1. Zakres nadzoru sanitarnego

X. Stan sanitarny zakładów żywności, żywienia i przedmiotów użytku 1. Zakres nadzoru sanitarnego W roku 2008 Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku obejmował nadzorem 899 obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku, w tym: 42 zakłady produkcji żywności, w tym: 2 wytwornie lodów, 24 automaty do lodów, 10 piekarni, 3 ciastkarnie, 1 przetwórnię owocowo-warzywną i grzybów, 1 wytwórnię wyrobów cukierniczych oraz 1 inną wytwórnię żywności, 422 obiektów obrotu żywnością, w tym: 361 sklepów spożywczych (w tym 9 super i hipermarkety), 29 kiosków spożywczych oraz 23 magazyny hurtowe, 11 środków transportu żywności, 318 zakładów żywienia zbiorowego otwarte, w tym m.in.: 235 zakładów małej gastronomii, 115 zakładów żywienia zbiorowego typu zamkniętego, w tym: 3 bufety przy zakładach pracy, 43 stołówki w domach wczasowych, 1 blok żywienia w szpitalu, 2 kuchnie niemowlęce, 2 bloki żywienia w domach opieki społecznej, 25 stołówek szkolnych, 20 stołówek na koloniach, półkoloniach i obozach, 16 stołówek w przedszkolach, 2 stołówki w domach dziecka i młodzieży oraz 1 stołówkę w zakładzie specjalnym i wychowawczym. W nadzorowanych zakładach przeprowadzono 1.408 kontroli i rekontroli. Wydano 68 decyzji nakazujących usunięcie stwierdzonych uchybień, w tym 5 decyzji przerwania działalności, a winnych zaniedbań ukarano 106 mandatami, na łączną kwotę 20.250 PLN. Stan sanitarny tych obiektów w latach 2001-2008 przedstawia Tabela 10.1. Na podstawie przedstawionych wyżej danych liczbowych można stwierdzić, że w latach 2001-2008 następowała systematyczna poprawa stanu sanitarnego zakładów produkcji i obrotu żywnością. Identycznie jak w 2007 r. nie odnotowano zakładów o złym stanie sanitarnym. Stan sanitarny nadzorowanych obiektów oceniany był przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgodnie z jednolitymi procedurami urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością uwzględniającymi przepisy w zakresie wymagań higienicznosanitarnych. Tabela 10.1. Odsetek obiektów żywności i żywienia o stanie sanitarnym niezgodnym z wymaganiami w latach 2001-2008 Lata Odsetek obiektów o złym stanie sanitarnym 2001 6,6 2002 7,7 2003 2,7 2004 1,7 2005 0 2006 0 2007 0 2008 0 Zgodnie z obowiązującym prawem żywnościowym obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa produkowanej i wprowadzanej do obrotu żywności spoczywa na przedsiębiorcach branży spożywczej. Przedsiębiorcy poddawani urzędowej kontroli powinni wykazać i udokumentować organom kontrolnym, że spełniają nałożone na nich obowiązki, a szczególnie w aspekcie: - prowadzenia własnej wewnętrznej kontroli w zakładzie pozwalającej na zapewnienie odpowiedniego nadzoru w zakresie bezpieczeństwa żywności, - zapewnienia identyfikowalności swoich wyrobów, - zapewnienia możliwości wycofania z rynku lub od konsumenta (z łańcucha dystrybucji) produktów nie spełniających wszystkich wymogów sanitarnych, lub co do których okazało się, że budzą one zastrzeżenia lub stanowią zagrożenie dla zdrowia konsumenta. Odsetek obiektów niespełniających wymagań sanitarnych w wybranych grupach obiektów w latach 2001-2008 przedstawia Ryc. 10.1. 95

20 18 16 14 19,4 12,2 magazyny hurtowe sklepy spożywcze kioski spożywcze zakłady małej gastronomii 12 10 8,2 10,3 10,0 8 6 4 2 0 4,0 5,0 3,0 6,2 4,0 0,8 3,3 1,3 0,8 2001 2002 2003 2004 2005-2008 Ryc. 10.1. Odsetek obiektów niezgodnych z wymaganiami w wybranych grupach obiektów w latach 2001-2008 Na podstawie szczegółowych danych przedstawionych w Tabeli 10.2, w której porównano stan sanitarny poszczególnych grup zakładów żywności, żywienia i przedmiotów użytku oraz środków transportu żywności w latach 2001-2008, odnotować należy poprawę we wszystkich grupach obiektów. W stosunku do 2007 r. nie nastąpiło pogorszenie stanu sanitarnego tych obiektów. Tabela 10.2. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku w latach 2001-2008 L.p. Rodzaj obiektów % obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku w latach 2001-2008 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1. wytwórnie lodów 33,3 33,3 33,3 33,3 - - - - 2. piekarnie 35,7 57,1 33,3 33,3 - - - - 3. ciastkarnie 33,3 16,7 25,0 25,0 - - - - 4. zakłady garmażeryjne 66,7 25,0 - - - - - - 5. sklepy spożywcze 8,2 12,2 4,0 1,3 - - - - 6. kioski spożywcze 10,3 5,0 - - - - - - 7. magazyny hurtowe 19,4 10,0 6,2 3,3 - - - - 8. zakłady żywienia zbiorowego otwarte 5,8 1,8 1,6 - - - - - 9. zakłady małej gastronomii 4,0 3,0 0,8 0,8 - - - - 10 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 1,7 3,5 1,3 2,4 - - - - OGÓŁEM - obiekty objęte nadzorem 6,6 7,7 2,7 1,7 W związku z wprowadzeniem jednolitych procedur urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, trudno jest też dokonywać porównania różnych obiektów z poprzednimi latami. W latach poprzednich wynikało, że najgorszy stan sanitarny utrzymywał się w tych samych grupach obiektów, a zauważalna była poprawa nastąpiła wśród następującej grupy obiektów, a mianowicie: sklepy spożywcze, magazyny hurtowe, zakłady żywienia zbiorowego otwartego i zakłady małej gastronomii. 96

W 2008 r. miernikiem takim, identycznie jak w latach 2005-2007, może być działalność represyjna, a mianowicie wydane decyzje administracyjne, w tym przerwania produkcji i unieruchomienia zakładu oraz liczba nałożonych mandatów w danej grupie obiektów (Tabela 10.3). Tabela 10.3. Działalność represyjna w grupie obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku w latach 2005-2008 działalność represyjna rok 2005 2006 2007 2008 rodzaj obiektów odsetek wydanych decyzji administracyjnych w danej grupie obiektów razem w tym przerwanie produkcji i unieruchomienie zakładu odsetek nałożono mandatów ogółem wytwórnie lodów --- --- --- piekarnie 25 16,7 10,4 ciastkarnie --- --- --- zakłady garmażeryjne --- --- --- sklepy spożywcze 3,0 0,8 32,8 kioski spożywcze --- --- 1,5 magazyny hurtowe 15 --- --- zakłady żywienia zbiorowego otwarte 1,6 --- 14,9 zakłady małej gastronomii 1,2 0,4 20,9 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 5,8 0,8 13,4 wytwórnie lodów --- --- --- piekarnie 8,3 --- 7,1 ciastkarnie --- --- --- zakłady garmażeryjne --- --- --- sklepy spożywcze 5,8 0,8 42,9 kioski spożywcze --- --- --- magazyny hurtowe 4,3 4,3 1,8 zakłady żywienia zbiorowego otwarte 1,6 --- 12,5 zakłady małej gastronomii 1,8 1,4 23,2 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 14,7 0,9 8,9 wytwórnie lodów --- --- --- piekarnie 10,0 2,0 4,6 ciastkarnie 2,0 --- --- zakłady garmażeryjne --- --- --- sklepy spożywcze 58,0 --- 47,1 kioski spożywcze --- --- --- magazyny hurtowe 6,0 --- 2,3 zakłady żywienia zbiorowego otwarte 8,0 --- 35,6 zakłady małej gastronomii 4,0 --- 26,4 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 16,0 --- 9.2 wytwórnie lodów --- --- --- piekarnie 10,3 --- 8,5 ciastkarnie --- --- --- zakłady garmażeryjne --- --- --- sklepy spożywcze 58,8 2,9 41,5 kioski spożywcze --- --- --- magazyny hurtowe 1,5 --- 1,9 zakłady żywienia zbiorowego otwarte 14,7 2,9 33,0 zakłady małej gastronomii 8,8 2,9 23,6 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 11,8 --- 11,3 97

Przyjmując, że większość wydawanych decyzji administracyjnych w poszczególnych grupach obiektów dot. ich stanu technicznego lub braku odpowiednich procedur kontroli wewnętrznej w zakładzie to w grupie obiektów sklepy spożywcze odsetek wydanych decyzji był największy (58,8%), w grupie tej odnotowano 2,9% przerwań produkcji lub unieruchomień zakładów. Następną grupę stanowią zakłady żywienia zbiorowego otwartego (14,7% odsetek decyzji), zakłady żywienia zamkniętego (11,8%) i piekarnie (10,3%). Pozostałe grupy to: zakłady małej gastronomii (8,8% odsetek) i magazyny hurtowe (1,5% odsetek). Łączna liczba wydanych decyzji administracyjnych w 2008 r. wyniosła 68, w tym 5 unieruchomień/ przerwań całego lub części zakładu oraz 7 zakazów wprowadzania produktu do obrotu. Przyjmując, ze większość nakładanych mandatów w poszczególnych grupach obiektów dot. głównie ich bieżącego stanu sanitarnego to niezadowalający stan stwierdzano w sklepach spożywczychok.41,5% mandatów do ogólnej ich liczby 106. Następną grupę o najwyższej liczbie mandatów nałożonych stanowią zakłady żywienia otwartego (33,0%), zakłady małej gastronomii (23,6%), zakłady żywienia zbiorowego zamknięte (11,3%), piekarnie (8,5%) i magazyny hurtowe 1,9%). Natomiast w grupie obiektów: wytwórnie lodów, ciastkarnie i kioski spożywcze nie nakładano grzywien w formie mandatu karnego. W porównaniu do 2007 r. można stwierdzić, że w 2008 r. stan techniczny i sanitarny piekarni nie uległ zmianie. W zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego wydano 8 decyzji administracyjnych (11,8% decyzji w danej grupie). Nałożono 11,3% mandatów do ogólnej ich liczby (106) za brak czystości i porządku bieżącego. Do najlepszych pod względem sanitarnym należy zaliczyć automaty do lodów. Nałożono tylko 3 mandat karne. Jednakże, biorąc pod uwagę ogólną liczbę oraz różnorodność obiektów, które są nadzorowane przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku wymienione obiekty nie mają istotnego znaczenia w ogólnej statystyce oceny stanu sanitarnego powiatu w zakresie higieny żywności, żywienia i przedmiotów użytku. 2. Najczęściej stwierdzane uchybienia W przypadku obiektów zaliczanych do tych grup, w których stan sanitarny budzi najwięcej zastrzeżeńnajczęściej występującymi uchybieniami są: 1) piekarnie- na 10 skontrolowanych wydano 10,3% decyzji w danej grupie obiektów, nałożone 7 decyzji dot. poprawy stanu techniczno-sanitarnego oraz nałożono 9 mandatów karnych karne za niewłaściwy stan czystości pomieszczeń. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w piekarniach to: nieprawidłowe przechowywanie środków spożywczych, zły stan techniczny pomieszczeń i sprzętu produkcyjnego. Ogółem pobrano z piekarni 11 próbek do badan mikrobiologicznych, wśród próbek nie było próbek kwestionowanych. 2) sklepy spożywcze- na 340 skontrolowanych wydano 58,8% decyzji w danej grupie obiektów (40 decyzji), w tym ok.2,9% decyzji dot. unieruchomienia/ przerwania działalności i 5,9% dot. zakazu wprowadzania produktu do obrotu oraz nałożono 44 mandaty karne (ok.41,5% ogólnej liczby mandatów). Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to: niewłaściwy stan techniczno- sanitarny pomieszczeń i sprzętu, nieprawidłowe przechowywanie środków spożywczych nietrwałych mikrobiologiczne, brak przestrzeganych na bieżąco zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP) i produkcyjnej (GMP), oferowanie do sprzedaży przeterminowanych środków spożywczych, Pobrano do badań 126 próbek. 3) magazyny hurtowe- na 20 skontrolowanych wydano ok. 1,5% decyzji administracyjnych (1 decyzja), w tym 1 decyzję o zakazie wprowadzania produkty do obrotu oraz nałożono 2 mandaty karne za nieprawidłowe przechowywanie środków spożywczych. Pobrano do badań 16 próbek żywności, z czego żadnej nie kwestionowano. 4) zakłady żywienia zbiorowego otwarte- na 297 skontrolowanych wydano w danej grupie ok. 14,7% decyzji administracyjnych (10 decyzji), w tym 2 decyzje o unieruchomieniu/ przerwaniu działalności i 1 decyzję o zakazie wprowadzania produktu do obrotu oraz nałożono 35 mandatów karnych (ok.33,0% ogólnej liczby mandatów) za nieprzestrzeganie należytego stanu czystości i porządku bieżącego. Pobrano do badań 2 próbki żywności do badań laboratoryjnych; próbki nie zostały zakwestionowane. 5) zakłady małej gastronomii- na 217 skontrolowanych wydano ok. 8,8% decyzji administracyjnych w danej grupie (6 decyzji), w tym 2 decyzje o przerwaniu działalności i 1 decyzję o zakazie wprowadzania potraw do obrotu oraz nałożono 25 mandatów karnych (ok. 23,6% ogólnej liczby mandatów). Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to: brak czystości i porządku bieżącego, nieprawidłowe przechowywanie środków spożywczych, brak zaświadczeń do celów sanitarno- epidemiologicznych personelu. 98

6) zakłady żywienia zbiorowego zamknięte- na 112 skontrolowanych wydano ok. 11,8% decyzji administracyjnych w danej grupie (8 decyzji) oraz nałożono 12 mandatów karnych za niewłaściwy stan czystości i porządku bieżącego oraz za nieprawidłowe odkładanie próbek kontrolnych posiłków (ok. 11,3% ogólnej liczby mandatów). 3. Ogólna ocena obiektów żywności i żywienia Stan sanitarno-higieniczny obiektów żywności i żywienia nadzorowanych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku jest bardzo zróżnicowany. Działają zarówno obiekty stare (zwłaszcza w miastach o zwartej zabudowie), jak i nowoczesne, obiekty małe (sklepy w rejonach wiejskich) oraz bardzo duże (typu supermarkety). Stan sanitarny i techniczny obiektów żywności i żywienia poprawia się m.in. dzięki systematycznym i konsekwentnym kontrolom prowadzonym przez tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Niektóre zakłady, szczególnie małe, mieszczące się w budynkach mieszkalnych w zwartych zabudowach miast lub w domach jednorodzinnych na wsi, pozbawione są możliwości rozbudowy i modernizacji (niezbędnej z uwagi na konieczność wdrażania systemów GMP/GHP/HACCP), głownie z powodu trudności ekonomicznych właścicieli oraz dekapitalizacji infrastruktury. W wielu zakładach stan sanitarny ulega systematycznej poprawie, dzięki coraz większej świadomości przedsiębiorców w zakresie obowiązujących wymagań oraz wdrażaniu i stosowaniu zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP), a także wprowadzaniu systemu HACCP. W skali całego powiatu zasady GHP/GMP w 2008 r. wdrożyło 858 zakładów, co stanowi 95,4 % nadzorowanych obiektów żywności i żywienia. 4. Stan sanitarny środków transportu żywności W 2008 r. identycznie jak w 2007 r. środki transportu żywności zostały włączone do danego podmiotu gospodarczego jako element składowy jego obiektów. Skontrolowane środki transportu w większości spełniały warunki do przewozu żywności. Zakłady produkcji żywności posiadają własne środki transportu dostosowane do przewozu produkowanych wyrobów. Własne środki transportu posiadają także hurtownie spożywcze. Takie obiekty jak piekarnie, ciastkarnie, przetwórnie owocowo- warzywne, hurtownie nabiałowe i mięsno-wędliniarskie dostarczają do placówek detalicznych artykuły spożywcze własnymi środkami transportu. Niektóre zakłady korzystają z usług specjalistycznych firm transportowych. Ilości wydanych decyzji administracyjnych na te środki transportu i nałożone mandaty karne ujmowane są wspólnie przy tego typu obiektach. W 2008 roku przeprowadzono kontrole 11 środków transportu żywności. W 1 przypadku nałożono mandat karny za stwierdzane uchybienia sanitarne w środkach transportu żywności, a mianowicie za nie zachowanie odpowiedniej segregacji przewożonych środków spożywczych. 5. Jakość zdrowotna środków spożywczych W porównaniu do roku 2007 jakość zdrowotna środków spożywczych produkcji krajowej uległa nieznacznemu polepszeniu (Ryc.10.1), gdy jeszcze w latach poprzednich obserwowano inną tendencję. Już w 2005 r. wprowadzono pewne zmiany w planie poboru próbek z powiatu lęborskiego uwzględniając jego specyfikę. Zestawienie tych danych z danymi epidemiologicznymi w zakresie zachorowań i zapadalności na choroby zakaźne wyraźnie wskazywał na zauważalny wzrost skuteczności nadzoru nad tego typu środkami spożywczymi. Zgodnie z Tabelą 1.1- rozdziału I opracowania- w powiecie lęborskim zauważalny był spadek zachorowań na zatrucia pokarmowe ogółem z 97 w 2006 r., 140 w 2007 r. oraz 14 w 2008 r. W roku 2008 obserwowano niewielki spadek liczby bakteryjnych zatruć i zakażeń pokarmowych. Wśród przyczyn zatruć pokarmowych nadal najczęstszą jest zatrucie pokarmowe wywołane pałeczkami jelitowymi Salmonella. Zwiększył się natomiast udział zatruć pokarmowych, w przypadku których jako czynnik etiologiczny zidentyfikowano jako nieżyt jelitowy wywołany rotawirusami. Świadczy to o poprawiającej się diagnostyce laboratoryjnej zakażeń i zatruć pokarmowych pozwalającej na ustalenie czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za wystąpienie zakażenia/zatrucia pokarmowego.; W 2008 r. badania próbek żywności w laboratoriach zintegrowanych woj. pomorskiego nakierowana była główne, identycznie jak w latach poprzednich, na badanie produktów produkcji krajowej. Poniższe zestawienie przedstawia sytuację w odniesieniu do środków spożywczych krajowych i importowanych: 99

Tabela 10.4. Jakość zbadanych środków spożywczych krajowych i importowanych z terenu powiatu lęborskiego w latach 2000-2008. środki spożywcze krajowe środki spożywcze importowane/ UE rok próbki zbadane próbki zakwestionowane % próbki zbadane próbki zakwestionowane % 2000 989 7,8 - - 2001 473 19,7 12-2002 275 24,4 8-2003 202 11,9 - - 2004 393 0,7 24-2005 299 4,0 - - 2006 197 - - - 2007 207 1,4 - - 2008 164 0,6 - - W 2008 r. Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Lęborku pobrała do badań ogółem 164 próbki środków spożywczych, z których 1 próbka została zdyskwalifikowana pod względem jakości zdrowotnej ( w 2007 r. pobrano 207-3 próbki zdyskwalifikowano, a w 2006 r. nie dyskwalifikowano). Zakwestionowana pod względem mikrobiologicznym 1 próbka pochodziła z grupy mleko i przetwory mleczne ( natomiast w 2007 r. zdyskwalifikowano 3 próby w tym 2 pod względem mikrobiologicznym w grupie mleko i przetwory mleczne oraz 1 próbkę pod względem organoleptycznym z grupy wyrobów garmażeryjnych i kulinarnych). Tabela 10.5. Odsetek dyskwalifikowanych próbek środków spożywczych z powiatu lęborskiego w latach 2002-2008 w poszczególnych grupach żywnościowych produkty 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 lody 8,8 5,0 - - - - - ciastka z kremem 3,5 1,9 6,4 1,3 - - - wyroby garmażeryjne 1,4 1,0 - - - 0,5 przetwory mleczne (bez masła i lodów) mięso i przetwory mięsne (bez konserw) ryby i przetwory rybne (bez konserw) mleko spożywcze (płynne) - - - - - 1,0 0,6 0,4 - - - - - - 0,7 - - - 0,7 - - - masło 0,7 - - - napoje bezalkoholowe - - Należy zwrócić uwagę na fakt, widocznej w asortymencie niektórych produktów poprawy (lodów, wyrobów garmażeryjnych, mięsa i przetworów mięsnych), gdy jeszcze ww. produkty należały do 2003 r. do najbardziej zanieczyszczonych mikrobiologicznie- na podstawie danych epidemiologicznych. Jakość zdrowotna ciastek z kremem stanowiła jeszcze do 2005 r. istotny problem z uwagi na to, że były one często przyczyną zatruć pokarmowych. W 2005 r. zakwestionowano 2 próby mleka płynnego (0,7% do ogółu prób kwestionowanych mikrobiologicznie). W 2006 r. nie zakwestionowano prób mleka płynnego spożywczego (polepszenie w stosunku do 2005 r.). W 2007 r. zakwestionowano 2 próbki z grupy mleka i jego przetworów, gdy jeszcze w latach poprzednich nie kwestionowano tego rodzaju produktów. Natomiast w 2008 r. zakwestionowano pod względem mikrobiologicznym 1 próbę z grup mleko i przetwory mleczne. Szczegółowe dane o jakości zdrowotnej mleka i jego przetworów zawiera Tabela 10.5. W 2008 r. jakość zdrowotna mięsa i przetworów mięsnych nie budziła zastrzeżenia pod względem mikrobiologicznym, identycznie jak w latach 2003-2007. 100

45 40 38,1% % dyskwalifikowanych próbek żywności i próbek sanitarnych 35 28,2% 28,7% 27,1% 30 27,9% 31,0% 21,4% 25 20 20,6% 22,4 18,4% 17,3% 16,5% 17,8% 17,7% 16,8% 15,8% 15 13,7% 15,0% 13,6% 9,0% 11,9% 10 12,9% 2,3% 6,4% 3,9% 6,2% 1,4% 5 4,1% 7,6% 3,0% 0,3% 0,6 0 0 0 0 0 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 W porównaniu do roku próby 2006, żywności jak również do lat wcześniejszych, próby sanitarne w 2007 r. uległa dalszej lata poprawie jakość zdrowotna środków spożywczych produkowanych i wprowadzanych do obrotu w kraju. Do 2006 r. pod pojęciem importowane mieściły się środki spożywcze produkcji innej niż krajowa. Natomiast od roku 2007 z produktów importowanych wyodrębniono żywność pochodzącą z Unii Europejskiej. Ryc.10.2. Ilości dyskwalifikowanych próbek żywności i próbek sanitarnych w latach 1990-2008 przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną Sytuację w odniesieniu do środków spożywczych w latach 2001-2007 przedstawia Tabela 10.3. w Lęborku Jakość zdrowotna środków spożywczych stwierdzona w 2008 r. uległa polepszeniu w porównaniu do lat ubiegłych- do okresu przed 2004 r. (Ryc.10.2). W 2004 r. kwestionowano 1,3% prób badanych mikrobiologicznie oraz 0% prób badanych chemicznie (w 2003 r. odpowiednio 1,1% i 5,0%). W 2005 r. poziom kwestionowanych prób ukształtował się na poziomie 1999 r. i wyniósł ok.3,9%, a w 2006 r. nie zakwestionowano żadnej badanej próby. W 2008 r. zakwestionowano tylko 0,6% badanych prób. Od 2004 r. zgodnie z art.5 ust.2 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (J.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz.265) oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej żywności i przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji (Dz.U. Nr 120, poz.1259), w oparciu o wytyczne Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Gdańsku do planów zamierzeń stacji sanitarno- epidemiologicznych na 2004 r. zaprzestano pobierania wymazów sanitarnych do badań. 5. 1. Znakowanie środków spożywczych Próbki pobierane do badań laboratoryjnych oceniane są m.in. w kierunku zgodności znakowania z obowiązującymi przepisami. W 2008 r. na 164 ocenionych nie zakwestionowani żadnej próby. Znakowanie środków spożywczych było identyczne jak w 2007 r.- nie uległo pogorszeniu, gdyż nie zakwestionowano żadnych z prób w kierunku ich znakowania. Świadczy to o skutecznym nadzorze bieżącym nad przestrzeganiem przepisów prawnych zawartych w rozporządzeniu dotyczącym znakowania środków spożywczych (jeszcze w 2003 r. kwestionowano 1,1% zbadanych próbek). 5.2. System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach RASFF Informacje o produktach, które nie spełniają wymagań przepisów prawnych i stanowią równocześnie potencjalne zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów są przesyłane w ramach Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach RASFF. W roku 2008 do Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologiczne wpłynęło 25 powiadomień o niebezpiecznych produktach żywnościowych i paszach, w tym wszystkie powiadomienia dotyczyły niezgodności wykrytych podczas kontroli urzędowej, m.in: suplementu diety, owoców figi, czekoladek z orzecha, oliwy Apetto, misek z melaniny do sałatek, puszek rybnych szprota podwędzanego, pasztetu firmy Profi itd. 101

Do najczęściej występujących rodzajów zagrożeń zgłoszonych do systemu RASFF w 2008 roku należały chemiczne zanieczyszczenia żywności. Na podstawie przekazanej każdorazowo oceny ryzyka dokonywanej każdorazowo Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku podejmował działania zapewniające wyeliminowanie zagrożenia. Zakwestionowane produkty były wycofywane z rynku zgodnie z ustawowymi kompetencjami i podejmowano również działania zaradcze, stosownie do stanu faktycznego. 6. Jakość zdrowotna przedmiotów użytku Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością oraz kosmetykami obejmuje zarówno sanitarno-higieniczne warunki produkcji jak i bezpieczeństwo zdrowotne tych materiałów i wyrobów, a zwłaszcza kosmetyków w obrocie. W powiecie lęborskim istnieje Fabryka Opakowań Blaszanych w Łebieniu, należąca do Asko Vogel & Noot Sp. z o.o. 84-110 Krokowa, Krotoszyno, ul. Budowlana 6. Obiekt nadzorowany jest przez Oddział Higieny Pracy tut. Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej. Na terenie działania Stacji istnieje też 1 zakład farmaceutyczno- kosmetyczny Profarm w Lęborku, ul. Słupska 18 produkujący głównie farmaceutyki, a produkcja kosmetyków jest jedynie w systemie kampanijnym (okresowo, naprzemiennie po zakończeniu produkcji leków). Zakład ten posiada opracowane i wdrożone zasady dobrej praktyki produkcyjnej kosmetyków. W 2008 r. kontrolowano miejsca sprzedaży detalicznej przedmiotów użytku. W roku sprawozdawczym skontrolowano 13 sklepów sprzedaży kosmetyków. Przeprowadzono w nich 14 kontroli związanych z napływającymi powiadomieniami w ramach systemu RAPEX. W tej grupie zakładów pobrano do badań 2 próbki kosmetyków, w kierunku zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Żadna z pobranych próbek nie była kwestionowana. W roku sprawozdawczym nie prowadzono kontroli z innymi Oddziałami w zakładach kosmetycznych i fryzjerskich. Oddział Higieny Komunalnej współpracował z Oddziałem Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku w związku z powiadomieniami systemu RAPEX, sprawdzając kosmetyki w tego typu zakładach. W 2008 r. nie stwierdzono obiektów złych pod względem sanitarno- technicznym, identycznie jak w latach poprzednich (tylko w 2003 r. stwierdzono nieprawidłowości w 1 obiekcie). Badania laboratoryjne próbek przedmiotów użytku przeprowadza Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Gdańsku. Na terenie działania tut. Stacji nie ma zakładów przedmiotów użytku z tworzyw sztucznych, mających kontakt z żywnością oraz wykorzystywanych do produkcji zabawek dla niemowląt i dzieci do lat 3. 6.1. System Wczesnego Ostrzegania o Produktach Niebezpiecznych (RAPEX), Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością oraz kosmetykami obejmuje zarówno sanitarno- higieniczne warunki produkcji, jak i bezpieczeństwo zdrowotne tych produktów. W ramach unijnego Systemu Wczesnego Ostrzegania o Produktach Niebezpiecznych (RAPEX), w roku 2008 tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej otrzymał 14 powiadomień dotyczących kosmetyków uznanych za stwarzające zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów. Po przeprowadzeniu stosownego postępowania wyjaśniającego w stosunku do ww. powiadomień stwierdzono, że kosmetyki te nie znalazły się w obrocie na rynku powiatowym. 7. Ocena sposobu żywienia Żywienie zbiorowe zamknięte, jest szczególnie ważnym elementem podstawowej formy wyżywienia dla określonych środowisk (pacjentów szpitali, dzieci w szkołach i przedszkolach, wychowanków domów dziecka, pensjonariuszy domów dla ludzi starszych, itp.). Warunki produkcji i obrotu żywnością regulują obowiązujące przepisy prawa żywnościowego. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku nadzoruje warunki higieniczno-sanitarne w obiektach produkcji i obrotu żywnością, w tym m.in. w zakładach żywienia zbiorowego. Zasady racjonalnego żywienia oraz zalecane racje pokarmowe dla rożnych grup ludności opracowują zgodnie z kompetencjami i aktualnym stanem wiedzy oraz publikują, jednostki badawczorozwojowe podległe i nadzorowane przez Ministra Zdrowia, w tym głównie Instytut Żywności i Żywienia. Przy planowaniu i realizacji żywienia zbiorowego korzystne jest posługiwanie się modelowymi racjami pokarmowymi, w których podane są ilości poszczególnych grup produktów spożywczych. Obecnie mają one formę zaleceń oraz spełniają rolę edukacyjną w praktycznej realizacji tego rodzaju żywienia. Z uwagi na fakt, że nie istnieją przepisy prawne narzucające obowiązkowe normy żywieniowe, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku nie ma podstaw prawnych do egzekwowania prawidłowego żywienia w zakładach żywienia zbiorowego typu zamkniętego, w tym m.in. w szpitalach, do- 102

mach dziecka, domach opieki społecznej itp. Oceny sposobu żywienia dokonywane przez przedstawicieli tut. Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w nadzorowanych obiektach, w tym informacje o stwierdzonych nieprawidłowościach, przesyłane są w formie pism intencyjnych do przedsiębiorców prowadzących żywienie (odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności i jakość żywienia) oraz do wiadomości jednostkom nadrzędnym lub dyrektorom jednostek organizacyjnych. W 2008 r. oceniono sposób żywienia w 2 zakładach żywienia zbiorowego- w 2 stołówkach w domach dziecka i młodzieży stwierdzając takie nieprawidłowości, jak niewłaściwe zawartości żelaza i witaminy C w próbach badanych. Najczęściej stwierdzonymi uchybieniami w zakresie sporządzania jadłospisów były: małe urozmaicenie posiłków, brak dodatków owocowo-warzywnych, szczególnie w posiłkach śniadaniowych i kolacjach, W przyrządzanych posiłkach występowały niedobory w istotnych składnikach pokarmowych tj. żelaza i witaminy C. 8. Podsumowanie Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku w roku 2008 poprawił się w stosunku do roku 2007, a także lat wcześniejszych. W grupie tych obiektów są te, które produkują środki spożywcze, jak również te, które wprowadzają je do obrotu. Systematycznie poprawia się jakość zdrowotna środków spożywczych, np. mięsa i jego przetworów, pieczywa, w tym cukierniczego suchego oraz ciastek z kremem. W celu zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności w ramach urzędowej kontroli żywności w dalszym ciągu będzie kontynuowany nadzór sanitarny w kierunku oceny spełnienia wymagań obowiązujących przepisów prawnych dotyczących: a) stanu sanitarno- technicznego i porządkowego otoczenia zakładu, pomieszczeń produkcyjnych, magazynowych i socjalnych, maszyn, urządzeń, linii produkcyjnych, środków transportu, b) sposobu przyjęcia surowców, półfabrykatów, produktów gotowych, c) warunków przechowywania surowców, substancji dodatkowych dozwolonych, substancji pomagających w przetwarzaniu i innych składników żywności, półproduktów, d) jakości zdrowotnej surowców, dozwolonych substancji dodatkowych, substancji wzbogacających i innych składników żywności, półproduktów i wyrobów gotowych oraz używanej wody, e) procesów stosowanych w produkcji lub przetwarzaniu żywności, f) prawidłowości i skuteczności przeprowadzanych procesów mycia i dezynfekcji maszyn, urządzeń, sprzętu i rąk personelu, g) środków czystości i konserwacji urządzeń, a także środków ochrony przed szkodnikami. 103