John Stuart Mill 1806 1873 klasyczny czy reformistyczny liberał? Dzieła: Zasady ekonomii politycznej i niektóre jej zastosowania do filozofii społecznej, 1848 O wolności, 1859 O rządzie reprezentatywnym, 1861 Poddaństwo kobiet, 1868
Wartości, które J.S. Mill cenił najwyżej: różnorodność, wyjątkowość, oryginalność każdego człowieka, każdej grupy, cywilizacji. Prawo do odmienności życia to podstawa szczęścia jednostki i rozwoju społeczeństwa. Nienawidził uniformizacji, nacisku władzy, autorytetu, opinii publicznej, zwyczaju. Możliwość wyboru decyduje o człowieczeństwie.
Wolność i jej granice Każdy jest odpowiedzialny przed społeczeństwem za tę część swego postępowania, która dotyczy innych. W tej części, która dotyczy wyłącznie jego samego, jest absolutnie niezależny, ma suwerenną władzę nad swoim ciałem i umysłem. Wolność sprzyja postępowi. Dzięki wolności każda jednostka staje się ogniskiem postępu Znaczenie wolności słowa prawda niekwestionowana narażona jest na przerodzenie się w dogmat.
Harriet Taylor Ktokolwiek będzie myślał o moim dziele musi pamiętać,że było to dzieło trzech umysłów. (J.S.Mill, Autobiografia)
Prawa produkcji i podziału Prawa produkcji mają charakter naturalny, czyli określone są przez warunki przyrodnicze i naturę ludzką. Prawa podziału nie są niezależne od ludzkiej woli. Podział produktu na płace, zyski i rentę gruntową tylko w części zależy od czynników naturalnych i konkurencji; w znacznym stopniu zależy od instytucji społecznych: ustaw, zwyczajów, woli panujących....zwykłym regulatorem (podziału) jest zwyczaj, zmieniany od czasu do czasu przez istniejące w umysłach nabywców i sprzedawców pewnego rodzaju pojęcia słuszności lub sprawiedliwości
Odrzucenie tezy o naturalnym charakterze praw podziału otwierało drogę reformy społecznej Ideał społeczny Milla ustrój, który pozwoli połączyć największą wolność osobistą ze sprawiedliwym podziałem owoców pracy
Rozwiązania w pełni satysfakcjonującego nie dawał, zdaniem Milla, ani liberalizm, ani socjalizm.
Gdyby tedy trzeba było wybierać między komunizmem ze wszystkimi jego możliwościami a obecnym stanem społeczeństwa ze wszystkimi jego cierpieniami i niesprawiedliwościami: gdyby instytucja prywatnej własności nieodzownie przynosiła ze sobą jako następstwo podział produktu pracy taki, jak obecnie widzimy, prawie w odwrotnym stosunku do pracy, a więc największe części tym, którzy nigdy nie pracowali, następne co do wielkości tym, których praca jest prawie symboliczna, a następnie coraz mniej w miarę wzrostu pracy, tak że w końcu najbardziej wyczerpująca i męcząca praca fizyczna nie może liczyć na zarobienie nawet na niezbędne potrzeby życiowe; gdyby taki stan rzeczy i komunizm były alternatywnymi wszystkie małe czy duże trudności komunizmu znaczyłyby tyle, co pył na wadze.
Znaczenie konkurencji Zdecydowanie bronił krytykowanej przez socjalistów konkurencji twierdząc, że brak współzawodnictwa prowadzi do monopolu, który "we wszystkich swych postaciach jest opodatkowaniem pracowitych na rzecz lenistwa, jeżeli nie łupiestwa". Współzawodnictwo nie stwarza może najlepszego systemu motywacyjnego, ale w obecnym stanie społecznym jest koniecznym warunkiem postępu. Socjalistyczne projekty odrzucające konkurencję oparte są na błędnym rozumieniu funkcjonowania społeczeństwa i niedostrzeganiu "naturalnego lenistwa ludzi, ich tendencji do bierności, do pozostawania niewolnikami, do trzymania się stale kierunku raz obranego".
Warunki doskonalenia systemu społecznego i projekt reformy społecznej Powszechny system oświaty Rozwiązanie problemu przeludnienia W przeciwieństwie do socjalistów przyczyny zła upatrywał nie w samej zasadzie własności prywatnej, lecz w niewłaściwym jej stosowaniu. Żeby zbliżyć instytucję własności do ideału, którym jest bezpośredni związek własności jednostki z jej wkładem w postaci pracy i abstynencji, proponował: reformę prawa spadkowego (ograniczenie nierówności) dziedziczenie sprzeczne z zasadą równości szans nacjonalizację renty gruntowej przez jej opodatkowanie rozwój spółdzielczości ( zniesienie pracy najemnej)
Przestrzeganie zasady laissez faire nie zawsze zapewnia maksimum wolności, jednostka nie zawsze zna swój interes to uzasadnia działania rządu. Istnieją rzeczy, których sprawdzianem wartości nie powinien być popyt na rynku. Jest to szczególnie prawdziwe co do rzeczy, których użyteczność polega głównie na podnoszeniu ludzkiej natury... Niekulturalni nie mogą być kompetentnymi sędziami w sprawach kultury. W ten sposób Mill uzasadnia działania rządu w dziedzinie finansowania oświaty i nauki, regulacji warunków pracy i rozwijania działalności socjalnej, a także ochrony praw dzieci i umysłowo chorych.
Zasada polityki społecznej Mill przestrzega, że tworząc system pomocy społecznej, należy brać pod uwagę jego dwojakie skutki: pozytywne skutki samego udzielania pomocy i negatywne skutki uzależniania się od tej pomocy przez korzystających z niej. Należy pozostawić silne bodźce do tego, aby jednostka w miarę możliwości starała się zachować niezależność ekonomiczną polegając na własnej pracy i zapobiegliwości. Nie można dopuścić do tego, by położenie osoby utrzymującej się z pomocy społecznej było równie dobre, jak tej, która żyje z własnej pracy.
Które z poniższych tez zgodne są z zasadami ekonomii klasycznej? Protekcjonizm jest skutecznym środkiem zmniejszania bezrobocia. Wolny handel zagraniczny powoduje korzystną zmianę położenia krzywej możliwości produkcyjnych Centralna regulacja gospodarki jest konieczna z uwagi na ułomności rynku Zasoby kapitału, uwarunkowane skłonnością do oszczędzania, determinują wzrost produkcji i zatrudnienia. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego i dobrobytu jest efektywny popyt
Zasady ekonomii klasycznej Rynkowy mechanizm alokacji zasobów Prawo Say a i podażowe ujęcie wzrostu, Znaczenie oszczędzania Problem niedostatku może być rozwiązany tylko przez wzrost gospodarczy, a nie redystrybucję dochodów Rola państwa: funkcja instytucjonalno-prawna Znaczenie podziału pracy postulat wolnego handlu