczeia, osiągięcie auralych celów działalości przedsiębiorswa, do kórych ależy przerwaie i rozwój, wymaga efekywości zarówo w wymiarze operacyjym, jak i sraegiczym (Szymańska 2010: 152 164). W aukach orgaizacji i zarządzaia efekywość jes wiązaa z akimi pojęciami jak wydajość, sprawość, produkywość, reowość, skueczość, sprawość, a awe racjoalość. Zdaiem E. Skrzypek efekywość ma w sosuku do powyższych pojęć charaker adrzędy (Skrzypek 2012: 314). Podejście celowościowe rakuje efekywość jako działaie prowadzoe do realizacji określoego celu. Podejście sysemowe skupia się a relacji efeku i akładu. Kombiację ych dwóch podejść saowi podejście celowościowo- sysemowe, w ramach kórego działaie efekywe o działaie prowadzące do realizacji celu przy opymalym wykorzysaiu zasobów. Różorodość podejść powoduje, że efekywość rakowaa jes wielowymiarowo. A. Jaki wymieia asępujące wymiary efekywości (Jaki 2012: 128): efekywość rzeczowa, związaa z realizacją misji orgaizacji, efekywość ekoomicza, opara a dążeiu do maksymalizacji relacji: efeky akłady, efekywość echiczo-produkcyja, odosząca się do opymalizacji doboru i wykorzysaia zasobów gospodarczych, efekywość środowiskowa, związaa z powsaiem i rozwojem paradygmaów auki o zarządzaiu środowiskiem, efekywość opara a jakości, odosząca się do realizacji paradygmau jakości w zarządzaiu, efekywość społecza, związaa z kocepcją społeczej odpowiedzialości przedsiębiorswa, efekywość eyczo-kulurowa, odosząca się do worzeia, urwalaia i promowaia orm eyczych i kulurowych, w ramach szeroko rozumiaego ooczeia społeczego i gospodarczego orgaizacji,
Pomiar efekywości a cele przedsiębiorsw 3 efekywość behawiorala, kocerująca się a realizacji ieresów ludzi w orgaizacji. Z puku widzeia przedsiębiorswa, ajbardziej kluczowa jes efekywość ekoomicza, defiiowaa jako różica pomiędzy efekami a akładami poiesioymi a uzyskaie ych efeków. Poziom efekywości ekoomiczej przedsiębiorswa saowi w związku z ym przedmio zaieresowaia zarówo wewęrzych, jak i zewęrzych jego ieresariuszy. Sąd kierowaie się efekywością ekoomiczą jako podsawą podejmowaia decyzji w przedsiębiorswach saowi waruek ich przerwaia i rozwoju oraz maksymalizacji korzyści ich właścicieli (Wrzosek 2005: 459). 2. Pomiar efekywości Efekywość w zaczeiu ekoomiczym jes przedmioem pomiaru przy zasosowaiu meod aalizy wskaźikowej. Jaki dokoał sysemayzacji sosowaych w lieraurze wskaźików (a pods. Copelad i i. 1990: 145 149; Cwyar, Cwyar 2002: 77 274; Dudycz 2005: 177 248), wyróżiając rzy grupy wskaźików (Jaki 2012: 149): wskaźiki księgowe, wskaźiki fiasowe, wskaźiki rykowe. Wskaźiki księgowe są ajbardziej powszechą formą pomiaru efekywości w aalizie wskaźikowej. Trakując efekywość jako relację pomiędzy przychodami i koszami, skupiają się przede wszyskim a pomiarze reowości a różych poziomach wyiku fiasowego, odosząc ją do wielkości zaagażowaego kapiału oraz warości akywów. Wskaźiki księgowe opare są a daych hisoryczych, co saowi źródło ich popularości. Sprawozdaia fiasowe przedsiębiorsw są dokumeami powszechie dosępymi, wysadaryzowaymi, w wielu przypadkach powierdzoymi w zakresie rzeelości ich sporządzeia przez iezależego audyora. W przeciwieńswie do wielkości o charakerze progosyczym, dae zaware w sprawozdaiach fiasowych są daymi pewymi. W lieraurze przedmiou bardzo dobrze rozpozae są meody aalizy wskaźikowej opare a sprawozdaiach fiasowych.
4 Rafał Wilczyński Tabela 1. Księgowe mieriki efekywości przedsiębiorswa Lp. Symbol mierika Formuła obliczaia Ozaczeia Mieriki bezwzględe 1 EBIT NP + INT + TAX EBIT zysk przed opodakowaiem i zapłaceiem odseek (zysk operacyjy) NP zysk eo INT odseki TAX podaek dochodowy 2 EBITDA EBIT + DEP EBITDA zysk przed opodakowaiem, zapłaceiem odseek i amoryzacją DEP amoryzacja pozosałe ozaczeia jak uprzedio 3 NOPAT EBIT *(1 T ) NOPAT zysk operacyjy po opodakowaiu T sopa podaku dochodowego 4 EBIDAAT ( EBIT + DEP)*(1 T ) EBIDAAT zysk przed zapłaceiem odseek i amoryzacją, po opodakowaiu 5 EPS NP la.. Mieriki względe 1 ROI NOPAT K 2 ROA NP A 3 ROS NP S 4 ROE NP E 5 DFL ROE ROI ROI 6 DOL S VC EBIT Źródło: (Jaki 2012: 150-151). EPS zysk a jedą akcję l.a. liczba akcji ROI wskaźik reowości kapiału K kapiał ogółem ROA wskaźik reowości akywów A akywa ogółem ROS wskaźik reowości sprzedaży S przychody ze sprzedaży ROE wskaźik reowości kapiału własego E kapiał własy DFL sopień dźwigi fiasowej DOL sopień dźwigi operacyjej S przychody ze sprzedaży VC koszy zmiee Szeroki zakres wskaźików księgowych powoduje, że dla właściwej ocey efekywości przedsiębiorswa wymagaa jes jedoczesa ich ierpreacja. Dodakowo przedsiębiorswa sosują róże zasady i poliyki rachukowości, co powoduje, że dae ależy zawsze czy-
Pomiar efekywości a cele przedsiębiorsw 5 ać z iformacją dodakową. Zagadieie o ma szczególe zaczeie w przypadku spółek sosujących Międzyarodowe Sadardy Rachukowości i Międzyarodowe Sadardy Sprawozdawczości Fiasowej. Urudia o dokoaie rzeelego porówaia pomiędzy sobą szerszej grupy przedsiębiorsw, zwłaszcza, że mieriki względe bazują główie a bilasowym zysku eo jako podsawowym paramerze będącym przedmioem pomiaru. Lp. Tabela 2. Fiasowe mieriki efekywości przedsiębiorswa. Symbol mierika Formuła obliczaia Ozaczeia 1 2 3 4 Mieriki bezwzględe 1 FCF NOPAT + DEP I KO FCF wole przepływy pieięże I akłady iwesycyje KO przyros kapiału obroowego eo 2 FCFE NP + DEP I KO + D FCFE wole przepływy pieięże dla właścicieli D przyros zadłużeia eo 3 GCF NOPAT + DEP GCF przepływy pieięże bruo 4 DCF 1 CF * (1 ) + r 5 NPV 1 1 NCF * I * (1 ) = 0 ( 1+ r) = 0 + r 6 CVA K *( CFROI WACC) Mieriki względe 1 IRR = GCF K * WACC = 0 NCF * 1 ( 1+ IRR) = DCF zdyskoowae przepływy pie- -ięże CF przepływy pieięże (w dowolej posaci) r sopa dyskoowa okres w laach NPV warość bieżąca eo NCF przepływy pieięże eo CVA goówkowa warość dodaa CFROI goówkowa sopa zwrou WACC średioważoy kosz kapiału IRR wewęrza sopa zwrou 2 CFROI = = 0 = I * = 0 NCF * = 0 I * 1 ( 1+ IRR) 1 ( 1+ CFROI ) 1 ( 1+ CFROI ) = CFROI goówkowa sopa zwrou
6 Rafał Wilczyński 1 2 3 4 3 WACC Źródło: (Jaki 2012: 152). E D ke* + kd * K K WACC średioważoy kosz kapiału k E kosz kapiału własego k D kosz kapiału obcego E kapiał własy D kapiał obcy Druga grupa wskaźików o wskaźiki fiasowe, kóre bazują a przepływach goówkowych jako główym paramerze ocey. Z założeia a grupa wskaźików elimiuje iedoskoałości wskaźików księgowych, doyczące sosowaia różych zasad rachukowości i meod w zakresie wycey akywów i pasywów. Wskaźiki fiasowe opare są o przepływy goówkowe. Ujęcie kasowe powoduje, że pomiar efekywości daje bardziej jedozacze i ławiejsze w ierpreacji rezulay iż w przypadku wskaźików księgowych. Waro zwrócić jedak uwagę, że powszechie ujęcie kasowe uzyskuje się poprzez korekę wyiku operacyjego przedsiębiorswa o podaek dochodowy (NOPAT) oraz zmiay w kapiale obroowym. Hisorycze przepływy pieięże przedsiębiorsw moża oceiać zasadiczo ylko w ujęciu bezwzględym, co urudia możliwość dokoywaia porówań a le większej grupy przedsiębiorsw. Wskaźiki ypu NPV, IRR, DCF służą zasadiczo do ocey opłacalości iwesycji i są akierowae a przyszłość, sąd efek akiej ocey zawsze jes obarczoy ryzykiem. Dla aalizy ex pos wymagae jes prowadzeie szczegółowej rachukowości zarządczej. Dae źródłowe o akim charakerze są zazwyczaj powszechie iedosępe, sąd mała przydaość ych wskaźików z puku widzeia ieresariuszy zewęrzych. Reasumując: wskaźiki fiasowe w większości przypadków zajdują reale zasosowaie przy oceie efekywości pojedyczych przedsiębiorsw i o w przypadku dosępu do bardziej szczegółowej iformacji iż a prezeowaa w sprawozdaiach fiasowych. Dlaego powszechość ich sosowaia jes dużo miejsza iż w przypadku wskaźików księgowych. Osaia grupa wskaźików, wskaźiki rykowe, pozwala a oceę efekywości przedsiębiorswa z puku widzeia akcjoariuszy. Jes o ocea przedsiębiorswa dokoaa z zewąrz. Wycea rykowa kapiału własego uwzględia każdorazowo hisorycze wyiki fiasowe, bieżącą syuację oraz przewidywaia co do przyszłości przedsiębiorswa, sąd uzaje się ją za wyceę ajbardziej obiekywą. Należy jedak zwrócić uwagę, że cea rykowa akcji jes usalaa bardzo częso przez podmioy o iskim sopiu zajomości przedsiębiorswa i rozumieia specyfiki daego bizesu. Cea akcji zawiera w sobie dyskoo z yułu asymerii iformacji, jaką posiadają akcjoariusze miejszościowi. Jes oa rów-
Pomiar efekywości a cele przedsiębiorsw 7 ież uzależioa od syuacji a ryku kapiałowym, działań o charakerze spekulacyjym, a akże poliyki iwesorów giełdowych w zakresie budowaia porfela akcji. Tabela 3. Rykowe wskaźiki efekywości przedsiębiorswa. Symbol Lp. Formuła obliczaia mierika Mieriki bezwzględe K* ROI WACC = 1 EVA ( ) = NOPAT K * WACC 2 EVC ( ) 3 MVA ( ) ( ) Ozaczeia EVA ekoomicza warość dodaa E* ROE ke = NP E* k EVC szacukowa warość kreowaa E V K K = ( V E E MVA rykowa warość dodaa V(K) warość rykowa kapiału V(E) warość rykowa kapiału własego 4 SVA Δ V ( E) + DIV I SVA warość dodaa dla akcjoariuszy V(E) przyros warości rykowej kapiału własego DIV dywidedy wypłacoe w rakcie roku I iwesycje eo akcjoariuszy w kapiał własy (emisja akcji umo-rzeie akcji + zamiaa długu a akcje) Mieriki względe 1 TSR (P1 P0) + DPS TSR całkowiy zwro dla akcjoariuszy, P sopa zwrou z akcji 0 P 1 P 0 rykowa cea akcji a koiec i począek okresu DPS dywideda a 1 akcję wypłacoa w rozparywaym okresie 2 VCI ROE VCI ideks worzeia warości k Źródło: (Jaki 2012: 154). E Ocea efekywości w oparciu o wskaźiki rykowe ma szerokie zasosowaie prakycze bardzo dobrze porówuje się wskaźiki rykowe, zwłaszcza e w ujęciu bezwzględym. Ocea a jes bardzo przydaa, lub awe iezbęda, z puku widzeia iwesorów/ właścicieli. Należy zwrócić uwagę, że w ym przypadku oceia się bardziej efekywość iwesycji w akcje przedsiębiorswa aiżeli efekywość przedsiębiorswa jako całości.
8 Rafał Wilczyński 2. Cele fukcjoowaia przedsiębiorsw Lieraura przedmiou ie prezeuje jedoliego saowiska co do celu fukcjoowaia przedsiębiorsw. Wpros przeciwie moża zaobserwować zróżicowae podejście do ego zagadieia w świele poszczególych eorii. Teoria eoklasycza, prezeując kocepcję homo ecoomicus, zakłada, że człowiek podejmując decyzje doyczące zagadień gospodarczych będzie zawsze kierował się maksymalizacją użyeczości. Sąd aurale jes dążeie każdego przedsiębiorcy do maksymalizacji zysku. Dodakowo eoria eoklasycza pomija w zupełości uwarukowaia aury orgaizacyjej, rakując przedsiębiorswo jako czarą skrzykę, poado zakłada pełe dosęp do iformacji wszyskich uczesików ryku. Oparcie eorii eoklasyczej o powyższe założeia spowodowało, że sała się oa przedmioem powszechej kryyki, dając miejsce do prezeowaia iych podejść w zakresie celów fukcjoowaia przedsiębiorsw. S. Cyfer i K. Krzakiewicz (2009: 38 39) podkreślają jedak, że o ile zysk ie może być rakoway jako cel immaey jedyy i wyłączy, o zasada maksymalizacji zysku jako celu działaia przedsiębiorsw ma adal obecie duże zaczeie jako ogóla filozoficza zasada działaia przedsiębiorswa, jedakże ze względu a ograiczoą racjoalość podmioów gospodarczych, zasade wydaje się ie yle maksymalizowaie zysku, ile geerowaie go a saysfakcjoującym poziomie. Saysfakcjoujący poziom zysku saowi jedo z założeń eorii meedżerskich. Oddzieleie własości od koroli powoduje, że cele meedżerów są częso ie do końca spóje z celami właścicieli. W swoich działaiach dążą oi do zaspokajaia własych ieresów, co jes sprzecze z maksymalizacją zysku. Chęć osiągięcia presiżu, pozycji zawodowej oraz wysokiego poziomu wyagrodzeia moywuje meedżerów do rakowaia maksymalizacji przychodów oraz maksymalizacji wzrosu jako kluczowych celów fukcjoowaia przedsiębiorswa, przy założeiu saysfakcjoującej marży. Dbając o włase bezpieczeńswo, sarają się uikać ryzykowych decyzji, kóre mogłyby poecjalie skukować wyższym poziomem zysku. Celem przedsiębiorswa jes wypracowaie akiego poziomu zysku, kóry zapewi saysfakcję właściciela i koyuację zarudieia. Z puku widzeia właściciela zasadę maksymalizacji zysku jako celu przedsiębiorswa zasępuje się zasadą maksymalizacji wzrosu warości rykowej przedsiębiorswa. Właściciele akcepują w perspekywie krókoermiowej iższy poziom zysku i miejszą dywidedę, jeżeli saowi o waruek rozwoju przedsiębiorswa i przekłada się a oczekiway przyszły wzros wycey jego warości. Bardzo waże podejście w zakresie celów fukcjoowaia przedsiębiorsw prezeują eorie behawiorale. Przedsiębiorswo musi zaspokajać ieresy różych grup ieresariuszy wewęrzych, sąd rudo mówić o maksymalizacji zysku czy maksymalizacji warości rykowej jako o podsawowym celu fukcjoowaia przedsiębiorsw. Na przykład cele meedżera odpowiedzialego za produkcję w zakresie urzymywaia poziomu zapasów będą rozbieże z celami meedżera odpowiedzialego za płyość fiasową. Dlaego w świele
Pomiar efekywości a cele przedsiębiorsw 9 podejścia behawioralego ie mówi się o jedym celu, a o realizacji wiązki celów jako efeku osiągięcia kompromisu pomiędzy poszczególymi grupami ieresariuszy. Zmiay syuacji gospodarczej wpływają a pogorszeie waruków fukcjoowaia przedsiębiorsw, sąd coraz większego zaczeia abierają eorie biologicze, zgodie z kórymi podsawowym celem przedsiębiorswa jes przerwaie. Powierdzają o badaia 1 przeprowadzoe wśród małych i średich przedsiębiorsw. Dla 39,4% małych i średich firm ajważiejsze jes urzymaie się a ryku. Nasępe waże cele o w kolejości: wzros sprzedaży (20,4%), wzros zysku (14,7%), zapewieie pracy i dochodów właścicielowi i jego rodziie (11,3%), wzros udziału w ryku (11%), wzros warości rykowej przedsiębiorswa (2,5%). Dla porówaia ylko dla 19,3% dużych firm (zarudiających powyżej 250 pracowików) celem sraegiczym jes przerwaie a ryku. 2 Warukiem przerwaia jes zachowaie płyości fiasowej. Główym czyikiem deermiującym płyość fiasową jes efekywość działalości operacyjej. NISKA JAKOŚĆ RYSUNKU!!! 3. Propozycja uzupełiającego podejścia do pomiaru efekywości Zasosowaie omawiaego wcześiej podejścia celowościowego powio dać rezula w posaci pomiaru efekywości w fukcji celu, dla kórego powołae jes przedsiębiorswo. Prezeowae w lieraurze wskaźiki służące oceie efekywości skupiają się ylko a wybraych celach fukcjoowaia przedsiębiorsw. Zby małą uwagę przywiązują do efekywości działalości operacyjej i płyości fiasowej jako kluczowych czyików deermiujących zdolość do przerwaia przedsiębiorsw. Dodakowo zacza część wskaźików wymaga do kalkulacji iformacji rudo dosępych, sąd ich ograiczoy zakres sosowaia. Waro eż zwrócić uwagę, że duża liczba wskaźików w ramach każdej z grup (księgowe, fiasowe, rykowe) powoduje małą przejrzysość wyików, w szczególości, gdy badaiami objęa jes większa grupa przedsiębiorsw. Poiżej zaprezeowao uzupełiające podejście do pomiaru efekywości, zgodie z kórym: dobrao wskaźiki w sposób, kóry zapewia pomiar efekywości w fukcji sopia realizacji celów przedsiębiorsw, wszyskie wskaźiki mają charaker względy, co ozacza, że moża zachować porówywalość wyików a le iych przedsiębiorsw, podsawę do kalkulacji wskaźików saowią iformacje zaware w sprawozdaiach fiasowych przedsiębiorsw oraz hisorycze iformacje doyczące rykowej wycey akcji, co pozwala a szeroki zakres sosowaia wśród różych grup ieresariuszy. 1 Badaie zosało przygoowae przez PKPP Lewiaa w ramach projeku Moiorig kodycji sekora Miiserswa Skarbu Pańswa w laach 2010 2012, kóre było współfiasowae ze środków uijych w ramach Europejskiego Fuduszu Społeczego, a zrealizowae przez CBOS (15 19 sierpia 2011 r.) a ogólopolskiej próbie poad 1500 akywych przedsiębiorsw prywaych. 2 www.wpros.pl, dosęp 15.11.2013.
10 Rafał Wilczyński Tabela 4. Zesaw wskaźików do pomiaru efekywości przedsiębiorswa. Cel przedsiębiorswa Kluczowy paramer Wskaźik Maksymalizacja sprzedaży Maksymalizacja wzrosu Efekywość działalości operacyjej (adwyżka przychodów ad koszami) Płyość fiasowa Przychody ze sprzedaży Dyamika przychodów EBITDA Przepływy z działalości operacyjej, EBITDA EBITDA Przychody y ze sprzeda Przep ³ywy z dz. operacyjej mius EBITD Waro œæ bezwzglêda EBITDA A Przerwaie Maksymalizacja warości dla właścicieli Maksymalizacja warości dla właścicieli Maksymalizacja zysku Maksymalizacja warości rykowej Kapiał obroowy, zadłużeie, efekywość wykorzysaia akywów Kosz kapiału Zysk eo, Kapiał własy Wycea rykowa EM Score Dźwigia fiasowa Tobi Q Zysk eo Kapia ³ w³asy Źródło: Opracowaie włase. Prezeowae podejście w zakresie wyboru wskaźików bazuje a założeiu, że podsawowym czyikiem deermiującym efekywość przedsiębiorswa jes działalość operacyja. Ta z kolei wpływa bezpośredio a płyość fiasową przedsiębiorswa. Efekywość działalości operacyjej i płyość fiasowa są warukiem jedego z celów powszechych przedsiębiorsw, jakim jes przerwaie. Badaia wykazują, że w czasie kryzysu przedsiębiorswa, w szczególości z sekora Małych i Średich Przedsiębiorsw, wskazują a przerwaie jako główy cel fukcjoowaia przedsiębiorsw. Tylko przedsiębiorswo, kóre przerwa, może realizować ie cele akie jak wzros, rozwój, maksymalizację korzyści meedżerów czy ak isoe budowaie jego warości rykowej. Zesaw wskaźików, zgody z opisywaym podejściem, zaprezeowao w abeli 4. Może o zosać wykorzysay do badaia efekywości fukcjoowaia przedsiębiorsw, uzupełiając wypracoway do ej pory dorobek aukowy w ym zakresie. Pierwszy ze wskaźików doyczy sopia wzrosu przychodów ze sprzedaży. Wyboru ego wskaźika dokoao z dwóch względów: jes o dososoway do jedego z kluczowych celów w ramach eorii meedżerskich, sprzedaż saowi podsawowe źródło goówki w przedsiębiorswie i ma kluczowe zaczeie dla efekywości działalości operacyjej.
Pomiar efekywości a cele przedsiębiorsw 11 Pomiaru efekywość działalości operacyjej dokouje się za pomocą drugiego z zaprezeowaych wskaźików, odosząc wyik a poziomie EBITDA do przychodów ze sprzedaży. Trzeci ze wskaźików związay jes ściśle z podejściem goówkowym do pomiaru efekywości. Celem ego wskaźika jes zbadaie, w jakim sopiu działalość operacyja przekłada się a przepływy goówkowe w przedsiębiorswie. Czwary wskaźik doyczy ocey syuacji fiasowej przedsiębiorswa w aspekcie możliwości koyuacji działalości. Posłużoo się wskaźikiem EMScore auorswa E. Almaa (2005), kóry służy do ocey ryzyka upadłości przedsiębiorsw dla ryków wschodzących. EM Score = 6,56X1 + 3,26X2 + 6,72X3 + 1,05X4 + 3,25, gdzie: X1 = kapiał obroowy/akywa ogółem, X2 = zyski zarzymae/akywa ogółem X3 = zysk operacyjy/akywa ogółem X4 = warość księgowa kapiału własego/zobowiązaia ogółem. Waro zwrócić uwagę, że kluczowe wagi dla kalkulacji ego wskaźika mają reowość działalości operacyjej oraz płyość fiasową. Piąy wskaźik związay jes z koszem kapiału w przedsiębiorswie. Odpowiedia srukura kapiałowa poprzez wykorzysaie długu zapewia wyższy zwro z kapiału własego i większe korzyści dla właścicieli. Poziom zadłużeia jes jedym z kluczowych czyików dla możliwości pozyskaia kapiału obcego i koszu jego pozyskaia. Sopień dźwigi fiasowej przekłada się a efekywość działalości przedsiębiorswa i deermiuje w sposób bardzo isoy możliwości fiasowaia jego rozwoju. Wskaźik e jes kluczowy z puku widzeia przerwaia jako celu fukcjoowaia przedsiębiorswa. Szósy ze wskaźików odosi się do dwóch celów maksymalizacji zysku oraz maksymalizacji warości dla właścicieli. Zysk eo, jako podsawa do wypłay dywidedy, baday jes w relacji do wielkości zaagażowaego kapiału własego. Osai ze wskaźików bazuje a wyceie rykowej przedsiębiorswa. Wskaźik Tobi Q defiioway jes jako relacja pomiędzy warością rykową a warością odworzeiową (Lideberg, Ross 1981). Waro zwrócić uwagę, że wycea rykowa uwzględia iformacje iedosępe w sprawozdaiach fiasowych, akie jak: perspekywy rozwoju czy przewidywaia co do przyszłej syuacji fiasowej przedsiębiorswa. Podsumowaie W lieraurze obserwowae jes różorode podejście do isoy efekywości oraz brak jedoliego saowiska odośie jedego kluczowego celu przedsiębiorswa. Kluczowe zaczeie przypisuje się efekywości ekoomiczej jako różicy pomiędzy akładami
12 Rafał Wilczyński a osiągięymi akładami. Wśród celów przedsiębiorswa oprócz maksymalizacji warości dla właścicieli isoą rolę odgrywają płyość fiasowa i przerwaie, a isoym czyikiem wpływającym a realizację ych celów jes efekywość działalości operacyjej. Przedsawioy w iiejszym arykule zesaw wskaźików pozwala a pomiar efekywości, z puku widzeia kluczowych celów fukcjoowaia przedsiębiorsw, uzupełiając wypracoway do ej pory dorobek aukowy w ym zakresie. Lieraura Alma E. I. (2005), A emergig marke credi scorig sysem for corporae bods, Emergig Markes Review, Sepember. Copelad T., Coler T., Murri J. (1990), Valuaio: Measurig ad Maagig he Value of Compaies, 1 s ed., Joh Wiley&Sos Ic., New York. Cwyar A., Cwyar W. (2002), Zarządzaie warością spółki kapiałowej. Kocepcje sysemy arzędzia, FRRwP, Warszawa. Cyfer S., Krzakiewicz K. (2009), Nauka o orgaizacji, Towarzyswo Naukowe Orgaizacji i Kierowicwa, Pozań. Dudycz T. (2005), Zarządzaie warością przedsiębiorswa, PWE, Warszawa. Jaki A. (2012a), Mechaizmy procesu zarządzaia warością przedsiębiorswa, Wydawicwo Uiwersyeu Ekoomiczego w Krakowie, Kraków. Lideberg E. B., Ross S. A. (1981), Tobi s Q raio ad idusrial orgaizaio, The Joural of Busiess, Vol. 54, No. 1, Jauary. Samuelso P.A., Nordhaus W.D. (2012), Ekoomia, REBIS, Pozań. Skrzypek E. (2007), Efekywość ekoomicza jako waży czyik sukcesu orgaizacji, w: Dudycz T., Osber-Pociecha G. i Brycz B. (red.), Efekywość kocepualizacja i uwarukowaia, Prace Naukowe Uiwersyeu Ekoomiczego we Wrocławiu r 262, Wydawicwo UE we Wrocławiu, Wrocław. Szymańska E. (2010), Efekywość przedsiębiorsw defi iowaie i pomiar, Rocziki Nauk Roliczych Seria G, T. 97, z. 2. Wrzosek S. (2005), Zaczeie efekywości ekoomiczej w procesach decyzyjych przedsiębiorsw, w: Dudycz T. (red.), Efekywość rozważaia ad isoą i pomiarem, Prace Naukowe AE we Wrocławiu, r 1060, Wrocław. www.wpros.pl. EFFICIENCY MEASUREMENT AND CORPORATE GOALS Absrac: Efficiecy is oe of he key issues i ecoomics ad maageme scieces. Ecoomic efficiecy, defied as differece bewee effecs ad expediures, is subjec of paricular ieres. Efficiecy ca be also udersood as acig owards paricular goal. I is very difficul o fid i lieraure a commo posiio for he mai goal of eerprise. Differe heories represe differe approach o his issue. The approach preseed i ha paper is based o he assumpio ha profiabiliy of operaig aciviy ad fiacial liquidiy are he mai efficiecy drivers. The proposed se of idicaors ca be useful i measureme ad valuaio of efficiecy i erms of key corporae goals. Keywords:??????????????????????????????????????????????????? Cyowaie Wilczyński R. (2014), Pomiar efekywości a cele przedsiębiorsw, Zeszyy Naukowe Uiwersyeu Szczecińskiego r 803, Fiase, Ryki Fiasowe, Ubezpieczeia r 66, Wydawicwo Naukowe Uiwersyeu Szczecińskiego, Szczeci, s. 1; www.weiz.pl/frfu.