KOŁOSOWSKI Marusz 1 Koncepcja rachunku kosztów logstyk wspomaganego metodą Actvty Based Costng WSTĘP W warunkach gospodark rynkowej, dynamczne postępującej globalzacj zwązanej z tym narastającej konkurencj, nemożlwe jest skuteczne zarządzane frmą bez umejętnośc pozyskwana dokładnych danych przeprowadzana analzy ponoszonych kosztów produkcj. Szybko zmenające sę otoczene współczesnych organzacj oraz wysok stopeń złożonośc realzowanych procesów wytwórczych wymagają wdrożena rozwązań, które dostarczałyby szybkch warygodnych nformacj dotyczących kosztów. Stąd też w praktyce gospodarczej można zaobserwować znaczne zanteresowane problematyką rachunku kosztów. W lteraturze z zakresu rachunkowośc dostępnych jest wele defncj rachunku kosztów, przy czym najstotnejsze różnce odnoszą sę do jego zakresu. W tradycyjnym ujęcu rola rachunku kosztów ogranczała sę do pomaru, ewdencj, rozlczana kalkulacj kosztów. Tak wąsk zakres rachunku kosztów sytuował go jako podsystem systemu ewdencyjnego rachunkowośc. Rozwnęce zakresu rachunku kosztów zmenało sę wraz ze wzrostem zapotrzebowana ze strony menedżerów na odpowedne nformacje wykorzystywane w zarządzanu przedsęborstwem. Coraz częścej przedsęborstwa sęgają po nowoczesne koncepcje rachunku kosztów, które stają sę po prostu strategczną konecznoścą współczesnych organzacj gospodarczych. Formułowane strateg dzałana frmy jej skuteczna realzacja wymagają zastosowana odpowednch narzędz zarządzana, do których newątplwe należy zalczyć rachunkowość zarządczą zorentowaną na strategę przedsęborstwa, w tym przede wszystkm strategczne zarządzane kosztam zorentowane na strategę konkurencj [13]. Jednym z najstotnejszych zagadneń analzy przebegu procesu produkcyjnego jest określene kosztów własnych produkcj wyrobu jego elementów składowych, realzowane w ramach rachunku kalkulacyjnego kosztów. Jednak oprócz dokładnego określana kosztów produktów usług, ne mnejsze potrzeby wdoczne są w zakrese pozyskwana dokładnych danych dotyczących przebegu poszczególnych faz realzacj wyrobu lub usług. Tradycyjne metody kalkulacj kosztów ne dają możlwośc precyzyjnego wyznaczana kosztów procesów, a bez tego trudno mówć o sukcese podejśca procesowego, które jest obecne jedną z głównych koncepcj zarządzana współczesnym organzacjam. Bez dokładnych danych dotyczących kosztów realzowanych procesów nemożlwe jest efektywne skuteczne zarządzane procesam, a tym samym ch doskonalene. Dlatego też konecznoścą jest szukane rozwązań umożlwających rzetelne prowadzene rachunku kosztów zwązanego z realzowanym w przedsęborstwe procesam dotyczącym: logstyk, marketngu, jakośc, ochrony środowska, zarządzana zmanam nnowacjam tp. [14, 18, 21]. Problem dokładnośc określana kosztów poszczególnych procesów w przedsęborstwach wynka z tego, że ne są one ewdencjonowane na osobnych kontach w tradycyjnych systemach rachunkowośc fnansowej przedsęborstw. Należy je staranne selekcjonować z układów rodzajowego czy funkcjonalnego. To powoduje, że wdrożene rzetelne prowadzene np. rachunku kosztów jakośc [4] czy logstyk [14] nastręcza przedsęborstwom welu trudnośc. Udzał kosztów logstyk w ogólnych kosztach przedsęborstw zależy od branży, w której organzacja dzała, jednak z reguły jest on znaczący [19]. Koszty logstyczne przedsęborstw mogą stanowć od 10% do 35% przychodów ze sprzedaży, co sprawa, że jest to obszar, w którym stneją 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nyse, Instytut Zarządzana; 48-300 Nysa; ul. Arm Krajowej 7. Tel.: +48 77 448-47-62, marusz.kolosowsk@pwsz.nysa.pl 2219
potencjalne znaczne rezerwy dla dzałań oszczędnoścowych [14]. Dlatego też podejmowane wysłku umożlwającego dokładne ch określane analzowane jest w pełn uzasadnone. 1. RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ ABC 1.1. Przesłank rozwoju rachunku kosztów dzałań Tradycyjne systemy rachunku kosztów, oparte na metodach podzałowych dolczenowych, w oblczu obecnych tendencj rozwoju gospodark rynkowej, ne są w stane sprostać nowym potrzebom nformacyjnym kerownctwa przedsęborstw. Co prawda, często jako jedyne, funkcjonują w welu współczesnych przedsęborstwach, jednak trzeba pamętać, że były projektowane w czasach, gdy wększość frm wytwarzała stosunkowo wąsk asortyment wyrobów, a domnującym pozycjam kosztów były koszty bezpośredne materałowe oraz roboczny. Koszty pośredne produkcj kształtowały sę na relatywne nskm pozome, dlatego też neprawdłowośc w ch rozlczanu ne były aż tak bardzo stotne, gdyż newelka konkurencja ogranczała ewentualne straty przedsęborstw będące efektem newłaścwych decyzj gospodarczych. Inna sprawa, że nsk pozom technk oblczenowej bardzo ogranczał opracowane praktyczne zastosowane bardzej zaawansowanych metod rachunku kosztów. Rozwój konkurencj przyczynł sę do zman w zakrese technolog, automatyzacj robotyzacj procesów wytwarzana, dywersyfkacj dzałalnośc oraz skrócena cyklu życa oferowanych produktów. Przyczynło sę to do zman w strukturze kosztów przedsęborstwa znaczącego zmnejszena sę udzału kosztów bezpośrednch oraz wzrostu kosztów pośrednch w kosztach ogólnych przedsęborstwa. W przeszłośc struktura ta kształtowała sę następująco: ok. 50% koszty materałów bezpośrednch, 35% koszty roboczny bezpośrednej, 15% koszty pośredne. Obecne jest to odpowedno 45%, 10% 45%. W skrajnych przypadkach pozom kosztów pośrednch sęga nawet 80-90% kosztów przedsęborstwa [11, 16, 18]. Należy wząć pod uwagę, że prawdłowość dokładność oblczeń dotyczących kosztu jednostkowego jego struktury zależą od następujących czynnków [17]: jakośc szczegółowośc rachunku kosztów, dostarczającego danych wejścowych do określena kosztów jednostkowych, zastosowana właścwej metody kalkulacj, która pownna uwzględnać specyfczne cechy produkcj lub dzałalnośc danej jednostk, jakośc operatywnej statystycznej ewdencj mernków charakteryzujących rozmary efektów pracy będących przedmotem kalkulacj. Rozwjając wdrażając nowe metody kalkulacj kosztów należy także uwzględnć wzrost kosztów oraz nakładu pracy zwązanych z zebranem odpowednch danych przeprowadzenem oblczeń. Jednak, szczególne w przypadku produkcj jednostkowej małoseryjnej, wększość metod podzałowych dolczenowych jest zbyt mało dokładna ch wykorzystane prowadz z reguły do otrzymana wynków zdeformowanych, nejednokrotne dalekch od wartośc rzeczywstych. Tak stan rzeczy wymusza na frmach szukane algorytmów kalkulacj, które byłyby w ch warunkach możlwe precyzyjne. Szukając złotego środka, menedżerowe z jednej strony muszą wząć pod uwagę dokładność oraz praktyczną użyteczność wdrażanej metody, natomast z drugej koszty oraz koneczność zman organzacyjnych, które są z tym wdrożenem zwązane. Czynnk wpływające na rozwój koncepcj rachunku kosztów dzałań przedstawono na rysunku 1. 2220
CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE Globalzacja, slna konkurencja Wzrost potrzeb wymagań klentów Rozwój nformatycznych systemów zarządzana Rozwój komputerowej ntegracj produkcj - technk CAx Upowszechnane nowoczesnych metod zarządzana Skracane sę cykl życa produktów RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ Wzrost udzału pośrednch kosztów produkcj Wzrost negatywnych skutków popełnanych błędów oblczenowych Dywersyfkacja prowadzonej dzałalnośc Skracane cykl produkcyjnych wyrobów Automatyzacja robotyzacja procesów produkcyjnych Rosnąca rola funkcj przed-, po- okołoprodukcyjnych CZYNNIKI WEWNĘTRZNE Rys. 1. Czynnk decydujące o rozwoju rachunku kosztów dzałań (opracowano na podstawe [3, 5, 11]) 1.2. Istota rachunku kosztów dzałań Zmana struktury kosztów spółczesnych przedsęborstw przedstawona w rozdzale 1 sprawa, że w wynku stosowana tradycyjnych metod kalkulacj kosztów (rysunek 2) najczęścej popełnane błędy to [11]: nedoszacowane kosztów jednostkowych wyrobów produkowanych w krótkch serach lub na specjalne zamówene, przeszacowane kosztów wyrobów produkowanych w długch serach. Unknęce wspomnanych błędów możlwe jest dzęk rachunkow ABC, według którego to dzałana, a ne bezpośredno produkty, są źródłem powstawana kosztów. Koszty zebrane według podmotów muszą zostać ujęte w przekroju dzałań, a następne w przekroju obektów kosztowych (wyrobów usług) (rysunek 3) [10]. Jako główne cele stosowana rachunku kosztów dzałań wymena sę [20]: urealnene kalkulacj kosztów wytworzena produktów, ogranczene błędnych decyzj dotyczących tych kosztów, zwększene dokładnośc pomaru zużyca zasobów przedsęborstwa, zwększene przejrzystośc kosztów ponoszonych w różnych obszarach dzałalnośc przedsęborstwa. 2221
ZASOBY I KOSZTY ZASOBÓW Koszty bezpośredne Koszty pośredne bezpośredne przypsane kosztów do obektu kosztowego klucze podzałowe dolczene kosztów pośrednch Obekty kosztowe (produkty, usług) Rys. 2. Kalkulacja kosztów w oparcu o metody tradycyjne (opracowane własne) ZASOBY I KOSZTY ZASOBÓW Koszty bezpośredne Koszty pośredne nośnk kosztów zasobów bezpośredne przypsane kosztów do obektu kosztowego Dzałana nośnk kosztów dzałań Obekty kosztowe (produkty, usług, klenc) Rys. 3. Kalkulacja kosztów w rachunku kosztów dzałań (opracowane własne) Dokładność określena kosztu jednostkowego produktu usług to ne jedyna przesłanka wykorzystana tej metody w praktyce. Równe stotne jest zapewnene możlwośc zarządzana wszystkm dzałanam realzowanym w przedsęborstwe, a przez to podejmowane trafnych decyzj dotyczących zachodzących procesów zużywanych w ch ramach zasobów [14]. 2222
Do wyodrębnena dzałań przydatna jest analza procesów gospodarczych (ang. Busness Process Analyss BPA) występujących w przedsęborstwe, na podstawe której tworzone są tzw. słownk dzałań. Proces można rozumeć jako szereg dzałań powązanych ze sobą w celu osągnęca określonego celu [12]. Lczba wyszczególnonych dzałań jest funkcją celu, jaką dany model ma spełnać, a także welkośc stopna złożonośc danej jednostk organzacyjnej [6]. Do wyodrębnena dzałań można wykorzystać klasyfkację herarchczną zaproponowaną przez R. Coopera oraz R. S. Kaplana [2], przedstawoną na rysunku 4. POZIOM DZIAŁAŃ Dzałana dotyczące całego przedsęborstwa ZUŻYWANE ZASOBY REALIZOWANE CZYNNOŚCI Zarządzane przedsęborstwem Budynk grunty Ośwetlene ogrzewane Dzałana dotyczące rodzajów produktów Dzałana dotyczące part (ser) produktów Dzałana dotyczące jednostk produktu Obsługa technczna procesu produkcj Ops technczny produktów Zmany w technce produkcj Udoskonalene produktu Przygotowane produkcj Przemeszczane materałów Zlecena zakupu Nadzór Czas pracy bezpośrednej Materały Utrzymane maszyn w ruchu Energa technologczna Rys. 4. Herarcha kosztów operacyjnych przedsęborstwa [2] Realzacja dzałań w przedsęborstwe wąże sę z zużycem zasobów, co stanow źródło kosztów. Zasoby przyporządkowywane są do wydzelonych dzałań dzęk marom lośc zasobów wykorzystywanych przez te dzałana, nazywanym nośnkam kosztów zasobów lub też nośnkam I stopna [10, 12, 14]. Przykładowe nośnk kosztów zasobów przedstawono w tabel 1. Tab. 1. Przykłady nośnków kosztów zasobów (opracowano na podstawe [12, 14]) ZASOBY NOŚNIK KOSZTÓW ZASOBÓW Lczba przepracowanych godzn w ramach poszczególnych dzałań Procent łącznego czasu pracy pośwęcany na realzację poszczególnych Zasoby ludzke dzałań Lczba pracownków realzujących poszczególne dzałana Hale produkcyjne, magazyny, Powerzchna pomeszczeń zwązana z wykonywanem dzałań pomeszczena burowe Kubatura pomeszczeń zwązana z wykonywanem dzałań Maszyny, urządzena Czas pracy urządzeń zwązany z poszczególnym dzałanam Zużyce energ na wykonane określonych dzałań Energa elektryczna Powerzchna pomeszczeń Ustalając nośnk kosztów zasobów należy pamętać, aby mały one logczny zwązek z wyszczególnonym dzałanam ch welkośc były możlwe do określena [12]. Odpowedna część kosztów poszczególnych dzałań przenoszona jest na obekty kosztowe. Do tego nezbędne jest zdefnowane produktów dzałań oraz mar welkośc przerobu poszczególnych 2223
dzałań, określanych manem nośnków kosztów dzałań lub nośnków II stopna [10, 12, 14]. Nośnk kosztów pownny [14]: wyrażać stopeń zapotrzebowana konkretnego obektu kosztów na dane dzałana, odzwercedlać przyczyny powstawana kosztów, być zrozumałe łatwe do zmerzena, stanowć komproms pomędzy dokładnoścą kosztem pomaru. Przykładowe nośnk kosztów dzałań przedstawono w tabel 2. Tab. 2. Przykłady nośnków kosztów dzałań logstycznych DZIAŁANIE NOŚNIK KOSZTÓW DZIAŁAŃ Lczba dostaw Zaopatrzene Lczba zamóweń materałowe Lczba otrzymanych faktur Lczba palet (regałów) Magazynowane Lczba metrów kwadratowych Lczba klometrów Transport Lczba tonoklometrów Przygotowane wyrobów do wysyłk Lczba part do wysłana Lczba wydanych pozycj Rachunek kosztów dzałań wymaga nowego spojrzena na problematykę kosztów w przedsęborstwe. Umożlwa uzyskane odpowedz na następujące pytana [6, 9, 14]: Jakm dzałanom służą poszczególne zasoby przedsęborstwa? Jak koszt generują zdentyfkowane procesy dzałana realzowane w przedsęborstwe? Dlaczego przedsęborstwo mus realzować poszczególne dzałana procesy? Jake czynnk wpływają na wysokość kosztów poszczególnych procesów dzałań gospodarczych? Jaka część dzałań przypada na określone obekty kosztowe: grupy wyrobów, usług, klentów? Które dzałana realzowane w ramach procesów są dzałanam tworzącym wartość, a które prowadzą do jej zmnejszena? Mając na uwadze, że rachunek ABC koncentruje sę przede wszystkm na rozlczanu kosztów pośrednch, szczególną przydatnoścą odznacza sę w przypadku przedsęborstw charakteryzujących sę [15]: wysokm udzałem kosztów pośrednch w ogólnej sume ponoszonych kosztów, szerokm asortymentem oferowanych produktów usług, dużą bazą klentów o zróżncowanym zakrese obsług, wykorzystywanem w procese produkcj znacznej lczby podzespołów nabywanych od welu dostawców. 2. RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ W DOSKONALENIU PROCESÓW LOGISTYCZNYCH W metodze rachunku kosztów dzałań przyjmuje sę, że to ne produkty są bezpośredno zwązane z powstawanem kosztów, ale procesy dzałana realzowane w celu wytworzena produktów śwadczena usług. Przez dzałane należy rozumeć zbór powtarzalnych, jednorodnych lub podobnych zdarzeń czynnośc wykonywanych w celu realzacj określonej funkcj gospodarczej oraz powodujących powstawane kosztów w zwązku z zużywanym zasobam [14]. Dlatego opracowane rachunku kosztów dzałań odbywa sę w następujących etapach: ustalene kosztów zasobów, dentyfkacja procesów w organzacj, dentyfkacja występujących dzałań, określene nośnków kosztów zasobów, 2224
przyporządkowane zasobów do dzałań pomar kosztów tych dzałań, ustalene obektów kosztowych, na które rozlczane zostaną koszty dzałań, określene nośnków kosztów dzałań rozlczene kosztów dzałań mędzy obekty kosztowe. Ponadto, dzałana można podzelć na dzałana bezpośredne oraz pośredne. Dzałana bezpośredne to take, które bezpośredno borą udzał w przebegu procesu. Natomast dzałana pośredne ne powodują bezpośrednego wsparca dla obektów kosztowych, ale zapewnają wsparce dla nnych dzałań pośrednch oraz dla dzałań wywerających bezpośredn wpływ na obekty kosztowe. Koszty rodzajowe, po rozlczenu na stanowska kosztowe, są w dalszej kolejnośc rozlczane na dzałana realzowane na poszczególnych stanowskach w oparcu o przyjęte mary rozlczenowe. Rozlczane kosztów dzałań rozpoczyna sę od dzałań pośrednch najnższych stopn aż do dzałań bezpośrednch. Koszty te rozlczane są na pozostałe dzałana według welkośc śwadczonych usług z uwzględnenem śwadczeń na rzecz dzałań bezpośrednch dzałań pośrednch stopna wyższego, a także śwadczeń wzajemnych usług pomędzy dzałanam pośrednm w ramach tego samego stopna (rysunek 5). ZASOBY I KOSZTY ZASOBÓW Dzałana pośredne I-go stopna Dzałane P I-1 Dzałane P I-2 Dzałana pośredne k stopna Dzałane P k-1 Dzałane P k-2 Dzałana bezpośredne Dzałane B 1 Dzałane B 2 Dzałane B 3 Obekty kosztowe Obekt kosztowy 1 Obekt kosztowy 2 Obekt kosztowy 3 Rys. 5. Rozlczane kosztów dzałań (opracowane własne) Aby ustalć stawk dzałań z uwzględnenem rozlczena śwadczeń wzajemnych w ramach tego samego stopna, można wykorzystać jedną z metod powszechne stosowanych przy rozlczanu kosztów produkcj pomocnczej. Może to być metoda układu równań, gdze lczba newadomych 2225
będze odpowadała lczbe dzałań należących do podzboru dzałań śwadczących względem sebe usług wzajemne: gdze: n k m x n j 1 lczba zmennych odpowadająca lczbe dzałań należących do podzboru dzałań śwadczących względem sebe usług wzajemne, k koszt dzałana z uwzględnenem rozlczeń wzajemnych, m mara welkośc dzałana, x stawka dzałana uwzględnająca wzajemne rozlczene kosztów dzałań w ramach tego samego stopna, j u j k u lczba jednostek mary dzałana j przypadająca na dzałane. j (1) Znając stawk kosztów poszczególnych dzałań można przystąpć do rozlczana ch kosztów: gdze: d k j d x d j koszt śwadczeń dzałana j dla dzałana, stawka dzałana j uwzględnająca rozlczena wzajemne. k j x u (2) j j Przedstawony algorytm umożlwa dokładne określene kosztów dzałań wchodzących w skład analzowanych procesów, a tym samym całkowtych kosztów tych procesów. W warunkach zróżncowanej dzałalnośc (różne produkty, usług) stotna jest także nformacja, w jakm stopnu koszty realzowanych procesów dzałań obcążają poszczególne obekty kosztowe. Pełna procedura rozlczana kosztów dzałań została przedstawona na przykładze procesów zapewnena jakośc w pracach [7, 8]. Wdrożene rachunku kosztów procesów logstycznych opartego na metodze Actvty Based Costng umożlwa podejmowane racjonalnych decyzj zwązanych z tym procesam. Analzowane procesy realzowane w przedsęborstwe dostarczają danych do przeprowadzena kalkulacj kosztów według metody ABC. Otrzymanym wynkem są m.n. nformacje dotyczące skutecznośc podejmowanych dzałań, wysokośc ponoszonych kosztów czy procesów dzałań wymagających poprawy. W dalszej kolejnośc nformacje te wykorzystywane są w podejmowanu decyzj zwązanych z doskonalenem procesów w przedsęborstwe. Analza kosztów korzyśc zwązanych z realzacją procesów gospodarczych wymaga uwzględnena trzech pozomów efektywnośc Rummlera Brache a: organzacj, procesu stanowska pracy (rysunek 6) [21]. 2226
Perspektywa rozwoju zasoby organzacja Strategczna karta wynków Perspektywa procesów wewnętrznych Perspektywa klenta nośnk kosztów procesu tworzące wartość dodaną dzałana zwązane z procesem KOSZTY PROCESU mary efektywnośc networzące wartośc dodanej proces Pozomy efektywnośc Perspektywa fnansowa obekty kosztowe stanowsko pracy Rys. 6. Koszty procesów oparte na rachunku kosztów dzałań (opracowano na podstawe [21]) PODSUMOWANIE Wśród korzyśc z wykorzystana rachunku kosztów dzałań można wymenć [1, 14]: możlwość poznana bezpośrednch przyczyn powstawana kosztów logstyk, możlwość dentyfkacj przejawów neefektywnych decyzj w obszarze logstyk, właścwe planowane zapotrzebowana zużyca zasobów w poszczególnych śwadczenach usługach logstycznych, dokładną kalkulację jednostkowych kosztów produktów z uwzględnenem kosztów logstyk, w tym z uwzględnenem welowarantowośc kompleksowośc procesów realzowanych w obszarze logstyk, zmotywowane kerownków komórek logstycznych do analzy swoch procesów wyznaczena dzałań tworzących wartość, efektywne zarządzane zasobam przez koncentrację na dzałanach tworzących wartość, możlwość porównana kosztów procesów realzowanych we własnym zakrese z kosztam procesów realzowanych przez nne podmoty, możlwość określena rentownośc klentów kanałów dystrybucj. Pełne wykorzystane możlwośc doskonalena procesów realzowanych w przedsęborstwe byłoby możlwe dzęk opracowanu systemu zarządzana kosztam dzałań Actvty Based Management ABM. System ten skupałby sę na zarządzanu procesam dzałanam w celu podnoszena wartośc otrzymywanej przez klenta oraz zwększena zysków powstających dzęk tworzenu tej wartośc. Obejmowałby analzę czynnków kosztotwórczych, analzę dzałań, a także pomar efektywnośc. Istotnym jest, aby analza procesów była kompleksowa z punktu wdzena ekonomcznych wynków dzałalnośc przedsęborstwa obejmowała cały system produkcyjny. Zgodne z koncepcją ntegracj procesów logstycznych, należy dążyć do otrzymana możlwe korzystnych wynków dla całego systemu, a ne tylko dla wybranego fragmentu. 2227
Streszczene Celem artykułu było przedstawene koncepcj wykorzystana rachunku kosztów dzałań w prowadzenu rachunku kosztów logstyk w przedsęborstwe. Scharakteryzowano warunk funkcjonowana współczesnych przedsęborstw przyczynające sę do rozwoju koncepcj rachunku kosztów dzałań. Omówono wady tradycyjnych systemów rachunku kosztów przecwstawając m rachunek kosztów dzałań jako metodę umożlwającą dokładne określene kosztu jednostkowego produktu oraz kosztów procesów realzowanych w przedsęborstwe. Omówono warunk stosowana metody ABC w praktyce. Wskazano cele korzyśc wynkające z praktycznego wykorzystana metody ABC. Wskazano koneczność dokładnego określana kosztów procesów jako warunku umożlwającego skuteczne efektywne zarządzane nm. Zaprezentowano stotę rozlczana kosztów zasobów na dzałana w dalszej kolejnośc na produkty usług. Przedstawono deę doskonalena procesów logstycznych w organzacj z wykorzystanem rachunku kosztów dzałań. Słowa kluczowe: rachunek kosztów dzałań, rachunek kosztów logstyk, procesy logstyczne, doskonalene procesów The concept of logstcs cost accountng aded wth Actvty Based Costng Abstract The purpose of the artcle was to present the concept of usng Actvty Based Costng as a support of logstcs cost accountng n the enterprse. Condtons of common enterprses that contrbute to the development of the concept of Actvty Based Costng have been characterzed. Next the dscusson has been carred out on the mperfecton of tradtonal costng systems contrastng them wth Actvty Based Costng as a method that enables precse product unt cost calculaton and busness process cost calculaton. The condtons of usng the ABC method n practce have been dscussed. Goals and benefts of the practcal use of the ABC method have been specfed. The necessty for precse determnaton of process cost as a condton to facltate effectve and effcent process management has been ponted out. The essence of assgnng resources cost to actvtes and then actvtes cost to products and servces has been presented. The dea of mprovng the logstcs processes n an organzaton usng Actvty Based Costng has been shown. Keywords: Actvty Based Costng, logstcs cost accountng, logstcs processes, process mprovement BIBLIOGRAFIA 1. Bernack M., Kowalak R., Rachunek kosztów logstyk w zarządzanu przedsęborstwem. Wydawnctwo Unwersytetu Ekonomcznego we Wrocławu, Wrocław 2010. 2. Cooper R., Kaplan R. S., Proft prortes from actvty-based costng. Harvard Busness Revew 1991, May-June, pp. 130-137. 3. Gunasekaran A., Marr H. B., Greve R. J., Actvty based costng n small and medum enterprses. Computers & Industral Engneerng 1999, 37, pp. 407-411. 4. Hamrol A., Wybrane zagadnena nżyner jakośc w przedsęborstwe produkcyjnym. Konferencja naukowo-technczna Manufacturng 01. Współczesne problemy wytwarzana, tom 2, Poznań 2001, s. 253-278. 5. Jarugowa A., Szychta A., Zaawansowana rachunkowość zarządcza. Fundacja Rozwoju Rachunkowośc w Polsce, Warszawa 1994. 6. Kaplan R. S., Cooper R., Zarządzane kosztam efektywnoścą. Ofcyna Ekonomczna, Kraków 2002. 7. Kołosowsk M., Chwastyk P., Rozlczane kosztów dzałań w systeme zapewnena jakośc. [w:] Knosala R. (red.), Komputerowo Zntegrowane Zarządzane, tom I, Ofcyna Wydawncza PTZP, Opole 2010, s. 695-702. 8. Kołosowsk M., Chwastyk P., The concepton of a process cost calculaton. Annals of DAAAM for 2012 & Proceedngs of the 23rd Internatonal DAAAM Symposum, Edtor Katalnc B., Publshed by DAAAM Internatonal, Venna, Austra 2012, pp. 413-416. 9. Leszczyńsk Z., Projektowane wdrażane rachunku kosztów dzałań w przedsęborstwe. ODDK Sp. z o.o., Gdańsk 2012. 10. Matuszek J., Inżynera produkcj. Wydawnctwo Poltechnk Łódzkej, Fla w Belsku-Bałej, Belsko-Bała 2000. 2228
11. Matuszek J., Metody określana kosztów własnych produkcj. IV Wrocławske Sympozjum Automatyzacja Produkcj, Wrocław, 11-12 XII 2003, s. 73-82. 12. Mller J., Pnewsk K., Polakowsk M., Zarządzane kosztam dzałań. Wydawnctwo WIG Press, Warszawa 2000. 13. Nowak E. (red.), Strategczne zarządzane kosztam. Ofcyna Ekonomczna, Kraków 2006. 14. Nowak E., Pechota R., Werzbńsk M., Rachunek kosztów w zarządzanu przedsęborstwem. Polske Wydawnctwo Ekonomczne, Warszawa 2004. 15. Nowak E., Werzbńsk M., Rachunek kosztów. Modele zastosowana. Polske Wydawnctwo Ekonomczne, Warszawa 2010. 16. Okoń J., Zastosowane rachunku kosztów dzałań w zarządzanu portfelem produktów. Zeszyty Naukowe Wydzałowe Unwersytetu Ekonomcznego w Katowcach. Studa Ekonomczne. Kerunk harmonzacj polskej rachunkowośc z mędzynarodowym standardam sprawozdawczośc fnansowej, Wydawnctwo Unwersytetu Ekonomcznego w Katowcach, Katowce 2014, s. 115-124. 17. Sawck K., Rachunek kosztów. Tom I. Fundacja Rozwoju Rachunkowośc w Polsce, Warszawa 1996. 18. Sobańska I. (red.), Rachunek kosztów. Podejśce operacyjne strategczne. Wydawnctwo C.H. Beck, Warszawa 2009. 19. Twaróg J., Koszty logstyk przedsęborstw. Instytut Logstyk Magazynowana, Poznań 2003. 20. Vollmuth H. J., Marktorentertes Kostenmanagement. WRS Verlag, Planegg 1996. 21. Zymonk Z., Koszty jakośc w zarządzanu przedsęborstwem. Ofcyna Wydawncza Poltechnk Wrocławskej, Wrocław 2003. 2229