Poprawa bezpieczeństwa rynku kredytów mieszkaniowych w aspekcie polityki nadzorczej

Poprawa bezpieczeństwa rynku kredytów mieszkaniowych w aspekcie polityki nadzorczej Wojciech Kwaśniak Wiceprzewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego 1

Wybrane ryzyka związane z kredytami mieszkaniowymi (1) Portfel kredytów mieszkaniowych ma krótką historię i nie wykazuje oznak dojrzałości -cechą kredytów mieszkaniowych jest materializacja ryzyka po dłuższym okresie (ponadto brak kompletnych danych o kredytobiorcach, którzy obsługują kredyty mieszkaniowe w drodze zaciągania innych zobowiązań) Wysoki udział kredytów walutowych ryzyko na poziomie banków (ryzyko kredytowe, wymogi kapitałowe, ryzyko płynności, kwestia postrzegania przez analityków i agencje ratingowe) ryzyko na poziomie klientów ryzyko na poziomie gospodarki (ograniczenie oddziaływania polityki pieniężnej, negatywne postrzeganie przez analityków i agencje ratingowe) Bardzo wysoki poziom LTV i bardzo długi okres kredytowania ryzyko na poziomie banków (kwestia ewentualnej restrukturyzacji lub realizacji zabezpieczeń) ryzyko na poziomie klientów ( przekredytowanie ) ryzyko na poziomie gospodarki (skokowy wzrost cen nieruchomości, ograniczenie dostępności mieszkań dla przeciętnych gospodarstw domowych) Nadmierna koncentracja produktowa w niektórych bankach Niezadowalająca struktura źródeł finansowania akcji kredytowej - w większości banków brak stabilnych długoterminowych źródeł finansowania akcji kredytowej 2

Wybrane ryzyka związane z kredytami mieszkaniowymi (2) Ryzyko związane z kredytami w ramach programu RnS ryzyko związane ze skokowym wzrostem rat spłaty po zakończeniu okresu dopłat (oczekiwany wzrost płac w znacznym stopniu zostanie zrównoważony przez wzrost kosztów utrzymania) Jakość wyceny nieruchomości, jakość baz danych o rynku nieruchomości, jakość baz danych o sytuacji finansowej klientów Niezweryfikowana praktycznie skuteczność ubezpieczeń spłat kredytów (silna koncentracja podmiotowa) Relatywnie niska płynność na rynku nieruchomości - kwestia możliwości realizacji zabezpieczeń na większą skalę, jak też wpływu ewentualnej podaży ze strony banków na ceny na rynku. Silna cykliczność rynku nieruchomości, silna koncentracja geograficzna (bardzo płytkie rynki lokalne z silną dominacją Warszawy) Brak w Polsce doświadczeń w zakresie funkcjonowania kredytów hipotecznych na tak dużą skalę i brak doświadczeń w rozwiązywaniu ewentualnych sytuacji kryzysowych (w tym ryzyko związane z możliwością skutecznej egzekucji komorniczej oraz kwestie ewentualnych nacisków społecznych) Zbyt szybki rozwój kredytów mieszkaniowych prowadzi do zaburzeń równowagi makroekonomicznej (m.in. zalanie rynku tanim i łatwo dostępnym kredytem doprowadziło do skokowego wzrostu cen na rynku nieruchomości i doprowadziło do ograniczenia dostępności mieszkań dla przeciętnych gospodarstw domowych) 3

Większość portfela kredytów mieszkaniowych ma bardzo krótką historię i została udzielona w okresie korzystnej koniunktury gospodarczej oraz relatywnie niskich stóp procentowych Największe ryzyko związane jest z kredytami z lat 2006-2008, które były udzielone w szczycie gorączki na rynku nieruchomości, a jednocześnie zostały udzielone na wyjątkowo liberalnych zasadach (m.in. bardzo wysokie ceny nieruchomości, bardzo wysokie LTV, bardzo duży udział kredytów w CHF, zaniżanie kosztów utrzymania i brak pełnej weryfikacji zdolności kredytowej). Obecny okres rekordowo niskich stóp najprawdopodobniej stanowi pewien fenomen, wynikający z działań banków centralnych zmierzających do przezwyciężenia kryzysu finansowego, a nie trwałe zjawisko. Oczekiwany w przyszłości wzrost stóp procentowych (zwłaszcza CHF) najprawdopodobniej wpłynie na pogorszenie jakości portfela kredytów. 4

Coraz wyraźniej uwidacznia się ryzyko kredytowe związane z kredytami mieszkaniowymi Cechą kredytów mieszkaniowych jest materializacja ryzyka po dłuższym okresie. W okresie styczeń-wrzesień br. zaobserwowano wyraźne pogorszenie jakości portfela kredytów mieszkaniowych: wartość kredytów ze stwierdzoną utratą wartości zwiększyła się o 2,0 mld zł (z tego w III kwartale o 1,0 mld zł) z 4,9 mld zł na koniec ub.r. do 6,9 mld zł na koniec września br., a udział tych kredytów wzrósł z 1,8% do 2,2% odpisy z tytułu kredytów mieszkaniowych wzrosły do 0,9 mld zł (z 0,6 mld zł w analogicznym okresie ub.r.) analiza opóźnień w spłacie wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo dalszego pogorszenia jakości portfela tych kredytów w przyszłych okresach. Na koniec września br. wartość kredytów opóźnionych w spłacie powyżej 30 dni wynosiła 8,6 mld zł (wobec 5,7 mld zł na koniec ub.r.) i stanowiła 4,5% całego portfela. Jednocześnie wzrosła wartość kredytów o opóźnieniu w spłacie do 30 dni (z 9,8 mld zł na koniec ub.r. do 13,9 mld zł). W kontekście jakości portfela kredytów mieszkaniowych trzeba mieć na uwadze brak kompletnych danych o liczbie klientów, którzy obsługują swoje zobowiązania z tytułu kredytów w drodze zaciągania innych zobowiązań lub zaprzestania ich obsługi (np. czynszu). 5

Wysoki udział kredytów walutowych w portfelach banków generuje cały szereg ryzyk dla banków, klientów i gospodarki Źródło: ZBP Przyczyny rozwoju kredytów w walutach obcych w minionej dekadzie: dysparytet stóp procentowych, aprecjacja złotego (od 2004 do połowy 2008; nazbyt optymistyczne analizy dotyczące perspektyw złotego), boom na rynku nieruchomości (skokowy wzrost cen spowodował konieczność uzyskania wyższego kredytu, a to umożliwiał kredyt walutowy dzięki niższemu oprocentowaniu), presja konkurencji, szeroki dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania. Zahamowanie rozwoju nastąpiło na skutek eskalacji kryzysu finansowego i działań nadzoru bankowego. Jednak nadal trudno nazwać kredyty walutowe produktem niszowym (około 20%-25% w sprzedaży nowych kredytów). Trzeba jednak dodać, że obecnie rynek walutowych kredytów mieszkaniowych rozwijany jest głównie przez mniejsze podmioty, podczas gdy duże banki (z wyjątkami), dokonały zasadniczej zmiany polityki kredytowej i w ostatnich okresach koncentrują się na rozwoju akcji kredytowej w złotych. Wysoki udział kredytów walutowych generuje cały szereg ryzyk (zarówno dla klientów, jak i banków) związanych m.in. ze zmianami kursów walutowych i stóp procentowych oraz źródłami finansowania akcji kredytowej. 6

Mit wyższej jakości kredytów walutowych Analizy nadzoru bankowego przeczą tezie o wyższej jakości portfela kredytów walutowych. Jakość obu portfeli jest zbliżona, a wysoki statystycznie udział kredytów zagrożonych w portfelu kredytów złotowych wynika z przewalutowania zagrożonych kredytów walutowych na złote oraz wyższej przedterminowej spłacalności kredytów złotowych: do końca 2010 r. banki przewalutowały na złote 6,5 tys. kredytów o łącznej wartości 1 143 mln zł, z tego 3,6 tys. kredytów o łącznej wartości 811 mln zł stanowiły kredyty ze stwierdzoną utratą wartości. Jednocześnie banki dokonały zamiany ze złotych na waluty 10,4 tys. kredytów o łącznej wartości 2 758 mln zł, z tego zaledwie kilkanaście kredytów o łącznej wartości 11 mln zł stanowiły kredyty ze stwierdzoną utratą wartości. Uwzględniając te dane można szacować, że na koniec ub.r. faktyczny udział kredytów zagrożonych w portfelu kredytów złotowych wynosił około 2,0% (zamiast 2,8%), a w portfelu kredytów walutowych około 1,8% (zamiast 1,3%). na podstawie danych BIK można stwierdzić, że kredyty złotowe są zdecydowanie częściej spłacane przedterminowo niż kredyty walutowe (np. spośród kredytów złotowych udzielonych w 2005 r. spłaconych zostało już blisko 50%, w przypadku kredytów walutowych niespełna 25%; trzeba jednak mieć na uwadze, że część spłat zapewne wynika z zamiany kredytu na kredyt w innym banku). W konsekwencji zjawisko to wpływa pośrednio na wykorzystywanie obniżenie jakości całości portfela lub części -kredytów dozwolone złotowych jedynie w celach pozostałych niekomercyjnych, do spłaty. nieodpłatnie, za zgodą UKNF, pod warunkiem podania informacji 7

Finansowanie w walutach nadal jest znaczące Bardzo wysoki udział kredytów o LTV > 80% Bardzo wysoki udział kredytów > 25 lat Źródło: ZBP Za zjawiska niekorzystne (obserwowane od końca 2009 r.) należy uznać dalsze łagodzenie kluczowych parametrów wpływających na poziom ryzyka podejmowanego przez banki i klientów: utrzymanie finansowania w walutach obcych przez niektóre banki; rekordowo wysoki udział kredytów o LTV przekraczającym 80% w strukturze nowo udzielanych kredytów (w I kwartale br. kredyty te stanowiły 54,5% nowo udzielanych kredytów, a w II 55,3% ); nadmierne wydłużanie okresu kredytowania (w I kwartale br. kredyty udzielane na okres powyżej 25 lat stanowiły 69,2% nowo udzielanych kredytów, a w II 69,0% ); dalszy wzrost średniej kwoty nowo udzielanych kredytów walutowych (średnia wartość kredytów walutowych udzielonych w I półroczu br. wyniosła 351,1 tys. zł, a kredytów złotowych 187,1 tys. zł ). Wzbudza to niepokój w kontekście pogorszenia jakości portfela kredytów mieszkaniowych, wysokiego udziału tych kredytów w bilansach niektórych banków oraz spadku cen na rynku nieruchomości. Powoduje to wzrost potencjalnego ryzyka dla banków i ich klientów oraz ogranicza możliwości ewentualnej restrukturyzacji kredytów. 8

Przykład ryzyka kredytów walutowych Założenia: kredyt w wysokości 300 tys. zł zaciągnięty na 30 lat, malejące raty spłaty. Kredytobiorcy mający zadłużenie w walutach obcych skorzystali na obniżeniu przez centralny bank Szwajcarii (SNB) stóp procentowych w pobliże zera, co zrekompensowało im skutki osłabienia złotego. Jednak z drugiej strony, na skutek osłabienia złotego doszło w ich przypadku do silnego wzrost stanu zadłużenia wyrażonego w złotych (niejednokrotnie przekracza on 50%). Oznacza to, że obecna sytuacja znacznej części tych kredytobiorców jest de facto gorsza niż kredytobiorców, którzy zdecydowali się na zaciągnięcie kredytów w złotych. Przejawia się to w konieczności utrzymania kredytu walutowego, gdyż w przeciwnym razie kredytobiorca zrealizowałby stratę, a ostateczny koszt kredytu, pomimo niższych miesięcznych rat spłaty, okazałby się znacznie wyższy niż koszt analogicznego kredytu złotowego. W skrajnych przypadkach może wystąpić sytuacja, w której pomimo sprzedaży mieszkania i przeznaczeniu całości środków na spłatę zobowiązań, wysokość kredytu pozostającego do spłaty w złotych byłaby wyższa niż w momencie zaciągnięcia kredytu. 9

Poziom LTV oraz poziom zabezpieczenia kredytów mieszkaniowych Na koniec 2010 r. wartość LTV całego portfela kredytów mieszkaniowych wynosiła 76%, przy czym kredytów złotowych 64%, a walutowych 84%. Uwagę przy tym zwraca bardzo wysoka liczba i wartość kredytów o LTV w granicach 80%-100% (346,4 tys. kredytów o wartości 74,6 mld zł) oraz kredytów o LTV > 100% (149,4 tys. kredytów o wartości 55,9 mld zł). W przypadku kredytów walutowych, nawet ograniczony spadek cen nieruchomości i ograniczone osłabienie złotego, powoduje że wartość udzielonych kredytów przewyższa wartość nieruchomości stanowiących ich podstawowe zabezpieczenia. W przypadku silnego pogorszenia spłacalności kredytów może to doprowadzić do powstania strat w bankach, których portfel kredytów mieszkaniowych zdominowany jest przez kredyty walutowe (lub też stanowią one jego dużą część). Portfel kredytów złotowych ma niższą średnią wartość LTV, a ponadto nie jest narażony na ryzyko zmian wartości LTV pod wpływem zmian kursów walut. 10

Nadmierne wydłużanie okresu kredytowania nie leży w interesie kredytobiorcy WYSOKOŚĆ RATY SPŁATY W ZALEŻNOŚCI OD DŁUGOŚCI OKRESU KREDYTOWANIA (zł; lata) 1 000 ŁĄCZNY KOSZT KREDYTU W ZALEŻNOŚCI OD DŁUGOŚCI OKRESU KREDYTOWANIA (tys. zł; lata) 3 000 800 600 2 000 400 1 000 200 0 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Założenia: Kredyt o wartości 300 tys. zł, oprocentowanie 6,0%, raty stałe 0 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Kapitał Odsetki Wydłużenie okresu kredytowania ma sens tylko do pewnego momentu. Wydłużanie okresu kredytowania powyżej 20-25 lat nie pomaga kredytobiorcom (zmniejszenie raty spłaty jest niewielkie), a powoduje jedynie bardzo silny wzrost kosztów odsetkowych. 11

Kwestia ryzyka związanego z nieodpowiednimi źródłami finansowania: - niedopasowanie walutowe - nadmierne niedopasowanie terminów zapadalności/wymagalności - ryzyko koncentracji finansowania w podmiocie dominującym Konieczność pozyskania stabilnych źródeł długoterminowych Część banków nie posiada odpowiednich źródeł finansowania portfela walutowych kredytów mieszkaniowych, co wystawia je na dodatkowe ryzyko związane z koniecznością odnawiania transakcji CIRS i fx swap (m.in. kwestia płynności rynku i kosztu transakcji). Udział depozytów długoterminowych sektora niefinansowego jest marginalny. Znaczna część długoterminowych środków sektora finansowego pochodzi od spółek grupy macierzystej (m.in. ryzyko koncentracji i zależność od sytuacji finansowej podmiotu macierzystego). Konieczny jest rozwój długoterminowych źródeł finansowania m.in. w drodze poprawy oferty depozytowej banków (obecnie różnica w oprocentowaniu depozytów krótko- i długoterminowych jest zbyt mała aby skłonić deponentów do lokowania długoterminowych depozytów), systemowych zachęt do długoterminowego oszczędzania w bankach (m.in. kwestia rezygnacji z opodatkowania długoterminowych depozytów), rozwoju instrumentów dłużnych zabezpieczonych wierzytelnościami hipotecznymi opartymi na jednorodnych wykorzystywanie portfelach kredytowych całości lub części -o dozwolone relatywnie jedynie niskim w celach ryzyku niekomercyjnych, (m.in. ponownie nieodpłatnie, kwestia za zgodą waluty UKNF, kredytu, pod warunkiem LTV, podania okresu informacji kredytowania). 12

Koniunktura na rynku nieruchomości jest zmienna, a płynność obrotu ograniczona TRANSAKCJE SPRZEDAŻY MIESZKAŃ W 2010 R. Liczba transakcji Wartość transakcji (mln zł) Białystok 873* 195* Gdańsk 2385 686 Katowice 1000 360 Kraków 2895* 929* Łódź 2400 456 Poznań 2258 589 Warszawa 26383 10059 Wrocław 3000 950 Źródło: AMRON Źródło: NBP Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 2010 r.. Dane dotyczą rynku wtórnego (Warszawa rynek pierwotny i wtórny) * dane dla Białegostoku i Krakowa dotyczą 2009 r. Uwaga: Bardzo duże różnice w danych NBP i GUS ( Obrót nieruchomościami w 2010 r. ), wg których skala obrotów jest zdecydowanie niższa niż wynika to z danych NBP Banki muszą stosować konserwatywne podejście w ocenie perspektywy cen na rynku nieruchomości (jak też w ocenie przyszłej sytuacji dochodowej kredytobiorców), gdyż w przypadku dekoniunktury spadki cen mogą być znaczące (skala spadków cen w niektórych projektach deweloperskich jest znacząco większa niż wynika to ze zmiany średnich cen transakcyjnych i sięgała nawet 50% lub więcej). Wielkość obrotów na rynku jest ograniczona. W przypadku realizacji zabezpieczeń na masową skalę (w drodze sprzedaży mieszkania) prawdopodobnie doprowadzi to do znacznego spadku cen na rynku. 13

Polityka kredytowa polskich banków odbiega od standardów stosowanych w większości krajów strefy euro Typowy poziom LTV dla kredytobiorców dokonujących pierwszego zakupu nieruchomości Strefa euro 79 Typowy okres zapadalności Wzrost wymogów kapitałowych po przekroczeniu określonego poziomu LTV Malta 63 30-40 Włochy 65 22 LTV > 80% Słowenia 65 20 i więcej Niemcy 70 25-30 Portugalia 71 30-40 LTV > 75% Hiszpania 73 30 LTV > 80% Grecja 73 15-20 LTV > 75% Belgia 80 20 Cypr 80 20-25 Finlandia 81 20-25 LTV > 70% Irlandia 83 31-35 LTV > 75% Austria 84 30 Luxembourg 87 20 i więcej Francja 91 19 Holandia 101 30 Źródło: HOUSING FINANCE IN THE EURO AREA, ECB 2009 14

Polskie banki są bardziej uzależnione od jakości portfela kredytów mieszkaniowych niż banki w większości krajów UE Udział kredytów mieszkaniowych - stan na koniec 2009 (%) W latach 2005-2011 nastąpił w Polsce skokowy wzrost roli kredytów mieszkaniowych w bilansach banków i w gospodarce w aktywach w PKB Estonia 28,7 44,5 Litwa 23,1 22,7 Portugalia 21,3 66,0 Polska 19,2 17,0 Hiszpania 19,1 62,5 Słowacja 17,4 15,0 Holandia 17,1 66,4 Czechy 16,4 19,1 Szwecja 16,2 51,9 Grecja 13,8 28,5 Niemcy 13,0 39,9 UE 12,1 43,1 Węgry 11,7 15,8 Bułgaria 11,4 12,7 W.Brytania 10,5 63,4 Francja 10,0 37,6 Irlandia 8,3 67,4 Włochy 7,6 18,4 Austria 7,0 26,5 Belgia 6,9 23,5 Rumunia 6,6 4,9 Obecnie udział kredytów mieszkaniowych w aktywach wynosi około 24% (w 2004 niespełna 7%), przy czym w niektórych bankach uniwersalnych zbliża się do lub przekracza 50% Obecnie udział kredytów mieszkaniowych w PKB wynosi około 20%-21% (w 2004 niespełna 4%) Źródło: Report on EU banking structures, ECB 2010, obliczenia własne 15

Ceny mieszkań zbyt wysokie dla przeciętnych gospodarstw domowych Symulacja maksymalnej średniej ceny metra mieszkania w Warszawie w zależności od sytuacji dochodowej Miesięczne wynagrodzenie brutto 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 9 000 Miesięczny dochód brutto rodziny 6 000 8 000 10 000 12 000 14 000 16 000 18 000 Miesięczne dochody netto rodziny 4 293 5 699 7 275 8 850 10 425 12 001 13 373 Miesięczne wydatki 2 656 3 525 4 500 5 475 6 449 7 424 8 272 Oszczędności 0 0 0 0 0 0 0 Maksymalna rata spłaty 1 638 2 174 2 775 3 375 3 976 4 577 5 101 Max kredyt na 30 lat - stopa 6,0% 273 127 362 551 462 771 562 997 663 217 763 463 850 727 - stopa 7,0% 246 134 326 720 417 036 507 356 597 671 688 010 766 649 - stopa 8,0% 223 169 296 237 378 125 460 018 541 907 623 817 695 119 Max cena metra mieszkania 65 m - stopa 6,0% 4 202 5 578 7 120 8 661 10 203 11 746 13 088 - stopa 7,0% 3 787 5 026 6 416 7 805 9 195 10 585 11 795 - stopa 8,0% 3 433 4 557 5 817 7 077 8 337 9 597 10 694 Założenia: Badaniu podlega trzyosobowe gospodarstwo domowe dwoje dorosłych z jednym dzieckiem; oboje małżonkowie zarabiają tyle samo (w 2010 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Warszawie wynosiło 4694 zł); małżonkowie wspólnie rozliczają się wobec urzędu skarbowego (pomija się kwestię ulgi na dzieci); można przyjąć, że miesięczny koszt utrzymania 3 osobowej rodziny w Warszawie wynosi około 4500 zł (na podstawie badania GUS Budżety gospodarstw domowych w 2010 r. średnie wydatki na 1 osobę w miastach powyżej 500 tys. wynoszą 1528 zł) i taką wartość przyjęto dla gospodarstw domowych o przeciętnym dochodzie 5000 zł na osobę. W pozostałych przypadkach dokonano proporcjonalnego zmniejszenia lub zwiększenia wydatków. zakupowi podlega mieszkanie o powierzchni 65 m.kw. (umownie przyjęto, że wystarcza ono na zaspokojenie potrzeb); mieszkanie zostaje zakupione na 30 letni kredyt w złotych, spłacany w równych ratach, LTV 100%; do ustalenia maksymalnej wartości kredytu przyjmuje się wariant w którym wysokość rat spłaty powoduje, że gospodarstwo domowe nie może utworzyć oszczędności; pomija się kwestię wzrostu wynagrodzeń (nie można zakładać, że przez cały okres kredytowania oboje małżonków będzie mieć pracę; oprócz wzrostu zarobków rosną koszty utrzymania; wzrost wynagrodzeń przeznaczony jest na tworzenie oszczędności, etc.) 16

Kredyty mieszkaniowe spojrzenie z zewnątrz Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego kredyt o LTV > 80% postrzegany jest jako produkt o podwyższonym ryzyku, w przypadku kredytów o LTV przekraczającym 95% i okresie kredytowania dłuższym niż 25 lat używa się sformułowania produkt o zwielokrotnionym ryzyku Komisja Europejska - Responsible Mortgage Lending & Borrowing kredytodawca powinien odmówić kredytu, jeżeli ocena zdolności kredytowej wskazuje, że zachodzą wątpliwości co do jego spłaty kredyt musi być dostosowany do sytuacji finansowej kredytobiorcy ESRB (European Systemic Risk Board niezależne ciało UE odpowiedzialne za nadzór makroostrożnościowy) rekomendacje w sprawie kredytów walutowych, dotyczące m.in. kwestii uświadomienia klientom ryzyka, oferowania klientom instrumentów zabezpieczających przed ryzykiem kursowym, stawiania wyższych wymogów wobec kredytobiorców walutowych, kwestii odpowiedniego zarządzania ryzykiem na poziomie banku (w tym ryzykiem płynności), kwestii odpowiednich wymogów kapitałowych, etc. Wiele podobieństw do polskich Rekomendacji S i T Austria (2008) zakaz udzielania kredytów walutowych gospodarstwom domowym Węgry (2010) - maksymalny poziom LTV: HUF 75%, EUR 60%, CHF i inne 45% Konieczność regulacji argumentowano wzrostem systemowego ryzyka, jakie nastąpiło na skutek obniżenia standardów kredytowych. Doprowadziło to do sytuacji w której część gospodarstw podejmuje decyzję o zaciąganiu zobowiązań, które stanowią zbyt wysokie obciążenie ich dochodów lub też przekraczają realne możliwości spłaty. Stosowane przez banki praktyki doprowadziły też do powstania nierównowagi w gospodarce i mogą doprowadzić do destabilizacji całego systemu finansowego - banki prowadząc własną działalność nie uwzględniają i nie są w stanie uwzględnić wszystkich ryzyk systemowych wynikających z ich działalności. Jednocześnie stwierdzono, że o ile ustanowienie limitów może w krótkim okresie nieznacznie zmniejszyć tempo wzrostu gospodarki, to skala korzyści w postaci bardziej zrównoważonego wzrostu gospodarki w przyszłości i ograniczenia systemowego ryzyka jest przeważająca. W 2011 doszło do konieczności uchwalenia programu wsparcia kredytobiorców mających zadłużenie w walutach obcych. 17

Kredyty mieszkaniowe - konieczność działań regulacyjnych Doświadczenia wynikające z kryzysu finansowego Brak zasadniczej samoregulacji ze strony banków, w tym stosowanie produktów narażających przeciętne gospodarstwa domowe na poniesienie bardzo dużych strat, mogących zagrażać ich stabilnemu funkcjonowaniu. Wystarczyła poprawa sytuacji na rynkach finansowych, aby banki powróciły do praktyk generujących duże ryzyko na poziomie jednostkowego klienta, banku, jak i całego sektora bankowego Negatywna presja konkurencji - banki o bardziej konserwatywnym modelu zarządzania zmuszane są przez banki o agresywnych strategiach działania do łagodzenia polityki kredytowej Ograniczenie oddziaływania instrumentów polityki monetarnej - oprocentowanie znacznej części kredytów kształtowane jest nie przez decyzje RPP, ale decyzje zagranicznych władz monetarnych Wzrost ryzyka systemowego, mogący w doprowadzić do wywołania zjawisk kryzysowych Zachwianie równowagi na rynku nieruchomości i zmniejszenie dostępności mieszkań Kroki podejmowane na arenie międzynarodowej oraz w poszczególnych krajach Ograniczenie praktyk, które mogą wpłynąć negatywnie na postrzeganie poszczególnych banków, całego systemu bankowego i całej gospodarki (m.in. kwestia ratingów) 18

Odpowiedź nadzoru bankowego na zidentyfikowane zagrożenia Uchwalenie Rekomendacji T (ryzyko detaliczne) celem jest wzmocnienie zarządzania ryzykiem kredytowym oraz zapobieganie zjawisku przekredytowania klientów maksymalny poziom kosztów obsługi zadłużenia 50% dochodów netto (65% dla klientów o dochodach powyżej średniej) rzetelna ocena zdolności kredytowej (w tym korzystanie z baz danych) i stałe monitorowanie wiarygodności kredytowej osób zobowiązanych do spłaty odpowiednie relacje z klientami (pełna informacja o oferowanym produkcie, w tym symulacje wzrostu stóp procentowych o 400 pb i kursu walutowego o 20%) kwestia odpowiedniego zarządzania ekspozycjami detalicznymi (wewnętrzne limity ograniczające ryzyko, oddzielenie pionów sprzedaży od analizy wniosków kredytowych, odpowiednia wycena zabezpieczeń, stress testy) Nowelizacja Rekomendacji S (nieruchomości) i J (bazy danych) - celem jest poprawa zarządzania ryzykiem związanym z kredytami hipotetycznymi, zapobieganie zjawisku przekredytowania klientów i narastania bańki spekulacyjnej na rynku nieruchomości ocena zdolności kredytowej przy założeniu maksymalnie 25 letniego okresu spłaty kredyty w walutach obcych maksymalna wysokość rat spłaty nie większa niż 42% dochodów netto jakość informacji o przewidywanym stopniu odzysku a wielkość LTV (przy braku odpowiednich danych maksymalne LTV nie powinno przekraczać 80%, a dla kredytów poniżej 5 lat 90%) kwestia zarządzania ryzkiem na poziomie banku (analogicznie do Rekomendacji T, przy uwzględnieniu specyfiki kredytów mieszkaniowych, plus kwestia źródeł finansowania) Nowelizacja uchwały KNF nr 76/2010 w zakresie wprowadzenia 100% wagi ryzyka dla walutowych kredytów hipotecznych. Uchwała wejdzie w życie 30 czerwca 2012 r. Niewykluczone dalsze działania (na poziomie systemu i poszczególnych banków) o ile banki nie zaprzestaną stosowania praktyk, które narażają na nadmierne ryzyko same banki, klientów, jak też mogą grozić destabilizacją całej gospodarki. 19