MAKROEKONOMIA 2 Wykład 6. Poliyka fiskalna Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak
2 Plan wykładu. Budże rządu, finanse publiczne: definicje i liczby. 2. Ograniczenie budżeowe rządu. 3. Dług publiczny: dynamika, redukcja. 4. Poliyka fiskalna i makroekonomia. Lieraura: podręcznik, roz. 26., 26.2 (sr. 86-862, 865-867).
3 Budże rządu Wydaki publiczne: Zakupy rządowe (G) zakupy dóbr i usług (również inwesycyjne), Płaności ransferowe (TR) zasiłki i inne płaności, za kóre rząd nie dosaje nic w zamian, najczęściej są o wydaki socjalne, Płaności odsekowe neo (INT) płaności na rzecz wierzycieli (posiadaczy obligacji) pomniejszone o płaności od dłużników. Dochody rządowe (T): Podaki od produkcji i imporu, Podaki od mająku i dochodu, Składki na ubezpieczenia społeczne, Sprzedaż (dobra sprzedane na rynku), Inne dochody (w ym dochody kapiałowe, ransfery, środki z UE).
Wielkość wydaków publicznych w XX wieku wzros roli rządu. 4 Kraj 93 920 937 960 970 980 990 995 200 Ausralia 6,5 9,3 4,8 2,2 25,0 32,4 33,2 35,7 33,3 Ausria... 4,7 20,6 35,7 37,3 46,9 48,8 52,5 47,9 Belgia 3,8* 22,* 2,8* 30,3 39,5 53,3 50,4 50,2 46,3 Francja 7,0 27,6 29,0 34,6 37,6 45,5 49,5 53,5 50,8 Holandia 9,0* 3,5* 9,0* 33,7 37,0 50,9 49,4 47,7 4,3 Irlandia... 8,8 25,5 28,0-47,3 39,9 38,0 30,0 Japonia 8,3 4,8 25,4 7,5 8,3 29,2 30,4 34,4 36,9 Kanada... 6,7 25,0 28,6 33,8 39, 45,7 45,0 37,8 Niemcy 4,8 25,0 34, 32,4 37,2 46,5 43,8 46,3 45,7 Norwegia 9,3 6,0,8 29,9 34,9 43,9 49,7 47,6 40,8 USA 7,5 2, 9,7 27,0 29,6 3,3 33,6 32,9 30,4 Szwajcaria 4,0 7,0 24, 7,2 - - 33,5 39,4 - Szwecja 0,4 0,9 6,5 3,0 42,0 57,6 55,9 6,8 52,9 W. Bryania 2,7 26,2 30,0 32,2 - - 39, 42,2 38,4 Włochy,* 22,5* 24,5* 30, 32,0 4,0 52,9 5, 45,3 Średnia,9 8,2 22,4 27,9 33,7 43,4 44,7 45,2 4,
hps://ourworldindaa.org/public-spending 5
Sekor publiczny w Polsce (dane GUS) 6 Dochody budżeu pańswa, 207: około 350 miliardów Wydaki budżeu pańswa, 207: około 376 miliardów W ym płaności odsekowe: około 29,5 miliardów Deficy sekora finansów publicznych, 205: -48,6 mld Deficy sekora finansów publicznych, 206: -4,6 mld Deficy sekora finansów publicznych, 207: -27,9 mld
Dług publiczny sekora insyucji rządowych i samorządowych w Polsce 7 204 205 206 207 w mld PLN 867,3 923,2 009,2 005,7 W % PKB 48, 48,8 5,9 48,5
Sekor publiczny w Polsce 8 W Polsce, jak i w innych krajach, bardzo isony jes - obok rządu cenralnego, również sekor (rząd ) lokalny W Polsce, obejmuje on dochody i wydaki budżeów wojewódzw, powiaów i gmin. Znaczna część dochodów lokalnych, o ransfery z budżeu cenralnego; ym niemniej około 30% dochodów gmin o podaki własne, czyli rafiające bezpośrednio od mieszkańców do rządu gminnego. Część danin publicznych rafia eż do funduszy publicznych (w Polsce między innymi do bardzo dużego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Tych środków nie widać w rachunkach budżeu pańswa. Aby ocenić akywność sekora publicznego w gospodarce, należy parzeć na dane sekora general governmen, czyli sekora finansów publicznych.
9 Polska finanse publiczne 800 000 700 000 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 00 000 0 200 20 202 203 204 205 Dochody sekora finansów publicznych Wydaki budżeu pańswa Dochody budżeu pańswa ogółem Wydaki sekora finansów publicznych
0 Budże różne definicje DEFICYT FINANSÓW PUBLICZNYCH wydaki sekora publicznego dochody sekora publicznego: = G INT + TR T = G INT + NT = DEFICYT PIERWOTNY wydaki sekora publicznego bez płaności odsekowych - dochody sekora publicznego = G TR T Całkowiy deficy pokazuje nadwyżkę wydaków nad dochodami (czyli w PRZYBLIŻENIU porzeby pożyczkowe). Deficy pierwony pokazuje, czy dochody rządu są wysarczające, aby pokryć jego obecne wydaki.
Budże różne definicje DEFICYT BIEŻĄCY (curren defici) = wydaki publiczne bez wydaków inwesycyjnych - dochody publiczne Pierwony deficy bieżący = wydaki publiczne bez wydaków inwesycyjnych i bez płaności odsekowych dochody publiczne
2 Auomayczne sabilizaory Auomayczne sabilizaory o mechanizmy, kóre auomaycznie zmieniają wysokość dochodów i wydaków rządu w sposób przeciw-cykliczny. Przykłady: zasiłek dla bezrobonych; progresywny podaek dochodowy; Oznacza o, że w czasie recesji deficy finansów publicznych rośnie, a w czasie boomu spada. Sąd eż wykorzysywane jes pojęcie deficyu srukuralnego oraz deficyu cyklicznego
3 Budże różne definicje DEFICYT STRUKTURALNY - jes o wielkość deficyu, kóra powsałaby w warunkach, gdy dochody i wydaki publiczne realizowane są przy pełnym wykorzysaniu zdolności wywórczych gospodarki (czyli gdy produkcja równa jes produkcji poencjalnej. Jes o wielkość hipoeyczna, wymagająca oszacowania.
Ograniczenie budżeowe rządu Ograniczenie budżeowe rządu sanowi, że zmiana warości długu publicznego w okresie jes równa deficyowi w okresie : Nominalny dług publiczny na koniec okresu wynosi: B B B defici T G ib B B T G B i B 5
Ograniczenie budżeowe rządu: dług w sosunku do PKB ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) )( ( ) ( ) ( ) ( : / g b r b g b i b g b i b g b PY Y P i b g Y P B PY Y P i b PY T G PY B i PY B PY ib G B T Zacznijmy od wielkości nominalnych; podzielmy je nasępnie przez nominalne PKB: 6
Ograniczenie budżeowe rządu: dług w sosunku do PKB 7 b b b r b g gdzie Y Y WNIOSEK: Zmiana sosunku długu do PKB zależy od dwóch czynników: Różnicy między realną sopą procenową r a sopą wzrosu gospodarczego γ, pomnożoną przez począkową warość sosunku dług/pkb. Sosunku deficyu pierwonego do PKB. Oznacza o, że znaczenie ma zarówno poliyka fiskalna, jak i koniunkura gospodarcza
Dynamika długu publicznego 8 Przypadek r<γ oraz sała różnica g >0; dług w sosunku do PKB sabilizuje się Δb g - b
Dynamika długu publicznego 9 Przypadek r>γ oraz sała różnica g - >0; dług w sosunku do PKB eksploduje Δb g - b
20 Redukcja długu publicznego jes rudnym zadaniem. Ograniczanie deficyu budżeowego może być związane ze zmniejszeniem (krókookresowego) empa wzrosu, co urudnia redukcję długu. Jednocześnie narasający dług publiczny może zwiększyć oprocenowanie obligacji
0 2 3 4 5 Dług publiczny i empo wzrosu PKB 2 2 3 4 5 6 7 8 Wielkość długu publicznego
22 Redukcja długu publicznego Narasający dług publiczny rodzi obawy, że rząd nie będzie w sanie obsłużyć zadłużenia i spłacić wierzycieli. To powoduje wzros oprocenowania obligacji, co przyspiesza narasanie długu. Innymi słowy, r rośnie, więc różnica pomiędzy r a γ również się powiększa. To wzmacnia porzebę konsolidacji, kóra jednak może znacznie zmniejszyć empo wzrosu Może o doprowadzić do bankrucwa rządu. Ciekawym case sudy jes przypadek Grecji.
Dane 23 hp://www.imf.org/exernal/daamapper/index.php B
Oprocenowanie 0-lenich obligacji rządowych Źródło: Saisical Daa Warehouse, ECB
Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie 25 Poliyka fiskalna i zagregowany popy: Wpływ poliyki może być różny, w zależności od przyjęego modelu (przyjęych założeń). Analiza długookresowa: zmiana deficyu budżeowego nie ma wpływu na wielkość popyu (całkowie oszczędności pozosają niezmienione). Analiza krókookresowa: wzros deficyu budżeowego przyczyni się do wzrosu popyu (przesunięcie krzywej IS).
Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie 26 Poliyka fiskalna oddziałuje na wielkość zagregowanego popyu bezpośrednio przez wydaki G; oraz pośrednio, poprzez wielkość konsumpcji, na kórą wpływają między innymi podaki neo. Jak zareaguje konsumpcja prywana na zmiany poliyki fiskalnej? O ym później...
Zmiana skorygowanego cyklicznie pierwonego deficyu budżeowego (w punkach procenowych) i odchylenie PKB od szacowanego rendu, laa 2007-205 Źródło: Paul Krugman, hps://krugman.blogs.nyimes.com/205//20/heexpansionary-auseriy-zombie/
Dososowanie fiskalne i zmiana PKB, 2009-205, kraje srefy euro Źródło: Paul Krugman, hps://krugman.blogs.nyimes.com/205/07/0/auseriy-and-hegreek-depression (za IMF)
Wpływ konsolidacji fiskalnej (wynoszącej % PKB) na PKB i bezrobocie Szacunki IMF, na podsawie danych dla la 980-2005 dla5 krajów rozwinięych Źrodło: IMF, WEO, Ocober 200.
Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie 30 Cześć ekonomisów jes przeciwna sosowaniu akywnej poliyki fiskalnej bo jes nieskueczna. Ale nawe jej zwolennicy przyznają, że sosowanie akywnej poliyki fiskalnej jes rudne : Znaczne opóźnienia na eapie implemenacji, Efek wypychania, Tendencja rządów do konynuowania luźnej poliyki, nawe w okresie boomu. To powoduje, że nawe zwolennicy akywnej poliyki fiskalnej są osrożni w zalecaniu dyskrecjonalnych zmian poliyki fiskalnej; naomias posulują, aby pozwolić działać auomaycznym sabilizaorom.
Podsumowanie poliyka fiskalna i makroekonomia 3 Badania empiryczne pokazują, ze rzeczywisa wielkość mnożników fiskalnych jes różna w zależności od kraju i warunków makro. Poliyka fiskalna może być nieprzewidywalnym narzędziem serowania koniunkurą.
32 Podsumowanie całości Czynniki wpływające na dynamikę długu poliyka fiskalna oraz czynniki makro (empo wzrosu i sopa procenowa). Wpływ poliyki fiskalnej w krókim okresie z eoreycznego punku widzenia jes niejasny; badania empiryczne wskazują raczej na prawdziwość podejścia keynesowskiego, choć mnożniki fiskalne wydają się być niesabilne.
Koniec 33 Dziękuję i zapraszam za ydzień!