dr Anita Aranowska Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia SGH, Forum Kobiet. Warszawa 16.05.2019 r.
miażdżycowe choroby serca i naczyń pozostają główną przyczyną przedwczesnych zgonów na całym świecie; występują zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet spośród wszystkich zgonów w Europie wśród osób w wieku < 75 lat z powodu CVD wynika z nich u kobiet 42% u mężczyzn 38%
miażdżycowe choroby serca i naczyń/choroby układu sercowo-naczyniowego są przewlekłymi chorobami rozwijającymi się podstępnie przez całe życie i do czasu wystąpienia objawów klinicznych zwykle ulegają progresji do zaawansowanego stadium
CZYNNIKI RYZYKA EPIZODU SERCOWO-NACZYNIOWEGO Styl życia Cechy biochemiczne i fizjologiczne Cechy indywidualne palenie tytoniu ciśnienie tętnicze krwi wiek M 45 lat, K 55 lat dieta stężenie cholesterolu całkowitego płeć aktywność fizyczna stężenie cholesterolu LDL wczesne występowanie ChNS w rodzinie stres stężenie cholesterolu HDL istniejąca u pacjenta ChNS stężenie trójglicerydów czynniki genetyczne glikemia/ cukrzyca nadwaga/ otyłość
European Heart Journal (2016) 37, 2315-2381 doi: 10.1093/eurheartj/ehw106 JOINT ESC GUIDELINES 2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice Kardiol Pol 2016; 74 (9): 821-936 The Sixth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (contributed by representatives of 10 societies and by invited experts) Developed with special contribution of the European Association for Cardiovascular Prevention & Rehabilitation (EACPR) Authors/Task Force Members: Massimo F. Piepoli (Chairperson) (Italy), Arno W. Hoes (Co-Chairperson) (The Netherlands), Stefan Agewall (Norway), Christian Albus (Germany), Carlos Brotons (Spain), Alberico L. Catapano (Italy), Marie-Therese Cooney (Ireland), Ugo Corra (Italy), Bernard Cosyns (Belgium), Christi Deaton (UK), Ian Graham (Ireland), Michael Stephen Hall (UK), F.D. Richard Hobbs (UK), Maja-Lisa Lochen (Norway), Herbert Lollgen (Germany), Pedro Marques-Vidal (Switzerland), Joep Perk (Sweden), Eva Prescott (Denmark), Josep Redon (Spain), Dimitrios J. Richter (Greece), Naveed Sattar (UK), Yvo Smulders (The Netherlands), Monica Tiberi (Italy), H. Bart van der Worp (The Netherlands), Ineke van Dis (The Netherlands), W. M. Monique Verschuren (The Netherlands) Additional Contributor: Simone Binno (Italy)
INTERWENCJA W ZAKRESIE CZYNNIKÓW RYZYKA
Zalecenia dotyczące czynników psychospołecznych Zalecenia Klasa a Poziom b U pacjentów z rozpoznaną chorobą układu sercowo-naczyniowego i objawami psychospołecznymi zaleca się wielomodalne interwencje behawioralne, obejmujące edukację zdrowotną i terapię psychologiczną, ukierunkowane na psychospołeczne czynniki ryzyka i radzenie sobie z chorobą w celu poprawy zdrowia psychospołecznego a Klasa zaleceń; b Poziom wiarygodności danych I A za czynniki psychospołeczne o największym znaczeniu uznano: niską pozycję społeczną, stres w pracy lub w rodzinie, izolację społeczną, depresję, lęk, wrogość, typ osobowości D oraz zespół stresu pourazowego
Przewlekły stres psychospołeczny może być wynikiem nagłych zdarzeń, które niekorzystnie wpływają na los jednostki lub przewlekle występujących trudności ekonomicznych albo organizacyjnych, a także niekorzystnego środowiska pracy, braku więzi społecznych i wsparcia społecznego oraz występowania takich cech, jak wrogość czy lęk. Uważa się, że przewlekły stres psychospołeczny jest czynnikiem ryzyka depresji.
Związek depresji z podwyższonym ryzykiem zgonu z powodu chorób układu krążenia siła tego związku oraz związku pomiędzy ryzykiem zgonu, a innymi czynnikami powiązanymi ze stresem psychospołecznym jak np. lęk, czy poczucie kontroli, jest podobna do siły związku pomiędzy ryzykiem sercowonaczyniowym, a takimi czynnikami ryzyka jak: palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze czy hipercholesterolemia
Uczenie się uważności Zakłada, że w negatywnych emocjach nie powinno się trwać dłużej niż 2-3 minuty. W jednym momencie skupiamy się tylko na jednej czynności (np. podczas jedzenia). Jestem tutaj, Nigdzie się nie śpieszę, To co robię jest dla mnie najważniejsze. Gdy myśli uciekają na inny stresujący temat wizualizacja znaku STOP Skupienie uwagi na czymś innym np. liczymy czerwone samochody Oddychanie przeponą minimum 10 minut dziennie: Wyrównanie oddechu Zmniejszenie napięcia mięśniowego Skupienie uwagi tylko na tym Wyrównanie ciśnienia Ułatwia zasypianie W czasie stresu ilość oddechów się zwiększa co dla organizmu jest stanem zagrożenia, włącza się faza alarmowa. Jeśli zaczniemy oddychać przez przeponę oddech się wyrówna.
Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej Zalecenia Klasa a Poziom b U wszystkich dorosłych w każdym wieku zaleca się 150- minutowy wysiłek o umiarkowanej intensywności tygodniowo lub 75- minutowy intensywny, tlenowy PA, lub połączenie stanowiące ekwiwalent obu ww. form wysiłku W celu uzyskania dodatkowych korzyści u zdrowych dorosłych zaleca się stopniowe zwiększanie tlenowego PA o umiarkowanej intensywności do 300 min/tydzień lub 150 min intensywnego, tlenowego PA tygodniowo, lub połączenie stanowiące ekwiwalent obu ww. form wysiłku W celu promocji PA, i w razie konieczności, w celu wspierania zwiększenia poziomu PA w czasie zaleca się regularną ocenę i poradnictwo dotyczące PA U osób z niskim ryzykiem zaleca się PA bez dalszej oceny I C I I I A A B PA aktywność fizyczna; a Klasa zaleceń; b Poziom wiarygodności danych;
Zalecenia dotyczące interwencji w zakresie palenia tytoniu Zalecenia Klasa a Poziom b Zaleca się identyfikację osób palących tytoń i zapewnienie im powtarzalnych porad dotyczących zaprzestania palenia z ofertą pomocy, poprzez wizyty kontrolne i wsparcie, nikotynowe terapie zastępcze, stosowanie warenikliny i buproprionu oddzielnie lub w połączeniu Zaleca się zaprzestanie palenia lub preparatów ziołowych w jakiekolwiek formie, gdy jest ono silnie i niezależnie związane przyczynowo z chorobą układu sercowo-naczyniowego Zaleca się unikanie biernego palenia I B I I A B a Klasa zaleceń; b Poziom wiarygodności danych;
Zalecenie dotyczące masy ciała Zalecenie Klasa a Poziom b U osób z prawidłową masą ciała c zaleca się jej utrzymywanie. U osób z nadwagą lub otyłych zaleca się zdrową dietę (lub skupienie na zmniejszeniu masy ciała) w celu obniżenia ciśnienia tętniczego, dyslipidemii i ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 i w ten sposób uzyskania poprawy profilu ryzyka sercowo-naczyniowego I A a Klasa zaleceń; b Poziom wiarygodności danych; c Wskaźnik masy ciała 20-25 kg/m 2. Istnieją dowody, że optymalna masa ciała u osób w podeszłym wieku jest wyższa niż u osób młodych i w średnim wieku. obwód talii 94 cm u mężczyzn i 80 cm u kobiet wskazuje wartości graniczne, powyżej których nie powinno dochodzić do dalszego zwiększenia masy ciała obwód talii 102 cm u mężczyzn i 88 cm u kobiet odpowiada wartościom granicznym, dla których należy zalecać redukcję masy ciała
Dla utrzymania prawidłowej masy ciała ważne jest to, czy wartość energetyczna spożywanych pokarmów jest równa zużytej energii
potrzebny jest umiar
Umiarkowana restrykcja kaloryczna z jednoczesnym niedopuszczeniem do niedożywienia daje pozytywne efekty w zapobieganiu utracie mięśni. Taka strategia obniża produkcję reaktywnych form tlenu, stymuluje biogenezę i mechanizmy ochronne mitochondriów mięśniowych. Nadmierna restrykcja kaloryczna może natomiast wiązać się z licznymi objawami ubocznymi, takimi jak osłabienie, depresja, osteoporoza czy zanik libido.
Zalecenie dotyczące żywienia Zalecenie Klasa a Poziom b U wszystkich osób zaleca się zdrową dietę jako podstawę prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego I B Nasycone kwasy tłuszczowe powinny stanowić < 10% całkowitej energii zawartej w pożywieniu w wyniku zastąpienia ich wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi Kwasy nienasycone trans: możliwie jak najmniej, najlepiej nie spożywać przetworzonego pożywienia i powinny pochodzić z naturalnych źródeł < 5 g soli dziennie 30-45 g błonnika dziennie, najlepiej pochodzącego z produktów pełnoziarnistych 200 g owoców dziennie (2 3 porcji) 200 g warzyw dziennie (2 3 porcji) Ryby 1 2 razy/tydzień, w tym raz tłuste 30 g niesolonych orzechów dziennie Należy ograniczyć spożywanie napojów alkoholowych do 2 kieliszków dziennie (20 g alkoholu/d) u mężczyzn i 1 kieliszka dziennie (10 g alkoholu) u kobiet Należy zniechęcać do spożywania bezalkoholowych napojów słodzonych cukrem i napojów alkohol.
ANTYOKSYDANTY 5 porcji owoców lub warzyw
KORZYSTNY WPŁYW NA PROFIL LIPIDOWY owoce i warzywa witaminy polifenole błonnik pokarmowy zielone warzywa karotenoidy pomidory likopen granaty polifenole produkty zbożowe pełnoziarniste błonnik pokarmowy rośliny strączkowe błonnik pokarmowy polifenole białko sojowe izoflawony cytrusy witamina C winogrona resweratrol olej rybny wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 orzechy tokoferole wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 zielona i czarna herbata polifenole zioła i przyprawy polifenole gorzka czekolada polifenole J. Diet Suppl. 2018; 15 (6): 977-1009
imbir działanie: przeciwzapalne, antyoksydacyjne przeciwwymiotne (po zabiegach chirurgicznych) hamuje angiogenezę kurkuma działanie: przeciwnowotworowe, przeciwzapalne cynamon działanie: pobudza trawienie, wspomaga w obniżaniu stężenia cholesterolu i glukozy we krwi Phytother Res, 2013 27 (12) czosnek, cebula działanie: antybakteryjne, przeciwzakrzepowe, wspomaga w obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi czarnuszka (olej) działanie: antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, antywirusowe, wspomaga w obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi
NAWADNIANIE
OGRANICZAJ SÓL!
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ