URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE STATISTICAL OFFICE IN KRAKÓW BUDŻETY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2011 R. Informacje i opracowania statystyczne Kraków 2012
Opracowanie publikacji Urząd Statystyczny w Krakowie Oddział w Tarnowie Autor opracowania Lucyna Cuber pod kierunkiem Skład komputerowy, wykresy, mapy Krzysztofa Pawlaczka Elżbieta Niemiec Prace obliczeniowe i tablice Anna Stawarz Tłumaczenie Małopolski Ośrodek Badań Regionalnych Dział Opracowań Regionalnych Marcin Łacic ISSN 2084-7408 Przy publikowaniu danych prosimy o podanie źródła Urząd Statystyczny w Krakowie 31-223 Kraków, ul. Kazimierza Wyki 3 tel. 12 415 60 11 fax: 12 361 01 92 e-mail: sekretariatuskrk@stat.gov.pl http://www.stat.gov.pl/krak Publikacja dostępna na CD oraz w Internecie http://www.stat.gov.pl/krak
Przedmowa Publikacja Budżety jednostek samorządu terytorialnego w województwie małopolskim w 2011 r. stanowi kolejną edycję opracowań Urzędu z zakresu finansów publicznych. Opracowanie zawiera szeroki zakres informacji dotyczący dochodów, wydatków i wyniku finansowego budżetów wszystkich jednostek samorządowych województwa małopolskiego, tj. gmin, miast na prawach powiatu, powiatów i województwa samorządowego. W części analitycznej opracowania przedstawiono szczegółowy opis sytuacji finansowej jednostek samorządowych w 2011 r. na tle wyników osiągniętych w poprzednich latach, według trójstopniowego podziału administracyjnego kraju. Wielkość środków unijnych, które zasiliły ich budżety zaprezentowano w retrospekcji lat 2006-2011 wraz ze wskazaniem największych beneficjentów. Analizę kończy omówienie pozycji jednostek samorządu terytorialnego województwa małopolskiego na tle jednostek samorządowych w kraju, w oparciu o wybrane wskaźniki budżetowe. Omawiane zagadnienia zaprezentowano również w postaci graficznej, tj. map i wykresów, dla lepszego zobrazowanie zmian jakie zaszły w ich strukturze i dynamice na przestrzeni ostatnich lat. Uzupełnieniem opracowania jest rozbudowana część tabelaryczna. Otwierają ją tablice przeglądowe z ważniejszymi danymi dla województwa od 2000 r. Zasadniczą część stanowią tablice zawierające dane o wielkości oraz strukturze dochodów i wydatków jednostek samorządowych według rodzajów i według działów oraz wyniku finansowego w 2011 r. Dla ułatwienia indywidualnych obliczeń i analiz, tablice przedstawiono również w formacie Excel. Całość publikacji poprzedzona została uwagami, zawierającymi podstawowe pojęcia i definicje stosowane w publikacji. Wyrażam nadzieję, że niniejsza publikacja stanowić będzie użyteczne źródło informacji i okaże się pomocna szczególnie władzom samorządowym wszystkich szczebli przy podejmowaniu decyzji, a także osobom prywatnym i instytucjom, zainteresowanym tematyką finansów publicznych. D y r e k t o r Urzędu Statystycznego w Krakowie dr Krzysztof Jakóbik Kraków, listopad 2012 r.
Preface The publication Budgets of local self-government units in Małopolskie voivodship in 2011 is the next edition of elaboration from the scope of public finances prepared by the Office. The elaboration includes a broad spectrum of information concerning revenues, expenditures and financial result of all self-government units of Małopolskie voivodship, i.e. gminas, cities with powiat status, powiats and self-government voivodship. The analytic part of the publication contains detailed description of the financial situation of self-government units in 2011 against a background of results reached in previous years, by three- -stage administrative division of the country. Amount of EU funds provided to budgets of Małopolska s self-government units was presented in retrospect for the years 2006-2011 indicating their greatest beneficiaries. The analysis ends with review of position of Małopolska self-government units among self-government units in the country based on selected budgetary rates. Discussed issues were also illustrated graphically for better presentation of changes in their structure and dynamics, which had occurred during last years. Enlarged tabular part constitutes a supplement of the elaboration. It is preceded by review tables presenting major data for the voivodship beginning from the year 2000. The key part are tables containing data on size and structure of revenues and expenditures of self-government units by types, divisions as well as by financial result in 2011. To make easier calculations and analyses, tables were presented also in Excel. Entire publication was preceded by notes containing main terms and definitions used in the publication. I hope that this publication will be a useful source of information and will be helpful particularly to self-government authorities of all levels in making decisions and also to persons and institutions interested in the matter of public finance. D i r e c t o r of the Statistical Office in Kraków Krzysztof Jakóbik, Ph.D. Kraków, November 2012
Spis treści Spis treści PRZEDMOWA... 3 UWAGI OGÓLNE... 13 Objaśnienia znaków umownych... 13 UWAGI METODYCZNE... 14 Źródła i zakres danych... 14 Objaśnienia podstawowych pojęć... 15 Wprowadzenie... 20 WYNIKI BADAŃ - SYNTEZA... 21 1. Dochody, wydatki i wynik finansowy jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego... 21 1.1. Dochody... 21 1.2. Wydatki... 25 1.3. Wynik finansowy... 27 2. Dochody, wydatki i wynik finansowy budżetów gmin woj. małopolskiego... 27 2.1. Dochody... 27 2.2. Wydatki... 32 2.3. Wynik finansowy... 37 3. Dochody, wydatki i wynik finansowy budżetów miast na prawach powiatu woj. małopolskiego... 38 3.1. Dochody... 38 3.2. Wydatki... 41 3.3. Wynik finansowy... 43 4. Dochody, wydatki i wynik finansowy budżetów powiatów woj. małopolskiego... 43 4.1. Dochody... 43 4.2. Wydatki... 46 4.3. Wynik finansowy... 47 5. Dochody, wydatki i wynik finansowy budżetu samorządu woj. małopolskiego... 48 5.1. Dochody... 48 5.2. Wydatki... 49 5.3. Wynik finansowy... 49 6. Środki unijne w budżetach jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego... 50 6.1. Środki unijne w budżetach gmin... 51 6.2. Środki unijne w budżetach miast na prawach powiatu... 51 6.3. Środki unijne w budżetach powiatów... 53 6.4. Środki unijne w budżecie województwa... 53 7. Województwo małopolskie na tle kraju... 54 Podsumowanie... 56 Str. - 5 -
Spis treści TABLICE W TEKŚCIE Nr Str. Wpływy podatku dochodowego CIT i PIT w dochodach własnych jednostek samorządowych woj. małopolskiego... 1 23 Wynik finansowy gmin woj. małopolskiego w relacji do ich dochodów... 2 37 Wynik finansowy powiatów woj. małopolskiego w relacji do ich dochodów... 3 47 WYKRESY Dynamika dochodów ogółem jednostek samorządu terytorialnego oraz cen towarów i usług konsumpcyjnych... 1 21 Struktura dochodów ogółem jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzaju jednostek... 2 22 Struktura dochodów ogółem jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzajów... 3 22 Dynamika wydatków ogółem jednostek samorządu terytorialnego... 4 25 Struktura wydatków ogółem jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzaju jednostek... 5 25 Struktura wydatków ogółem jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzajów... 6 26 Dynamika dochodów ogółem budżetów gmin woj. małopolskiego według rodzajów gmin... 7 28 Struktura dochodów ogółem budżetów gmin woj. małopolskiego według rodzajów gmin... 8 29 Dynamika wydatków ogółem budżetów gmin woj. małopolskiego... 9 32 Dynamika wydatków inwestycyjnych budżetów gmin woj. małopolskiego... 10 34 Struktura wydatków budżetów gmin woj. małopolskiego według działów... 11 36 Dynamika dochodów ogółem budżetów miast na prawach powiatu... 12 38 Struktura dochodów budżetów miast na prawach powiatu według rodzajów... 13 39 Udział wybranych podatków w dochodach własnych miast na prawach powiatu w 2011 r.... 14 40 Dochody i wydatki na 1 mieszkańca miast na prawach powiatu w 2011 r.... 15 40 Dynamika wydatków ogółem miast na prawach powiatu... 16 41 Struktura wydatków budżetów miast na prawach powiatu woj. małopolskiego według działów... 17 42 Dynamika dochodów ogółem budżetów powiatów... 18 43 Struktura dochodów ogółem powiatów woj. małopolskiego według rodzajów w 2011 r.... 19 44 Dynamika wydatków ogółem i inwestycyjnych budżetów powiatów... 20 46 Struktura wydatków budżetów powiatów woj. małopolskiego według działów... 21 47 Struktura dochodów ogółem budżetu samorządu woj. małopolskiego według rodzajów... 22 48 Struktura wydatków budżetu samorządu woj. małopolskiego według działów... 23 49 Struktura środków unijnych w woj. małopolskim według rodzaju jednostek samorządu terytorialnego w 2011 r.... 24 50 MAPY Dochody ogółem na 1 mieszkańca gmin woj. małopolskiego w 2011 r.... 1 29 Dochody własne na 1 mieszkańca gmin woj. małopolskiego w 2011 r.... 2 31 Wydatki ogółem na 1 mieszkańca gmin woj. małopolskiego w 2011 r.... 3 33 Wydatki inwestycyjne na 1 mieszkańca gmin woj. małopolskiego w 2011 r.... 4 35 Dochody ogółem i własne na 1 mieszkańca powiatów woj. małopolskiego w 2011 r.... 5 45 Środki unijne w budżetach gmin i miast na prawach powiatu woj. małopolskiego na 1 mieszkańca w 2011 r.... 6 52-6 -
Spis treści TABLICE Nr Str. Dochody, wydatki i wynik finansowy jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego... I 57 Dochody, wydatki i wynik finansowy jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego na 1 mieszkańca w zł... II 62 Dochody jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzajów w 2011 r.... 1 65 Struktura dochodów jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzajów w 2011 r.... 2 66 Wydatki jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzajów w 2011 r.... 3 68 Struktura wydatków jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzajów w 2011 r. 4 69 Dochody budżetów gmin woj. małopolskiego według rodzajów oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 5 70 Struktura dochodów budżetów gmin woj. małopolskiego według rodzajów oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 6 87 Dochody i struktura dochodów budżetów miast na prawach powiatu woj. małopolskiego według rodzajów w 2011 r.... 7 104 Dochody budżetów powiatów woj. małopolskiego według rodzajów i podregionów w 2011 r.... 8 105 Struktura dochodów budżetów powiatów woj. małopolskiego według rodzajów i podregionów w 2011 r.... 9 107 Dochody i struktura dochodów budżetu województwa małopolskiego według rodzajów w 2011 r.... 10 109 Wydatki budżetów gmin woj. małopolskiego według rodzajów oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 11 110 Struktura wydatków budżetów gmin woj. małopolskiego według rodzajów oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 12 128 Wydatki i struktura wydatków budżetów miast na prawach powiatu woj. małopolskiego według rodzajów w 2011 r.... 13 146 Wydatki budżetów powiatów woj. małopolskiego według rodzajów i podregionów w 2011 r.... 14 147 Struktura wydatków budżetów powiatów woj. małopolskiego według rodzajów i podregionów w 2011 r.... 15 149 Wydatki i struktura wydatków budżetu województwa małopolskiego według rodzajów w 2011 r.... 16 151 Dochody budżetów gmin woj. małopolskiego według działów oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 17 152 Struktura dochodów budżetów gmin woj. małopolskiego według działów oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 18 169 Dochody i struktura dochodów budżetów miast na prawach powiatu woj. małopolskiego według działów w 2011 r.... 19 186 Dochody budżetów powiatów woj. małopolskiego według działów i podregionów w 2011 r.... 20 187 Struktura dochodów budżetów powiatów woj. małopolskiego według działów i podregionów w 2011 r.... 21 189 Dochody i struktura dochodów budżetu województwa małopolskiego według działów w 2011 r.... 22 191-7 -
Spis treści TABLICE (dok.) Nr Str. Wydatki budżetów gmin woj. małopolskiego według działów oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 23 192 Struktura wydatków budżetów gmin woj. małopolskiego według działów oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 24 209 Wydatki i struktura wydatków budżetów miast na prawach powiatu woj. małopolskiego według działów w 2011 r.... 25 226 Wydatki budżetów powiatów woj. małopolskiego według działów i podregionów w 2011 r.... 26 227 Struktura wydatków budżetów powiatów woj. małopolskiego według działów i podregionów w 2011 r.... 27 229 Wydatki i struktura wydatków budżetu województwa małopolskiego według działów w 2011 r.... 28 231 Wynik finansowy budżetów gmin woj. małopolskiego według podregionów i powiatów... 29 232 Wynik finansowy budżetów miast na prawach powiatu woj. małopolskiego... 30 240 Wynik finansowy budżetów powiatów woj. małopolskiego według podregionów... 31 240 Wynik finansowy budżetu województwa małopolskiego... 32 241 Dochody i wydatki budżetów gmin woj. małopolskiego na 1 mieszkańca w 2011 r. 33 242 Dochody i wydatki budżetów miast na prawach powiatu woj. małopolskiego na 1 mieszkańca w 2011 r.... 34 250 Dochody i wydatki budżetów powiatów woj. małopolskiego na 1 mieszkańca według podregionów w 2011 r.... 35 250 Dochody i wydatki budżetu województwa małopolskiego na 1 mieszkańca w 2011 r.... 36 251 Środki z Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegające zwrotowi na finansowanie programów i projektów unijnych stanowiące dochód budżetów gmin woj. małopolskiego według podregionów i powiatów... 37 252 Środki z Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegające zwrotowi na finansowanie programów i projektów unijnych stanowiące dochód budżetów miast na prawach powiatu woj. małopolskiego... 38 260 Środki z Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegające zwrotowi na finansowanie programów i projektów unijnych stanowiące dochód budżetów powiatów woj. małopolskiego według podregionów... 39 260 Środki z Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegające zwrotowi na finansowanie programów i projektów unijnych stanowiące dochód województwa małopolskiego... 40 261 Przychody i koszty samorządowych zakładów budżetowych w woj. małopolskim w 2011 r.... 41 262 Lokaty gmin woj. małopolskiego według wybranych wskaźników budżetowych w 2011 r.... 42 263 Lokaty powiatów i miast na prawach powiatu woj. małopolskiego według wybranych wskaźników budżetowych w 2011 r.... 43 271 Jednostki samorządu terytorialnego woj. małopolskiego na tle kraju według wybranych wskaźników budżetowych w 2011 r.... 44 273 W wersji angielskiej: przedmowa, spis treści, tablice. - 8 -
Contents Contents Page PREFACE... 3 GENERAL NOTES... 13 Symbols... 13 METHODOLOGICAL NOTES... 14 Sources and scope of data... 14 Main definitions... 15 Introduction... 20 RESULTS OF SURVEY - SYNTHESIS... 21 1. Revenues, expenditures and financial result of local self-government units of the Małopolskie voivodship... 21 1.1. Revenues... 21 1.2. Expenditures... 25 1.3. Financial result... 27 2. Revenues, expenditures and financial result of gmina budgets of the Małopolskie voivodship... 27 2.1. Revenues... 27 2.2. Expenditures... 32 2.3. Financial result... 37 3. Revenues, expenditures and financial result of cities with powiat status budgets of the Małopolskie voivodship... 38 3.1. Revenues... 38 3.2. Expenditures... 41 3.3. Financial result... 43 4. Revenues, expenditures and financial result of powiat budgets of the Małopolskie voivodship... 43 4.1. Revenues... 43 4.2. Expenditures... 46 4.3. Financial result... 47 5. Revenues, expenditures and financial result of the Małopolskie voivodship s self-goverment budget... 48 5.1. Revenues... 48 5.2. Expenditures... 49 5.3. Financial result... 49 6. European Union funds in budgets of local self-government units of the Małopolskie voivodship... 50 6.1. European Union funds in budgets of gminas... 51 6.2. European Union funds in budgets of cities with powiat status... 51 6.3. European Union funds in budgets of powiats... 53 6.4. European Union funds in budget of the voivodship... 53 7. The Małopolskie voivodship against a background of Poland... 54 Summary... 56-9 -
Contents TABLES IN TEXT No. Page Receipts from CIT and PIT income tax in own revenues of local self-government units of the Małopolskie voivodship... 1 23 Financial result of gminas of the Małopolskie voivodship in relation to their revenues... 2 37 Financial result of powiats of the Małopolskie voivodship in relation to their revenues... 3 47 GRAPHS Dynamics of revenues of local self-government units as well as of prices of consumer goods and services... 1 21 Structure of revenues by local self-government units of the Małopolskie voivodship by type of units... 2 22 Structure of revenues of local self-government units of the Małopolskie voivodship by types... 3 22 Dynamics of expenditures of local self-government units... 4 25 Structure of expenditures of local self-government units of the Małopolskie voivodship by type of units... 5 25 Structure of expenditures of local self-government units of the Małopolskie voivodship by types... 6 26 Dynamics of revenues of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by types... 7 28 Structure of revenues of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by type of gminas... 8 29 Dynamics of expenditures of gmina budgets of the Małopolskie voivodship... 9 32 Dynamics of investment expenditures of gmina budgets of the Małopolskie voivodship... 10 34 Structure of expenditures of gmina of the Małopolskie voivodship by divisions 11 36 Dynamics of revenues of cities with powiat status budgets... 12 38 Structure of revenues of cities with powiat status budgets by types... 13 39 Share of selected taxes in own revenues of cities with powiat status in 2011... 14 40 Revenues and expenditures per capita of cities with powiat status in 2011... 15 40 Dynamics of expenditures of cities with powiat status... 16 41 Structure of expenditures of cities with powiat status budgets of the Małopolskie voivodship by divisions... 17 42 Dynamics of revenues of powiats budgets... 18 43 Structure of revenues of powiats of the Małopolskie voivodship by divisions in 2011... 19 44 Dynamics of expenditures and investment expenditures of powiats budget... 20 46 Structure of expenditures of powiats budgets of the Małopolskie voivodship by divisions... 21 47 Structure of revenues of the Małopolskie voivodship s self-government budget by types... 22 48 Structure of expenditures of the Małopolskie voivodship s self-government budget by divisions... 23 49 Structure of the European Union funds in the Małopolskie voivodship by type of local self-government units in 2011... 24 50 MAPS Total revenues of the Małopolskie voivodship gminas budgets per capita in 2011.. 1 29 Own revenues of the Małopolskie voivodship gminas per capita in 2011... 2 31 Total expenditures of the Małopolskie voivodship gminas per capita in 2011... 3 33 Investment expenditures of the Małopolskie voivodship gminas per capita in 2011 4 35 Total revenues and own revenues of the Małopolskie voivodship powiats per capita in 2011... 5 45 European Union funds in budgets gminas and cities with powiat status of the Małopolskie voivodship per capita in 2011... 6 52-10 -
Contents TABLES No. Page Revenues, expenditures and financial result of local self-government units of the Małopolskie voivodship... I 57 Revenues, expenditures and financial result of local self-government units of the Małopolskie voivodship per capita in zl... II 62 Revenues of local self-government units of the Małopolskie voivodship by types in 2011... 1 65 Structure of revenues of local self-government units of the Małopolskie voivodship by types in 2011... 2 66 Expenditures of local self-government units of the Małopolskie voivodship by types in 2011... 3 68 Structure of expenditures of local self-government units of the Małopolskie voivodship by types in 2011... 4 69 Revenues of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by types as well as subregions and powiats in 2011... 5 70 Structure of revenues of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by types as well as subregions and powiats in 2011... 6 87 Revenues and structure of revenues of cities with powiat status budgets of the Małopolskie voivodship by types in 2011... 7 104 Revenues of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by types and subregions in 2011... 8 105 Structure of revenues of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by types and subregions in 2011... 9 107 Revenues and structure of revenues of the Małopolskie voivodship s budget by types in 2011... 10 109 Expenditures of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by types as well as subregions and powiats in 2011... 11 110 Structure of expenditures of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by types as well as subregions and powiats in 2011... 12 128 Expenditures and structure of expenditures of cities with powiat status budgets of the Małopolskie voivodship by types in 2011... 13 146 Expenditures of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by types and subregions in 2011... 14 147 Structure of expenditures of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by types and subregions in 2011... 15 149 Expenditures and structure of expenditures of the Małopolskie voivodship s budget by types in 2011... 16 151 Revenues of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by divisions as well as subregions and powiats in 2011... 17 152 Structure of revenues of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by divisions as well as subregions and powiats in 2011... 18 169 Revenues and structure of revenues of cities with powiat status budgets of the Małopolskie voivodship by divisions in 2011... 19 186 Revenues of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by divisions and subregions in 2011... 20 187 Structure of revenues of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by divisions and subregions in 2011... 21 189 Revenues and structure of revenues of the Małopolskie voivodship s budget by divisions in 2011... 22 191-11 -
Contents TABLES (cont.) No. Page Expenditures of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by divisions as well as subregions and powiats in 2011... 23 192 Structure of expenditures of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by divisions as well as subregions and powiats in 2011... 24 209 Expenditures and structure of expenditures of cities with powiat status budgets of the Małopolskie voivodship by divisions in 2011... 25 226 Expenditures of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by divisions and subregions in 2011... 26 227 Structure of expenditures of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by divisions and subregions in 2011... 27 229 Expenditures and structure of expenditures of the Małopolskie voivodship s budget by divisions in 2011... 28 231 Financial result of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by subregions and powiats... 29 232 Financial result of cities with powiat status budgets of the Małopolskie voivodship 30 240 Financial result of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by subregions... 31 240 Financial result of the Małopolskie voivodship s budget... 32 241 Revenues and expenditures of gmina budgets of the Małopolskie voivodship per capita in 2011... 33 242 Revenues and expenditures of cities with powiat status budgets of the Małopolskie voivodship per capita in 2011... 34 250 Revenues and expenditures of powiat budgets of the Małopolskie voivodship per capita by subregions in 2011... 35 250 Revenues and expenditures of the Małopolskie voivodship s budget per capita in 2011... 36 251 Non-returnable funds from the European Union and other sources on financing European Union programmes and projects being a revenue of gmina budgets of the Małopolskie voivodship by subregions and powiats... 37 252 Non-returnable funds from the European Union and other sources on financing European Union programmes and projects being a revenue of cities with powiat status budgets of the Małopolskie voivodship... 38 260 Non-returnable funds from the European Union and other sources on financing European Union programmes and projects being a revenue of powiat budgets of the Małopolskie voivodship by subregions... 39 260 Non-returnable funds from the European Union and other sources on financing European Union programmes and projects being a revenue of the Małopolskie voivodship... 40 261 Revenues and expenditures of budgetary establishments in the Małopolskie voivodship in 2011... 41 262 Position of gminas of the Małopolskie voivodship by selected budgetary rates in 2011... 42 263 Position of powiats and cities with powiat status of the Małopolskie voivodship by selected budgetary rates in 2011... 43 271 Local self-government units of the Małopolskie voivodship against a background of Poland by selected budgetary rates in 2011... 44 273 In English version: preface, contents, tables. - 12 -
Uwagi ogólne UWAGI OGÓLNE 1. Dane prezentowane dla regionów, województw, podregionów, powiatów i gmin odpowiadają poziomom 1, 2, 3, 4 i 5 Nomenklatury Jednostek Terytorialnych dla Celów Statystycznych (NTS) opracowanej na podstawie Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS) obowiązującej w krajach Unii Europejskiej. NTS wprowadzona została rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 VII 2000 r. (Dz. U. Nr 58, poz. 685 z późniejszymi zmianami). Regiony (poziom 1) grupują jednostki szczebla wojewódzkiego; podregiony (poziom 3) grupują jednostki szczebla powiatowego. Od dnia 1 stycznia 2008 r. obowiązuje podział kraju na 66 podregionów (NTS 3), wynikający ze zmiany Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych na poziomie NTS 3, wprowadzony Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 listopada 2007 r. (Dz. U. Nr 214 poz. 1573). 2. Przy przeliczeniach na 1 mieszkańca danych charakteryzujących wielkość zjawiska w ciągu roku przyjęto liczbę ludności według stanu w dniu 30 VI, opracowaną na podstawie NSP 2011 (zarówno dla roku 2011 jak i 2010), co oznacza zmianę danych za 2010 r. prezentowanych w poprzedniej edycji publikacji. 3. Liczby względne (wskaźniki, odsetki) obliczono z reguły na podstawie danych bezwzględnych wyrażonych z większą dokładnością niż podano w tablicach. 4. Ze względu na elektroniczną technikę przetwarzania danych, w niektórych przypadkach sumy składników mogą się różnić od podanych wielkości ogółem. 5. Mediana czyli wartość środkowa to wartość cechy w szeregu uporządkowanym, powyżej i poniżej której znajduje się jednakowa liczba obserwacji. 6. Dane dotyczące dochodów własnych w latach 2000-2005 różnią się od prezentowanych wcześniej, gdyż zostały powiększone o środki na dofinansowanie własnych zadań ze źródeł pozabudżetowych, które stanowiły odrębną pozycję budżetową. W legendach map cyfry w nawiasach oznaczają liczbę województw, powiatów, gmin. Objaśnienia znaków umownych Kreska /-/ zjawisko nie wystąpiło Zero (0) zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5 (0,0) zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05 Znak (x) wypełnienie pozycji, ze względu na układ tablicy jest niemożliwe lub niecelowe W tym oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy - 13 -
Uwagi metodyczne UWAGI METODYCZNE Źródła i zakres danych Dane statystyczne prezentowane w niniejszej publikacji obejmują dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego, tj. gmin, miast na prawach powiatu, powiatów i województwa samorządowego i zostały opracowane na podstawie sprawozdań Ministerstwa Finansów: - Rb-27S roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, - Rb-28S roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, - Rb-30S roczne sprawozdanie z wykonania planów finansowych samorządowych zakładów budżetowych W tablicach publikacyjnych dotyczących dochodów i wydatków gmin dane podane są bez dochodów i wydatków gmin mających również status miasta na prawach powiatu. Podstawę prawną gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2000-2011 stanowiły: - ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2009 r. Nr 157, poz. 1240 z późniejszymi zmianami), - ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2005 r. Nr 249, poz. 2104) z późniejszymi zmianami, - ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych ( Dz. U. 1998 r. Nr 155, poz. 1014, z późniejszymi zmianami), - ustawa z 8 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2006 r. Nr 249, poz.1832), - ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2003 (Dz. U. 1998 r. Nr 150, poz.983, z późniejszymi zmianami), - ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego tekst jednolity (Dz. U. 2003 r. Nr 203, poz. 1966, z późniejszymi zmianami), - ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 2004 r. Nr 273, poz. 2703 z późniejszymi zmianami), - ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym tekst jednolity (Dz. U. 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późniejszymi zmianami), - ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym tekst jednolity (Dz. U. 2001 r. Nr 142, poz. 1592, z późniejszymi zmianami), - ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa - tekst jednolity (Dz. U. 2001 r. Nr 142, poz. 1590, z późniejszymi zmianami). - 14 -
Uwagi metodyczne. Objaśnienia podstawowych pojęć Dane o dochodach i wydatkach budżetowych prezentowane w tablicach publikacyjnych opracowano zgodnie ze szczegółową klasyfikacją dochodów i wydatków obowiązującą na mocy rozporządzeń Ministra Finansów: - dla lat 2000-2002 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 lipca 2000 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów (Dz. U. 2000 r. Nr 59, poz. 688 z późniejszymi zmianami), - dla lat 2003-2004 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 marca 2003 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów (Dz. U.2003 r. Nr 68, poz. 634 z późniejszymi zmianami), - dla lat 2005-2006 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 września 2004 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (D. U. 2004 r. Nr 209, poz. 2132 z późniejszymi zmianami), - dla lat 2007-2009 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (D. U. 2006 r. Nr 107, poz. 726 z późniejszymi zmianami), - dla lat 2010-2011 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (D. U. 2010 r. Nr 38, poz.207 z późniejszymi zmianami). Budżety gmin, miast na prawach powiatu, powiatów i województwa uchwalane są przez właściwe rady na okres roku kalendarzowego, w terminach i na zasadach określonych w ustawach o samorządzie terytorialnym. Objaśnienia podstawowych pojęć Na dochody gmin składają się: 1) dochody własne, tj. - udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości: - 39,34% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy, - 6,71 % wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku posiadających siedzibę na obszarze gminy; - wpływy z podatków i opłat ustalanych i pobieranych na podstawie odrębnych ustaw, tj. podatek rolny, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych, podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych, podatek od spadków i darowizn, podatek od czynności cywilnoprawnych; - wpływy z opłat ustalanych i pobieranych na podstawie odrębnych ustaw, np. skarbowej, eksploatacyjnej, targowej; - dochody z majątku gminy, np. dochody z najmu i dzierżawy; - 15 -
Objaśnienia podstawowych pojęć - pozostałe dochody, np. środki na dofinansowanie własnych zadań pozyskane ze źródeł pozabudżetowych, opłaty administracyjne, opłaty miejscowe, odsetki od środków gromadzonych na rachunkach bankowych, odsetki za nieterminowo wnoszone opłaty; 2) dotacje celowe: - z budżetu państwa na zadania: z zakresu administracji rządowej, własne, realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej, - realizowane na podstawie porozumień z jednostkami samorządu terytorialnego, - otrzymane z funduszy celowych, 200 i 620 (w 2009 r. dotacje rozwojowe) dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz innych środków zagranicznych nie podlegających zwrotowi lub płatności w ramach budżetu środków europejskich. 3) subwencja ogólna dla gmin składająca się z części: - oświatowej, na utrzymanie publicznych szkół podstawowych i gimnazjów, dokształcanie i odprawy nauczycieli, - wyrównawczej, finansującej świadczenia z pomocy społecznej oraz zmniejszającej dysproporcje poziomu dochodów gmin, - równoważącej, przyznawanej gminom w związku z przekazaniem dodatkowych zadań z zakresu pomocy społecznej (np. dodatki mieszkaniowe), - rekompensującej dochody utracone przez gminy w związku z: częściową likwidacją podatku od środków transportowych, ustawowymi ulgami i zwolnieniami w niektórych podatkach, obniżeniem opłaty eksploatacyjnej, - uzupełnienie subwencji ogólnej, które przeznaczone zostało na uzupełnienie dochodów gmin, w szczególności na zadania związane z pomocą społeczną oraz na wyrównanie różnic w dochodach gmin po zmianie systemu finansowania zadań. Na dochody powiatów składają się: 1) dochody własne, tj. - udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości: - 10,25% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze powiatu, - 1,40% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku posiadających siedzibę na obszarze powiatu; - dochody z majątku powiatu, np. dochody z najmu i dzierżawy; - wpływy z opłat stanowiących dochody powiatu, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów, - pozostałe dochody, np. środki na dofinansowanie własnych zadań pozyskane ze źródeł pozabudżetowych, odsetki od środków gromadzonych na rachunkach bankowych, odsetki za nieterminowo wnoszone opłaty; - 16 -
Objaśnienia podstawowych pojęć 2) dotacje celowe: - z budżetu państwa na zadania: z zakresu administracji rządowej, własne, realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej, - realizowane na podstawie porozumień z jednostkami samorządu terytorialnego, - otrzymane z funduszy celowych, 200 i 620; (w 2009 r. dotacje rozwojowe) dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz innych środków zagranicznych nie podlegających zwrotowi lub płatności w ramach budżetu środków europejskich 3) subwencja ogólna dla powiatów składająca się z części: - oświatowej, na utrzymanie publicznych szkół ponadpodstawowych, szkolnictwa specjalnego oraz placówek całodobowego pobytu uczniów (bursy, internaty), dokształcanie i odprawy nauczycieli, - wyrównawczej, równoważącej, przyznawanej na uzupełnienie dochodów w związku z realizacją zadań z zakresu pomocy społecznej oraz zróżnicowaniem sieci dróg powiatowych, - uzupełnienie subwencji ogólnej, które przeznaczone zostało na uzupełnienie - dochodów powiatów, w szczególności na zadania związane z finansowaniem inwestycji rozpoczętych przed dniem 1 stycznia 1999 r. na drogach publicznych powiatowych i wojewódzkich, a także na dofinansowanie rzecznych przepraw promowych. Na dochody miast na prawach powiatu składają się dochody części gminnej i dochody części powiatowej (opisane wyżej), ponieważ miasta na prawach powiatu realizują zarówno zadania gminne jak i powiatowe. Na dochody województw samorządowych składają się: 1) dochody własne, tj. - udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości: - 1,60 % wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze województwa, - 14,0 % wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku posiadających siedzibę na obszarze województwa; - dochody z majątku województw, np. dochody z najmu i dzierżawy; - pozostałe dochody, np. środki na dofinansowanie własnych zadań pozyskane ze źródeł pozabudżetowych, odsetki od środków gromadzonych na rachunkach bankowych, odsetki za nieterminowo wnoszone opłaty; 2) dotacje celowe: - z budżetu państwa na zadania: z zakresu administracji rządowej, własne, realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej, - 17 -
Objaśnienia podstawowych pojęć - realizowane na podstawie porozumień z jednostkami samorządu terytorialnego, - otrzymane z funduszy celowych, 200 i 620; (w 2009 r. dotacje rozwojowe) dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz innych środków zagranicznych nie podlegających zwrotowi lub płatności w ramach budżetu środków europejskich 3) subwencja ogólna dla województw składająca się z części: - oświatowej, na utrzymanie publicznych szkół ponadpodstawowych i specjalnych o zasięgu regionalnym lub wojewódzkim, ośrodków metodycznych, kolegiów nauczycielskich, placówek dokształcania i doskonalenia nauczycieli, - wyrównawczej, - regionalnej, przyznawanej na wyrównanie różnic w dochodach poszczególnych województw samorządowych, wynikających z różnego potencjału gospodarczego, gęstości zaludnienia. Na wydatki jednostek samorządu terytorialnego składają się: 1) wydatki bieżące, tj. - dotacje, dla zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych i funduszy celowych, - świadczenia na rzecz osób fizycznych, - wynagrodzenia, - pochodne od wynagrodzeń, składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy, - wydatki na obsługę długu publicznego, - wydatki z tytułu udzielania poręczeń i gwarancji, - pozostałe, zakup materiałów i usług; 2) wydatki majątkowe, tj. - inwestycje i zakupy inwestycyjne, - zakup i objęcie akcji i udziałów, - wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego. Dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego rozpatrywane są w podziale na bieżące i majątkowe. Do dochodów majątkowych zalicza się: dotacje i środki przeznaczone na inwestycje, dochody ze sprzedaży majątku, dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Dochody bieżące to dochody budżetowe niebędące dochodami majątkowymi (dochody ogółem pomniejszone o dochody majątkowe). Wydatki bieżące to wydatki budżetowe niebędące wydatkami majątkowymi (wydatki ogółem pomniejszone o wydatki majątkowe). Nadwyżka operacyjna/ deficyt operacyjny jest to odpowiednio: dodatnia lub ujemna różnica między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi. - 18 -
Objaśnienia podstawowych pojęć Do środków z Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegających zwrotowi zalicza się: - środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz środków finansujących Wspólną Politykę Rolną, - niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA). Wyróżnia się następujące formy organizacyjno-prawne działające w jednostkach samorządu terytorialnego: 1) jednostki budżetowe, których wydatki w całości pokrywane są z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, a uzyskane przez nie dochody stanowią dochody tych budżetów, 2) samorządowe zakłady budżetowe które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania i pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych i z dotacji otrzymanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Działalność samorządowych zakładów budżetowych ( zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) została ograniczona do sfery użyteczności publicznej, mogą więc funkcjonować w zakresie: - gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi, - dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, - wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, - lokalnego transportu zbiorowego, - targowisk i hal targowych, - zieleni gminnej i zadrzewień, - kultury fizycznej i sportu, utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, - utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania, - cmentarzy. - 19 -
Wprowadzenie Wprowadzenie Województwo małopolskie zajmuje powierzchnię 15,2 tys. km² i według stanu w dniu 31 grudnia 2011 r. zamieszkiwane było przez 3346,8 tys. osób. W odniesieniu do roku poprzedniego, zwiększyła się do 220 osób/1 km² gęstość zaludnienia, co ponownie ulokowało województwo na drugim miejscu w kraju. Strukturę administracyjną województwa w 2011 r. nadal stanowiło: 19 powiatów, 3 miasta na prawach powiatu oraz 179 gmin (11 miejskich, 47 miejskowiejskich i 121 wiejskich). Z dniem 1 stycznia 2011 r. gmina wiejska Nowe Brzesko uzyskała prawa miejskie i stała się gminą miejsko-wiejską, co spowodowało zmiany w liczebności tych dwóch typów gmin. W 2011 r. w gospodarce finansowej jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego widoczne były oznaki spowolnienia tempa rozwoju. Wprawdzie dochody ogółem nominalnie wzrosły w odniesieniu do roku poprzedniego, ale w ujęciu realnym pozostały prawie na ubiegłorocznym poziomie. Wzrost dochodów małopolskich jednostek samorządowych po raz pierwszy na przestrzeni lat 2005-2011 nie przekroczył przeciętnego dla jednostek samorządowych w kraju, ponadto obniżył się również ich udział w łącznych dochodach w Polsce. Korzystne okazały się zmiany w strukturze ogólnych dochodów. Zwiększenie w nich udziału dochodów własnych wskazuje bowiem na wzrost samodzielności samorządów w zarządzaniu środkami. Znacznie wolniej niż dochody w 2011 r. rosły wydatki ogółem. Nominalnie wyższe od ubiegłorocznych, realnie nie osiągnęły tego poziomu. Nie wpłynęło to jednak na ograniczenie rozpoczętych inwestycji, zwłaszcza w zakresie budowy i rozbudowy infrastruktury technicznej, stanowiącej podstawę aktywizacji terenu. Znaczącym impulsem prac inwestycyjnych były środki unijne, które w równie wysokim stopniu jak przed rokiem zasiliły budżety małopolskich samorządów. W porównaniu z 2010 r. nastąpiła zmiana największych beneficjentów środków unijnych. Blisko połowa wszystkich przekazanych środków trafiła do budżetów gmin, natomiast miasta na prawach powiatu dysponowały pulą środków ponad połowę mniejszą od uzyskanej przed rokiem. Zróżnicowane tempo wzrostu dochodów i wydatków znacząco wpłynęło na poziom wyniku finansowego. W budżetach jednostek samorządowych woj. małopolskiego za 2011 r. wykazano deficyt budżetowy, jednak wyraźnie zredukowany w odniesieniu do ubiegłorocznego i w mniejszej liczbie jednostek. Główne kierunki wydatkowania środków budżetowych klasyfikowanych według działów od lat pozostają niezmienione. W 2011 r. również najwięcej środków przeznaczono na działy: oświata i wychowanie, transport i łączność oraz pomoc społeczna. - 20 -
Dochody, wydatki i wynik finansowy jednostek samorządu terytorialnego WYNIKI BADAŃ - SYNTEZA 1. Dochody, wydatki i wynik finansowy jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego 1.1. Dochody W 2011 r. jednostki samorządu terytorialnego woj. małopolskiego wypracowały dochody ogółem w wysokości 14455 mln zł. Porównania do roku poprzedniego nie były już tak korzystne, jak to miało miejsce w 2010 r. Dochody okazały się nominalnie wyższe o 4,5%, jednak po uwzględnieniu rocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych realnie pozostały na poziomie ubiegłorocznym (wzrost o 0,2%). Dochody jednostek samorządowych woj. małopolskiego stanowiły 8,4% dochodów ogółem wszystkich jednostek samorządowych w Polsce (o 0,1 p.proc. mniej niż w 2010 r.) Dynamika dochodów ogółem okazała się najniższą na przestrzeni lat 2005-2011, również na tle kraju wynik ten wypadł niekorzystnie dla jednostek samorządowych woj. małopolskiego. W latach 2005-2010 ich dynamika dochodów znacznie przewyższała średnią w kraju zarówno w ujęciu nominalnym jak i realnym, natomiast w 2011 r. tendencja ta została zatrzymana, gdyż dochody rosły znacznie wolniej. Wykres 1. Dynamika dochodów ogółem jednostek samorządu terytorialnego oraz cen towarów i usług konsumpcyjnych (rok poprzedni=100) 116,0 114,0 112,0 110,0 108,0 106,0 104,0 102,0 100,0 114,5 114,2 113,7 112,5 112,9 112,3 110,3 109,5 108,5 108,6 107,9 105,1 105,2 104,5 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 lata Polska woj. małopolskie wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych Niezmienną od lat pozostała struktura dochodów według rodzajów jednostek samorządowych woj. małopolskiego. Nadal najwyższy udział przypadł budżetom gmin (48,3%) i zakresie odnotowano wzrost w stosunku do 2010 r. Dochody budżetów miast na prawach powiatu stanowiły 29,2% ogólnych dochodów, co oznaczało najniższy ich poziom od 2005 r. Dochody budżetów powiatów stanowiły 13,4% (przed rokiem 13,9%), a najniższy udział w dochodach ogółem przypadł na budżet województwa samorządowego - 9,1% wobec 7,8% w 2010 r. W 2011r. w strukturze dochodów jednostek samorządu terytorialnego w Polsce dochody gmin stanowiły 44,3%, miast na prawach powiatu 33,2%, powiatów 13,7% a województw 8,8%. - 21 -
Dochody, wydatki i wynik finansowy jednostek samorządu terytorialnego Wykres 2. Struktura dochodów ogółem jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzaju jednostek lata 2005 49,4 31,6 13,2 5,8 2006 49,0 31,5 12,7 6,8 2007 48,1 32,5 12,3 7,0 2008 47,3 31,9 12,8 8,0 2009 45,2 30,7 12,9 11,2 2010 47,7 30,6 13,9 7,8 2011 48,3 29,2 13,4 9,1 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 % gminy miasta na prawach powiatu powiaty województwo W 2011 r. (w porównaniu do roku poprzedniego) odnotowano zmiany w zakresie struktury dochodów według rodzajów, zwiększył się udział dochodów własnych, a obniżył udział środków transferowych, czyli dotacji i subwencji. Dochody własne w 2011 r. stanowiły 45,1% dochodów ogółem (przed rokiem 42,3%), dotacje 23,9% (o 2,0 p. proc. mniej niż w 2010 r.) a subwencja ogólna 31,0% wobec 31,8% w roku poprzednim. Wykres 3. Struktura dochodów ogółem jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego według rodzajów lata 2005 48,2 15,4 36,4 2006 44,9 20,8 34,3 2007 48,8 19,0 32,2 2008 50,1 17,6 32,3 2009 45,2 22,2 32,6 2010 42,3 25,9 31,8 2011 45,1 23,9 31,0 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 % dochody własne dotacje subwencje Na 1 mieszkańca woj. małopolskiego w 2011 r. z dochodów ogółem jednostek samorządu terytorialnego przypadało 4327 zł (o 174 zł więcej niż w 2010 r.), przy czym w gminach 2930 zł (o 151 zł więcej), w miastach na prawach powiatu 4412 zł (o 18 zł mniej), w powiatach 811 zł (o 3 zł więcej) i z budżetu województwa samorządowego 394 zł (o 70 zł więcej). - 22 -
Dochody, wydatki i wynik finansowy jednostek samorządu terytorialnego Na 1 mieszkańca kraju w 2011 r. z dochodów ogółem jednostek samorządu terytorialnego przypadało 4447 zł, przy czym z budżetów gmin 2926 zł, miast na prawach powiatu 4509 zł, powiatów 909 zł i z budżetów województw samorządowych 391 zł. W 2011 r. dochody własne małopolskich jednostek samorządowych wyniosły 6520 mln zł, i zwiększyły się o 11,3% w odniesieniu do 2010 r. Podobnie jak w latach poprzednich, pochodziły głównie z podatków: od osób fizycznych i prawnych (43,4%), z podatku od nieruchomości (16,8%) oraz dochodów z majątku (7,4%). Oznacza to, że w znacznej mierze zależą od wpływów podatku dochodowego, których wysokość z kolei jest uzależniona od cyklu koniunkturalnego. W 2011 r. do budżetów jednostek samorządowych woj. małopolskiego wpłynęło 2830 mln zł z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych PIT i prawnych CIT, co w odniesieniu do ub. roku oznaczało ich zwiększenie o 11,3%. Wyższe dochody z tego tytułu miały miejsce we wszystkich rodzajach jednostek samorządowych, ale najkorzystniejsza sytuacja miała miejsce w gminach. Wpływy z tytułu obu rodzajów podatku do ich budżetów wzrosły w najwyższym stopniu (o 13,7%), przy czym z podatku PIT o 13,3%, a z podatku CIT o 22,8%. Zwiększone wpływy podatku dochodowego znalazły również odbicie w strukturze dochodów własnych gmin, miast na prawach powiatu oraz powiatów. Jedynie w budżetach województw wzrost podatku w ujęciu wartościowym nie przełożył się na wyższy udział w dochodach własnych, z uwagi na silniejszy wpływ innych źródeł dochodów własnych. Tabl. 1. Wpływy podatku dochodowego CIT i PIT w dochodach własnych jednostek samorządowych woj. małopolskiego 2009 2010 2011 2009 2010 2011 w tys. zł w % dochodów własnych Podatek CIT... 450754,1 372404,7 427231,3 7,77 6,36 6,55 Podatek PIT... 2146557,8 2170844,7 2403221,3 37,02 37,05 36,86 Gminy Podatek CIT... 48049,7 40266,3 49440,8 20,6 1,63 1,81 Podatek PIT... 842730,3 874357,5 990575,7 36,10 35,49 36,20 Miasta na prawach powiatu Podatek CIT... 107805,8 81641,7 92151,5 4,24 3,26 3,41 Podatek PIT... 997876,1 982691,5 1060595,9 39,22 39,24 39,28 Powiaty Podatek CIT... 9995,1 8543,3 10297,6 2,11 1,59 1,86 Podatek PIT... 235239,2 242607,4 273529,1 49,61 45,20 49,28 Województwo Podatek CIT... 284903,5 241953,4 275341,4 63,94 68,18 52,16 Podatek PIT... 70712,2 71188,3 78520,6 15,87 20,06 14,88-23 -
Dochody, wydatki i wynik finansowy jednostek samorządu terytorialnego Znaczący udział w tworzeniu dochodów własnych jednostek samorządowych w 2011 r. stanowiły również wpływy z tytułu podatku od nieruchomości 1093 mln zł (16,8%) oraz dochody z majątku 481 mln zł (7,4%), z których blisko połowa pochodziła z opłat za najem i dzierżawę. Dodatkowo na uwagę zasługują środki wchodzące w skład dochodów własnych i określane jako pozostałe dochody, wśród których znajdują się środki pochodzące ze źródeł pozabudżetowych. W 2011 r. pozostałe dochody stanowiły 26,7% dochodów własnych ogółem jednostek samorządowych woj. małopolskiego (w 2010 r. - 25,3%), przy czym wchodzące w ich skład środki pozyskane z innych źródeł zwiększyły się blisko 3-krotnie, ze 135 mln zł w 2010 r. do 404 mln zł w 2011 r. Zwiększony udział dochodów własnych w dochodach ogółem w 2011 r. przełożył się również na wyższe niż przed rokiem ich wartości w przeliczeniu na 1 mieszkańca, co zostało stwierdzone we wszystkich typach jednostek samorządowych. Na 1 mieszkańca woj. małopolskiego z dochodów własnych ogółem jednostek samorządowych w 2011 r. przypadało 1951 zł (o 192 zł więcej niż przed rokiem), przy czym w gminach 1148 zł (o 110 zł więcej), w miastach na prawach powiatu 2823 zł (o 204 zł więcej), w powiatach 233 zł (o 7 zł więcej), a z budżetu województwa samorządowego 158 zł (o 51 zł więcej). Na tle kraju małopolskie jednostki samorządowe uzyskały słabsze wyniki, gdyż przeciętne dochody własne przypadające na 1 mieszkańca Polski były wyższe we wszystkich rodzajach jednostek samorządowych. W porównaniu do roku poprzedniego, zmniejszył się dystans dzielący je od średnich wartości w kraju. Na 1 mieszkańca Polski z dochodów własnych ogółem przypadało 2171 zł, przy czym z budżetów gmin 1331 zł, miast na prawach powiatu 2851 zł, powiatów 252 zł i z budżetów województw 173 zł. Dopełnienie budżetów jednostek samorządowych po stronie dochodów stanowiły transfery zewnętrzne w postaci dotacji i subwencji. W 2011 r. do budżetów jednostek samorządu terytorialnego woj. małopolskiego wpłynęło 3448 mln zł w postaci dotacji. Kwota dotacji okazała się niższa od ubiegłorocznej o blisko 131 mln zł, czyli o 3,7%, podczas gdy w kraju dotacje przekazane samorządom ogółem zwiększyły się o 6,2%. Niższe dotacje spowodowały obniżenie ich udziału w dochodach ogółem małopolskich jednostek samorządowych z 25,9% w 2010 r. do 23,9% w 2011 r. W porównaniu do roku poprzedniego nie zmieniła się struktura dotacji. Nadal 2/3 przypadło na dotacje celowe, a 1/3 na dotacje 200, 620. Zmienił się rozdział dotacji między poszczególnymi szczeblami jednostek, więcej środków niż przed rokiem trafiło do budżetów gmin z 47,0% do 51,2% w 2011 r. oraz do budżetu województwa samorządowego z 16,3% do 19,0%, a mniej do budżetów powiatów z 15,6% do 15,4% i do budżetów miast na prawach powiatu z 21,1% do 14,5% w 2011 r. Relatywnie głęboki spadek dotacji w budżetach miast na prawach powiatu (o 258 mln zł), spowodowały niższe dotacje z państwowych funduszy celowych i dotacje z kategorii 200, 620. Rok 2011 okazał się kolejnym, w którym wyraźnie obniżyło się tempo wzrostu subwencji. Do budżetów jednostek samorządowych woj. małopolskiego wpłynęło 4488 mln zł z tego tytułu, co w porównaniu do 2010 r. oznaczało wzrost o 2,1% i był to najniższy wzrost od 2006 r. Rozdział subwencji na budżety gmin, miast na prawach powiatów oraz powiatów pozostał na zbliżonym poziomie jak rok wcześniej, jedynie w budżecie województwa samorządowego subwencja okazała się niższa od ubiegłorocznej o 4,0%. - 24 -