Owies. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń

Transkrypt

1 Owies Uwagi ogólne W Polsce uprawa owsa ma długoletnią tradycję. W województwie pomorskim powierzchnia uprawy od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie wynosząc ok. 40 tys. ha (w Polsce ok. 480 tys ha). Uprawiany jest głównie na cele paszowe w czystym siewie, jak również w mieszankach zbożowych lub zbożowo bobowatych. Ziarno owsa wykorzystywane jest również w przemyśle spożywczym. O dużej wartości tego zboża decydują jego walory żywieniowe związane z zawartością dobrze przyswajalnego białka, łatwo strawnego tłuszczu oraz dużej zawartości soli mineralnych, witamin (głównie E), a także lecytyny. Produkty owsiane mogą regulować poziom cholesterolu we krwi, zapobiegają również powstawaniu zakrzepów, stąd pełnią odpowiedzialną rolę w leczeniu miażdżycy. Plon uboczny, słoma i plewy, stanowią cenną paszę, która charakteryzuje się małą zawartością trudno strawnego włókna. Szersze zastosowanie owsa w żywieniu drobiu ogranicza duża zawartość łuski, stąd zwiększa się zainteresowanie drobiarzy nagimi formami owsa. Oprócz doskonałych walorów żywieniowych owies spełnia ważną rolę fitosanitarną w płodozmianie z dużym udziałem zbóż. Obecnie w rejestrze znajduje się 25 odmian owsa zwyczajnego (Avena sativa L.) oraz 5 odmian owsa nagoziarnistego (Avena nuda L.). W roku w ramach PDO na obszarze województwa pomorskiego założono dwa doświadczenia z owsem. Doświadczenia jednoczynnikowe w trzech powtórzeniach umieszczono w Lubaniu na glebie klasy V oraz w ZDOO w Wyczechach na glebie klasy IIIa. Doświadczenie w Lubaniu zostało dofinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków własnych Samorządu Województwa Pomorskiego. Celem przeprowadzonych pomiarów i obserwacji było określenie plenności, podatności na choroby i stresy abiotyczne poszczególnych odmian w różnych warunkach siedliskowych. Doświadczenia przeprowadzono według metodyki opracowanej przez COBORU w Słupi Wielkiej. Dobór odmian do doświadczeń opracował Wojewódzki Zespół Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego. Głównym kryterium doboru odmian owsa była przydatność do uprawy w zmiennych warunkach klimatyczno - glebowych województwa pomorskiego. Wyniki doświadczeń Owies jest rośliną dnia długiego, dlatego wczesny siew skraca okres rozwoju wegetatywnego przyspieszając wytworzenie wiech. Wczesny siew umożliwia roślinom wytworzenie bardziej rozbudowanego systemu korzeniowego poprawiającego tolerancję na niedobory wody oraz znaczne wahania temperatur. W roku, przebieg warunków meteorologicznych po siewie sprzyjał wzrostowi i rozwojowi roślin badanych odmian. Warunki uległy pogorszeniu w okresie od strzelania w źdźbło do wytworzenia wiech. W okresie tym, szczególnie w Lubaniu ilość opadów atmosferycznych rozkładała się bardzo niekorzystnie. Zdolność gleby do zatrzymywania niewielkich ilości wody opadowej determinowała wysokość plonowania roślin badanych odmian. Pomimo trudnych warunków pogodowych w różnych lokalizacjach wyodrębniły się odmiany plonujące powyżej wzorca. W Lubaniu wyraźnie lepiej plonowały rośliny odmian: Arden, Zuch, Breton, Harnaś, natomiast w Wyczechach odmiany: Breton, Komfort, Nawigator oraz Krezus. W roku rośliny nie wykazywały objawów silnego porażenia czynnikami chorobowymi. Wyraźnie większe porażenie mączniakiem odnotowano u roślin odmian: Krezus, Nawigator, Zuch; nieco mniejsze w wieloleciu u odmian: Arden Harnaś. W odniesieniu do odmian wzorcowych Bingo oraz Nawigator, większość badanych odmian charakteryzowała niższa masa tysiąca ziaren. Dla odmian oplewionych ważnym parametrem plonu był udział łuski w plonie ziarna. Spośród odmian oplewionych największym udziałem łuski charakteryzowały się odmiany: Krezus, Komfort, Harnaś. 1

2 Tabela 10.1 Owies. Odmiany badane. Rok zbioru: Rok wpisania do Krajowego Rok Odmiana Rejestru włączenia Lp. Odmian w do LZO Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - - pełnomocnika w Polsce Małopolska Hodowla Roślin sp. z o. o., ul. Zbożowa 4, Kraków Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o. o., ul Zbożowa 2, Kraków 1 Krezus Bingo Nawigator 4 Breton Zuch Arden Haker Siwek - nagi Nagus - nagi Komfort Amant - nagi Harnaś Paskal Kol. 2 i 4 według Listy odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce COBORU Słupia Wielka Tabela 10.2 Owies. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość Lubań* Wyczechy Powiat Kościerzyna Człuchów Kompleks rolniczej przydatności gleby zbożowo pastewny słaby żytni bardzo dobry Klasa bonitacyjna gleby V IIIa PH gleby w KCl 5,5 6,1 Przedplon ziemniak rzepak ozimy Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N (kg/ha) P 2O 5 (kg/ha) K 2O (kg/ha) Zaprawa nasienna (nazwa) Środki ochrony roślin Kinto Duo 080 FS Vitavax 200FS 2

3 Herbicyd dawka/ha) Insektycyd dawka/ha) (nazwa, (nazwa, Chwastox Extra 300 SL 3l/ha Chwastox Extra+Lintur 70 WG 1 l g/ha Fury 100 EC 0,1 l/ha *Badania finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków własnych Samorządu Województwa Pomorskiego Tabela 10.3 Owies. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Lp. Cecha Lubań* Wyczechy 1 Termin wiechowania (dzień, m-c, rok) Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c, rok) Wysokość roślin (cm) 86,9 120,8 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 4 9 o 9,0 9,0 ) Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 5 9 o ) 8,0 9,0 6 Porażenie przez choroby (skala 9 o ) 7 - mączniak prawdziwy 9,0 8,5 8 - helmintosporioza 9,0 8,0 9 - rdza źdźbłowa 9,0 9,0 10 Masa 1000 ziaren (g) 34,9 37,4 11 Udział łuski (%) 19,6 19,2 12 Średni plon z doświadczenia (dt/ha) 31,1 76,0 Średnie wyniki z doświadczeń Tabela 10.4 Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: Lp. Odmiana Lubań * Wyczechy wzorzec dt/ha 28,1 81,9 1 Krezus Bingo Nawigator Breton Zuch Arden Haker Siwek - nagi Nagus - nagi Komfort Amant - nagi Harnaś Paskal Wzorzec : Krezus, Bingo, Nawigator *Badania finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków własnych Samorządu Województwa Pomorskiego 3

4 Tabela 10.5 Owies. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha 60,0 80,8 55,0 67,9 65,3 1 Krezus Bingo Nawigator Breton Zuch Arden Haker Siwek - nagi Nagus - nagi Komfort Amant - nagi Harnaś Paskal Liczba doświadczeń Wzorzec : Krezus, Bingo, Nawigator Tabela 10.6 Owies. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2013 Lp. Odmiana Liczba lat badań Mączniak Helmintosporioza Wzorzec, (skala 9 o ) 8,3 7,9 8,0 8,0 1 Krezus 3-0,3-0,2 0,0-0,4 2 Bingo 3 0,7 0,7 0,0 0,0 3 Nawigator 1-0,3-0,3 0,0 0,0 4 Breton 3 0,7 0,1 0,0 0,3 5 Zuch 3-0,3-0,5 0,0 0,3 6 Arden 3-0,3-0,0 0,0 0,0 7 Haker 3 0,7 0,9 1,0 0,0 8 Siwek - nagi 3 0,7 0,5 0,0 0,2 9 Nagus - nagi 3 0,7 0,6 0,0 0,1 10 Komfort 3 0,7 0,5 0,0-0,1 11 Amant - nagi 2-0,3 0,3 0,0 0,0 4

5 12 Harnaś 2-0,3-0,0 0,0 0,0 13 Paskal 1 0,7 0,7-1,0-1,0 Liczba doświadczeń Wzorzec : Krezus, Bingo, Nawigator Wyższa wartość oceny odmian oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń odnosi się do prowadzonych badań odpowiednio: trzy lata, dwa lata lub jeden rok Tabela 10.7 Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2013 Lp. Odmian a Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) w fazie dojrzałości mlecznej przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Udział łuski (%) Wzorzec 9,0 9,0 8,0 8,7 89,3 90,8 41,0 40,6 24,4 24,2 1 Krezus ,3-0,3-3,6-3,1 2,8 2,0 2 Bingo ,6 2,0 3,3 3,4-0,6-0,1 3 Nawigator ,3-1,3 0,3 0,3-2,3-2,3 4 Breton ,4-0,8-4,1-1,3 0,6-0,4 5 Zuch ,6 1,5-3,6-1,6-0,6-1,4 6 Arden ,6 0,4-6,1-4,6 0,3 0,2 7 Haker ,3 0,9-6,0-3,2 0,3-0,7 8 Siwek - nagi ,9-2,0-11,3-9,7-23,4-22,4 9 Nagus - nagi ,9-1,4-13,5-10,1-23,3-23,1 10 Komfort ,4-1,5-1,8-0,6 2,1 1,4 11 Amant - nagi ,8-6,2-10,1-8,8-23,4-22,9 12 Harnaś ,6-8,2-5,3-4,2 3,0 2,9 13 Paskal ,3-7,3-0,9-0,9-0,7-0,7 Liczba doświadczeń Wzorzec : Krezus, Bingo, Nawigator Wyższa wartość oceny odmian oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń odnosi się do prowadzonych badań odpowiednio: trzy lata, dwa lata lub jeden rok Charakterystyka odmian owsa zwyczajnego wpisanych do krajowego rejestru w roku Nawigator (STH 10112) Odmiana pastewna żółtoziarnista do uprawy na terenie całego kraju, poza wyżej położonymi terenami górskimi. Plon ziarna kształtował się powyżej średniej odmian wzorcowych. Odporność na helmintosporiozę, septoriozę liści średnia, na mączniaka prawdziwego i rdzę wieńcową dość duża, na rdzę źdźbłową duża. W sezonie rośliny odmiany średnio wysokie, nie wylegające. Termin wiechowania i dojrzewania średni. Udział łuski poniżej średniej wzorca, z kolei masa 1000 ziaren dość duża. Zawartość białka duża do bardzo dużej, tłuszczu przeciętna. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Paskal (STH 10212) 5

6 Odmiana pastewna żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, poza wyżej położonymi terenami górskimi. Plon ziarna kształtował się poniżej średniej odmian wzorcowych. Odmiana charakteryzowała się średnią odpornością na rdzę źdżbłową, helmintosporiozę, septoriozę liści, natomiast dość dobrą na mączniaka prawdziwego i rdzę wieńcową. Przy dość trudnych warunkach pogodowych wysokość roślin kształtowała się poniżej średniej wzorca, bez widocznego wylegania. Termin wiechowania i dojrzewania dość późny. Udział łuski oraz masa 1000 ziaren poniżej średniej wzorca. Ziarno średnio wyrównane. Zawartość tłuszczu przeciętna, białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. 6