Załącznik do programu warsztatów Ocena, wybór i modyfikacja programów nauczania chemii w szkole ponadgimnazjalnej Materiały szkoleniowe dla uczestników warsztatów Oprac. Małgorzata Lech
SPIS TREŚCI I. Programy nauczania w świetle prawa oświatowego... 3 II. Programy nauczania uwagi praktyczne... 4 III. Wykaz literatury zalecanej uczestnikom... 5
I Programy nauczania w świetle prawa oświatowego Rozporządzeniu MEN z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. Ustaw z 2009 r. Nr 89 poz. 730). Program nauczania ogólnego obejmuje co najmniej jeden etap edukacyjny i dotyczy edukacji wczesnoszkolnej (kształcenia zintegrowanego), przedmiotu, ścieżki edukacyjnej, bloku przedmiotowego lub ich części i może być dopuszczony do użytku w danej szkole, jeżeli stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego Nauczyciel może: zaproponować program nauczania ogólnego opracowany samodzielnie lub we współpracy z innymi nauczycielami; zaproponować program opracowany przez innego autora (autorów); zaproponować program opracowany przez innego autora (autorów), w którym to programie nauczyciel wprowadza potrzebne zmiany (np. ze względu na warunki, zainteresowania uczniów, własne możliwości i umiejętności itp.) ( 2.3.). Program zawiera: szczegółowe cele kształcenia i wychowania; treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego; sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany; opis założonych osiągnięć ucznia, a w przypadku programu nauczania ogólnego uwzględniającego dotychczasową podstawę programową kształcenia ogólnego opis założonych osiągnięć ucznia z uwzględnieniem standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, określonych w przepisach w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów; propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia. Jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym.
II Programy nauczania uwagi praktyczne Program powinien udzielić odpowiedzi na pytania: Po co uczyć? Czego uczyć? Jak uczyć? Jak oceniać? Dobór i układ treści nauczania Punktem wyjścia do określenia materiału nauczania są: podstawa programowa oraz przyjęte cele. Kolejność i zakres realizowanych treści. W zależności od sposobu ułożenia materiału rozróżniamy program: liniowy, rozgałęziony, spiralny oraz mieszany. Korelacja międzyprzedmiotowa i holizm. Poszerzenie zakresu treści - wskazanie rozszerzeń, komentarz. Poszerzając treści nauczania odpowiadamy na pytania: Czy poszerzamy? Dlaczego poszerzamy? O co poszerzamy? Dla kogo wprowadzamy rozszerzenia? Kiedy wprowadzamy rozszerzenia? Obudowa programu: książki, czasopisma, strony www, programy multimedialne, filmy, inne środki dydaktyczne (odczynniki chemiczne, mierniki, mapy, ), materiały opracowane przez autora programu. Warunki wdrożenia programu: umiejętności, dodatkowe uprawnienia nauczyciela; specyficzne predyspozycje/ uczniów; współpraca nauczycieli; udział osób z zewnątrz; warunki lokalowe i sprzętowe; podział na grupy; rozkład godzin w poszczególnych klasach; dodatkowe godziny; umieszczenie godzin w tygodniowym/dziennym planie zajęć; inne.
Program jest poprawny dydaktycznie, gdy: Materiał jest opracowany w sposób przystępny dla uczniów Wiedza jest podana w sposób jasny i klarowny oraz odpowiedni dla danej grupy wiekowej Materiał jest uszeregowany zgodnie z zasadami dydaktycznymi Uwzględnia zainteresowania i potrzeby uczniów (jest atrakcyjny i motywuje do pracy) Umożliwia różnicowanie metod i form pracy uczniów Umożliwia indywidualizację III. Wykaz literatury zalecanej uczestnikom warsztatów: Bereźnicki F., Dydaktyka kształcenia ogólnego, Impuls, Kraków 2004. Borowska B., Panfil V., Metody aktywizujące w edukacji biologicznej, chemicznej i ekologicznej, TEKST, Bydgoszcz 2001. Brudnik E., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących 2, Oficyna Wydawnicza Nauczycieli, Kielce 2003. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2000. Buehl D., Strategie aktywnego nauczania czyli Jak efektywnie nauczać i skutecznie uczyć się, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2004. Dryden G., Vos J., Rewolucja w uczeniu, Wydaw. Moderski i S-ka, Poznań 2000. Dydaktyka chemii, red. A. Burewicz, H. Gulińska, wyd. 2 rozsz., Wydaw. Naukowe UAM, Poznań 2002. Fenstermacher G. D., Soltis J. F., Style nauczania, WSiP, Warszawa 2000. Harmin M., Duch klasy. Jak motywować uczniów do nauki?, wyd. 2, CEO, Warszawa 2005. Orczyk J., Zarys metodyki pracy umysłowej, wyd. 4, PWN, Warszawa 1984. Strykowski W., Strykowska J., Pielachowski J., Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, empi², Poznań 2003. Dylak S., Wprowadzenie do konstruowania szkolnych programów nauczania, Warszawa, Wydaw. Szkolne PWN, 2000. Giermakowski M., Konstruowanie programu autorskiego. Nowe w Szkole 1997, nr 1, s. 9-20
Jak tworzyć program? : praca zbiorowa / pod red. J. Kropiwnickiego, Jelenia Góra, Wydaw. Nauczycielskie, 1998. Komorowska H., Konstrukcja, realizacja i ewaluacja programu nauczania, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych, 1995. Komorowska H., O programach prawie wszystko, Warszawa, Wydaw. Szk. i Pedagog., 1999. Komorowska H., Programy nauczania w kształceniu ogólnym i w kształceniu językowym, Warszawa, Fraszka Edukacyjna, 2005 Konstruowanie programów autorskich stymulujących i wspierających rozwój uczniów : praca zbiorowa / pod red. J. Gniteckiego, Poznań, Wydaw. Naukowe. Pol. Tow. Pedagogicznego, 2003. Ładożyńska J., Autorskie programy nauczania w szkołach ponadgimnazjalnych, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych, 2005. Niemierko B., Między oceną szkolną a dydaktyką : bliżej dydaktyki. Wyd. 2 zm., Warszawa, Wydaw. Szk. i Pedagog., 1997. Obidniak D., Programy nauczania teoria i umiejętności. Dyrektor Szkoły 2009, nr 8, dod. Niezbędnik Dyrektora s. 12-14, 16-19 Ornstein A.C., Hunkins F.P., Program szkolny : założenia, zasady, problematyka, Warszawa, Wydaw. Szk. i Pedagog., 1998. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4, poz. 17) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników. (Dz. U. r. Nr 89, poz. 730)