Zarządzanie logistyką Dr Mariusz Maciejczak Metody sterowania zapasami ABC XYZ EWZ www.maciejczak.pl
Zapasy Zapasy w przedsiębiorstwie można tradycyjnie rozumieć jako zgromadzone dobra, które w chwili obecnej nie są wykorzystywane, lecz ich obecność pozwala lub pozwoli na osiągnięcie określonych celów. Cele te to przede wszystkim możliwość zapewnienia odpowiedniego poziomu obsługi klienta przez zapewnienie dostępności przedmiotu oferty, nawet przy zwiększeniu się popytu; osiągnięcie korzyści kosztowych, przede wszystkim dzięki wykorzystaniu efektów skali produkcji i dostaw, dzięki zabezpieczeniu się przed wzrostem cen i nieoczekiwanymi przerwami w dostawach; oraz uniezależnienie się od dostawców
Zapasy Współczesna logistyka definiuje zapasy jako fazę przepływu dóbr przez łańcuch logistyczny. Takie ujęcie zapasów ułatwia zobrazowanie zasad, które są stosowane, by zapasy spełniały swoje podstawowe zadania w systemie logistycznym: Zapasy należy składować w tym obszarze łańcucha logistycznego w którym wiąże się to z optymalizacją kosztów globalnych (przy pewnym przyjętym poziomie obsługi klientów), Miejsce składowania, ilość oraz rodzaj zapasów powinny umożliwiać synchronizację popytu z podażą, Aktualny i przewidywany poziom, koszty oraz tempo przepływu zapasów powinny być znane wszystkim podmiotom w systemie logistycznym.
Przyczyny utrzymywania zapasów Poprawa obsługi klienta Wspieranie ekonomiki produkcji Umożliwienie osiągnięcia korzyści skali w sferze zaopatrzenia i transportu Zabezpieczenie przed zmianami cen Ochrona przed niespodziewanymi zmianami popytu i czasu realizacji zamówienia Zabezpieczenie przed następstwami klęsk żywiołowych i innych niebezpieczeństw Źródło: Rutkowski, Beier (2006): Logistyka. Wyd SGH
Problemy decyzyjne kontroli zapasów Wybór pozycji, których zapasy powinny być utrzymywane Określenie wielkości zamawianych partii Określenie czasu składania zamówień Określenie systemu kontroli zapasów Źródło: Rutkowski, Beier (2006): Logistyka. Wyd SGH
Problemy decyzyjne kontroli zapasów Wybór pozycji, których zapasy powinny być utrzymywane Określenie wielkości zamawianych partii Określenie czasu składania zamówień Określenie systemu kontroli zapasów Źródło: Rutkowski, Beier (2006): Logistyka. Wyd SGH
Merge in Transit redukcja magazynów System szybkiej rotacji zapasów przynosi wymierne oszczędności Merge-In-Transit (MIT) stały się wyzwaniem współczesnych operacji logistycznych, zwłaszcza w przemyśle motoryzacyjnym, high-tech i telekomunikacji. Tu koszty zapasów materiałowych oraz cykl życia produktu są głównymi składnikami wartości produktu finalnego. Zredukowanie czasu dostawy oraz zapasów magazynowych poprzez eliminację punktów składowania istotnie redukuje koszty kapitału związanego w zapasach. Zmniejsza także ryzyko posiadania przestarzałego lub nietrafionego produktu. Źródło: Merge-In-Transit, czyli bezmagazynowa struktura dystrybucyjna. Redkowiak Krzysztof, dyrektor zarządzający Frans Maas Polska. Eurologistics 1/2004 (20)
Metoda ABC Analiza ABC jest prowadzona w celu uzyskania tzw. klasyfikacji ABC. Polega ona na przyporządkowaniu materiałów lub wyrobów z pewnego ich zbioru do jednej z trzech grup wyróżnionych do potrzeb planowania zakupów, produkcji lub gospodarki maszynowej. Kryterium przyporządkowania może stanowić wyrażona w różnych miarach wielkość zapotrzebowania, produkcji lub sprzedaży w danym okresie. Klasyczny podział na grupy wyznaczany jest na ogół proporcjami udziału: grupa A 80% sumarycznej wartości, B 15%, C 5%. Według tzw. Zasady Pareto grupa A, pod względem liczności, stanowi ok. 20% rozpatrywanych pozycji, choć zdarza się że jest to zaledwie 10-15% pozycji asortymentowych znajdujących się w ofercie firmy, grupa B to około 30% pozycji, a grupa C 50%. Źródło: Krzyżniak S. (2005): Podstawy zarządzania zapasami w przykładach. Wyd. III.Wyd. Instytut Logistyki i Magazynowania. Poznań
ABC krok po kroku 1. Obliczenie wartości wykorzystania (rozchodu, zużycia, sprzedaży) każdego asortymentu (iloczyn ilości zapasu i jego wartości jednostkowej). 2. Posortowanie tabeli asortymentowej wg wartości wykorzystania od największej do najmniejszej. 3. Obliczenie sumy ilości wszystkich asortymentów. 4. Obliczenie udziału procentowego ilości każdego asortymentu w sumie ilości wszystkich asortymentów. 5. Obliczenie sumy wartości wykorzystania wszystkich asortymentów. 6. Obliczenie udziału procentowego wartości wykorzystania każdego asortymentu w sumie wartości wykorzystania wszystkich asortymentów. 7. Obliczenie skumulowanych ilościowych i wartościowych udziałów procentowych asortymentów. 8. Podjęcie decyzję o podziale asortymentów na klasy A, B, C.
Przykład ABC w sklepie [Excel] wartość obrotu [%] 100 80 60 40 20 0 0 8 20 50 100 A B C
Metoda XYZ Analizę ABC można uzupełnić o analizę XYZ, która polega na sklasyfikowaniu pozycji asortymentowych wg regularności zapotrzebowania na nie i dokładności sporządzonych prognoz (inne ujęcie: charakteru i wielkości sprzedaży): grupa X (regularne zapotrzebowanie), czyli materiały, na które jest regularne zapotrzebowanie przy założeniu możliwości występowania niewielkich wahań, jak również wysoką dokładnością prognozowania poziomu tego zapotrzebowania (zużycia); ciągłe zużycie, produkt masowy, wahania okazyjne równające się wielkości niedostatków < 20 % stałego zużycia. grupa Y (wahania sezonowe występujące w popycie), materiały te charakteryzują się zapotrzebowaniem mającym charakter wahań sezonowych lub/i występowaniu istotnego przyrostu ze średnią trafnością prognoz; zużycie podlega wahaniom wynoszącym 20-50 % stałego zużycia. grupa Z (zapotrzebowanie występujące sporadycznie), materiały te zakwalifikowane do grupy Z charakteryzują się bardzo nieregularnym zapotrzebowaniem i niską dokładnością jego prognoz; zużycie podlega silnym wahaniom wynoszącym > 50 % zużycia stałego.
XYZ w praktyce Kryteria podziału XYZ wynikają zazwyczaj z charakteru branży i lokalizacji zapasu w łańcuchu logistycznym. Podziału XYZ najczęściej dokonuje się arbitralnie - metodą ekspercką - określając wielkości sprzedaży, np.. 1-100 szt. grupa X, 101-500 szt. grupa Y, powyżej 500 grupa Z. Możliwe jest zastosowanie również kryterium wahań sprzedaży. W praktyce logistycznej zastosowanie podziału XYZ ma sens w połączeniu z klasyfikacją ABC
ABC/XYZ Dokładność diagnozy X Y Z Wartościowość A B C Wysoki poziom wartości zużycia Wysoki poziom wartości zużycia Wysoki poziom wartości zużycia Średni poziom wartości zużycia Wysoka dokładność prognozy Średni poziom wartości zużycia Średnia dokładność prognozy Średni poziom wartości zużycia Niska dokładność prognozy Niski poziom wartości zużycia Niski poziom wartości zużycia Niski poziom wartości zużycia Materiały w polu XA powinny być traktowane ze szczególną starannością, z uwagi na wysoką wartość, a ich zapasy powinny być niskie, ponieważ występuje wysoka dokładność prognozowanie ich zużycia. Materiały w polu ZC, dla nich dokonuje się rutynowych działań w sferze gospodarki zaopatrzeniowej z powodu niskiej wartości. Poziom ich powinien być dość wysoki, gdyż istnieje niska dokładność prognozy poziomu zapotrzebowania na nie. JAK TRAKTOWAĆ MATERIAŁY Z GRUP: XB, XC, YA, YB, YC, ZA, ZC? [praca w grupach]
ABC/XYZ niska Zlecenie materiałowe sporadyczne, ok. 30 % pozycji materiałowych wartość zużycia Ok. 60 % pozycji materiałowych wysoka A B C Materiały JIT, z dokł. do 1h, ok. 1% pozycji materiałowych
Ekonomiczna Wielkość Zamówienia EWZ ang. Economic Order Quality - EOQ Ekonomiczna wielkość zamówienia (EWZ) jest to obliczona za pomocą formuły matematycznej wielkość zapasów jaką należy zamawiać aby zminimalizować łączne koszty składania zamówień oraz koszty utrzymywania zapasów. gdzie: Kz - koszt pojedynczego zamówienia Z - roczne zapotrzebowanie Cj - wartość jednostki zapasu Ku - koszt utrzymania jednostki zapasu (wyrażony w procentach)
Ekonomiczna wielkość zamówienia W miarę zwiększania wielkości pojedynczego zamówienia koszty składania zamówień maleją (im większe jest pojedyncze zamówienie, tym mniejsza jest ilość zamówień), natomiast koszty utrzymania zapasów rosną. Formuła EWZ pozwala na obliczenie minimalnej wartości krzywej łącznych kosztów
Ograniczenia EWZ Założenia EWZ Stałość popytu Rzeczywistość Popyt ulega wahaniom Stałość kosztu jednostkowego W przypadku większej ilości mogą wystąpić rabaty Jednoczesna dostawa całej partii Towar może być dostarczany sukcesywnie Występuje tylko jeden produkt Często u jednego producenta zamawia się kilka produktów
EWZ - przykład Firma handluje sprzętem komputerowym. Kierownik chce określić ile monitorów LCD powinien jednorazowo kupować. Wie on, że: Kz - koszt pojedynczego zamówienia = 40 zł/zamówienie Z - roczne zapotrzebowanie = 4800 sztuk Cj - wartość jednostki zapasu = 100 zł/sztukę Ku - koszt utrzymania jednostki zapasu = 25% Ile razy w roku kierownik powinien składać zamówienie?