10. Owies Uwagi ogólne W roku w województwie warmińsko-mazurskim założono dwa doświadczenia z owsem: w ZDOO Rychliki i SDOO Wrócikowo. W ZDOO Rychliki badano większość odmian, które w roku znajdowały się w Krajowym rejestrze, z wyjątkiem szczególnie zalecanych do uprawy na tereny górskie. W doświadczeniu przeprowadzonym we Wrócikowie uczestniczyło 10 odmian (w tym jedna nieoplewiona Amant) wybrane przez Wojewódzki Zespół PDO. Podkreślić należy, że formy nieoplewione cechuje mały udział włókna w plonie oraz większa zawartość białka i tłuszczu. W krajowym rejestrze znajduje się obecnie 30 odmian, w tym 1 zalecana do uprawy górskiej. Celem badań było sprawdzenie wartości gospodarczej odmian w naszych warunkach siedliskowych. Były to doświadczenia proste, bez ochrony fungicydowej, bez zastosowania regulatora wzrostu i dodatkowego nawożenia azotem. Owies spełnia ważną rolę fitosanitarną w gospodarstwach o dużym udziale zbóż w płodozmianie (dobrze znosi uprawę po zbożach, a także sam jest dobrym przedplonem dla innych zbóż). W roku na LOZ do uprawy na obszarze naszego województwa zalecano 5 odmian owsa: Bingo, Komfort, Harnaś, Nawigator oraz owies nagi Amant. Na LOZ w roku wpisano nową odmianę Nawigator natomiast wycofano odmiany Krezus i Haker. Wyniki doświadczeń Średni plon ziarna badanych odmian w roku wyniósł 64,0 dt/ha. Z badanych odmian przez trzy lata wysokie i stabilne wyniki plonowania uzyskała odmiana Bingo. Również w ostatnim roku plonem powyżej wzorca wyróżniła się odmiana Bingo (tabela 5). W stacjach plonowanie poszczególnych odmian było zróżnicowane. We Wrócikowie większość odmian plonowała na poziomie lub nieco powyżej wzorca, w Rychlikach wynik nieznacznie powyżej wzorca osiągnęła odmiana Bingo oraz Romulus, natomiast w Marianowie Kozak (tabela 4). W minionym sezonie było niewielkie nasilenie chorób owsa, zanotowano wystąpienie rdzy wieńcowej oraz helmintosporiozy. Większą podatność na rdzę wieńcową w ostatnim roku odnotowano u odmiany Harnaś oraz Monsun, natomiast mniejszą odpornością na helmintosporiozę wykazały się odmiany Romulus i Monsun (tabela 6). W sezonie wyleganie roślin w dojrzałości mlecznej było bardzo niewielkie i tylko u dwóch badanych odmian - Harnaś oraz Amant, natomiast wyleganie przed zbiorem zanotowano u większości odmian. W nieco większym stopniu wyległy Armani, Monsun i Amant (tabela 7). W regionie średnia masa tysiąca ziaren (MTZ) wszystkich badanych odmian była znacznie wyższa w stosunku do roku poprzedniego, wyniosła 42,7 g. Wyższą MTZ za ostatnie trzylecie jak i za rok wyróżniły się odmiany Bingo i Nawigator oraz badana jeden rok odmiana Armani (tabela 7).
Tabela 1. Owies. Odmiany badane. Rok zbioru: Kod kraju pochodzenia Rok wpisania do Krajowego rejestru* Rok włączenia do LZO Hodowca (jednostka prowadząca hodowlę zachowawczą lub dla odmian zagranicznych krajowy przedstawiciel) owies zwyczajny odmiany nizinne 1. Bingo PL 2009 2011 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL- 99-307 Strzelce 2. Komfort PL 2013 2015 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL-99-307 Strzelce 3. Harnaś PL 2014 2016 Małopolska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Zbożowa 4; PL- 30-002 Kraków 4. Nawigator PL 2015 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL- 99-307 Strzelce 5. Elegant PL 2016 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL- 99-307 Strzelce 6. Romulus PL 2016 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o., Choryń 27; PL-64-000 Kościan 7. Armani DE IGP Polska Sp. z o.o. sp. k.; ul. Wyspiańskiego 43; PL-60-751 Poznań 8. Kozak PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL- 99-307 Strzelce 9. Monsun DE Saaten- Union Polska Sp. z o.o.; ul. Straszewska 70; PL-62-100 Wągrowiec 10. Amant PL 2014 2016 *- według,,listy odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce ` Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL-99-307 Strzelce
Tabela 2. Owies. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość SDOO Wrócikowo pow. Olsztyn ZDOO Rychliki pow. Elbląg ZDOO Marianowo woj. podlaskie Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry pszenny dobry żytni bardzo dobry Klasa bonitacji gleby III b III b IV b ph gleby w KCl 7,0 5,0 6,0 Przedplon bobik groch siewny ziemniak Data siewu 04.04.17 04.04.17 11.04.17 Obsada nasion (szt./m 2 ) 450 450 450 Data zbioru 16.08.17 08.08.17 14.08.17 Nawożenie mineralne N (kg/ha) 70 50 90 P 2 O 5 (kg/ha) 40 80 40 K 2 O (kg/ha) 70 120 60 Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Mustang Forte 195 SE (0,8 l) Mustang Forte 195 SE (0,8 l) Chwastox Extra 300 SL (2,5 l) Insektycyd (nazwa, dawka/ha) - - - Tabela 3. Owies. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Wyszczególnienie Wrócikowo Rychliki Marianowo 1. Termin wiechowania (data) 13.06. 15.06. 21.06. 2. Termin dojrzałości woskowej (data) 28.07. 24.07. 23.07. 3. Wysokość roślin (cm) 85 92 80 4. Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9) 9 8,9 9 5. Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 ) 8,5 8,6 8,7 6. Porażenie przez choroby (skala 9 ): -rdza wieńcowa 8,4 9 6,9 -rdza źdźbłowa 9 9 9 -mączniak prawdziwy 9 9 9 -septorioza liści 9 9 9 -helmintosporioza 8,5 8,9 6,9 7. Masa 1000 ziaren (przy wilgotności 14%) (g) 42,8 41,6 43,8 8. Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 14,0 14,1 12,4 9. Plon ziarna (przy wilgotności 14%) (dt/ha) 69,3 71,6 51,2 Wyniki średnie ze wszystkich badanych odmian Skala 9 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 4. Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: przy wilgotności ziarna 14% Poziom a 1 Wrócikowo Rychliki Marianowo Wzorzec (dt/ha) 72,6 81,6 56,1 1. Bingo w 104 102 99 2. Komfort 94 90 91 3. Harnaś 102 93 96 4. Nawigator w 97 99 100 5. Elegant 99 86 100 6. Romulus 94 101 92 7. Armani 101 94 94 8. Kozak w 100 99 102 9. Monsun 103 91 99 10. Amant 61 54 70 w - odmiany wchodzące w skład wzorca w roku Tabela 5. Owies. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2016, 2015 przy wilgotności ziarna 14% Liczba lat badań Barwa łuski Lata 2016 2015 2016-2015- Wzorzec (dt/ha) 70,1 79,1 88,3 74,6 79,2 1. Bingo w 3 żółta 102 101 100 102 101 2. Komfort 3 żółta 92 104 102 98 99 3. Harnaś 3 żółta 97 102 102 100 100 4. Nawigator w 3 żółta 99 101 101 100 100 5. Elegant 2 żółta 95 103-99 - 6. Romulus 2 żółta 96 100-98 - 7. Armani 1 żółta 96 - - - - 8. Kozak w 1 żółta 100 - - - - 9. Monsun 1 żółta 98 - - - - 9. Amant 3-62 75 71 69 69 Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9 w - wzorzec w roku
Tabela 6. Owies. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2015 Liczba lat badań Rdza wieńcowa Helmintosporioza 2016-2015- Wzorzec (skala 9º) 7,9 8,0 8,3 7,6 1. Bingo w 3-0,2-0,2-0,1-0,1 2. Komfort 3-0,4-0,5-0,4 0,1 3. Harnaś 3-0,7-0,4-0,3-0,1 4. Nawigator w 3 0,1 0,1 0,1 0,0 5. Elegant 2-0,2-0,2-0,1-6. Romulus 2-0,2-0,2-0,6-7. Armani 1-0,2 - -0,4-8. Kozak w 1 0,1-0,0-9. Monsun 1-0,6 - -0,8-10. Amant 3 0,1 0,3 0,2 0,3 Liczba doświadczeń 2 5 3 8 Wyniki pochodzą jedynie z doświadczeń, w których wystąpiło dane zjawisko; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą w - wzorzec w roku Tabela 7. Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2015 - Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Udział łuski (%) w fazie doj. przed zbiorem mlecznej 2015-2015- 2015-2015- 2015- Wzorzec (skala 9º) 9 8,8 8,9 8,0 91 98 45,7 44,1 22,8 23,9 1. Bingo w 3 0,0 0,0 0,0 0,1-1 1 1,3 1,8 0,1-1,2 2. Komfort 3 0,0 0,2-0,3 0,0-7 -3-5,6-3,6 4,7 2,5 3. Harnaś 3-0,2 0,0-0,2 0,2-3 -3-4,7-4,6 3,7 3,0 4. Nawigator w 3 0,0-0,1-0,1-0,4-2 0 0,2 1,3 0,2-0,9 5. Elegant 2 0,0-0,0 - -1 - -2,4-1,4-6. Romulus 2 0,0 - -0,4 - -1 - -1,7-0,9-7. Armani 1 0,0 - -0,6 - -13-2,2-0,7-8. Kozak w 1 0,0-0,1-3 - -1,6 - -0,3-9. Monsun 1 0,0 - -0,6 - -7 - -0,6 - -0,5-10. Amant 3-0,3-0,6-0,7-0,9-13 -8-17,4-16,8-18,4-18,0 Liczba doświadczeń 1 5 3 8 3 9 3 9 3 9 Wyleganie: wyniki pochodzą jedynie z doświadczeń, w których wystąpiło dane zjawisko; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą w - wzorzec w roku
Charakterystyka odmian owsa wpisanych do Krajowego rejestru w sezonie wegetacyjnym na podstawie Listy Opisowej Odmian COBORU (odmiany badane w doświadczeniach regionalnych) ARMANI żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna z łuską dość duży, bez łuski duży do bardzo dużego. Odporność na mączniaka prawdziwego- dość duża, na rdzę źdźbłową, helmintosporiozę i septoriozę liści- średnia, na rdzę owsa- dość mała. Rośliny niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin wiechowania dość wczesny, dojrzewania średni. Udział łuski mały do bardzo małego, masa 1000 ziaren i wyrównanie ziaren dość duże, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka i tłuszczu średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. KOZAK żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna z łuską i bez łuski dość duży. Odporność na rdzę źdźbłową, septoriozę liści i helmintosporiozę- dość duża, na mączniaka prawdziwego i rdzę owsa- średnia. Rośliny dość wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i dojrzewania dość wczesny. Udział łuski dość mały, masa 1000 ziaren i gęstość w stanie zsypnym średnie, wyrównanie ziaren dość małe. Zawartość białka średnia, tłuszczu duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. MONSUN żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna z łuską średni, bez łuski- dość duży. Odporność na mączniaka prawdziwego- dość mała, na rdzę owsa, rdzę źdźbłową, septoriozę liści i helmintosporiozę- średnia. Rośliny średniej wysokości, o średniej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i dojrzewania średni. Udział łuski średni, masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie ziaren średnie, gęstość w stanie zsypnym dość duża. Zawartość białka i tłuszczu dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.