84 Marta Mądry, Sebastian Saniuk, Mariusz Mądry Marta MĄDRY*, Sebastian SANIUK*, Mariusz MĄDRY** *Instytut Informatyki i Zarządzania Produkcją, Wydział Mechaniczny, Uniwersytet Zielonogórski; **Instytut Politechniczny, Państwowa WyŜsza Szkoła Zawodowa w Sulechowie E-mail: martamadry@wp.pl, s.saniuk@iizp.uz.zgora.pl, m.madry@pwsz.sulechow.pl Organizacje wirtualne jako sieć partnerstwa wspomagana technologiami informatycznymi Nadarzające się okazje rynkowe zainspirowały jednostki biznesowe do wprowadzenia innowacji, bądź konwergencji w dotychczasowym systemie działania. Coraz częściej moŝna zaobserwować, iŝ partnerzy biznesowi podejmują się tymczasowej współpracy z innymi interesariuszami tworząc tym samym organizacje wirtualne w celu wygenerowania zysku, zredukowania kosztów oraz wykorzystania okazji biznesowej. Powstałe organizacje wirtualne wspomagane są systemami IT, bez których ich istnienie byłoby bardzo utrudnione. Pomimo tak kolosalnej okazji stawianej przez podmioty gospodarcze obecna branŝa informatyczna nie oferuje Ŝadnych rozwiązań informatycznych, które w pełni zaspokoiłyby wymagania stawiane przez wirtualne przedsiębiorstwa. W tym artykule przedstawione zostały problemy informatycznej obsługi organizacji wirtualnych. Przede wszystkim zwrócono uwagę na brak systemów, które w tani i szybki sposób prototypowałyby wirtualną sieć partnerów. Zaproponowano takŝe przykłady rozwiązań wspomagających prototypowanie organizacji wirtualnych. 1. Wprowadzenie Współczesny rozwój gospodarczy, postęp techniki, dynamiczny rozwój technologii informacyjnej oraz nieustanne zmiany popytu na rynku stały się impulsem działań dla wielu przedsiębiorstw. Dzięki upowszechnieniu się Internetu informacja straciła cechę przynaleŝności do określonego miejsca i określonego nośnika. Informacja stała się wszechobecna i zyskała moŝliwość szybkiego przekazywania i odtwarzania bez utraty jakości. Utorowała ona drogę współczesnym organizacjom, których źródłem sukcesu stały się: dynamiczne zarządzanie sieciowe; wzajemna współpraca zewnętrzna, sprzyjająca dzieleniu się wiedzą; szybkie reagowanie na pojawiające się okazje rynkowe oraz zmieniające się potrzeby klientów. W następstwie tego rozwoju zaczęto wprowadzać technologię informatyczną do organizacji gospodarczych z załoŝeniem, Ŝe przyniesie ona korzyści takie jak: skracanie cyklu realizacji zamówień, skracanie łańcuchów obsługi klienta, czy przyśpieszanie dokonywania płatności. Obecnie cięŝko wyobrazić sobie jakąkolwiek działalność gospodarczą, która nie korzystałaby z technologii informatycznej. Informatyka przyczyniła się do zmiany sposobu zarządzania w poszczególnych dziedzinach gospodarki, dzięki zastosowaniu sprzętu komputerowego i oprogramowania. Wśród przedsiębiorców coraz częściej moŝna zaobserwować czasową współpracę kilku niezaleŝnych od siebie podmiotów gospodarczych (organizacji, firm, jedno-
Organizacje wirtualne jako sieć partnerstwa 85 stek biznesowych, instytucji, partnerów biznesowych). Współpracujący ze sobą partnerzy biznesowi wykorzystują technologie informatyczne w celu osiągnięcia większego zysku, redukcji kosztów, zaspokojenia popytu na rynku oraz wykorzystania nadarzającej się okazji rynkowej [1]. Zatem bardzo widoczny jest tu efekt synergii, gdyŝ rezultaty działań partnerów stanowią ich wspólny cel strategiczny, niemoŝliwy do osiągnięcia indywidualnie przez kaŝdego z pojedynczych przedsiębiorstw. Spowodowane jest to m.in. moŝliwością wspólnego zamawiania zasobów, wynajmu maszyn, czy wykorzystania wiedzy ekspertów dla kilku zbieŝnych ze sobą projektów realizowanych w tym samym czasie. 2. Interpretacja organizacji wirtualnych Przedstawione działania podmiotów gospodarczych zauwaŝone i zdefiniowane zostały jako organizacja wirtualna m.in. przez W. H. Davidowa i M. S. Malone w The Virtual Corporation [1]. Najczęściej przywoływaną definicją organizacji wirtualnej w literaturze jest definicja Byrne a, która charakteryzuje wirtualną kooperacje jako czasową sieć niezaleŝnych podmiotów (dostawców, klientów, a nawet dotychczasowych konkurentów) połączonych technologią informacyjną w celu dzielenia umiejętności, zasobów, kosztów i dostępu do innych rynków. Jest to kompleksowy system łączący w jedną, informacyjną całość producentów, dostawców i klientów [2]. Aspekt zarządzania zawarty został w definicji opublikowanej przez Grudzewskiego i Hejduk w Przedsiębiorstwie wirtualnym. Ich zdaniem organizacja wirtualna jest dynamicznym narzędziem zarządzania. Opiera się ona na sieciach komputerowych i moŝliwościach korzystania z banków informacyjnych, między innymi takich jak Internet, który jest idealnym środkiem ułatwiającym osiąganie przewagi konkurencyjnej na rynku globalnym [3]. Na podstawie powyŝszych definicji oraz analizy definicji przytaczanych przez róŝnych autorów moŝna zauwaŝyć, Ŝe organizacja wirtualna jest to tymczasowa współpraca kilku, niezaleŝnych, rozproszonych geograficznie przedsiębiorstw, powołana w odpowiedzi na pojawiające się okazje rynkowe oraz potrzeby klientów. Uczestnicy takiego systemu wnoszą indywidualne, kluczowe kompetencje, umiejętności, know-how, zasoby i wiedzę, budując tym samym wzajemną relację niezbędną do osiągnięcia zamierzonego celu i zaspokojenia popytu rynku. Celem powołania organizacji wirtualnej jest wykorzystanie efektu synergii dla poprawy pozycji podmiotów gospodarczych na rynku globalnym. Fundamentem zaistnienia i funkcjonowania organizacji wirtualnych jest technologia informacyjna [6]. To właśnie dzięki systemom IT moŝliwy jest dobór takich partnerów biznesowych, aby ich współpraca mogła w pełni zaspokoić potrzebę rynku. Informatyzacja niezbędna jest teŝ w ocenie kluczowych umiejętności przedsiębiorstw starających się o przystąpienie do organizacji wirtualnej. Wspiera ona takŝe komunikację między uczestnikami systemu oraz uczestniczy w przekazywaniu wiedzy. Zatem systemy IT są nieodzownym elementem organizacji wirtualnych. Na rysunku 1 przedstawiony został przykładowy model koncepcji organizacji wirtualnej. Warto jest równieŝ podkreślić fakt, Ŝe obecnie przedsiębiorstwa wirtualne są przedmiotem finansowania przez Komisję Europejską w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka działanie 8.2. Wspieranie wdraŝania elektronicznego biznesu typu
86 Marta Mądry, Sebastian Saniuk, Mariusz Mądry B2B (PO IG 8.2.) [4]. Jest to bardzo duŝa szansa dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (MŚP), które dzięki tej integracji mogą konkurować z duŝymi przedsiębiorstwami. Aby jednak mogły przystąpić do organizacji wirtualnej muszą spełniać pewne warunki m.in. dysponować zintegrowanym systemem informatycznym do zarządzania wnętrzem przedsiębiorstwa i do integracji zewnętrznej. System ten stanowi pewną standaryzację. MŚP wykorzystujące wspomnianą formę współpracy oraz podstawy technologiczne mogą uczestniczyć w gospodarce światowej [5]. Partnerzy biznesowi tworzący organizację wirtualną Rys. 1. Model koncepcji organizacji wirtualnej [opracowanie własne] 3. Warunki przystąpienia do organizacji wirtualnych Przedsiębiorstwo, które zamierza przystąpić do sieciowej organizacji wirtualnej, powinno spełniać pewną klasę wymagań. Przede wszystkim podmiot gospodarczy musi być zdolny do zaspokojenia całościowych potrzeb klientów na dynamicznie zmieniającym się i zróŝnicowanym rynku. Podmioty tworzące organizację wirtualną powinny posiadać kluczowe kompetencje wystarczające do osiągnięcia przewagi konkurencyjnej w swojej dziedzinie produkcji, usługi, jak równieŝ dla wygenerowania efektywnego łańcucha wartości [1]. WaŜnym warunkiem jest zdolność do rozwoju i współpracy poprzez wykorzystywanie technologii ze zróŝnicowanymi przedsiębiorstwami partnerskimi. Istotny jest w tym przypadku sam system informatyczny i telekomunikacyjny, za którego pomocą moŝna gromadzić, uaktualniać zasoby przedsiębiorstwa, jak równieŝ poddawać się szybkiej integracji [5]. KaŜdy z podmiotów członkowskich powinien posiadać szeroki zakres wiedzy, aby mógł poprawnie interpretować informacje pochodzące od partnerów biznesowych. Przedsiębiorstwo powinno takŝe dysponować kontak-
Organizacje wirtualne jako sieć partnerstwa 87 tami i dobrym rozeznaniem w zakresie moŝliwości swoich partnerów z sieciowej organizacji wirtualnej, aby szybko powołać odpowiednią grupę wykonawczą do realizacji okazji rynkowej. Zaufanie współpracujących ze sobą przedsiębiorców jest takŝe waŝnym czynnikiem decydującym o przystąpieniu do organizacji wirtualnych. Pozwoli ono skrócić okres tworzenia relacji między członkami organizacji wirtualnej oraz czas procesu rynkowego. W konsekwencji przyczyni się do zredukowania kosztów transakcyjnych. Ponadto pracownicy organizacji, planujących wstąpić do korporacji, powinni cechować się wiarygodnością, dzięki której budowanie relacji partnerskiej będzie łatwiejsze i szybsze. Aktywność uczestników będzie wpływać na przystosowywanie się do ciągłych zmian zachodzących na rynku, szybką adaptację do nowych okazji, brak przyzwyczajenia do stałych kompetencji, zadań, czy stanowisk. Przydatną cechą podczas zaspokajania całościowych potrzeb klienta jest interdyscyplinarność, poniewaŝ niekiedy okazja rynkowa wymaga rozeznania pośród róŝnych często od siebie oddalonych, dyscyplin np.: współpracy ekonomistów, prawników, inŝynierów itd. Niezbędnymi cechami efektywnego funkcjonowania w dzisiejszej gospodarce są kreatywność oraz innowacyjność. Wpływają one na poprawienie sytuacji na rynku oraz przyczyniają się do poprawy efektywności, czy teŝ produktywności przedsiębiorstwa [5]. Do powołania wirtualnego przedsiębiorstwa potencjalni partnerzy potrzebują ocenienia kluczowych, indywidualnych kompetencji oraz know-how, które stanowić będą o przewadze konkurencyjnej. Podmioty gospodarcze muszą takŝe wykazywać się duŝą elastycznością działania. Spowodowane jest to dynamicznym rozwojem gospodarki oraz zmieniającym się popytem na rynku. Partnerzy biznesowi decydujący się na przystąpienie do organizacji wirtualnej powinni uwzględnić czas jej powołania i dobrania odpowiednich współpracowników. Utrudnieniem jest to, Ŝe organizacje wirtualne często tworzą nieznani sobie partnerzy [1]. 4. Problemy informatycznej obsługi organizacji wirtualnej Współcześnie na rynku istnieje duŝa róŝnorodność dostępnych systemów IT, dlatego teŝ wielu przedsiębiorców decyduje się wprowadzić technologie informatyczne do swojego przedsiębiorstwa. JednakŜe dostępne systemy informatyczne, wspomagające projektowanie, nie zaspokajają całkowicie potrzeb organizacji wirtualnej. Wirtualne przedsiębiorstwa stanowią wciąŝ duŝe wyzwanie dla technologii informatycznej. Przedsiębiorcy, wprowadzając systemy IT do swojej firmy, często nie biorą pod uwagę moŝliwości ich współpracy z innymi oprogramowaniami. Niewłaściwy dobór rozwiązań systemów IT moŝe doprowadzić do konieczności ich wymiany ze względu na brak kompatybilności sprzętu oraz funkcjonującego juŝ oprogramowania komputerowego z platformy innych partnerów. Dlatego przy wdraŝaniu technologii informatycznych warto zwrócić uwagę na techniczną standaryzacje. Dzięki temu przedsiębiorcy tworzący organizację wirtualną unikną problemów związanych z komunikacją oraz z kompatybilnością [1]. NaleŜy podkreślić, Ŝe obecnie przeprowadzenie wdroŝenia systemu informatycznego do przedsiębiorstwa wymaga długiego okresu czasu [6]. Czas ten jest niezbędny dla powołania odpowiedniego zespołu analitycznego, przeanalizowania potrzeby, określenia funkcjo-
88 Marta Mądry, Sebastian Saniuk, Mariusz Mądry nalności systemu oraz wskazania rozwiązań. NaleŜy takŝe pamiętać, Ŝe wprowadzony system IT w pierwszej, początkowej fazie spowalnia pracę organizacji [7]. Wiele dostępnych systemów informatycznych nie wykazuje elastyczności działania, szybkości adoptowania się do nieustannych zmian rynkowych przez co okres powoływania organizacji wirtualnej jest wydłuŝony. Szczególnie zauwaŝalne jest to kiedy organizacja jest tworzona przez nieznanych sobie partnerów [1]. Często przez zbyt długi okres powoływania się organizacji, przedsiębiorstwa mogą zaprzepaścić nadarzającą się okazję rynkową. Tymczasowość pracy zespołu projektowego moŝe się przyczynić do łatwości zrywania kontaktów, działania w warunkach braku zaufania, braku głębokiej integracji partnerów biznesowych [1]. Warto równieŝ podkreślić, Ŝe koszty zakupu, wdroŝenia, obsługi oraz konserwacji systemu są bardzo wysokie. BudŜety Małych i Średnich Przedsiębiorstw często nie pozwalają na korzystanie z pomocy wykwalifikowanych konsultantów, którzy zajmują się analizą przedwdroŝeniową oraz nadzorem nad późniejszymi działaniami [7]. Dodatkowo szkolenia kadry pracowniczej takŝe wymagają duŝego nakładu finansowego oraz czasu. Pomimo wysokich kosztów i potrzeby czasu wprowadzenie istniejących na rynku systemów informatycznych nie gwarantuje szybkiej i taniej realizacji nowych zleceń, zorientowanych na potrzeby klienta. Systemy IT dysponują ograniczonymi moŝliwościami rekonfiguracji ustalonej struktury organizacyjnej [6]. Z tego powodu nie wykazują się one odpornością na zmiany rynkowe. Mimo, Ŝe rynek dostarcza wielu róŝnych rozwiązań IT nie zaspokajają one w pełni potrzeb organizacji wirtualnych. Przede wszystkim brakuje systemów IT umoŝliwiających prototypowanie wirtualnych przedsiębiorstw. Kolejnym problemem organizacji wirtualnych jest asymetria informacji, asynchroniczna wymiana informacji i asynchroniczne transakcje. Podczas wymiany biznesowej klient dokonujący płatności natychmiast otrzymuje produkt. Natomiast w organizacji wirtualnej jest to niemoŝliwe. Wobec tego mogą wystąpić tu pewne niedogodności wynikające z potrzeby zaufania [1]. 5. Funkcje systemów IT wpływające na własności organizacji wirtualnych W świetle przytoczonych definicji moŝna wyróŝnić zestaw podstawowych cech organizacji wirtualnej. Własnością organizacji wirtualnych jest zatem intensywne oraz umiejętne wykorzystanie technologii informacyjnych, w kaŝdej dziedzinie organizacji. Przede wszystkim zapewnią one elastyczność i szybkość reagowania na zmiany popytu na rynku, a w konsekwencji koncentracji na kliencie. Organizacja wirtualna powoływana jest w odpowiedzi na pojawiającą się okazję biznesową, stwarzaną przez kontrahentów. Ze względu na duŝą zmienność rynku organizacja powinna charakteryzować się szybkością powoływania, a następnie terminowością oraz dostępnością, co sprzyja całościowemu zaspokojeniu potrzeb klienta. Informatyzacja moŝe odgrywać istotną rolę przy generowaniu organizacji, identyfikacji komplementarnych umiejętności, doborze partnerów biznesowych oraz komunikacji
Organizacje wirtualne jako sieć partnerstwa 89 między nimi. Technologia informacyjna wywiera wpływ takŝe na rozplanowanie planu pracy oraz przydzielanie zadań dla uczestniczących w organizacji wirtualnej przedsiębiorstw. Działania są przydzielane na podstawie wcześniej określonych kompetencji. Technologie informacyjne przekazują informacje za pomocą udostępniania baz danych, a takŝe zapewniają o ich ochronie, niezaleŝnie od czasu, czy teŝ rozproszenia geograficznego współpracujących ze sobą partnerów. Systemy IT w organizacji pełnią funkcję koordynacyjną, nadzorującą i kontrolującą całość realizowanego projektu oraz zapewniają jego terminowość [8]. Zatem przedsiębiorstwa zajmujące się technologiami informatycznymi (w organizacji wirtualnej) mogą zająć stanowisko integratora organizacji, zwłaszcza Ŝe funkcje systemów IT pokrywają się z obowiązkami kreatora. Zastosowanie informatyzacji zdecydowanie usprawni działanie oraz zarządzanie całą organizacją. 6. Systemy informatyczne wspomagające organizację wirtualną Rozwój technologii informacyjnej w róŝnych dziedzinach działalności gospodarczej przyczynił się do powstania koncepcji organizacji wirtualnej. Zintegrowane systemy informatyczne do zarządzania wnętrzem przedsiębiorstwa i do integracji zewnętrznej stanowią niezbędny element i jeden z warunków umoŝliwiający MŚP przystąpienie do wirtualnych organizacji. W pierwszym rozdziale pracy podkreślony został fakt, iŝ trudno jest wyobrazić sobie obszar organizacji wirtualnej, który funkcjonowałby bez wsparcia systemów IT. Firma McKinsey opracowała zakres oddziaływań technologii informatycznej na poszczególne elementy organizacji [9]. Rys. 2. Model 7-S określający zakres oddziaływań technologii informacyjnej w organizacjach wirtualnych [10] PowyŜszy model zakłada, Ŝe podstawowe znaczenie dla skuteczności zmian organizacyjnych mają związki zachodzące między siedmioma elementami organizacji [9]. Szczególną uwagę naleŝy zwrócić na: strategię (ang. strategy), strukturę (ang. structure), system (ang. systems), umiejętności (ang. skills), personel (ang. staff), styl działania (ang. style) oraz wspólne wartości (ang. shared values). W modelu istotną rolę odgrywają systemy informatyczne, które integrują wszystkie elementy organizacji.
90 Marta Mądry, Sebastian Saniuk, Mariusz Mądry Do efektywnego zarządzania przedsiębiorstwem niezbędne są narzędzia informatyczne, które umoŝliwiają gromadzenie ogromnej liczby danych. Poprzez posiadanie komplementarnej wiedzy dotyczącej wszystkich perspektywach funkcjonowania przedsiębiorstwa, menedŝerowie mogą podejmować racjonalne decyzje [14]. Istotna rolę w zarządzaniu firmą jest to, Ŝe baza danych musi być aktualna, to oznacza Ŝe menedŝerowie powinni otrzymywać informację zaraz po zajściu zdarzenia. Przedsiębiorcy mogą usprawnić przepływ informacji w swojej firmie poprzez zastosowanie zintegrowanych systemów informatycznych wspomagających zarządzanie (ZSI). Oprócz tego zastosowanie ZIS pozwala firmie osiągnąć następujące korzyści [15]: przyśpieszenie obiegu informacji w przedsiębiorstwie związane z automatyzacją czynności wczytywania, przetwarzania i prezentowania danych, moŝliwość dostępu w kaŝdej chwili do bazy poprawnych, wiarygodnych, aktualnych informacji, niezbędnych do bieŝącego i przyszłego zarządzania przedsiębiorstwem, usprawnienie procedur obsługi dostawców i klientów, ułatwienia pracy personelu oraz zarządzających przedsiębiorstwem, wpływ na przewagę konkurencyjną, dzięki takim czynnikom jak: analiza rynku, badania i rozwój, cykl Ŝycia wyrobu, Business Inteligence, nowe technologie, moŝliwość bieŝącej obserwacji sytuacji firmy we wszystkich aspektach. Współcześnie stosowane zintegrowane systemy informatyczne wspierające integrację zarówno wewnetrzną, jak i zewnetrzną zostały przedstawione na rysunku 3. NaleŜą do nich przede wszystkim: SCM (ang. Supply Chain Management) zarządzanie łańcuchem dostaw, CRM (ang. Customer Relationship Management) zarządzanie relacjami z klientem, SEM (ang. Strategic Enterprise Management) systemy strategicznego zarządzania przedsiębiorstwem oprogramowanie integrujące systemy, ERP (ang. Enterprise Resource Planning) planowanie zasobów przedsiębiorstwa.
Organizacje wirtualne jako sieć partnerstwa 91 Rys. 3. Systemy informacyjne wspierające procesy integracyjne w organizacji wirtualnej [11] W rozdziale 3 opisano, Ŝe jednym z warunków przystąpienia do wirtualnego konsorcjum jest posiadanie przez MŚP zintegrowanego systemu informatycznego. Zatem systemy przedstawione na rysunku 3 umoŝliwiają tylko sprawne zarządzanie przedsiębiorstwem. Niestety technologie informatyczne nie oferują Ŝadnych rozwiązań, które w prosty i tani sposób powoływałyby organizacje wirtualne. Wirtualne przedsiębiorstwa stanowią niszę rynkową dla branŝy informatycznej. 7. Współczesne rozwiązania wspomagające prototypowanie wirtualnych organizacji Obecnie na rynku trudno o systemy dedykowane typowo organizacjom wirtualnym. Zaobserwować moŝna dynamiczny rozwój zintegrowanych systemów informatycznych wspomagających zarządzanie, zmierzający w kierunku integracji rozproszonych elementów organizacji (partnerów, procesów, itp.). Jednym z rozwiązań problemów informatycznej obsługi organizacji wirtualnej jest Enterprise Application Integration (EAI)[6]. Produkt ten umoŝliwia korzystanie z systemów architektonicznych oraz integrację aplikacji komputerowych stosowanych w przedsiębiorstwach [16]. MoŜliwość integracji róŝnorodnych systemów stosowanych przez poszczególnych partnerów jest główną cechą tego rozwiązania. W dotychczasowych przypadkach próby integracji w firmach trwały bardzo długo i wymagały miesięcy pracy, a efektem były trudne w obsłudze i uŝytkowaniu systemy. Utrzymanie tego typu systemu było czasochłonne, poniewaŝ trzeba było szkolić odpowiednio personel oraz kosztowne. Micro-
92 Marta Mądry, Sebastian Saniuk, Mariusz Mądry soft Enterprise Application Integration posiada ogromną gamę usług technicznych, takich jak [15]: usługi integracji wewnętrznych aplikacji w procesy biznesowe, usługi transportu i przesyłania dokumentów, usługi konwersji danych pomiędzy róŝnych formatami. usługi automatyzacji i zarządzania procesami wewnątrz i pomiędzy organizacjami, usługi wspierające skalowanie poziome i pionowe, usługi automatycznego monitorowania i administrowania narzędziami integrującymi, usługi wspierające politykę bezpieczeństwa, usługi wspierające integrację dla róŝnych platform, usługi sieciowe, usługi emulowania terminali i zdalnego dostępu, usługi analizowania i drąŝenia danych operacyjnych, narzędzia i pakiety programistyczne (SDK). Podstawowym komponentem rozwiązania integracyjnego Microsoft Enterprise Application Integration jest BizTalk Server. Pakiet ten oferuje zestaw zaawansowanych narzędzi graficznych, które wykorzystywane są do budowy, przekształcania, zarządzania i analizy elektronicznego obiegu dokumentów. Zostały one tak zaprojektowane, aby ułatwić realizację zadań wymaganych do pełnej integracji aplikacji i systemów biznesowych w organizacji. Narzędzia i usługi zawarte w BizTalk Server pozwalają na sprawną i skuteczną integrację systemów, pracowników oraz partnerów kooperacyjnych organizacji w relatywnie krótkim czasie [6]. Narzędzie BizTalk Server SEED Wizard umoŝliwia przetestowanie i wdroŝenie technik komunikacji typu Business-to-Business nawet w ciągu kilku godzin. Zastosowanie wspólnego zbioru usług integracyjnych wielokrotnego uŝytku daje organizacji moŝliwość znacznie szybszego wdroŝenia nowych aplikacji oraz tworzenia relacji z partnerami kooperacyjnymi [6]. Zaletą tego systemu jest przede wszystkim to, Ŝe zachowuje on integralność informacji w wielu systemach, a takŝe usprawnia procesy biznesowe zwiększając przy tym wydajność organizacyjna przedsiębiorstwa. Ponadto jest łatwy w utrzymaniu i umoŝliwia ciągły rozwój [16]. Problemem okazują się wysokie początkowe koszty wdroŝeniowe, zwłaszcza dla MŚP oraz wymaga czynności z wprowadzeniem odpowiednich danych do systemów. Co waŝniejsze, nie modeluje on organizacji wirtualnych, co najwyŝej pozwala nimi zarządzać. W związku z tym obecny rynek nie oferuje Ŝadnych systemów prototypujących wirtualne przedsiębiorstwo. Przykładem systemów wspierających rozwiązania przedstawione na rysunku 2 są systemy wieloagentowe wspomagające dobór partnerów biznesowych. W ujęciu informatycznym agenta moŝna zdefiniować jako jednostkę, działającą w pewnym środowisku, zdolną do komunikowania się, monitorowania swego otoczenia i podejmowania autonomicznych decyzji, aby osiągnąć cele określone podczas jej projektowania lub działania [17]. Agent programowy jest implementowany poprzez odpowiednie oprogramowanie i jest zdolny do interakcji z róŝnymi obiektami, zwłaszcza z innymi agentami pracu-
Organizacje wirtualne jako sieć partnerstwa 93 jącymi w róŝnych środowiskach i platformach [6]. Do najwaŝniejszych cech agentów programowych moŝna zaliczyć [14]: otoczenie agent działa w określonym otoczeniu, moŝe nim być dedykowane dla niego środowisko, system operacyjny czy aplikacja, cel, który stara się osiągnąć poprzez wykonywanie swoich funkcji, autonomiczność agent wymaga czasu działania, funkcjonuje tyle czasu, ile jest mu potrzebne do wykonania danego zadania (rysunek 4), adaptacja agent potrafi adaptować się do zmian zachodzących w otoczeniu gospodarczym, mobilność agent moŝe przemieszczać się w otoczeniu bez zmian misji i sposobu działania. Rys. 4. Stany w cyklu Ŝycia agenta [14] Typowa architektura środowiska, w którym funkcjonuje agent składa się z aplikacji klienta (uŝytkownika), aplikacji serwera, dwóch warstw pośrednich: podsystemu uruchomieniowego agentów i podsystemu komunikacji między agentami oraz sieci komputerowej[14]. Schemat technologii zaprezentowany został na rysunku 5.
94 Marta Mądry, Sebastian Saniuk, Mariusz Mądry Rys. 5. Schemat technologii agentowej [14] Dla agenta programowego podstawową serią danych operacyjnych będzie odpowiedni zbiór kryteriów niezbędnych do przeprowadzenia procesu wyboru partnerów, np. [6].: branŝa i specjalizacja partnera, dopasowanie do wymaganych zasobów, dopasowanie do wymaganych procesów biznesowych, odpowiedni poziom technologiczny, komplementarność, dostęp do określonych obszarów (rynków), liczba zrealizowanych przedsięwzięć, liczba obsłuŝonych klientów, liczba pracowników, lokalizacja geograficzna, posiadane technologie, posiadana wiedza, posiadane kluczowe kompetencje, wielkość posiadanego rynku, zdolność do autonomiczności działań. Do podstawowych zalet systemów agendowych moŝna zaliczyć to, Ŝe nie wymagają one droŝnych komunikacyjnie kanałów transmisyjnych. Agent moŝe autonomicznie gromadzić i przetwarzać dane na serwerze, natomiast do klienta przesłany zostanie tylko ostateczny rezultat pracy agenta. Ogromną wadą jest to, Ŝe przy wykorzystywaniu systemów agendowych naleŝy stworzyć rozbudowany system zabezpieczeń środowiska pracy agenta. ZagroŜeniem mogą okazać się wirusy przesyłane w kodzie agenta. Ponad-
Organizacje wirtualne jako sieć partnerstwa 95 to istnieje duŝe prawdopodobieństwo, Ŝe w przyszłości będzie pobierana opłata za kaŝdorazowe połączenie się agenta z serwerem. Systemy agentowe są ciągle rozwijającym się obszarem informatyki. Rokowania tego typu technologii są bardzo obiecujące, chociaŝby ze względu na moŝliwości zastosowania tzw. mobilnego biznesu. Zapewne w czasach rozwoju gospodarczego jest to kwestia czasu i dopracowania [14]. 8. Podsumowanie Na przełomie ostatnich lat zwrócono uwagę na niewykorzystane moŝliwości i zasoby MŚP. Stanowią one o ogromnym potencjale produkcyjnym. Przewagą MŚP, tworzących wirtualną sieć produkcyjną jest znacznie większa elastyczność, w porównaniu z duŝymi firmami, których struktura często jest stała i niezmienna, a próba przekształcenia wiąŝe się z bardzo duŝymi nakładami finansowymi. Głównym problemem, z którym muszą zmierzyć się MŚP pragnące przystąpić do wirtualnego konsorcjum jest brak rozwiązań informatycznych wspomagających modelowanie i projektowanie nowych wirtualnych przedsiębiorstw. Od systemów IT oczekuje się, Ŝe będą one umoŝliwiały w prosty i tani sposób projektowanie nowych sieci wirtualnych. Powinny one zapewniać takŝe moŝliwość szybkiej rekonstrukcji struktury przedsiębiorstwa, aby mogły w pełni dostosować się do zmian rynkowych. Na rynku istnieje potrzeba opracowywania metod, technik i systemów komputerowych wspomagających generowanie oraz tworzenie nowych organizacji wirtualnych. Systemy IT powinny przyczynić się do automatyzowania pracy organizacji, generowania korzyści ekonomicznych, redukowania kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, przyśpieszenia obsługi klientów, itp. wszystko po to, aby w konsekwencji wykorzystać nadarzającą się okazję biznesową i sprostać wyzwaniom stawianym przez duŝe korporacje. Literatura 1. M. Pańkowska, Rozwój informacji organizacji wirtualnych. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice 2007. 2. http://www.sgh.waw.pl/katedry/ktz/mf2020/referaty/ewolucja_pojmowania_wirtual nosci_i_definiowanie_organizacji_wirtualnej.pdf z dnia 16.03.2010. 3. W. Grudzewski, I. Hejduk, Przedsiębiorstwo wirtualne. Difin, Warszawa 2002. 4. http://poig.parp.gov.pl/index/index/598 z dnia 10.03.2010. 5. P. Adamczewski, J. Stefanowski, Nowoczesne systemy informatyczne dla małych i średnich przedsiębiorstw. Wydawnictwo WyŜszej Szkoły Bankowej, Poznań 2006. 6. http://kis.pwszchelm.pl/publikacje/iii/godniak.pdf z dnia 22.03.2010. 7. http://www.madar.com.pl/ksiazki/crmiirozdzial.pdf z dnia 01.04.2010. 8. K. Perechuda, Zarządzanie przedsiębiorstwem przyszłości. Koncepcje, modele, metody. Formy i narzędzia skutecznego zarządzania przedsiębiorstwem. Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 2000.
96 Marta Mądry, Sebastian Saniuk, Mariusz Mądry 9. M. Brzozowski, Organizacja wirtualna. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010. 10. http://www.valuebasedmanagement.net/methods_7s.html z dnia 28.03.2010. 11. P. Sadza, Wspólna Europa przedsiębiorstwo wobec globalizacji. SGH, Warszawa 2001. 12. http://pl.wikipedia.org/wiki/decision_support_systems z dnia 27.03.2010. 13. http://www.google.pl/url?sa=t&source=web&ct=res&cd=1&ved=0cagqfjaa&ur l=http%3a%2f%2fwww.plusmpm.pl%2findex.php%3foption%3dcom_docman %26task%3Ddoc_download%26gid%3D11&ei=rp-vS9bQHIaAnQOrd3MDw&usg=AFQjCNF7yQAW7utvUDg0I218qF3Fh5KylA&sig2=W6toIwzQu6 f4m2mgdy6bsg z dnia 22.03.2010. 14. M. Szmit, Informatyka w zarządzaniu. Difin, Warszawa 2003. 15. J. Patalas, S. Kłos, W. Woźniak, Jak przygotować przedsiębiorstwo do implementacji informatycznych technologii dla potrzeb zarządzania logistycznego firm. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego 2008. 16. http://www.microsofttranslator.com/bv.aspx?ref=serp&br=ro&mkt=enww&dl=pl&lp=en_pl&a=http%3a%2f%2fen.wikipedia.org%2fwiki%2fenterpris e_application_integration z dnia 26.05.2010. 17. http://pl.wikipedia.org/wiki/agent_%28programowanie%29 z dnia 26.05.2010. Streszczenie W artykule przedstawiono problematykę łączenia przedsiębiorstw w organizacje wirtulane za pomocą systemów informatycznych. Zaproponowano rozwiązania informatyczne oparte na systemach agentowych.