Wstępny opis produktu innowacyjnego: Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego

Projekt Akademia EKO-logicznego rozwoju jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wstępny opis produktu innowacyjnego: Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego (wraz z metodą indywidualnego wsparcia kobiet 50+ z terenów wiejskich) Opis wstępnej wersji produktu innowacyjnego w ramach projektu Akademia EKO-logicznego Rozwoju Projekt realizowany przez Stowarzyszenie Eko-Inicjatywa w partnerstwie z: Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL CECH Rzemiosł Różnych w Kwidzynie Powiatowy Urząd Pracy w Kwidzynie Autor wstępnego opisu produktu: Agnieszka Koguciuk

Spis treści: Uzasadnienie Cel wprowadzenia nowego rozwiązania/innowacji Opis innowacji (w tym produktu innowacyjnego) Plan działania mający na celu wprowadzenie innowacji/plan testowania Dowody zmiany sposób sprawdzenia czy innowacja działa Upowszechnienie Strategia mainstreamingu Kamienie milowe wprowadzenia innowacji Analiza ryzyka wprowadzania innowacji Słowniczek pojęć zawartych we wstępnym opisie produktu innowacyjnego Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego. Metoda indywidualnego wsparcia kobiet 50+ z terenów wiejskich 2

Uzasadnienie W Polsce ogromną grupą dotkniętą zjawiskiem bezrobocia są kobiety. Od początku lat dziewięćdziesiątych wśród bezrobotnych w Polsce zarysowała się stała liczebna przewaga kobiet nad mężczyznami, która systematycznie rosła z 51% w 1990 roku do ponad 60% w 1997 roku. W końcu grudnia 2011 r. w województwie pomorskim, podobnie jak w kraju, wśród bezrobotnych przeważały kobiety. Stanowiły one 56,8% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych w powiatowych urzędach pracy (wzrost w ciągu roku o 3,5 pkt proc.), ponadto 45,4% bezrobotnych w województwie pomorskim stanowili mieszkańcy wsi (przed rokiem 45,2%). Stan taki spowodowany jest wieloma czynnikami: niskimi lub nieodpowiednimi do wymagań pracodawców kwalifikacjami kobiet, brakiem ofert pracy w zawodzie, niedogodnymi godzinami pracy (praca zmianowa), zbyt niskimi zarobkami, dużą odległością miejsca pracy od miejsca zamieszkania, barierą wieku. Ważną przyczyną jest także stereotypowe postrzeganie roli kobiet na rynku pracy. Grupą szczególnie wymagającą wsparcia są kobiety z terenów wiejskich, które posiadają przeciętnie bardzo niski poziom wykształcenia (37% bezrobotnych kobiet w wieku 50+ z województwa pomorskiego posiada wykształcenie gimnazjalne i niższe; 25% - wykształcenie zasadnicze zawodowe) i kwalifikacji w porównaniu do grup młodszych, mniejszą skłonność do podejmowania kształcenia ustawicznego oraz niski poziom mobilności przestrzennej. Statystyki w powiatach kwidzyńskim i sztumskim wskazują, iż w gminach wiejskich kobiety stanowią 41 % zarejestrowanych bezrobotnych w obu PUP. Jednak dane te nie odzwierciedlają rzeczywistej sytuacji, ponieważ kobiety zniechęcone brakiem ofert pracy, koniecznością dalekich i kosztownych dojazdów często nie rejestrują się w PUP. Część kobiet przyzwyczaiła się do bezrobocia, tkwiąc w tej sytuacji od wielu lat, a niekiedy nawet przez całe życie. Ponadto wśród pracodawców funkcjonują negatywne stereotypy dotyczące efektywności pracy kobiet, w tym także kobiet 50+. Prowadzą one do zachowań dyskryminacyjnych wśród pracodawców oraz zwiększają społeczną akceptację dla wczesnej rezygnacji z aktywności zawodowej. Negatywnym zjawiskiem towarzyszącym bezrobociu kobiet jest także spadek kompetencji społecznych, co prowadzi do marginalizacji. 3

Współczynnik aktywności zawodowej osób 50+ wynosi 30-32%, a niski wskaźnik zatrudnienia w grupie 55-64 lat jest w dużej mierze skutkiem niskiego wskaźnika zatrudnienia kobiet po 50 roku życia, szczególnie na terenach wiejskich 1. Badania przeprowadzone w projekcie Akademia EKO - logicznego rozwoju w ramach pogłębionej diagnozy (w okresie od lutego do maja 2012 r. zostały przeprowadzone: 15 IDI, 3 badania fokusowe oraz trzydniowe partycypacyjne badanie w działaniu) ujawniły jeszcze inne znaczące przyczyny bezrobocia wśród kobiet 50+ mieszkających na wsi. Są nimi: niska znajomość własnych potrzeb, własnego potencjału, predyspozycji zawodowych oraz niskie poczucie wpływu na własne życie i otoczenie społeczne. Ujawnione dane pozwoliły na zbudowanie adekwatnej indywidualnej metody wsparcia mieszkanek wsi 50+ w postaci brokera zawodowego. Z przeprowadzonych badań wynika ponadto, że kobiety w wieku powyżej 50 lat zamieszkujące obszary wiejskie są w grupie osób powyżej 50 roku życia są grupą specyficzną, o szczególnych potrzebach. Na podstawie wyników i uzyskanych informacji wydaje się uzasadnione wyodrębnienie jej i potraktowanie jako oddzielnej, szczególnej grupy wśród ogólnej grupy kobiet. Trudne warunki życia na wsi, bieda, ograniczenie możliwości rozwoju już w dzieciństwie (uczestnictwo w pracach gospodarskich i domowych), wpływ sytuacji społecznej i politycznej to niektóre z powodów braku świadomości swoich zasobów, potrzeb a nawet preferencji w prostych sprawach i realizowaniu własnego potencjału. Ponadto grupa ta charakteryzuje się niskim wykształceniem, nabytym przed wprowadzeniem w gospodarce nowoczesnych technologii. Należy podkreślić jednak, że u kobiet biorących udział w badaniu pojawiają się wysokie aspiracje społeczne oraz ludyczne; według badaczy stanowią one świadectwo zmian dokonujących się w mentalności kobiet wiejskich. Trudno wnioskować, co wyzwala (wyzwoliło) impuls uruchamiający te procesy, jednak w oparciu o zebrany materiał badawczy można przypuszczać, że poprzez animację społeczności oraz grupowe metody pracy socjalnej, doradztwa zawodowego i rodzinnego udałoby się wyzwolić wśród mieszkańców małych miejscowości pragnienie zaspokajania potrzeb wyższego rzędu. Ujawnione w narracjach dążenia do realizacji celów osobistych wskazują na rosnącą potrzebę pogłębiania swojej wiedzy oraz zdobywania nowych umiejętności przez udzielające wywiadu kobiety. 1 I. Wolińska, Ekspertyza Tematów projektów innowacyjnych Działania służące wydłużeniu aktywności zawodowej (Priorytet VI) i Metody utrzymania aktywności zawodowej pracowników w grupie wiekowej 50+ (Priorytet VIII) 4

Z przeprowadzonych badań wynika również, że warunkiem sukcesu w realizacji swojej drogi życiowej jest dokonywanie wyborów zgodnie z własnymi marzeniami, preferencjami, wartościami, zainteresowaniami, potrzebami. Można zatem założyć, że rozpoznanie siebie jako niezależnej osoby z określonymi cechami, zasobami i potrzebą realizacji swojego potencjału to jeden z warunków sukcesu i doświadczania satysfakcji z życia. Dotychczasowe wsparcie najczęściej koncentruje się na dostarczeniu konkretnych umiejętności zawodowych, co w pewnej mierze staje się ograniczeniem, ogniskując wysiłki na rzecz podjęcia zatrudnienia na określonym zawodzie czy nowych umiejętnościach. Dotychczasowy model projektów aktywizacji zawodowej kobiet opierający się na podejściu: Szkolenie + wsparcie indywidualne > praca, w którym brak elementu treningu i wdrożenia nabytych kompetencji, skutkuje niską efektywnością tych projektów. Konstruowanie planu szkoleń zawodowych powinno być zatem poprzedzone precyzyjnym zbadaniem potrzeb rynku pracy, a także potrzeb kobiet 50+, ich umiejętności, talentów i pasji. Narzędzia w formie szkoleń zawodowych powinny mieć kontynuację w postaci późniejszych staży, praktyk zawodowych lub innych form pomocy, aby osoba po odbyciu szkolenia nie pozostawała sama w obliczu trudności ze znalezieniem pracy. Koncepcja indywidualnego wsparcia dla niepracujących kobiet 50+ oparta jest o teorię rozwoju drogi zawodowej Roberta Hoppocka, teorię osobowości zawodowych Johna Hollanda oraz socjologiczny model rozwoju zawodowego. Teoria rozwoju drogi zawodowej Roberta Hoppocka opiera się o twierdzenie, iż człowiek dokonuje wyboru zawodu, aby zaspokoić własne potrzeby. Wybór zawodu jest tym trafniejszy, im bardziej znamy własne potrzeby. Na przestrzeni życia nasze potrzeby zmieniają się i dlatego jest możliwe wielokrotne zmienianie wykonywanego zawodu. John Holland twierdzi, że wybór zawodu jest wyrazem osobowości i wybieramy zawód opierając się na stereotypach na temat różnych rodzajów pracy i zawodów. Socjologiczny (sytuacyjny) model rozwoju zawodowego natomiast traktuje wybór zawodu jako wynik wpływu środowiska, w którym się przebywa (rodzina, miejscowa społeczność, przynależność do klasy kulturowej lub społecznej); to ono determinuje świadomość człowieka, jego gotowość do podejmowanie ryzyka, utożsamianie się z pracą i ruchliwość zawodową 2. 2 Psychologiczna problematyka doradztwa zawodowego. Materiały do studiowania, red. H. Skłodowski, WUŁ, Łódz 1999, str. 140-145 5

Cel wprowadzenia nowego rozwiązania/innowacji Głównym celem projektu Akademia EKO - logicznego rozwoju do 31.05.2014 r. jest wypracowanie, przetestowanie, upowszechnienie i włączenie do polityki innowacyjnego środowiskowego modelu aktywizacji kobiet w wieku 50+ z terenów wiejskich pozostających bez zatrudnienia, prowadzącego do wydłużenia wieku aktywności zawodowej z wykorzystaniem nowych kompetencji profesjonalnego wsparcia brokera zawodowego. Celami szczegółowymi są: wypracowanie, przetestowanie i wprowadzenie nowej formy wsparcia brokera zawodowego upowszechnienie innowacyjnych rozwiązań i włączenie nowych form wsparcia dla kobiet 50+ do nurtu polityk lokalnych. Tak sformułowane cele projektu zostały pozytywnie zweryfikowane w I etapie realizacji projektu w trakcie badań. W związku z tym cel wprowadzenia nowego rozwiązania w formie modelu wsparcia indywidualnego i kompetencji brokera zawodowego jest tożsamy z celem projektu określonym we wniosku o dofinansowanie. Wskaźnikami realizacji celów: głównego i szczegółowych (przy założeniu: stan wyjściowy = 0) są: - liczba wypracowanych innowacyjnych metod wsparcia indywidualnego kobiet 50+ z terenów wiejskich i kompetencje brokera zawodowego 1 (wydanie broszury pod roboczym tytułem: Kompetencje nowego zawodu - broker zawodowy pomiar na zakończenie projektu); - liczba osób, które brały udział w testowaniu produktu jako odbiorcy produktu innowacyjnego - 30 niezatrudnionych kobiet w wieku 50+ z terenów wiejskich (notatki ze spotkań i refleksje brokera zawodowego pomiar na zakończenie testowania); - liczba brokerów zawodowych, którzy brali udział w szkoleniu brokerów zawodowych na etapie testowania 8 brokerów zawodowych (lista obecności, pomiar po zakończeniu testowania); - liczba brokerów zawodowych, którzy brali udział w testowaniu produktu jako użytkownicy produktu innowacyjnego 8 brokerów zawodowych (notatki ze spotkania - refleksje brokera zawodowego pomiar na zakończenie testowania); 6

- liczba osób, które uzyskają certyfikat kompetencji brokera zawodowego 8 osób; - liczba osób, które na etapie upowszechniania projektu zdobędą nowe kompetencje brokera zawodowego poprzez szkolenie 22 osoby (lista obecności na szkoleniu brokerów zawodowych pomiar na zakończenie upowszechniania); - liczba instytucji/organizacji rynku pracy/pomocy społecznej działających na terenach wiejskich, które zapoznają się z proponowanym modelem wsparcia indywidualnego broker zawodowy około 140 (16 PUP, 97 GOPS, 30 organizacji pozarządowych z woj. pomorskiego - działające na terenach wiejskich) (rozesłanie broszur pod roboczym tytułem: Kompetencje nowego zawodu brokera zawodowego pomiar po zakończeniu upowszechniania); - liczba osób, które wezmą udział w konferencjach upowszechniających - 140 osób (listy obecności pomiar po zakończeniu upowszechniania). Testowanie właściwe nowego produktu innowacyjnego odbywać się będzie w terminie od września 2012 r. do września 2013 r. Po etapie właściwego testowania produktu innowacyjnego pt. Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego. Metoda indywidualnego wsparcia kobiet 50+ z terenów wiejskich zostaną przeprowadzone: ewaluacja wewnętrzna oraz ewaluacja zewnętrzna, z których powstaną raporty. Po doświadczeniach z testowania i ocenie efektywności produktu Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego. Metoda wsparcia indywidualnego kobiet 50+ z terenów wiejskich zostanie opracowana ostateczna wersja w/w produktu w formie umożliwiającej walidację. Wypracowane raporty zostaną upowszechnione wśród użytkowników (PUP-y, GOPS-y, organizacje pozarządowe działające na wsi i wspierające osoby bezrobotne z terenu województwa pomorskiego). W ramach upowszechniania produktu odbędą się: dwa seminaria, w trakcie których zostanie przedstawiona nowa metoda wsparcia bezrobotnych kobiet z terenów wiejskich oraz zakres kompetencji i działań brokera zawodowego, szkolenie brokerów zawodowych wśród grupy upowszechniającej oraz zostanie wydana broszura o roboczym tytule Kompetencje brokera zawodowego, opisująca efekty stosowania innowacyjnych narzędzi wsparcia. Stanem pożądanym po wprowadzeniu innowacji będą: - Nabyte nowe kompetencje brokera zawodowego przez pracowników PUP i GOPS oraz organizacji pozarządowych działających na terenach wiejskich 30 osób. 7

- Opracowane Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego. Metoda wsparcia indywidualnego kobiet w wieku 50+ z terenów wiejskich. - Przetestowany, gotowy do wdrożenia model wsparcia indywidualnego dla kobiet 50+ z terenów wiejskich. - Skutecznie przeprowadzony proces doradczy przez brokerów zawodowych u 30 BO oraz pogłębiony stan wiedzy na temat warunków skuteczności metody. - Wyposażenie pracowników instytucji rynku pracy, pomocy społecznej oraz lokalnych animatorów społecznych w nowe narzędzie wsparcia. - Uzyskane pożądane kompetencje na rynku pracy u 30 odbiorczyń z grupy kobiet 50+ mieszkających na terenach wiejskich. - Upowszechnienie kompetencji brokera zawodowego jako skutecznej metody aktywizacji kobiet 50+ z terenów wiejskich. Opis innowacji (w tym produktu innowacyjnego) Wiodącym wymiarem innowacyjności produktu Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego. Metoda wsparcia indywidualnego kobiet w wieku 50+ z terenów wiejskich jest innowacyjność form wsparcia grupy docelowej oraz kompleksowość pomocy, ponieważ obecnie stosowane metody wsparcia: - nie uwzględniają grupy kobiet 50+ z terenów wiejskich jako odrębnej grupy beneficjentów wsparcia; - nie uwzględniają specyfiki (potrzeb, potencjału, doświadczeń, kompetencji społecznych i zawodowych oraz ograniczeń) grupy kobiet w wieku ponad 50 r.ż. zamieszkałych na terenie wsi; - nie uwzględniają (wobec ogółu bezrobotnych) działań długofalowych oraz wieloaspektowych; - nie uwzględniają potrzeby pogłębionej diagnozy w początkowej fazie wsparcia; - większy nacisk kładą na doraźne potrzeby rynku pracy, a nie na indywidualne możliwości i potencjał beneficjentów wsparcia; - nie uwzględniają zagadnienia realizacji potrzeb jako czynnika wywołującego działanie; - nie uwzględniają nabywania kompetencji społecznych w praktyce (poprzez pracę w grupie, w swojej społeczności lokalnej) ; 8

- są często ograniczone do rozmowy z doradcą zawodowym i przejściem szkolenia zawodowego; - nie uwzględniają ścisłej i realnej współpracy różnych osób w ramach jednej instytucji lub instytucji/organizacji działających na rzecz jednego bezrobotnego; - nie uwzględniają stałej oceny jakości pracy na rzecz osoby bezrobotnej; - nie uwzględniają doboru miejsca stażu zawodowego do indywidualnych preferencji bezrobotnych; - traktują staż zawodowy jako darmowe ręce do pracy dla różnych instytucji i organizacji, kładąc bardzo mały nacisk na edukacyjny aspekt stażu zawodowego. Powyższe dane i obserwacje zostały potwierdzone podczas badań w pierwszym etapie realizacji projektu. W związku z tym innowacja produktu Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego. Metoda wsparcia indywidualnego kobiet w wieku 50+ z terenów wiejskich i kompetencji przejawia się w wielu wymiarach: - Najważniejszym wymiarem innowacyjności projektu jest potraktowanie grupy kobiet 50+ z terenów wiejskich jako wyodrębnionej z grupy osób po 50 roku życia i przygotowanie narzędzi służących aktywizacji zawodowej w sposób uwzględniający ich specyficzne potrzeby. - Innowacyjnością jest także forma diagnozowania uczestniczki projektu. Przed rozpoczęciem wsparcia indywidualnego zostanie przeprowadzona pogłębiona diagnoza uwzględniająca indywidualne zasoby, potrzeby, preferencje, problemy, umiejętności komunikacyjne, interpersonalne beneficjentek. Diagnoza ta będzie przeprowadzona przez psychologa podczas pogłębionego wywiadu z nimi i stanowić będzie punkt wyjścia dla dalszej pracy brokera zawodowego z tą osobą. Ponieważ z opisu grupy docelowej wynika, że kobiety, do których adresowany jest projekt, nie mają o sobie na ogół takiej wiedzy, wymaga to zbudowania atmosfery bezpieczeństwa, zaufania, pracy nad zwiększaniem otwartości i jednocześnie świadomości, że jest to dopiero początek procesu rozpoznawania i realizowania swoich celów życiowych, a dalsze jego etapy wspierane będą podczas środowiskowego modelu wsparcia, podczas pracy z brokerem zawodowym i podczas odbywania stażu zawodowego. - Kolejnym wymiarem innowacyjności jest kompleksowość działań wobec odbiorczyni projektu: szkolenie grupowe w zakresie kompetencji społecznych i zagadnień ekologicznych, indywidualne wsparcie w postaci brokera zawodowego i psychologa, 9

praktyczne sprawdzenie nabytych nowych umiejętności społecznych poprzez przeprowadzenie mini projektów dla swojej społeczności, odbycie stażu zawodowego w miejscu pracy dokładnie dobranym do zainteresowań zawodowych (po wcześniej przeprowadzonej pogłębionej diagnozie potrzeb i predyspozycji). - Wiodącym wymiarem innowacyjności produktu jest także innowacyjność formy wsparcia indywidualnego dla kobiet 50+ w postaci usług brokera zawodowego. Broker zawodowy to pośrednik między kobietą 50+ uczestniczką projektu a rynkiem pracy, rynkiem edukacyjnym oraz społecznością lokalną. Broker zawodowy łączy funkcje doradcy zawodowego, animatora społecznego oraz asystenta; z jednej strony pomaga w zdobywaniu i porządkowaniu wiedzy na temat posiadanych predyspozycji zawodowych, zainteresowań, umiejętności, możliwości kształcenia, a z drugiej aktywizuje do włączania się w rozwiązywanie lokalnych problemów i rozwoju swojej społeczności. Odkrywanie przez beneficjentkę wiedzy na temat własnego potencjału odbywa się w trakcie wykonywania ćwiczeń przy pomocy nowatorskich narzędzi wyzwalających kreatywność beneficjentek, rozmów doradczych, wykonywania różnorodnych zadań i testów oraz inwentaryzacji swoich zasobów. Pomoc we włączaniu się w życie społeczne odbywa się w trakcie przygotowania, realizacji i ewaluacji mini projektu dla społeczności lokalnej oraz realizacji projektu ekologicznego na stażu zawodowym (obydwa projekty są przygotowywane w trakcie cyklu szkoleń grupowych). W zawiązku z potrzebą wykorzystania komputera i Internetu w trakcie współpracy broker - beneficjentka, broker zawodowy jest także (w razie potrzeby) nauczycielem obsługi tych narzędzi. Wobec powyższego projekt zakłada ścisłą współpracę pomiędzy wszystkimi osobami pracującymi z odbiorczyniami projektu: trenerami, psychologiem, brokerami zawodowymi w celu wspólnego konstruowania planu pracy, a także ze względu na konieczność superwizji, jako odpowiedniego wsparcia osobom pracującym z ludźmi doświadczającymi wykluczenia, zwłaszcza wśród osób pracujących nowymi metodami. Celem jest dbałość o jakość świadczonych usług. Z badań przeprowadzonych w fazie badawczej projektu wynika, że grupa, do której adresowany jest projekt, posiada pewną wiedzę na temat rynku pracy, metod poszukiwania pracy, używane jednak sposoby okazują się nieskuteczne. Konieczne jest zatem użycie metod, które pomogłyby zaniechać ich stosowania i takiego rodzaju wsparcia, które przy zapewnieniu bezpieczeństwa wpłynęłoby na zwiększenie otwartości i kreatywności beneficjentek w tej sferze. 10

Metoda wymaga jednocześnie z tego powodu otwartości, plastyczności i kreatywności od osoby brokera zawodowego, świadomości pracy w relacji z beneficjentką, a nie jedynie mechanicznego stosowania przygotowanego narzędzia w sposób nieuwzględniający indywidualności konkretnej osoby. To także jest powód, dla którego superwizja pracy wydaje się koniecznym narzędziem. Dyspozycje osobowościowe i kompetencje oczekiwane od brokera zawodowego (poza znajomością metody) to: gotowość do wspierania osoby przez dłuższy czas, umiejętność nawiązywania i podtrzymywania kontaktu, umiejętność współpracy, zdolność empatii, otwartość na problemy innych, tolerancja, umiejętność inspirowania i inicjowania aktywności, działań i zachowań, dyspozycyjność i mobilność. Nie wymagana jest natomiast specjalistyczna wiedza na temat mechanizmów rozwoju osobowości i mechanizmów zachowań społecznych. Do opisu i planowania pracy postuluje się używanie kategorii opisowych i słownictwa używanego przez beneficjentkę. Sposób pracy brokera zawodowego i jednocześnie zespołu składającego się z brokerów, trenerów grupowych, psychologa i beneficjentki różni się od stosowania Indywidualnego Planu Działania tym, że z powodu ograniczeń i specyficznych potrzeb grupy, dla której jest przygotowany, plan rozwoju osobistego i zawodowego nie powstaje jednorazowo na początku pracy, tylko jest procesem, który trwa przez cały okres udzielanego wsparcia (12 miesięcy), jest realizowany i jednocześnie modyfikowany zależnie od pojawiających się informacji ważnych dla beneficjentki również w wyniku udziału w treningach grupowych, pracy z brokerem oraz podczas realizacji projektów i stażu zawodowego. Innowacja służy odbiorcom projektu: pozostającym bez zatrudnienia kobietom w wieku 50+ z terenów wiejskich województwa pomorskiego (brak dokładnych danych dotyczących tej ścisłej grupy, na podstawie różnorodnych danych pomorskiego WUP można oszacować tę liczbę na około 7-8 tys. kobiet bezrobotnych zarejestrowanych w PUP działających na terenach wiejskich). Docelowo odbiorczyniami projektu będzie 30 kobiet niezatrudnionych w wieku 50+ z terenów wiejskich powiatów sztumskiego i kwidzyńskiego. Innowacja służy również użytkownikom, którymi są: pracownicy publicznych służb zatrudnienia, pracownicy GOPS, organizacji sektora pozarządowego zaangażowanych w realizację polityki społecznej. Docelowo użytkownikami projektu będzie m.in. 8 brokerów zawodowych uczestniczących w testowaniu i ocenie produktu oraz 22 brokerów przeszkolonych przez eksperta i psychologa, którym zostaną przekazane narzędzia w ramach działań upowszechniających i włączających. Oszacowano, iż na terenie województwa 11

pomorskiego jest 16 powiatowych urzędów pracy oraz około 100 gminnych ośrodków pomocy społecznej działających na terenach wiejskich. Kompetencje brokera zawodowego Broker zawodowy łączy umiejętności, wiedzę i niezbędne cechy psychofizyczne doradcy zawodowego i animatora społecznego; jest swego rodzaju asystentem niezatrudnionej, poszukującej pracy beneficjentki i wspiera ją na drodze rozpoznawania własnych predyspozycji zawodowych i poruszania się na dynamicznym rynku pracy. Broker zawodowy będzie mógł być zatrudniony w powiatowych urzędach pracy, gminnych ośrodkach pomocy społecznej lub organizacjach pozarządowych działających na terenach wiejskich. Praca brokera zawodowego polegać będzie na udzielaniu wsparcia niezatrudnionym i poszukującym pracy kobietom 50+ zamieszkującym tereny wiejskie. Wsparcie to polegać będzie w szczególności na: 1) rozpoznaniu predyspozycji, zainteresowań, zdolności i kwalifikacji zawodowych beneficjentek projektu przy użyciu poniższych narzędzi: Narzędzie nr 1. Życiorys zawodowy osoby, którą mogłabym być Narzędzie nr 2. Jakie widzę problemy i zasoby mojego środowiska oraz jak mogę temu zaradzić Narzędzie nr 3. Wymarzony zakład pracy Narzędzie nr 4. Podanie o wymarzoną pracę Narzędzie nr 5. Podanie z przymrużeniem oka Narzędzie nr 6. Rozmowa kwalifikacyjna Narzędzie nr 7. Notatka ze spotkania refleksje brokera zawodowego Narzędzie nr 8. Dzienniczek - moja indywidualna ścieżka edukacyjno-zawodowa 2) udzielaniu informacji o zawodach i rynku pracy; 3) udzielaniu informacji oraz testowaniu aktywnych metod poszukiwania pracy; 4) udzielaniu informacji o możliwościach szkolenia i kształcenia oraz ich dofinansowania; 5) udzielaniu informacji o możliwościach zdobycia środków finansowych na rozpoczęcie i prowadzenie działalności gospodarczej; 6) nauce obsługi komputera i Internetu; 7) kontaktowaniu beneficjentek projektu z lokalnymi władzami, instytucjami oraz organizacjami pozarządowymi; 8) pomocy w reintegracji beneficjentki ze środowiskiem lokalnym; 12

9) pomocy w przeprowadzeniu mini-projektu dla społeczności lokalnej; 10) pomocy w poszukiwaniu miejsca stażu zawodowego, a następnie miejsca pracy; 11) pomocy w realizacji projektu ekologicznego w miejscu stażu zawodowego; 12) pomocy w wspólnym rozwiązywaniu zgłaszanych trudności. Umiejętności brokera zawodowego: - umiejętność pracy w środowisku lokalnym bezrobotnej kobiety 50+, - umiejętność empatii, - zdolność do nawiązywania i podtrzymywania kontaktu z ludźmi, - umiejętność pomocy ludziom przez dłuższy czas, - umiejętność współpracy w zespole, - umiejętność prowadzenia rozmowy, - zdolność planowania i organizacji pracy, - zdolność motywowania i przekonywania, - umiejętność negocjacji, - umiejętność inicjowania aktywności, - umiejętność inspirowania działań i zachowań, - zdolności organizacyjne, - umiejętność obsługi komputera. Niezbędne wiadomości posiadane przez brokera zawodowego: - wiedza z zakresu doradztwa zawodowego; - wiedza z zakresu animacji środowiska lokalnego; - wiedza z zakresu kształcenia ustawicznego; - wiedza z zakresu możliwości uzyskiwania wsparcia finansowego i doradczego na rozwój przedsiębiorczości w środowiskach wiejskich; - wiedza z zakresu pozyskiwania środków finansowych na rozwój lokalnych społeczności; - podstawowa wiedza z zakresu psychologii i socjologii zachowań ludzkich. Cechy psychofizyczne: - otwartość i uważność na problemy innych, - tolerancja; - wytrwałość, - cierpliwość i łagodność, 13

- samodzielność, - decyzyjność, - systematyczność, - staranność; - łatwość wypowiadania się w mowie i piśmie; - rozumowanie logiczne; - odporność emocjonalna; - samokontrola; - ciekawość. Plan działania mający na celu wprowadzenie innowacji/plan testowania Testowanie produktu odbywać się będzie z zaangażowaniem przedstawicieli odbiorców (30 kobiet powyżej 50 r.ż. z terenów wiejskich) oraz 8 użytkowników testujących innowacyjną metodę (przedstawiciele urzędów pracy, organizacji pozarządowych oraz gminnych ośrodków pomocy społecznej). Zastosowanie reguły empowerment wobec odbiorców i użytkowników jest bardzo ważnym elementem testowania produktu, ponieważ pozwoli na rzetelne sprawdzenie możliwości zastosowania nowatorskiej metody wsparcia indywidualnego dla kobiet z terenów wiejskich przez osoby wymagające wsparcia oraz osoby pracujące w instytucjach/organizacjach na co dzień zajmujących się pomocą bezrobotnym. Przy tworzeniu produktu innowacyjnego Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego także zachowana była zasada empowerment; produkt był wielokrotnie konsultowany przez specjalistów i ekspertów lokalnych: psychologa, animatorów społecznych, pedagogów, doradców zawodowych, pracowników socjalnych, trenerów - współpracujących z kobietami zamieszkującymi tereny wiejskie. Przebieg testowania produktu: 1. Rekrutacja 8 użytkowników testujących wykonujących zadania brokera zawodowego. 2. Szkolenie dla brokerów zawodowych biorących udział w testowaniu produktu innowacyjnego Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego. Metoda wsparcia indywidualnego kobiet 50+ z terenów wiejskich. 14

3. Rekrutacja odbiorczyń produktu innowacyjnego 30 neizatrudnionych kobiet w wieku 50+ zamieszkujących tereny wiejskie z dwóch powiatów: sztumskiego i kwidzyńskiego. 4. Wsparcie brokera zawodowego (25 godz. na osobę) i psychologa (15 godz. na osobę): Diagnoza psychologiczna Bezpośrednia praca brokerów zawodowych oraz psychologa w miejscu zamieszkania, w środowisku lokalnym i miejscu stażu odbiorczyń produktu Stała współpraca brokera zawodowego z psychologiem i zespołem trenerskim Stała superwizja pracy brokerów zawodowych Koordynacja i wsparcie pracy brokerów zawodowych Debata na temat efektów testowanego produktu innowacyjnego 5. Opracowanie finalnego produktu innowacyjnego. 6. Szkolenie upowszechniające Kompetencje w ramach nowego zawodu brokera zawodowego. Metoda wsparcia indywidualnego kobiet 50+ z terenów wiejskich dla pracowników instytucji rynku pracy, pomocy społecznej, organizacji pozarządowych działających w obszarze pomocy bezrobotnym. Ad. 1. Rekrutacja użytkowników testujących Pierwszym krokiem w testowaniu nowej metody wsparcia jest nabór i wyszkolenie grupy brokerów zawodowych (8 osób). Do testowania produktu zostaną zaproszone osoby, które spełniają następujące wymagania: - mają doświadczenie w pracy w środowisku lokalnym; - mają doświadczenie zawodowe w charakterze pracownika socjalnego, doradcy zawodowego, asystenta rodzinnego lub trenera/doradcy osoby bezrobotnej; - chcą zmodyfikować dotychczasowo stosowane narzędzia pracy z osobami poszukującymi zatrudnienia; - chcą pracować w środowisku lokalnym beneficjentki ( wyjście zza biurka do społeczności lokalnej); - zgadzają się na superwizję zespołową własnej pracy; - posiadają wiedzę z zakresu komunikacji interpersonalnej; - posiadają doświadczenie we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi; 15

- posiadają wiedzę na temat problematyki rynku pracy; - posiadają wiedzę z zakresu poradnictwa zawodowego oraz kształcenia ustawicznego. Ponadto posiadają następujące umiejętności i cechy: - umiejętność pracy w środowisku lokalnym bezrobotnej kobiety 50+, - zdolność do nawiązywania kontaktu z ludźmi, - chęć pomocy ludziom przez dłuższy czas, - umiejętność współpracy w zespole, - zdolność współodczuwania emocji innych osób, - otwartość i uważność na problemy innych, - tolerancja, - umiejętność prowadzenia rozmowy, - zdolność planowania i organizacji pracy, - zdolność motywowania i przekonywania, - umiejętność negocjacji, - wytrwałość, - cierpliwość i łagodność, - samodzielność, - decyzyjność, - umiejętność inicjowania aktywności, - umiejętność inspirowania działań i zachowań, - zdolności organizacyjne, - systematyczność, - staranność. W trakcie rozmowy rekrutacyjnej badane będą doświadczenia zawodowe oraz umiejętności interpersonalne kandydatów na brokerów zawodowych. Ponadto każdy z kandydatów będzie miał za zadanie zidentyfikować potrzeby beneficjentki oraz zaplanować niezbędną interwencję na podstawie wcześniej (w trakcie badań) zebranych wypowiedzi niepracujących kobiet 50+ z terenów wiejskich. Ad. 2. Szkolenie użytkowników testujących Szkolenie dla brokerów zawodowych testujących innowacyjną metodę wsparcia ma na celu nabycie przez jego uczestników wiedzy dotyczącej produktu innowacyjnego Metody 16

wsparcia indywidualnego dla kobiet 50+ z terenów wiejskich oraz kompetencji brokera zawodowego. Program szkolenia obejmować będzie: przedstawienie diagnozy dotyczącej grupy kobiet 50+ zamieszkujących tereny wiejskie, podstawy metodologii oraz technik pracy brokera zawodowego 4 godz. sposoby interwencji i interpretacji zbieranych informacji na temat potencjału i ograniczeń uczestniczki - 12 godz. zasoby środowiska lokalnego oraz sposoby jego animowania 8 godz. Czas trwania szkolenia: 24 godz. Metody pracy: zajęcia prowadzone w sposób interaktywny z wykorzystaniem wiedzy i doświadczeń trenera oraz osób uczestniczących w szkoleniu, wykłady, prezentacje, dialog, praca indywidualna i w małych grupach. Rezultaty: uczestnicy znają podstawowe informacje na temat grupy docelowej oraz zasady pracy z kobietami niepracującymi w wieku 50+; ponadto uczestnicy znają innowacyjne narzędzie pracy z bezrobotnymi oraz inne techniki, które mogą być zastosowane w pracy brokera zawodowego. Uczestnicy nabyli umiejętności interwencji i interpretacji danych zbieranych od odbiorców produktu. Uczestnicy szkolenia posiadają wiedzę na temat środowiska lokalnego oraz możliwości jego organizowania i rozwijania w procesie współpracy z odbiorczyniami produktu innowacyjnego. Ad. 3. Rekrutacja odbiorców projektu Jednocześnie z rekrutacją użytkowników testujących i ich szkoleniem odbywa się rekrutacja odbiorców produktu 30 niezatrudnionych kobiet w wieku 50+ zamieszkujących tereny wiejskie powiatów sztumskiego i kwidzyńskiego. Według procedury: - weryfikacja zgłoszeń pod kątem formalnym (przynależność do grupy docelowej brak zatrudnienia, wiek i miejsce zamieszkania); - rozmowa kwalifikacyjna do projektu - oceniany będzie stopień motywacji do uczestnictwa w całym projekcie szkolenia, realizacja projektów dla społeczności lokalnej i projekt ekologiczny w miejscu stażu zawodowego, wsparcie indywidualne, staż zawodowy, uczestnictwo w laboratorium aktywności społeczno zawodowej oraz ewaluacji. 17

Po fazie rekrutacji rozpoczyna się etap testowania właściwego, czyli rozpoczynają się szkolenia w ramach Środowiskowego modelu aktywizacji społeczno-zawodowej oraz wsparcie psychologiczne i wsparcie brokera zawodowego. Ad. 4. Wsparcie brokera zawodowego i psychologa: a. Diagnoza psychologiczna Diagnoza przygotowana jest przez psychologa na podstawie pogłębionego wywiadu z beneficjentką, uwzględniając jej zasoby, potrzeby, preferencje, umiejętności, ograniczenia i problemy, umiejętności komunikacyjne, kompetencje interpersonalne. Sugeruje się uzyskanie tych informacji w wyniku wywiadu, możliwe jest również stosowanie innych metod, na przykład technik relaksacyjnych wyobrażeniowych, wizualizacyjnych, sięganie do wspomnień klientki. Z opisu grupy, dla której przygotowywany jest projekt, wynika, że prawdopodobne są trudności z uzyskaniem niektórych informacji na temat zasobów, preferencji, potrzeb. Z tego powodu konieczne jest nawiązanie z klientką bezpiecznego kontaktu, nastawienie na to, że proces rozpoznawania i planowania pracy potrwa dłużej i jest raczej odkrywaniem potencjału i ograniczeń klienta, niż prostym zebraniem informacji. Przewiduje się, że wstępna diagnoza przeprowadzona przez psychologa zajmie około 3-4 godziny i może być przeprowadzona zależnie od potrzeb w ciągu jednego lub kilku spotkań. Jej celem jest zebranie wymienionych informacji i przygotowanie ich w formie notatek do wykorzystywania przez klientkę, a także zespół na dalszych etapach pracy. Jest istotne, by uzyskane informacje dotyczyły zarówno świadomej wiedzy klientki o sobie, jak i też trzech sfer, które wydadzą się klientce mniej oczywistym źródłem wiedzy o niej samej: - marzeń z dzieciństwa na temat swego dorosłego życia, wykonywanego zawodu, odgrywanych w wyobraźni ról, tego wszystkiego, co dziecko odpowiada na pytania dorosłych o to, kim chciałbyś/chciałabyś zostać kiedy będziesz dorosły, specyficzne uzdolnienia i umiejętności; wszystko, co wpłynęło na wybór takiej a nie innej drogi życiowej; jest oczywiste, że należy się skupić na wyborach zawodowych klienta choć możliwe, że pojawią się odniesienia do innych sfer czy relacji z ważnymi osobami; poczynając już od tego etapu należy dokonywać rozróżnienia pomiędzy informacjami, które mogą być przedmiotem dalszej pracy indywidualnej, grupowej bądź psychoterapii co nie jest i nie może być częścią oddziaływań podczas projektu; 18

- osób znaczących, autorytetów zawodowych, osób, które się podziwia z powodu umiejętności, które posiadają, czy wartości, które realizują; - sfery marzeń czy wyobrażeń odnośnie siebie w niedalekiej przeszłości; i znów zadanie to może być źródłem problemów dla klientki i wymagać pewnego otwarcia na przykład poprzez użycie relaksacji, wizualizacji. Efektem tego etapu pracy z psychologiem ma być: - zasób informacji klientki na temat swoich zasobów i ograniczeń potrzebny do wykorzystania w pracy z brokerem zawodowym i w efekcie prowadzący do adekwatnego i efektywnego zaplanowania pracy z klientką oraz wyboru miejsca stażu najlepiej służącego rozwojowi klientki - skonstruowanie indywidualnego planu pracy z klientką, a także być może w przypadku powtarzających się u większej liczby osób potrzeb jakiejś formy oddziaływań grupowych - otwarcie się klientki na nowe informacje o sobie - budowanie w niej nastawienia na rozwój zawodowy, osobisty - wzmacnianie w niej motywacji wewnętrznej do pracy, rozwoju - budowanie w niej przekonania, że zmiana jest możliwa i oczekiwana przez cały zespół pracujących z nią ludzi - wzmacnianie w niej osobistej sprawczości i odpowiedzialności za siebie i swoje życie. Przykład interwencji wobec klientek w związku z uzyskanymi w wywiadzie informacjami 1. A: po prostu co pani (.) w czym pani ma radość co lubi robić w czym jest dobra(0.2) co pani kiedyś robiła a teraz nie ma czasu ale czuje że to jest to co pani lubi robić (2.0) albo co będzie robiła w przyszłości bo wtedy będzie na to czas B: ja jestem zdominowana także nie widzę nic takiego co mogłoby mi sprawić przyjemność; co ja bym mogła robić a z czym by mój mąż się zgodził? to chyba już się zatarło z biegiem czasu (.) nie mam nic takiego (4.0) jestem zdominowana przyznam się to jest prawda człowiek zawsze był młody to mówił tak, kiedyś dzieci dorosną, będę miała czas dla siebie(.) kiedyś dzieci dorosną (.)dzieci już dawno dorosły a czasu dla siebie nigdy nie było; a teraz jakby był to teraz się nie chce; chęci które były kiedyś w młodości (.) zatarły z biegiem czasu i wcale ich nie ma Wskazania: propozycja kontraktu na przyglądanie się i analizę swoich preferencji podczas całego szkolenia (broker zawodowy, warsztaty grupowe), stymulowanie do podejmowania działań z własnej inicjatywy (broker zawodowy), propozycja rozpoznania istoty swojego 19

przekonania o byciu zdominowaną i ewentualnego wpływu takiej postawy czy przekonania na życie zawodowe, podejmowanie wyzwań (psycholog). b. Praca brokera zawodowego Po przeprowadzeniu pogłębionej diagnozy potencjałów i ograniczeń uczestniczki projektu opiekę nad nią przejmuje broker zawodowy. Jest on od tej pory uważnym asystentem i towarzyszem beneficjentki w jej pracy nad budowaniem indywidualnej ścieżki edukacyjnozawodowej. Pierwszym zadaniem brokera zawodowego jest rozpoznanie predyspozycji, zdolności i kwalifikacji uczestniczki projektu. W związku ze zidentyfikowaną potrzebą rozbudzania myślenia kreatywnego stworzone zostały narzędzia, z pomocą których broker zawodowy wraz z uczestniczką projektu mogą w twórczy sposób rozpoznać jej zainteresowania, kompetencje i predyspozycje zawodowe. Broker zawodowy jest w stałym kontakcie z trenerami przeprowadzającymi warsztaty grupowe oraz z psychologiem. W trakcie diagnozy predyspozycji zawodowych prowadzonej przez brokera, beneficjentka uczy się także obsługi komputera i Internetu przy okazji poszukiwania i weryfikacji możliwości kształcenia zawodowego lub ogólnego czy identyfikacji miejsc pracy w środowisku lokalnym. Narzędzie nr 1. Życiorys zawodowy osoby, którą mogłabym być Zadanie polega na wypisaniu przez uczestniczkę projektu typowych dla CV zagadnień: wykształcenie, kursy i szkolenia, doświadczenie zawodowe, zainteresowania i umiejętności w czterech podgrupach: moje realne CV, CV zawodowych marzeń z dzieciństwa, CV osoby dla mnie znaczącej - mojego autorytetu oraz moje CV w niedalekiej przyszłości. Kolejnym zadaniem jest zweryfikowanie wszystkich wypisanych zagadnień z już realnie przez nią posiadanymi lub stwierdzeniem ich braku. Broker zawodowy pomaga uczestniczce w przeprowadzeniu tej inwentaryzacji, prosi o podawanie przykładów działań, które charakteryzują się podaną cechą. Jeżeli uczestniczka nie może znaleźć w swoich doświadczeniach danej cechy to broker wraz z klientką zastanawiają się nad możliwościami jej zdobycia (czy to poprzez praktykę zawodową, udział w kursie/szkoleniu lub podjęciu nauki). Do realizacji tego zadania niezbędne jest posiadanie przez brokera zawodowego przenośnego komputera i Internetu, gdyż uczestniczka będzie poszukiwać przez Internet informacji na temat możliwości edukacyjnych kształcenia zawodowego lub miejsc pracy 20