RAPORT Z EWALUACJI PROBLEMOWEJ

Nadzór pedagogiczny System Ewaluacji Oświaty RAPORT Z EWALUACJI PROBLEMOWEJ X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego Kraków Kuratorium Oświaty w Krakowie

Wstęp Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w szkole przez wizytatorów do spraw ewaluacji. Raport z ewaluacji problemowej dotyczy jednego lub kilku z przedstawionych poniżej wymagań państwa. Ewaluacja zewnętrzna polega na zbieraniu i analizowaniu informacji na temat funkcjonowania szkoły w obszarach wyznaczonych przez wymagania państwa: 1. Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów. 2. Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się. 3. Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej. 4. Uczniowie są aktywni. 5. Respektowane są normy społeczne. 6. Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji. 7. Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych. 8. Promowana jest wartość edukacji. 9. Rodzice są partnerami szkoły lub placówki. 10. Wykorzystywane są zasoby szkoły lub placówki oraz środowiska lokalnego na rzecz wzajemnego rozwoju. 11. Szkoła lub placówka, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych. 12. Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi. Ewaluacja ma także na celu ustalenie poziomu spełniania przez szkołę wymagań zawartych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7.10.2009r. wraz ze zmianami z dnia 10.05.2013r. Szkoła może spełniać te wymagania na pięciu poziomach: Poziom E - oznaczający niski stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom D - oznaczający podstawowy stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom C - oznaczający średni stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom B - oznaczający wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom A - oznaczający bardzo wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę. X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 2/24

Opis metodologii Badanie zostało zrealizowane w dniach 7-8 grudnia 2013 r. przez zespół wizytatorów ds. ewaluacji, w skład którego weszli: Andrzej Janczy, Danuta Strzelczyk Kwiędacz. Badaniem objęto słuchaczy (ankieta i wywiady po obserwowanych zajęciach), nauczycieli (ankiety i wywiad grupowy z nauczycielami uczącymi w jednym oddziale, rozmowy z nauczycielami po obserwacjach zajęć). Przeprowadzono wywiad indywidualny z dyrektorem placówki, a także przeprowadzono obserwacje zajęć, wykorzystano dane zastane. Na podstawie zebranych danych został sporządzony raport, który obejmuje dwa obszary działania szkoły: "Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej" oraz "Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się". X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 3/24

Obraz szkoły X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego z siedzibą w Krakowie to szkoła pracująca w systemie zaocznym, w której nauka odbywa się w trakcie dwudniowych spotkań, a ocenianie oparte jest o prace kontrolne słuchaczy oraz egzaminy semestralne. Szkoła prowadzi kształcenie dla osób dorosłych z bardzo zróżnicowanymi możliwościami, wynikającymi przede wszystkim z długości przerwy w kształceniu. Szkoła korzysta z wynajętych pomieszczeń szkoły podstawowej, posiada również własną, nowoczesną pracownię komputerową w swojej siedzibie. Podstawowymi potrzebami słuchaczy jest zdobycie średniego wykształcenia oraz zdanie egzaminu maturalnego. Warunki i sposoby kształcenia spełniają podstawowe wymogi wynikające z podstawy programowej kształcenia ogólnego na tym etapie, uwzględniają również specyficzną organizację kształcenia w szkole zaocznej. Z obserwowanych zajęć wynika, że nauczyciele znają możliwości i potrzeby swoich słuchaczy i wykorzystują je do indywidualizacji kształcenia. W trakcie zajęć nauczyciele wykorzystują potencjał słuchaczy. Praca w grupach lub parach, uczenie się słuchaczy od siebie, stosowanie metod powodujących aktywność słuchaczy tworzy dobre warunki do pracy. Monitorowanie skuteczności nauczania opiera się przede wszystkim na bieżącym sprawdzaniu osiągnięć, słuchacze otrzymują informację zwrotną o tym co robią dobrze, co źle. Dla słuchaczy z istotnymi dla efektów kształcenia trudnościami w nauce, szkoła organizuje dodatkowe wsparcie w ramach dodatkowych zajęć. Wyniki egzaminu maturalnego są dowodem na skuteczność działań szkoły. W szkole od lat przystępuje do tego egzaminu około 30 osób, z sukcesem zdało w ostatniej sesji egzaminacyjnej 66% zdających. Ten wskaźnik rośnie od trzech lat, dodatkowo obserwowany jest rosnący średni wynik z obowiązkowych przedmiotów tego egzaminu. X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 4/24

Informacja o placówce Nazwa placówki Patron Typ placówki Miejscowość Ulica Numer 5-7 X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego Stanisław Wyspiański Liceum ogólnokształcące Kraków Smoleńsk Kod pocztowy 31-108 Urząd pocztowy Kraków Telefon 124331414 Fax 124300122 Www www.socrates.edu.pl Regon 12116425100020 Publiczność Kategoria uczniów Charakter niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej Dorośli Uczniowie, wychow., słuchacze 389 Oddziały 7 Nauczyciele pełnozatrudnieni 0.00 Nauczyciele niepełnozat. (stos.pracy) 0.00 Nauczyciele niepełnozat._(w etatach) 0.00 Średnia liczba uczących się w oddziale 55.57 Liczba uczniów przypadających na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela Województwo Powiat Gmina Typ gminy brak specyfiki MAŁOPOLSKIE Kraków Kraków gmina miejska X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 5/24

Poziom spełniania wymagań państwa Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się Planowanie procesów edukacyjnych w szkole lub placówce służy rozwojowi uczniów, a nauczyciele stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału (D) B Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się (D) Nauczyciele i uczniowie tworzą atmosferę sprzyjającą uczeniu się (D) Uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania (D) Nauczyciele motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w trudnych sytuacjach (D) Informowanie ucznia o postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować ich indywidualny rozwój (D) Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie. Taka organizacja procesów edukacyjnych pomaga uczniom zrozumieć świat oraz lepiej funkcjonować w społeczności lokalnej (B) Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się. Czują się odpowiedzialni za własny rozwój. (B) Uczniowie uczą się od siebie nawzajem (B) W szkole lub placówce stosowane są nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi uczniów (B) Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej W szkole lub placówce realizuje się podstawę programową uwzględniając osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego (D) Podstawa programowa jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji (D) W szkole lub placówce monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego ucznia, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz (D) Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów przyczyniają się do wzrostu efektów uczenia się i osiągania różnorodnych sukcesów edukacyjnych uczniów. Wyniki analizy osiągnięć uczniów, w tym uczniów, którzy ukończyli dany etap edukacyjny, potwierdzają skuteczność podejmowanych działań dydaktyczno-wychowawczych (B) B Uczniowie odnoszą sukcesy na wyższym etapie kształcenia lub na rynku pracy (B) X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 6/24

Wnioski 1. Organizacja procesu kształcenia skupia się na indywidualizacji pracy ze słuchaczami. Stosowanie przez nauczycieli grupowych form pracy, wykorzystywanie wzajemnego uczenia się od siebie wpływa pozytywnie na zaangażowanie słuchaczy. 2. Nauczyciele wspierają słuchaczy w trudnych sytuacjach i rozmawiają z nimi o ich postępach w nauce, rzadziej natomiast koncentrują się na przyczynach ich trudności lub sukcesów w nauce. 3. Nauczyciele wykorzystują w trakcie zajęć różnorodne metody kształtowania podstawowych umiejętności opisywanych w podstawie programowej, ale część z nich nie potrafi zwerbalizować tych warunków i sposobów, które wykorzystuje najczęściej. 4. Skuteczność działań szkoły określa poczucie sukcesu słuchaczy, które ma wiele wymiarów: poczucie zdobywania wiedzy, dobre oceny, nauka potrzebnych w pracy umiejętności, uzyskanie średniego wykształcenia, zdawanie matury, przełamanie stereotypu o możliwości nauki po długiej przerwie. 5. Nauczyciele budują w słuchaczach poczucie odpowiedzialności za efekty w procesie uczenia się, słuchacze w równym stopniu przypisują je zarówno swojemu zaangażowaniu, jak i pracy nauczycieli. X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 7/24

Wyniki ewaluacji Wymaganie: Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się Nauczanie w efektywnych szkołach jest celowe, ma jasno określone zadania, jest dobrze zorganizowane, przygotowane i odbywa się w odpowiednim tempie. Ilość czasu spędzanego na uczeniu się jest zaplanowana i kontrolowana, a stawiane pytania angażują uczniów. Środowisko uczenia się powinno być atrakcyjne, metody pracy nauczycieli oparte na najnowszej wiedzy pedagogicznej. Ważne jest, by zachęcać uczniów do samooceny i brania odpowiedzialności za proces uczenia się. Duży wpływ na ten proces ma informowanie uczniów o postępie, jaki się dokonuje w ich rozwoju intelektualnym, społecznym i osobistym. Poziom spełnienia wymagania: B Organizacja kształcenia w szkole pomaga słuchaczom się uczyć i zwiększa ich odpowiedzialność za proces nabywania przez nich wiedzy. W tym celu część nauczycieli wdrożyła strategię kształcenia wyprzedzającego. Słuchacze mają świadomość celów uczenia się oraz formułowanych wobec nich oczekiwań, przez co w sposób świadomy wpływają na przebieg i organizację procesów edukacyjnych. Otwarte postawy nauczycieli, prowadzenie przez nich zajęć z wykorzystaniem metod aktywizujących oraz oparty na jasnych zasadach proces oceniania, to główne czynniki wpływające na motywację słuchaczy. Obszar badania: Planowanie procesów edukacyjnych w szkole lub placówce służy rozwojowi uczniów, a nauczyciele stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału Działania podejmowane przez nauczycieli oceniane są przez słuchaczy jako adekwatne do ich potrzeb. O powszechności działań nauczycieli świadczą opinie słuchaczy, że wszystkie lub większość zajęć prowadzone są w sposób zachęcający ich do nauki (rys. 1j) i umożliwiający im współpracę między sobą (rys. 2j). Na wszystkich lub większości zajęć potrafią również zainteresować słuchaczy tematem lekcji (rys. 3j) i zrozumiale tłumaczą im zagadnienia (rys. 4j). X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 8/24

Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 9/24

Obszar badania: Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się Nauczyciele uważają, że większość słuchaczy potrafi się uczyć samodzielnie. Także zdecydowana większość słuchaczy postrzega siebie jako osoby umiejące się uczyć. Większość słuchaczy deklaruje uzyskiwanie pomocy w refleksji na tym, czego się nauczyli (połowa na większości lub wszystkich lekcjach, a 1/3 na połowie zajęć - rys. 1j). W opinii słuchaczy nauczyciele (na wszystkich lub większości zajęć) wyjaśniają im jak uczyć (rys. 2j). Na podstawie obserwacji lekcji stwierdzono, że na wszystkich lekcjach prowadzący stwarzali słuchaczom warunki do podejmowania przez nich indywidualnych decyzji dotyczących uczenia się oraz wyrażania opinii (choć nie wszyscy słuchacze korzystali z tej możliwości). Nauczyciele, na wszystkich obserwowanych lekcjach, umożliwiali słuchaczom poszukiwanie różnych rozwiązań oraz podsumowanie zajęć. Podczas lekcji słuchacze mieli również możliwość wykonywania różnych zadań (samodzielnie i w grupach) polegających m. in. na formułowaniu i weryfikowaniu hipotez badawczych, wyszukiwaniu informacji, czy też dokonywaniu analizy tekstu. Rys. 1j Rys. 2j X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 10/24

Obszar badania: Nauczyciele i uczniowie tworzą atmosferę sprzyjającą uczeniu się Działania nauczycieli tworzące atmosferę sprzyjającą uczeniu się, to w szczególności wspieranie procesu uczenia się poszczególnych słuchaczy. Większość ankietowanych słuchaczy deklaruje, że otrzymuje od nauczycieli wskazówki, które pomagają im się uczyć (rys. 1j) i ma możliwość rozmowy z nauczycielem (rys. 2j). Czas zajęć jest, w opinii słuchaczy, wykorzystywany na naukę. Nauczyciele traktują w równie dobry sposób wszystkich słuchaczy i jest to postrzegane przez blisko 95% ankietowanych. Z opinii większości ankietowanych słuchaczy wynika, że relacje między słuchaczami także są dobre: odnoszą się do siebie przyjaźnie, pomagają sobie w uczeniu się i nie są lekceważeni przez innych. Takie postawy były obserwowane również podczas zajęć. Wzajemne relacje pomiędzy słuchaczami oraz słuchaczami a prowadzącymi były życzliwe. Nauczyciele akceptują opinie lub inicjatywy uczestników zajęć i wykorzystują je do pracy na lekcjach. Pojawiające się błędy słuchaczy wykorzystywane były przez nauczycieli do ich uczenia. Obserwowane na lekcjach życzliwe i przyjazne postawy nauczycieli budowały atmosferę otwartości. Rys. 1j Rys. 2j X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 11/24

Obszar badania: Uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania Słuchacze znają cele lekcji (rys. 1j). Na obserwowanych zajęciach były one podawane słuchaczom wraz z informacją o planowanym przebiegu zajęć. Nie zawsze jednak nauczyciele sprawdzali, czy słuchacze zrozumieli jaki jest cel zajęć. Większość słuchaczy deklaruje, że wie dlaczego się będzie czegoś uczyć podczas zajęć (rys. 2j) i jakich działań oczekuje się od nich w trakcie lekcji (rys. 3j). Zebrane dane świadczą o powszechności znajomości celów uczenia się i formułowanych oczekiwań wśród słuchaczy. Rys. 1j Rys. 2j X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 12/24

Rys. 3j Obszar badania: Nauczyciele motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w trudnych sytuacjach Nauczyciele uważają, że informacja zwrotna, której udzielają słuchaczom, skutecznie motywuje większość z nich do pracy. Słuchacze wskazują natomiast na otwartość nauczycieli, aktywizowanie do udziału w zajęciach i sposoby prowadzenia zajęć jako coś, co pomaga im w nauce podczas zajęć. Zdaniem słuchaczy nauczyciele (wszyscy lub większość) pomagają im w przypadku trudności (rys. 1j). Rezultatem działań motywujących wydaje się być opinia słuchaczy, że na wszystkich lub większości lekcji "lubią się uczyć" (rys. 2j). Oznacza to, iż działania motywujące i wspierające są przede wszystkim powszechne i skuteczne. X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 13/24

Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: Informowanie ucznia o postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować ich indywidualny rozwój W opinii słuchaczy na wszystkich lub większości zajęć nauczyciele uzasadniają ustalane oceny (rys. 1j), a proces oceniania przebiega według ustalonych i jasnych dla nich zasad (rys. 2j). Prawie 85% słuchaczy twierdzi, że nauczyciele rozmawiają z nimi o postępach w nauce i dzięki temu wiedzą jak się uczyć. Nieco rzadziej słuchacze dostrzegają rozmowy z nauczycielami na temat przyczyn ich trudności lub sukcesów w nauce. W trakcie wszystkich obserwowanych lekcji nauczyciele zwracali uwagę na prawidłowe i nieprawidłowe elementy odpowiedzi lub działania słuchaczy. Powszechne było również informowanie słuchaczy o efektach ich pracy, co przekładało się głównie na aktywność słuchaczy. Ocenianie słuchaczy powoduje: ich zadowolenie (odczucie 75% ankietowanych), ochotę do nauki (46%) i daje im wiedzę, co mają poprawić (29%). Działania nauczycieli można więc uznać za powszechne i skuteczne. X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 14/24

Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie. Taka organizacja procesów edukacyjnych pomaga uczniom zrozumieć świat oraz lepiej funkcjonować w społeczności lokalnej Na większości zajęć słuchacze korzystają z wiedzy szkolnej i pozaszkolnej oraz doświadczeń zawodowych (rys. 1j). Wynika to najczęściej z pytań kierowanych do nich przez nauczycieli, odpowiadając na które słuchacze opierają się na własnych doświadczeniach i obserwacjach. W trakcie zajęć nauczyciele podają również przykłady oparte na realiach życia, pokazują przydatność wiedzy w życiu i nawiązują do wiedzy zdobytej na innych przedmiotach, a słuchacze (87% ankietowanych) dostrzegają przydatność zdobytej wiedzy w życiu codziennym (rys. 2j). X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 15/24

Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się. Czują się odpowiedzialni za własny rozwój. Na podstawie zebranych danych można stwierdzić, że słuchacze wpływają na omawiane tematy i treści, sposób uczenia się oraz atmosferę w klasie. Na wszystkich obserwowanych zajęciach nauczyciele, poprzez pytania kierowane do słuchaczy oraz stwarzanie słuchaczom możliwości wyrażania własnych opinii, umożliwiali im wpływanie na organizację i przebieg procesu uczenia się. Nauczyciele, których lekcje obserwowano, rozmawiali z słuchaczami o tym, w jaki sposób będzie ona przebiegać i dali im możliwość zastanowienia się, czego się na tej lekcji nauczyli. W opinii słuchaczy ich wyniki w nauce zależą najbardziej od ich zaangażowania (zdanie 90% ankietowanych), czasu, jaki poświęcają na naukę (74%) oraz pracy nauczycieli (71%). Świadczy to ich odpowiedzialności za własny rozwój. X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 16/24

Obszar badania: Uczniowie uczą się od siebie nawzajem W trakcie obserwacji wszystkich zajęć (6 bloków po 2 lub 3 godziny zajęć) nauczyciele często sięgali po pracę w grupach lub parach. Również słuchacze dostrzegają takie formy pracy na większości zajęć (rys 1j). Wykonywanie zadań, których autorami są inni słuchacze jest już mniej powszechne (rys. 2j). Na wszystkich obserwowanych zajęciach tworzone były takie sytuacje, w których słuchacze mogli uczyć się od siebie wzajemnie. Najczęściej była to praca w parach słuchacze wymieniali potem informacje dotyczące efektów swojej pracy na forum. Taka forma pracy angażowała większą grupę. Słuchacze rozwiązują również wspólnie zadania, których temat jest angażujący (charakterystyka kolegi, przygotowanie zagadki, podsumowanie zajęć poprzez wspólne uzupełnianie arkusza odpowiedzi i potem odczytywanie odpowiedzi, wspólna dyskusja rozwiązań). O takich właśnie metodach i sposobach, wykorzystujących uczenie się od siebie, pisali również nauczyciele w ankietach. Obserwowane efekty tak przyjętych przez nauczycieli rozwiązań świadczyły o powszechności takiej współpracy. Zajęcia charakteryzowały się aktywności dużych grup słuchaczy (czasami nawet całej grupy), słuchacze w trakcie rozmowy po zajęciach również zwracali uwagę, iż odpowiadają im właśnie takie formy zajęć. Rys. 1j Rys. 2j X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 17/24

Obszar badania: W szkole lub placówce stosowane są nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi uczniów Większość ankietowanych nauczycieli deklaruje, że w okresie 12 miesięcy wprowadziła innowacyjne rozwiązanie w swojej pracy, które dotyczyło metod pracy, treści, komunikacji z uczniami, wykorzystania środków dydaktycznych, ale także współdziałania z innymi nauczycielami. Dyrektor i nauczyciele (4 z 16 ankietowanych) zwrócili uwagę na wdrożenie strategii kształcenia wyprzedzającego, która ma szczególne znaczenie w pracy z osobami dorosłymi, podejmującymi naukę po wielu latach przerwy. Istotą tej strategii jest aktywne organizowanie i przyswajanie wiadomości przez słuchaczy przed lekcją, w oparciu o materiały przygotowane przez nauczyciela. Słuchacze zdobywają więc wiedzę samodzielnie i utrwalają ją w trakcie lekcji. Dzięki temu czas zajęć jest wykorzystany efektywniej, a słuchacze łatwiej się uczą i stają się odpowiedzialni za swój rozwój. Stosowanie strategii kształcenia wyprzedzającego w szkole dla dorosłych można uznać za nowatorskie, ponieważ jest użyteczne i ma dla słuchaczy znaczenie rozwijające. Innym przykładem nowatorstwa wskazanym przez Dyrektora była realizacja przez szkołę projektu "Twój czas na edukację", którego celem było podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców obszarów wiejskich powiatu krakowskiego w wieku powyżej 45 lat. W ramach projektu utworzono dwie klasy, których słuchacze mieli pokrywane koszty związane z nauką w szkole (w tym zapewnione podręczniki) i dojazdami do szkoły. Słuchacze mieli dodatkowo zapewniony udziału w zajęciach prowadzonych przez doradcę zawodowego. Wymaganie: Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej Zmiany w zewnętrznym świecie powodują konieczność właściwego przygotowania uczniów do nowej rzeczywistości, dlatego dla sukcesu indywidualnego i społecznego uczniowie i uczennice powinni nabywać kompetencje określone w podstawie programowej. Stopień, w jakim są one nabywane, zależy od skuteczności monitorowania tego procesu oraz wykorzystania informacji o osiągnięciach z poprzedniego etapu edukacyjnego. Poziom spełnienia wymagania: B Szkoła prowadzi analizy osiągnięć słuchaczy przede wszystkim w oparciu o badania prowadzone indywidualnie przez nauczycieli. Obserwowane zajęcia charakteryzowały się dużym stopniem indywidualizacji. Prowadzący zajęcia obserwowali i sprawdzali skuteczność uczenia poprzez tworzenie sytuacji, w których słuchacze mogą pytać i odpowiadać na zadawane pytania. Warunki w trakcie obserwowanych zajęć spełniały wymagania wynikające z realizowanych podstaw programowych kształcenia, a nauczyciele monitorowali osiągnięcia słuchaczy w trakcie zajęć, organizowali je tak, aby słuchacze rozumieli czego się uczą i dlaczego. Wykorzystywany był również potencjał i wiedza słuchaczy do uczenia się wzajemnego od siebie. Efektem działań szkoły jest w szczególności duży (i rosnący od trzech lat) odsetek słuchaczy zdających z powodzeniem egzamin maturalny oraz rosnący średni wynik egzaminu maturalnego z matematyki. Potrzeba zdobycia średniego wykształcenia jest również zaspokajana, wielu słuchaczy uważa za swój sukces X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 18/24

edukacyjny wiedzę, którą nabywa w szkole oraz uzyskane oceny. Obszar badania: W szkole lub placówce realizuje się podstawę programową uwzględniając osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego Podstawową trudnością w organizacji procesów edukacyjnych jest zróżnicowanie potrzeb i możliwości słuchaczy, którzy często rozpoczynają naukę po wielu latach przerwy. To utrudnia również wykorzystanie wyników egzaminu gimnazjalnego, ponieważ można połączyć niewiele wyników egzaminu gimnazjalnego i matury (około 10%). W szkołach zaocznych ocenianie opiera się na pracach kontrolnych i egzaminach semestralnych. Aby jednak zapewnić realizację podstawy programowej z uwzględnieniem wyników analizy osiągnięć słuchaczy, nauczyciele diagnozują ich wiedzę i umiejętności na początku zajęć - najczęściej przy pomocy prostych narzędzi badawczych i poprzez obserwację efektów pracy. Nie przedstawiono dokumentacji, na podstawie której można by stwierdzić, że wnioski z analiz są formułowane, ale z obserwacji zajęć wynika jednak, że nauczyciele w dużym stopniu indywidualizują proces edukacji. Były to działania powszechne, świadczące o posiadaniu przez nauczycieli wiedzy na temat dotychczasowych osiągnięć słuchaczy oraz jej wykorzystywaniu. Działaniem szkoły, wynikającym właśnie z analiz osiągnięć było również zorganizowanie zajęć dodatkowych dla tych słuchaczy, których braki w wiedzy utrudniają w dużym stopniu dalszą naukę. Obszar badania: Podstawa programowa jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji W ankiecie większość nauczycieli (9 z 16), pisząc o możliwych do stosowania warunkach i sposobach realizacji podstawy programowej, wskazywała najczęściej formy pracy ze słuchaczami oraz warunki techniczne umożliwiające jego realizację (np. pomoce dydaktyczne). Ośmiu napisało jednak wyłącznie o umiejętnościach wynikających z realizacji podstawy, nie zaś o warunkach jej realizacji. Nauczyciele umożliwiają uczniom kształtowanie kluczowych kompetencji, które wynikają z podstawy programowej. Najczęściej wskazywaną przez nich w ankiecie była umiejętność: komunikowania się w języku ojczystym (rys 1j), pracy zespołowej (rys 2j) i uczenia się (rys. 3j). Umiejętność rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstów; formułowania wniosków - kształtowane są na większości zajęć, a rzadziej takie jak: umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, myślenie matematyczne umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym (rys. 4j). Z obserwacji zajęć wynikało, iż istotnie umiejętność pracy grupowej była kształtowana na większości zajęć, podobnie jak formułowanie myśli oraz umiejętność formułowania wniosków. Na wszystkich obserwowanych zajęciach uwzględniane były zalecane warunki i sposoby realizacji podstawy programowej. Najczęściej były to: metody pracy ze słuchaczami (praca grupowa, praca w parach), stosowanie środków wspierających proces dydaktyczny (np. magnetofony, mikroskopy, dodatkowe tekst dla słuchaczy, proste doświadczenia), stosowanie form kształtujących umiejętności specyficzne dla przedmiotu nauczania (np. dialog na zajęciach z języka obcego) oraz odwoływanie się do praktycznych zastosowań wiedzy. Można dostrzec koherentność procesów edukacyjnych z zalecanymi warunkami i sposobami realizacji podstawy programowej na wszystkich zajęciach. X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 19/24

Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 20/24

Obszar badania: W szkole lub placówce monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego ucznia, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz Nauczyciele wykorzystują wnioski z analizy osiągnięć uczniów przede wszystkim do modyfikowania warsztatu pracy i indywidualizacji procesu edukacji (rys. 1o). Deklarowane przez ankietowanych nauczycieli sposoby monitorowania osiągnięć słuchaczy obserwowane były również w trakcie zajęć. Na obserwowanych zajęciach nauczyciele: zadawali pytania; sprawdzali, czy słuchacze właściwie zrozumieli; prosili ich o podsumowanie zajęć. Na prawie wszystkich zajęciach sprawdzali, w jaki sposób słuchacze wykonują zadania, stwarzali możliwość zadawania pytań (z której to możliwości słuchacze korzystali). Mimo dużej liczebności niektórych obserwowanych grup, stosowane techniki sprawdzania osiągnięć dawały prowadzącym informację o stopniu realizacji celów zajęć. Słuchacze (na obserwowanych zajęciach) otrzymywali też zawsze informację, co było nieprawidłowe w ich wypowiedziach lub działaniach, obserwowano również na większości zajęć dużą indywidualizację pracy. Takie działania nauczycieli powodują, że większość słuchaczy rozumie, co było przedmiotem zajęć (rys. 1j). Biorąc pod uwagę powyższe, stwierdzić można, że działania nauczycieli w tym zakresie są powszechne. Rys. 1j X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 21/24

Rys.1o Obszar badania: Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów przyczyniają się do wzrostu efektów uczenia się i osiągania różnorodnych sukcesów edukacyjnych uczniów. Wyniki analizy osiągnięć uczniów, w tym uczniów, którzy ukończyli dany etap edukacyjny, potwierdzają skuteczność podejmowanych działań dydaktyczno-wychowawczych W szkole wskazano na różnego rodzaju kategorie sukcesów słuchaczy, na które może mieć wpływ szkoła. Istotnym jest nauczanie języka obcego, matematyki, informatyki, zwłaszcza dla słuchaczy z dużą przerwą w nauce (w szkole uczą się dorośli w przedziale wiekowym 18-60 lat). Podstawowym sukcesem jest przede wszystkim ukończenie szkoły i zdanie egzaminu maturalnego. Szkoła prowadzi więc naukę z uwzględnieniem tych uwarunkowań. Organizowane są zajęcia dodatkowe, dla słuchaczy z problemami w nauce, wdraża się system komunikowanie się ze słuchaczami drogą elektroniczną, aby umożliwić im łatwiejszy kontakt z nauczycielami, polityka kadrowa szkoły oparta jest na zasadzie stabilności kadry. Dyrektor (w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego) formułuje wnioski dotyczące: wykorzystania czasu pracy, zakresu nauczania języków obcych (skupienie się na umiejętnościach komunikacyjnych), działań zwiększających aktywność słuchaczy oraz wspomagającej roli nauczyciela w procesie uczeniu się słuchaczy. Zdaniem pracowników pedagogicznych szkoły obserwowany jest rozwój umiejętności słuchaczy. Również w sferze postaw obserwowane są zmiany: lepsza jest komunikacja, a grupy są zintegrowane. Sukcesem większości uczniów jest ukończenie szkoły i w ostatnich trzech latach zdecydowana większość słuchaczy, którzy kończą z sukcesem pierwszy semestr kończy również szkołę (do 98%). Około połowy tych, którzy zdali egzamin maturalny uczy się dalej. W badaniu ankietowym 108 słuchaczy mogło pisać swoje szkolne sukcesy. Najczęściej pojawiały się we wpisach te związane z ogólnym rozwojem (26), szczegółowe X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 22/24

nazwy przedmiotów zamieściło we wpisach 24 słuchaczy, w tym język obcy, matematyka, historia pojawiały się najczęściej, osiągnięcia przedmiotowe (opisywane jako dobre oceny) wymieniło 11 słuchaczy. Słuchacze pisali również o zmianie swojej postawy (14 osób). Wiązali to ze zmianą swojego stosunku do obowiązków, lepszymi kontaktami w grupie. W szkołach dla dorosłych nie bada się EWD. Obserwacja średnich wyników egzaminu maturalnego absolwentów szkoły w skali staninowej również nie ma zastosowania, ze względu na zbyt duże zróżnicowanie mogące występować pomiędzy kolejnymi grupami zdających w szkołach dla dorosłych. Warto jednak prześledzić wyniki w tej szkoły na przestrzeni trzech lat. Odsetek zdających egzamin maturalny w 2011 r. wyniósł około 24%, średni wynik z języka polskiego (egzamin ustny) - 63%, w części pisemnej tego egzaminu - 42%, z matematyki 26%, z j. angielskiego - 55%. W 2012 roku odsetek sukcesów egzaminacyjnych wyniósł około 50%, średni wynik z języka polskiego (ustny) 65%, j. polski (pisemny) - 49%, matematyka (poziom podstawowy) 28%, a 57% to średni wynik z j. angielskiego. W ostatnim roku (2013 r.) odsetek sukcesów wyniósł już około 66%, średni wynik z języka polskiego (ustny) 69%, j. polski pisemny: 57%, matematyka poziom podstawowy 35%, z j. angielskiego (pisemny) - 62%. Odsetek sukcesów (słuchacze, którzy przystąpili i zdali egzamin maturalny) w ostatnich trzech latach zwiększył się. Dodatkowo obserwowany jest lepszy średni wynik (wyrażony w %) z przedmiotów obowiązkowych. Warto zwrócić uwagę, że wyniki w ostatniej sesji egzaminacyjnej (maj 2013 r.) lokowały szkołę w grupie z najwyższym odsetkiem zdających w szkołach dla dorosłych (dane OKE Kraków: matura_zestawienie_2013_obieg.xls). Obszar badania: Uczniowie odnoszą sukcesy na wyższym etapie kształcenia lub na rynku pracy Zadaniem liceum ogólnokształcącego dla dorosłych jest umożliwienie słuchaczom uzyskania wykształcenia średniego oraz przygotowanie absolwentów do zdawania egzaminu maturalnego. W szkole zadanie to realizowane było poprzez realizację projektu związanego z aktywizowaniem grupy 45+ w ramach projektu UE związanych z rozwojem zasobów ludzkich (projekt był opisany w poprzednim wymaganiu). Duże znaczenie (zdaniem nauczycieli i Dyrektora Szkoły) ma dla słuchaczy nauka języków obcych, informatyki, matematyki. Podstawowymi umiejętnościami niezbędnymi dla absolwentów tej szkoły, w kontekście ich rozwoju zawodowego i dalszej edukacji, są: języki obce, umiejętności komunikacyjne, umiejętności komputerowe, otwartość. Istotnym jest również fakt uzyskania świadectwa ukończenia szkoły średniej. Szkoła prowadzi dodatkowe zajęcia wspierające niektórych słuchaczy, nauka języka obcego prowadzona jest zgodnie z potrzebami słuchaczy (funkcje komunikacyjne), a w celu lepszego przygotowania do korzystania z technologii informacyjnych, szkoła zorganizowała własną pracownię informatyczną. Biorąc pod uwagę powyższe oraz sukcesy słuchaczy związane z kończeniem przez większość z nich szkoły - jej działania należy uznać za adekwatne do potrzeb rozwoju zawodowego słuchaczy. X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 23/24

Raport sporządzili Andrzej Janczy Danuta Strzelczyk Kwiędacz Kurator Oświaty:... X Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Stanisława Wyspiańskiego 24/24