Owies. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń

Transkrypt

1 Owies Uwagi ogólne W Polsce uprawa owsa ma długą tradycję. W województwie pomorskim powierzchnia uprawy od kilku lat utrzymuje się na stabilnym poziomie i wynosi ok 35 tys ha. Uprawiany jest głównie na cele paszowe w czystym siewie ale jest również jednym z głównych składników mieszanek zbożowych lub zbożowo bobowatych. Ziarno owsa wykorzystywane jest również w przemyśle spożywczym. O dużej wartości tego zboża decydują jego walory żywieniowe związane z zawartością dobrze przyswajalnego białka, łatwo strawnego tłuszczu oraz dużej zawartości soli mineralnych, witamin (głównie E), a także lecytyny. Produkty owsiane mogą regulować poziom cholesterolu we krwi, zapobiegają również powstawaniu zakrzepów, stąd pełnią odpowiedzialną rolę w leczeniu miażdżycy. Plon uboczny, słoma i plewy, stanowią cenną paszę, która charakteryzuje się małą zawartością trudno strawnego włókna. Szersze zastosowanie owsa w żywieniu drobiu ogranicza duża zawartość łuski, stąd zwiększa się zainteresowanie drobiarzy nagimi formami owsa. Oprócz doskonałych walorów żywieniowych owies spełnia ważną rolę fitosanitarną w płodozmianie z dużym udziałem zbóż. Obecnie w rejestrze znajdują się 23 odmiany owsa zwyczajnego oraz 5 odmian owsa nagiego. W 2013 roku w ramach PDOiR w rejonie województwa pomorskiego założono dwa doświadczenia z owsem. Jedno na polach w Lubaniu na glebie klasy V, a drugie w SDDO w Wyczechach na glebie kl IIIa. Doświadczenie w Lubaniu zostało dofinansowane ze środków wyprzedzającego finansowania Schematu III Pomocy Technicznej realizowanej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata oraz ze środków własnych Samorządu Województwa Pomorskiego. Były to doświadczenia jednoczynnikowe w czterech powtórzeniach. Celem tych badań było określenie plenności poszczególnych odmian oraz podatności na choroby i stresy abiotyczne w różnych warunkach siedliskowych. Doświadczenie przeprowadzono według metodyki opracowanej przez COBORU w Słupi Wielkiej. Doboru odmian do doświadczenia dokonał Wojewódzki Zespół do spraw PDOiR. Wzięto pod uwagę przydatność odmian do uprawy w warunkach klimatyczno - glebowych województwa pomorskiego. Wyniki doświadczeń Owies jest rośliną wczesnego siewu. Zasiany wcześniej lepiej się ukorzenia i krzewi. W roku wiosna przyszła bardzo wcześnie. Można było dobrze przygotować glebę do siewu i zasiać w optymalnym terminie. Owies ma duże zapotrzebowanie na wodę, zwłaszcza w okresie od strzelania w źdźbło do wiechowania. W porównaniu do Wyczech, słabsza jakość gleb oraz okresowe niedobory wody w czasie wegetacji w Lubaniu były przyczyną niższego plonowania. Jednakże plony w sezonie były zdecydowanie najwyższe w ostatnim trzyleciu. Dobrze plonowały odmiany wzorcowe oraz nowe Harnaś i Komfort. Odmiany nieoplewione plonują około 30 % niżej niż oplewione. W Lubaniu odmiany nagie plonowały na zbliżonym poziomie natomiast w Wyczechach najsłabiej wypadł Siwek. Choroby wystąpiły w niewielkim nasileniu. Mączniak wystąpił w średnim nasileniu zarówno w Lubaniu jak i w Wyczechach. Bardziej podatne odmiany to Zuch i Siwek, odporniejsze Bingo i Haker. Rdza źdźbłowa w niewielkim stopniu wystąpiła tylko w Lubaniu; odmiany z objawami to Zuch, Bingo, Breton, natomiast czysty był Arden. Rdza wieńcowa tylko w Wyczechach, niewielkie porażenia odmian Arden i Siwek. Na helmintosporiozę, która wystąpiła w niewielkim stopniu zarówno w Lubaniu jak i w Wyczechach bardziej podatne okazały się Haker i Krezus. MTZ była istotnie wyższa w Wyczechach. Spośród badanych odmian najdorodniejszym ziarnem wyróżniły się odmiany Bingo i Breton. Nasiona odmian owsa nagiego mają nasiona o mniejszej MTZ. U odmian oplewionych ważnym parametrem plonu jest udział łuski w plonie ziarna. Poza formami nagoziarnistymi, u których udział łuski jest znikomy (3-5%), u odmian wzorcowych wynosił 23,7%. Z odmian oplewionych najwięcej łuski posiadał Furman. Wyleganie przed zbiorem silniejsze w Wyczechach. W Lubaniu zróżnicowanie odmian niewielkie, natomiast w Wyczechach dość silnie wyległy Haker, Amant i Komfort, Siwek nie wyległ w ogóle. Wszystkie badane odmiany należą do grupy żółtoziarnistych. 1

2 Tabela 10.1 Owies. Odmiany badane. Rok zbioru: Rok wpisania do Rok Krajowego włączenia Rejestru Odmian do LZO w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - - pełnomocnika w Polsce ,, Małopolska Hodowla Roślin sp. z o. o., ul. Zbożowa 4, Kraków Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o. o., ul Zbożowa 2, Kraków 1 Krezus Zuch Bingo Furman Breton Arden Haker Siwek - nagi Nagus - nagi Komfort Amant - nagi 12 Harnaś Kol. 2 i 4 według Listy odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce COBORU Słupia Wielka. Tabela 10.2 Owies. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość Lubań* Wyczechy Powiat Kościerzyna Człuchów Kompleks rolniczej przydatności gleby zbożowo pastewny słaby żytni bardzo dobry Klasa bonitacyjna gleby V IIIa PH gleby w KCl 5,8 5,8 Przedplon ziemniak rzepak ozimy Data siewu dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N (kg/ha) P 2O 5 (kg/ha) K 2O (kg/ha) Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Kinto Duo 080 FS Vitavax 200FS Herbicyd nazwa,dawka/ha) Chwastox Extra 300 SL 3l/ha Chwastox Extra+Lintur 70 WG 1 l g/ha Insektycyd (nazwa,dawka/ha) Fury 100 EC 0,1 l/ha Cyperkil Max 0,1l/ha Fungicyd (nazwa,dawka/ha) Artea 330 EC 0,5 l/ha *Badania finansowane ze środków wyprzedzającego finansowania Schematu III Pomocy Technicznej realizowanej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata oraz ze środków własnych Samorządu Województwa Pomorskiego 2

3 Tabela 10.3 Owies. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Cecha Lubań* Wyczechy 1 Termin wiechowania (dzień, m-c, rok) Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c, rok) Wysokość roślin (cm) 86,9 120,8 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 6,8 5,5 6 Porażenie przez choroby (skala 9 o ) 7 - mączniak prawdziwy 8,1 7,9 8 - rdza wieńcowa 9,0 8,9 9 - helmintosporioza 7,8 8, rdza źdźbłowa 7,9 9,0 11 Masa 1000 ziaren (g) 34,2 42,3 12 Udział łuski (%) 19,9 17,9 13 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 14,1 10,3 14 Średni plon z doświadczenia (dt/ha) 56,8 89,0 Średnie wyniki z doświadczeń. Tabela 10.4 Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: Lubań * Wyczechy wzorzec dt/ha 62,8 98,7 1 Krezus Zuch Bingo Furman Breton Arden Haker Siwek - nagi Nagus - nagi Komfort Amant - nagi Harnaś Wzorzec Krezus, Zuch, Bingo. *Badania finansowane ze środków wyprzedzającego finansowania Schematu III Pomocy Technicznej realizowanej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata oraz ze środków własnych Samorządu Województwa Pomorskiego 3

4 Tabela 10.5 Owies. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: Wzorzec, dt z ha 74,2 60,0 80,8 70,4 71,7 1 Krezus Zuch Bingo Furman Breton Arden Haker Siwek - nagi Nagus - nagi Komfort Amant - nagi Harnaś 103 Liczba doświadczeń Tabela 10.6 Owies. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2012 Liczba lat badań Mączniak Rdza wieńcowa Rdza źdźbłowa Helmintosporioza Wzorzec, (skala 9 o ) 7,7 8,1 9,0 8,8 7,7 7,8 8,0 7,9 1 Krezus 3-0,2-0,1 0,0 0,1 0,7-0,1-0,5-0,5 2 Zuch 3-1,2-0,5 0,0-0,0-0,3 0,2 0,5 0,4 3 Bingo 3 1,3 0,6 0,0-0,0-0,3-0,1 0,0 0,0 4 Furman 3 0,8 0,6 0,0-0,2 0,7 0,0 0,0 0,0 5 Breton 3-0,7-0,1 0,0 0,0-0,3-0,1 0,5 0,3 6 Arden 3-0,2 0,2-0,7-0,2 0,7 0,0 0,0 0,1 7 Haker 3 1,3 0,8 0,0 0,1 0,7 0,1-1,0-0,1 8 Siwek 3 0,3 0,4-0,7-0,4 0,7 0,4 0,0 0,4 9 Nagus 3 0,8 0,6 0,0-0,1 0,7 0,1 0,0 0,3 10 Komfort 2 0,3 0,4 0,0 0,0 0,7-0,1 0,0-0,2 11 Amant 1 0,8 0,8 0,0 0,0 1,7 1,7 0,0 0,0 12 Harnaś 1 0,3 0,3 0,0 0,0 0,7 0,7 0,0 0,0 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata lub jeden rok jest odpowiednio mniejsza. 4

5 Tabela 10.7 Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2012 Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) w fazie dojrzałości mlecznej przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Udział łuski w % Wzorzec 9,0 9,0 6,7 8,2 107,1 94,0 41,3 40,5 23,7 23,4 1 Krezus ,6 0,2 2,0-0,0-3,1-2,2 2,5 1,7 2 Zuch ,7-0,2-3,6 0,1-1,0-0,9-1,1-1,4 3 Bingo ,1 0,0 3,4 0,5 4,0 3,0-1,4-0,3 4 Furman ,1 0,0 0,2 0,8-2,6-1,5 3,6 3,3 5 Breton ,2-0,1-1,5-2,5 3,3 0,1-0,3-0,4 6 Arden ,2-0,4-4,9-1,1-3,8-4,0 1,8 0,3 7 Haker ,9-0,6-0,6 1,0-3,6-2,3 0,0-0,4 8 Siwek - nagi ,3 0,4 5,9-3,5-11,9-10,4-22,6-21,9 9 Nagus - nagi ,4-0,5-12,1-2,8-10,2-10,8-22,5-22,7 10 Komfort ,6-0,8-2,1-1,5 1,7-0,0 2,3 1,0 11 Amant - nagi ,1-2,1-8,6-8,6-7,4-7,4-22,4-22,4 12 Harnaś ,3 0,3-11,8-11,8-3,0-3,0 2,9 2,9 Liczba doświadczeń Wyleganie - wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których wystąpiło; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata lub jeden rok jest odpowiednio mniejsza. Charakterystyka odmian owsa zwyczajnego wpisanych do krajowego rejestru w roku Harnaś (d. MHR-PO-0712) żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna z łuską duży, bez łuski dość duży. Odporność na mączniaka prawdziwego, rdzę wieńcową, helmintosporiozę i septoriozę liści średnia, na rdzę źdźbłową - dość mała. Odmiany średniej wysokości, o dużej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i dojrzewania dość późny. Udział łuski duży. Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, zawartość białka dość mała, tłuszczu przeciętna. zgłaszający: Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o.o. Charakterystyka odmian owsa nagiego wpisanych do krajowego rejestru w roku Amant (d. STH 9811) nieoplewiona, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna powyżej wzorcowej odmiany Siwek. Odporność na rdzę wieńcową i źdźbłową dość duża, na mączniaka prawdziwego, helmintosporiozę i septoriozę liści duża. Rośliny dość niskie o bardzo dużej odporności na wyleganie. Termin wiechowania dość wczesny, dojrzewania przeciętny. W stosunku do odmiany Siwek charakteryzuje się mniejszym udziałem ziaren oplewionych, podobną masą 1000 ziaren i wyrównaniem, mniejszą zawartością białka i większą zawartością tłuszczu. zgłaszający: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 5