Ustrojowe zasady demokratycznego państwa prawa

Transkrypt

1 A Bronisław Jastrzębski Ustrojowe zasady demokratycznego państwa prawa Dylematy i mity Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego Olsztyn 2002

2 Spis treści Od autora 10 Przedmowa 11 I. OGÓLNE ZASADY DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWA Zagadnienia wstępne 23 A. Decentralizacja władzy wykonawczej państwa 24 B. Uznanie administracyjne jako dyskrecjonalna metoda działania władzy publicznej 28 C. System finansów publicznych a funkcjonowanie państwa 36 D. Władza w państwie - to odpowiedzialność przed narodem Zasada zwierzchnictwa ludu czy narodu - czy wygodne mity? 42 A. Istota władzy zwierzchniej narodu 42 B. Naród a lud 46 C. Suwerenność ludu czy narodu? 49 D. Konflikty między społeczeństwem a rządem 51 E. Inne rodzaje konfliktów w państwie Zasada zwierzchnictwa państwowego 57 A. Gdzie jesteśmy ustrojowo? 57 B. Egzegeza Konstytucji III RP 58 C. Organy przedstawicielskie a wyborcy 59 D. Upaństwawianie organów samorządu terytorialnego Zasada suwerenności i wolności państwa 61 A. Kryteria suwerenności państwa 61 B. Suwerenność a globalizacja i podział suwerenności 62 C. Warunki jednoczenia się państw 64 D. Problem granic przekazywania suwerenności 68

3 5. Zasada wolności demokratycznej - czy wygodne mity? 72 A. Aspekty wolności 72 B. Wieloznaczność pojęcia wolność 80 C. Ograniczenia wolności 84 D. Wolność a neutralność partyjna 87 E. Prawda jako fundament wolności Zasada sprawiedliwości i życzliwości powszechnej - czy wygodne mity? 95 A. Sprawiedliwość jako wartość ponadczasowa. 95 B. Źródła trudności w realizacji zasady sprawiedliwości 98 C. Sprawiedliwość a życzliwość 101 D. Sprawiedliwość a uczciwość Zasada poszanowania i ochrony praw obywatela i człowieka - czy wygodne mity? 108 A. Każdy obowiązany jest szanować prawa innych 108 B. Katalog praw człowieka Zasada poszanowania i ochrony dóbr osobistych człowieka -czy wygodne mity? 116 A. Ochrona dóbr obywateli a interes państwa 116 B. Zakres prawnej ochrony dóbr osobistych obywatela i człowieka 118 C. Ochrona dóbr osobistych człowieka a interes społeczny Funkcja państwa w zakresie ochrony praw zawodowych i socjalnych obywateli 123 A. Polityka państwa w kwestii prawa własności 123 B. Realizacja prawa własności zagrożeniem zasady równości i sprawiedliwości C. Prawne i moralne aspekty prawa własności 127 D. Własność jednostki nie może być zagrożeniem dla innych 130 E. Fortuny nie powinny być tworzone kosztem deprecjacji człowieka Zasada demokracji- czy wygodne mity? 135 A. Prawo narodu do własnego modelu demokracji :..:. 135 B. Demokracja a państwo 140 C. Demokracja a rządy ludu 148 D. Źródła trudności utrzymania demokracji w państwie Zasada równości - czy wygodne mity? 155 A. Idea równości między ludźmi 155 B. Zasada równości w praktyce organów państwa 157 C. Źródła nierówności Zasada praworządności 165 A. Praworządność jako metoda działania państwa 165

4 B. Trudności w urzeczywistnianiu praworządności 167 C. Postulaty praworządności 173 D. Gwarancje formalne praworządności 178 E. Gwarancje materialne praworządności 180 F. Gwarancje polityczno-społeczne praworządności, 181 G. Zagrożenia praworządności Zasady oparte na prawie natury 187 II. GENEZA HISTORYCZNA OGÓLNYCH ZASAD USTROJOWYCH PAŃSTWA PRAWA 192 III. METODY DOSKONALENIA FUNKCJONOWANIA PAŃSTWA Definicje państwa Zasady państwa prawa Państwo jako zbiór wartości systemów społecznych Państwo jako świat wartości cywilizacyjnych 212 IV. SPÓR O CHARAKTER PAŃSTWA Państwo prawa" czy państwo prawne" Do jakiego państwa zmierzamy? Teza i antyteza Gdyby naród umiał sobie ufać Skutki zaniedbań w doskonaleniu państwa 232 V. FUNKCJE PAŃSTWA W UMACNIANIU RÓWNOŚCI I BEZPIECZEŃSTWA OBYWATELI Granice wolności obywatelskich Granice dopuszczalnych ingerencji państwa wprawa człowieka Problem metod doboru funkcjonariuszy publicznych 249 VI. NOMOKRACJA A RZĄDY LUDU 258 VII. DUCH USTAWY CZY LITERA PRAWA 262 VIII. KWESTIA POLITYCZNOŚCI I UPARTYJNIENIA PAŃSTWA Problem polityki państwa Problem upartyjnienia organów i instytucji państwa Metody upartyjniania administracji publicznej 285 7

5 4. Upartyjnienie a skuteczność działania administracji Kryteria sprawnego działania administracji publicznej 296 IX. ZAGADNIENIE PRZYMIOTNIKOWEGO CHARAKTERU PAŃSTWA 310 Zakończenie 318 Indeks nazwisk.-, 327