Cholesterol. Co powinieneś wiedzieć. Dr Maciej Starachowski

Transkrypt

1 Cholesterol Co powinieneś wiedzieć Dr Maciej Starachowski

2 Wstęp Cholesterol jest substancją, której organizm potrzebuje do produkcji hormonów, witaminy D oraz przemian tłuszczów w organizmie. Składa się z dobrej i złej frakcji. Kiedy we krwi znajduje się za dużo złego cholesterolu, dochodzi do jego odkładania się w ścianie naczyń i w ten sposób do tworzenia się złogów miażdżycowych (podobnie jak osadu w rurach), co uszkadza i zamyka naczynia tętnicze, grożąc zawałem, udarem mózgu i chorobą kończyn dolnych, utrudniającą lub wręcz uniemożliwiającą chodzenie. częstości występowania zawałów serca i konieczności wykonania operacji naczyń wieńcowych o ponad 30%. Na wysokie stężenie cholesterolu we krwi obok predyspozycji genetycznych ma wpływ dieta bogata w tłuszcze. Pamiętajmy, że oprócz mięsa bardzo dużo tłuszczu jest w nabiale np. w żółtych serach (od 40 do 60% tłuszczu), mleku, twarogu, maśle itd. Jeżeli mimo stosowania diety w dalszym ciągu stwierdza się podwyższony poziom cholesterolu, należy zastosować odpowiednie leczenie wdrożone przez lekarza. Całkowite stężenie cholesterolu powinno być niższe niż 200 mg/dl. Poziom złego cholesterolu (LDL-cholesterol) nie powinien przekraczać 130 mg/dl, a jeżeli już ktoś jest chory na chorobę wieńcową serca, przebył zawał serca lub jest po operacji by-passu wieńcowego albo poszerzeniu cewnikiem naczynia Jeżeli do tego zaprzestaniemy palenia papierosów, będziemy leczyli nadciśnienie tętnicze tak, żeby jego wartości nie przekraczały 140 mmhg w skurczu i 90 w rozkurczu, i utrzymamy prawidłową wagę ciała, to ryzyko zawału serca czy udaru mózgu znacznie się zmniejszy. wieńcowego, u niego poziom złego cholesterolu powinien być niższy niż 100 mg/dl. Broszura ta przedstawia w sposób przejrzysty najważniejsze wiadomości na temat cholesterolu użyteczne w codziennym życiu. Zamieszczony na końcu Dorośli powyżej 20. roku życia powinni kontrolować stężenie cholesterolu przynajmniej raz na 5 lat. Obniżenie jego poziomu powoduje zmniejszenie kalkulator pozwala na indywidualną ocenę własnego ryzyka występowania choroby wieńcowej przez czytelnika.

3 Cholesterol co powinieneś o nim wiedzieć Wysoki poziom cholesterolu w Twojej krwi ma olbrzymi wpływ na możliwość wystąpienia choroby serca. Wysoki poziom cholesterolu jest jednym z głównych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej). Czynnik ryzyka to coś, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia choroby. Im wyższy poziom cholesterolu we krwi, tym większe ryzyko powstania choroby wieńcowej i zawału serca. Choroba wieńcowa jest główną przyczyną śmiertelności zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet. Prawie 100 tysięcy Polaków co roku zapada na zawał mięśnia sercowego, a blisko 50 tysięcy osób umiera z powodu choroby wieńcowej i jej następstw. W jaki sposób cholesterol wywołuje chorobę niedokrwienną serca? Zbyt duże stężenie cholesterolu (substancji tłuszczowej) we krwi powoduje, że odkłada się on w ścianach Twoich tętnic. Z biegiem czasu złogi cholesterolu w tętnicach ulegają utwardzeniu, co powoduje ich zwężenie i prowadzi do zahamowania lub wręcz całkowitego zablokowania normalnego przepływu krwi. Krew, która krąży w organizmie przenosi tlen.

4 W sytuacji gdy tętnice są zwężone, pojawia się niedobór tlenu tam, gdzie nie dopływa odpowiednia ilość krwi. W sercu występuje niedotlenienie (niedokrwienie), które z kolei jest przyczyną bólów w klatce piersiowej. Jeśli dojedzie do całkowitego zatkania jednej z tętnic wieńcowych (doprowadzających krew do serca), wówczas dochodzi do zawału, czyli martwicy serca. Wysoki poziom cholesterolu sam w sobie nie powoduje żadnych objawów, dlatego tak wiele osób jest nieświadomych tego, że mają zbyt wysokie jego stężenie. Ważne jest, aby poznać wartość swojego cholesterolu i jego frakcji, zanim wystąpi choroba wieńcowa. Skuteczne obniżanie wysokiego cholesterolu powoduje zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej, zawału serca i zgonu z przyczyn sercowych. Także u osób, które już chorują na chorobą wieńcową lub przebyły zawał serca, obniżanie cholesterolu zmniejsza ryzyko kolejnego zawału i wydłuża czas życia. Obniżanie cholesterolu jest ważne dla ludziw każdym wieku: młodych, w wieku średnim i starszym, zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Przynosi korzyść osobom bez choroby wieńcowej i tym, które na nią chorują.

5 Co oznacza poziom cholesterolu? Każda osoba w wieku powyżej 20 lat powinna co 5 lat wykonywać sobie badanie cholesterolu we krwi. Aby najlepiej ocenić poziom cholesterolu trzeba wykonać profil lipidowy. Ten test przeprowadza się na czczo 9 do 12 godzin po ostatnim posiłku. Daje on informacje o: Całkowitym cholesterolu LDL (złym) cholesterolu tym który wbudowuje się w ściany tętnic i zwęża ich światło HDL (dobrym) cholesterol to ten, który zapobiega przenikaniu cholesterolu do naczyń Triglicerydach to jeszcze jedna forma tłuszczu w naszym organizmie

6 Jeżeli niemożliwe jest wykonanie profilu lipidowego znajomość cholesterolu całkowitego i HDL cholesterolu może dać ogólną informację o stanie twojego cholesterolu. Jeżeli cholesterol całkowity wynosi 200mg/dL lub HDL (dobry) cholesterol jest poniżej 40 mg/dl powinieneś wykonać lipidogram. Porównaj wyniki swojego badania z tabelą. Poziom cholesterolu mierzy się w miligramach na decylitr (mg/dl). POZIOM CHOLESTEROLU CAŁKOWITEGO Mniej niż 200 mg/dl Mniej niż 200 mg/dl KATEGORIA Pożądany Pożądany mg/dl Normalny wysoki 240 mg/dl i więcej Wysoki POZIOM CHOLESTEROLU LDL Mniej niż 100 mg/dl KATEGORIA Optymalny mg/dl Zbliżony do optymalnego mg/dl Normalny wysoki mg/dl Wysoki 190 mg/dl i więcej Bardzo wysoki

7 HDL (dobry) cholesterol ochrania serce przed miażdżycą i chorobą niedokrwienną serca i z tego powodu wyższe poziomy są lepsze. Poziom HDL cholestrolu poniżej 40 mg/dl jest ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Jeżeli poziom HDL cholesterolu wynosi 60 mg/dl lub więcej ryzyko choroby niedokrwiennej serca zmniejsza się. Co decyduje o poziomie cholesterolu? Całe szczęście, że o poziomie cholesterolu decyduje wiele czynników na które mamy wpływ. Nie jesteśmy więc bezbronni wobec wysokiego poziomu cholesterolu. Dieta nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol w pożywieniu pod noszą poziom cholesterolu we krwi. Zmniejszenie ilości nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu w spożywanych produktach pozwala obniżyć poziom cholesterolu we krwi. Ciężar ciała nadwaga podnosi poziom ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Powoduje również podniesienie poziomu cholesterolu, zmniejszenie masy ciała pomaga obniżyć poziom cholesterolu we krwi.

8 Poziom aktywności fizycznej brak regularnej aktywności fizycznej jest również czynnikiem ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Regularna aktywność fizyczna pozwala zmniejszyć poziom LDL(złego) cholesterolu i podnieść poziom HDL (dobrego) cholesterolu. Regularna aktywność fizyczna pomaga również zmniejszyć masę ciała. Staraj się być aktywnym przez minimum 30 minut jeżeli nie codziennie to chociaż przez większość dni tygodnia. Istnieją również czynniki, na które nie mamy żadnego wpływu: Wiek i płeć w miarę jak starzejemy się poziom cholesterolu we krwi rośnie. Do okresu meno pauzy kobiety mają niższy poziom cholesterolu niż mężczyźni w tym samym wieku. Później poziom LDL(złego) cholesterolu u kobiet rośnie. Czynniki wrodzone nasze geny w dużym stopniu determinują sposób w jaki nasz organizm produkuje cholesterol. Podwyższony poziom cholesterol może występować rodzinnie.

9 Jakie jest twoje indywidualne ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca lub zawału serca? Krok 1 Sprawdź ile czynników ryzyka występuje u Ciebie; Palenie tytoniu Podwyższone ciśnienie krwi (większe niż 140/90, lub aktualnie leczone niezależnie od wysokości pomiarów) Niski HDL (dobry) cholesterol (mniej niż 40 mg/dl) Rozpoznana choroba układu krążenia Cukrzyca typu 2 Przewlekła choroba nerek Występowanie chorób serca w rodzinie (choroba serca u ojca lub brata przed 55 rokiem życia, choroba serca u matki lub siostry przed 65 rokiem życia) Wiek (mężczyźni 45 lat lub więcej, kobiety 55 lat lub więcej)

10 Krok 2 Ile czynników ryzyka stwierdziłeś u siebie? Oblicz Twój poziom ryzyka rozwoju choroby serca korzystając z kalkulatora w dalszej części broszury. poziom ryzyka odnosi się do okresu najbliższych 10 lat i podany jest w procentach. Wynik np.: 25% oznacza, że 25 na 100 osób z tej grupy będzie miało chorobę niedokrwienną lub zawał serca w ciągu najbliższych 10 lat. Krok 3 A teraz wykorzystując poziom ryzyka, liczbę czynników ryzyka i historię Twojego zdrowia znajdź swoje indywidualne ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca lub zawału serca. JEŚLI MASZ Chorobę serca, przewlekłą chorobę nerek, cukrzycę lub poziom ryzyka powyżej 10% 1 czynnik ryzyka i poziom ryzyka 5% 10% Poziom ryzyka >1 i 5% KATEGORIA I. Bardzo dużego ryzyka II. Wysokiego ryzyka III. Umiarkowanego ryzyka

11 W jaki sposób leczy się podwyższony poziom cholesterolu? Podstawowym celem leczenia podwyższonego poziomu cholesterolu jest obniżenie poziomu LDL cholesterolu w takim stopniu aby zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca lub zawału serca. Im wyższe ryzyko wyjściowe tym LDL cholesterol powinien być bardziej obniżony. Sprawdź poniżej do jakiego poziomu powinien zostać obniżony LDL cholesterol u Ciebie. Istnieją dwa główne sposoby obniżenia poziomu cholesterolu we krwi: Modyfikacje stylu życia dieta obniżająca poziom cholesterolu, regularna aktywność fizyczna i zmniejszenie masy ciała. Leki obniżające poziom cholesterolu

12 Jeżeli jesteś w: Kategorii I (najwyższego ryzyka) poziom LDL cholesterolu powinien zostać obniżony poniżej 70 mg/dl. Jeżeli poziom LDL cholesterolu wynosi 70 lub nieco więcej powinieneś zastosować modyfikacje stylu życia (odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna, zmniejszenie masy ciała). Raczej na pewno będziesz musiał przyjmować odpowiednie leki. O tym zadecyduje lekarz. Nawet jeżeli LDL cholesterol spadnie już poniżej 70 mg/dl powinieneś kontynuować zastosowane leczenie. Kategorii II (wysokiego ryzyka) powinieneś obniżyć LDL cholesterol poniżej 100 mg/dl. Gdy LDL jest wyższy niż 100 mg/dl powinieneś rozpocząć leczenie od modyfikacji stylu życia. Jeżeli po trzech miesiącach stosowania modyfikacji stylu życia LDL cholesterol nadal pozostaje powyżej 100 należy rozpocząć stosowanie leków obniżających poziom cholesterolu. Po osiągnięciu poziomu poniżej 100 należy kontynuować skuteczne leczenie.

13 Kategorii III (umiarkowanego ryzyka) powinieneś utrzymywać poziom LDL cholesterolu poniżej 115 mg/dl. Powinieneś zastosować modyfikacje stylu życia. Jeżeli LDL cholesterol przekracza 175 mg/dl po trzech miesiącach stosowania zalecanych modyfikacji niezbędne mogą być dodatkowo leki obniżające poziom cholesterolu. Po osiągnięciu poziomu poniżej 115 mg/dl należy kontynuować skuteczne leczenie. Uwaga!!! Aby skutecznie zmniejszyć ryzyko choroby serca lub zawału serca, należy (oprócz zmniejszania poziomu cholesterolu) kontrolować pozostałe czynniki ryzyka: nadciśnienie, cukrzycę i palenie tytoniu. Obniżanie poziomu cholesterolu przez stosowanie modyfikacji stylu życia Na modyfikacje stylu życia składają się: Dieta, kontrola masy ciała i regularna aktywność fizyczna. Dieta niskotłuszczowa, niskocholesterolowa. Jest to dieta z ograniczeniem ilości tłuszczów nasyconych oraz cholesterolu, co oznacza spożywanie mniej

14 niż 7% wszystkich kalorii z tłuszczów nasyconych i spożycie cholesterolu w ilości mniejszej niż 200 mg na dobę. Ograniczenie ilości spożywanych tłuszczów i cholesterolu musi iść w parze z ograniczeniem spożywanych kalorii do poziomu, który pozwala na osiągnięcie i utrzymanie prawidłowej masy ciała. Jeśli, mimo ograniczenia spożycia tłuszczów nasyconych i cholesterolu, Twój poziom LDL jest wciąż zbyt wysoki, należy zwiększyć spożycie pokarmów bogatych we włóknik. Niektóre produkty zawierające tłuszcze roślinne (np. margaryny i bezcholesterolowe sosy sałatkowe) mogą być uzupełnieniem diety niskocholesterolowej zwiększając efekt obniżania cholesterolu LDL. Prawidłowa masa ciała. W grupie osób z nadwagą i otyłością schudnięcie jest jednym z elementów obniżających stężenie cholesterolu LDL. Jest to szczególnie ważne, jeśli dodatkowo występują wysokie stężenie triglicerydów i niski poziom cholesterolu HDL. Normalizacja masy ciała wpływa korzystnie na wszystkie wymienione nieprawidłowości. Aktywność fizyczna. Systematyczny wysiłek fizyczny trwający niemniej niź 30 minut przez większość dni (najlepiej codziennie) jest zalecany dla wszystkich osób. Wysiłek fizyczny zwiększa stężenie HDL oraz obniża stężenie cholesterolu LDL. Jest szczególnie ważny u osób z wysokim stężeniem triglicerydów i/lub niskim poziomem HDL, które mają nadwagę lub otyłość.

15 Terapia lekowa Nawet jeśli otrzymujesz leki obniżające stężenie cholesterolu, musisz zachowywać zdrowy styl życia. Umożliwia to stosowanie najniższych skutecznych dawek leku oraz niezależnie zmniejsza Twoje ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej. W praktyce stosowane są różne grupy leków obniżających cholesterol. Zaliczają się do nich statyny, leki wiążące kwasy żółciowe, kwas nikotynowy i fibraty. Twój lekarz wybierze najbardziej odpowiedni dla Ciebie lek. Statyny bardzo skutecznie obniżają stężenie LDL u większości osób. Leki wiążące kwasy żółciowe także obniżają stężenie LDL i mogą być stosowane samodzielnie lub w połączeniu ze statynami. Kwas nikotynowy obniża stężenie LDL i trójglicerydów oraz zwiększa stężenie HDL. Fibraty także obnizają LDL, głównie są stosowane do obniżania trójglicerydów i zwiększania stężenia HDL. Jeśli osiągnąłeś docelowe stężenie cholesterolu LDL, Twój lekarz może dodatko wo zalecić leczenie wpływające na obniżenie trójglicerydów lub podwyższenie stężenia HDL. Leczenie takie składa się z normalizacji masy ciała, odpowiedniej aktywności fizycznej, zaprzestania palenia, a w niektórych przypadkach stosowania leków.

16 Do produktów ubogich w tłuszcze nasycone zaliczamy beztłuszczowe lub 1-procentowe produkty mleczne, chude mięso, ryby, drób (bez skóry), pieczywo pełnoziarniste, owoce i warzywa. Należy spożywać miękkie margaryny kubkowe, które mają niską zawartość tłuszczów nasyconych oraz prawie lub wcale nie zawierają kwasów tłuszczowych trans (inna forma tłuszczu pokarmowego, który może zwiększać stężenie cholesterolu). Należy radykalnie ograniczyć spożywanie produktów bogatych w cholesterol, takich jak wątróbka, podroby, żółtka jaj oraz pełnotłuste przetwory mleczne. Dobrym źródłem włóknika są ziarna owsa, niektóre owoce (np. pomarańcze lub gruszki) oraz warzywa (np. brukselka, marchew) oraz rośliny strączkowe.

17