DAWID RICARDO 1772 1823 Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, 1817 Samouk Niezwykły dar do interesów Talent zdobywania bogactwa nie budzi wielkiego uznania. Nic jednak bardziej nie świadczy, być moŝe, o jego uzdolnieniach niŝ powodzenie w interesach. Jego pełna znajomość wszystkich ich powikłań, jego niezwykła swoboda w operowaniu liczbami i szybkość przeprowadzania obliczeń, umiejętność przeprowadzenia bez widocznego wysiłku olbrzymich transakcji, opanowanie i zdrowy sąd umoŝliwiły mu znaczne wyprzedzenie wszystkich innych uczestników gry. (opinia brata Dawida Ricardo). Udział w Izbie Gmin problem ceł zboŝowych
Wysoka cena złota,1810
Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, 1817
Przedmiot ekonomii Określenie zasad rządzących podziałem dochodu między właścicieli ziemskich, właścicieli kapitału i pracowników jest zasadniczym celem ekonomii. Wynikało to z przeświadczenia, Ŝe zmiany w podziale dochodów decydują o stopie akumulacji kapitału, a w konsekwencji o wzroście gospodarczym.
Krytyka teorii wartości Smitha Wartość uŝytkowa a wymienna Praca zawsze leŝy u podstaw wartości Określania wartości przez dochody czynników produkcji to przykład błędnego koła rozumowania
Dwie przyczyny wartości Względna ilość pracy niezbędna do wytworzenia towaru Rzadkość dobra
Problemy z teorią wartości opartą na pracy Miara ilości pracy Rola kapitału Rola ziemi
Czy teoria Ricarda jest w 93% oparta na pracy? Czasami myślę, Ŝe gdyby mi przyszło napisać ponownie rozdział o wartości zawarty w mojej ksiąŝce, powinienem stwierdzić, Ŝe względną wartość towarów reguluje nie jeden, lecz dwa czynniki: relatywna ilość pracy niezbędna do wytworzenia towarów oraz stopa zysku za okres, w którym kapitał był uśpiony, zanim towary dostarczone zostały na rynek.
Teoria podziału Produkt krańcowy R Zysk Ziemia stałym czynnikiem produkcji Praca i kapitał czynnikiem zmiennym Prawo malejących przychodów Płace 0 Praca i kapitał
TEORIA RENTY GRUNTOWEJ Zał: 1). Trzy klasy w rolnictwie 2). Prawo malejących przychodów z ziemi 3). Wzrost popytu na produkty rolne powoduje zwiększanie produkcji metodą intensywną (zwiększanie nakładów na grunty juŝ uprawiane) i metodą ekstensywną (branie pod uprawę mniej urodzajnych gruntów). 4). Nakład pracy i kapitału traktujemy łącznie; w podanym przykładzie wzrost popytu na Ŝywność prowadzi do uprawy gruntów I, II i III klasy, przy czym na gruntach I klasy lokuje się 3 porcje kapitału i pracy II klasy 2 porcje III klasy 1 porcję 1 porcja kapitału i pracy ma wartość 2400 zł
Produkt całkowity i krańcowy w jedn. naturalnych (w q) Ilość porcji Całkowity produkt Krańcowy produkt kapitału na gruntach klasy na gruntach klasy i pracy I II III I II III 0 0 0 0 1 100 90 80 100 90 80 2 190 170 90 80 3 270 80 Cena produktów rolnych kształtuje się na poziomie najwyŝszych kosztów produkcji czyli nakładów pracy i kapitału na gruntach najgorszych. ( 2400 zł : 80 q = 30 zł/q ). Na gruntach lepszych powstaje nadwyŝka ponad produkt krańcowy, która stanowi źródło renty gruntowej.
Renta wynosi: na gruntach I klasy 30 q, wartościowo 900 zł na gruntach II klasy 10 q, wartościowo 300 zł Z powyŝszego rozumowania wynika, Ŝe renta gruntowa jest określona przez cenę i popyt. Wysoka cena zboŝa dowodził Ricardo nie jest wynikiem wysokiej renty, to wysokie renty są wynikiem wysokich cen. W miarę wzrostu popytu rosną ceny, brane są pod uprawę gorsze grunty, w efekcie maleje produkt krańcowy, rosną krańcowe koszty.
Płaca Płaca rynkowa zaleŝy od popytu i podaŝy pracy Tendencja do zrównania płacy rynkowej i naturalnej Płacę naturalną określają koszty utrzymania robotnika i jego rodziny
Płaca nie jest stała ani realnie ani nominalnie. Znaczenie zwyczajów i warunków przyrodniczych. Płace wzrosną, jeŝeli liczba ludności rośnie wolniej niŝ zasób kapitałów Płace i zyski to dochody przeciwstawne
Teoria stagnacji sekularnej Akumulacja wzrost popytu na Ŝywność uprawa gorszych gruntów wzrost cen Ŝywności wzrost płac nominalnych spadek zysków spadek akumulacji
Teoria podziału - ujęcie dynamiczne Produkt krańcowy Ziemia stałym czynnikiem produkcji Praca i kapitał czynnikiem zmiennym Prawo malejących przychodów 0 Praca i kapitał
Sytuacja wyjściowa: Nakład kapitału i pracy - OC Produkt krańcowy OD Produkt całkowity AECO dzieli się na rentę - AED, płacę FGOC i zysk - DEGF. Udział w dochodzie zmiennych czynników produkcji ( pracy i kapitału ) określony jest przez produkt krańcowy. Ziemia jako stały czynnik produkcji otrzymuje dochód równy nadwyŝce ponad produkt krańcowy. Płaca i zysk są dochodami przeciwstawnymi.
Malthus i problem przeludnienia
Obawa przed przeludnieniem i krytyka ustaw o ubogich Prawo ludnościowe Malthusa 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64.. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 Stanowisko Ricarda: Ustawy socjalne nie usuną zła społecznego. U podstaw przeludnienia i niskich płac jest zbyt duŝy przyrost naturalny, niedostateczna akumulacja kapitału i mechanizacja Pomoc socjalny nie likwiduje tych przyczyn, je lecz utrwala.
Robert William Fogel Ur. w Nowym Jorku w 1926 Nagrodę Nobla otrzymał w 1993r. za nowatorskie badania w dziedzinie historii gospodarczej (zastosowanie teorii ekonomicznej i metod ilościowych do wyjaśnienia zmiany ekonomicznej i instytucjonalnej). The Escape from Hunger and Premature Death, 1700-2100, Cambridge University Press 2004 The Fourth Great Awakening and Future of Egalitarianism, The University of Chicago Press 2000.
Liczba ludności na świecie 1000 1500r. Ok. 300 mln 1750 728 mln 1900 1550 mln 1987 5 mld 2000 6,2 mld
Sekularne zmiany w wykorzystaniu czasu. Struktura doby ( w godzinach) przeciętnego męŝczyzny głównego Ŝywiciela rodziny w USA Rodzaj aktywności 1880 1995 2040 Sen 8 8 8 Posiłki i zabiegi higieniczne 2 2 2 Praca w domu 2 2 2 Dojazdy do pracy 1 1 1 Praca 8,5 4,7 3,8 Choroby 0,7 0,5 0,5 Czas wolny 1,8 5,8 7,2 Źródło: R. Fogel, The Escape from Hunger and Premature Death, 1700 2100, Cambridge 2004
Godziny pracy i PKB ( w $ z 1990) na 1 mieszkańca Rok W. Brytania USA Japonia Godziny pracy PKB na 1 mieszk. Godziny pracy PKB na 1 mieszk. Godziny pracy PKB na 1 mieszk. 1820 1153 1,49 968 1,30 1598 0,42 1870 1251 2,55 1084 2,25 1598 0,46 1913 1181 4,31 1036 5,12 1290 1,08 1950 904 7,93 756 12,65 925 2,08 1973 750 15,97 704 23,72 988 11,57 1998 657 27,45 791 34,55 905 22,54 Źródło: Maddison
Zmiany czasu pracy i czasu wolnego (R.W. Fogel, s. ) 1880 1995 2040? Roczny czas pracy w godzinach Tygodniowy czas pracy (w godz.) Ilość dni urlopu w roku Ilość dni choroby w roku 3109 1730 1400 64 37,5 30 7 28 30 18 14 12
Struktura konsumpcji gospodarstwa domowego (w dolarach bieŝących i %) 1875 1995 $ % $ % śywność 427 57 5 150 12 Ubranie 106 14 1 700 4 Mieszkanie 117 16 5 930 14 Zdrowie 12 1,6 9 600 23 Edukacja 8 1 4 900 12 Inne 77 10 15 060 36 Nie uwzględniono wydatków na emerytury i bezpieczeństwo socjalne Kolumny % nie sumują się do 100 z powodu zaokrągleń
Struktura konsumpcji z uwzględnieniem czasu wolnego Źródło: Fogel 2000 i 2004 1875 1995 $ % $ % śywność 427 48,6 5 150 4,8 Ubranie 106 12,1 1 700 1,6 Mieszkanie 117 13,3 5 930 5,5 Zdrowie 12 1,4 9 600 8,9 Edukacja 8 0,9 4 900 4,6 Inne 48 5,5 7640 7,1 Czas wolny 161 18,3 72600 67,5 Wartość czasu wolnego oceniono na podstawie dochodu, z którego rezygnowali ludzie korzystający z czasu wolnego
Zmniejszenie nierówności społecznych Gini w XX wieku - W. Brytania RóŜnica długości Ŝycia* RóŜnica wzrostu** 1800 1900 1973 1875 1990 1800 1990 XIX w. Bezdomność Obec nie*** 0,65 0,55 0,35 17 lat 4 lata 5 cali 1 cal 10-0,4% 20% *RóŜnica między długością Ŝycia elit a przeciętną długością Ŝycia w całym społeczeństwie brytyjskim **RóŜnica między średnim wzrostem męŝczyzny z wyŝszych klas a wzrostem robotnika brytyjskiego ***USA
Teoria ewolucji technofizjologicznej @ Współdziałanie ekonomii i biomedycyny - synergiczne efekty @ W ciągu ostatnich 300 lat człowiek uzyskał bezprecedensowy stopień kontroli nad swoim środowiskiem homo sapiens oddalił się nie tylko od innych gatunków, ale takŝe od wszystkich poprzednich pokoleń. @ Zwiększenie jego średniej masy ciała o 50%, wydłuŝenie czasu Ŝycia od 1800 r. o więcej niŝ 100% i ogromne udoskonalenie zdrowia i zdolności @ Synergizm między rozwojem technologicznym a fizjologicznym doskonaleniem człowieka.
Ewolucja techno-fizjologiczna UŜywam terminu ewolucja techno-fizjologiczna w odniesieniu do zmian ludzkiej fizjologii wywołanych w pierwszym rzędzie czynnikami środowiskowymi. Czynniki środowiskowe obejmują te czynniki, które wpływają na fizjologiczne i biochemiczne warunki macicy, w której rozwija się embrion i płód. Takie czynniki mogą działać jednocześnie z rozwojem płodu, albo mogą wystąpić przed poczęciem w Ŝyciu matki, bądź jej przodków ze strony matki (Fogel 2004, s. 129).
Struktura konsumpcji we Francji w końcu XVIII w. (wartość średnia 2 290 kcal) Decyle Dzienna konsumpcja kcal Narastająco w % 10 3 672 100 9 2 981 84 8 2 676 71 7 2 457 59 6 2 276 48 5 2 114 38 4 1 958 29 3 1 798 21 2 1 614 13 1 1 310 6
III-I w. p.n.e. Średnia długość Ŝycia źródła: Fogel, Maddison 1725 1750 1800 1850 1900 1950 1990 1999 W.Bryt. 32 37 36 40 48 69 76 77 Francja 26 33 42 46 67 77 78 USA 50 51 56 43 48 68 76 77 Egipt 24 42 60 India 27 39 59 61 Chiny 41 70 71 Japonia 61 79 81 Świat 30 66
Średni wzrost męŝczyzn od 1750 do 1975 Okres Wielka Brytania Norwegia Szwecja Francja Dania Węgry 1751-1775 165,9 163,9 168,1 169,1 1776-1800 167,9 166,7 163 165,7 167,2 1801-1825 168 166,7 164,3 165,4 166,7 1826-1850 171,6 168 165,2 166,8 166,8 1851-1875 169,3 168,6 169,5 165,6 165,3 1951-1975 175 178,3 177,6 174,3 176 170,9
Obfitość Ŝywności na świecie Produkcja Ŝywności per capita indeks cen
Ustawodawstwo socjalne Ograniczając stopniowo zakres działania ustaw o ubogich, wpajając w ubogich przeświadczenie o znaczeniu niezaleŝności, pouczając ich, Ŝe nie powinni liczyć na stałą ani dorywczą dobroczynność, lecz utrzymywać się z własnej pracy ( ), zbliŝamy się stopniowo do zdrowszego i bardziej racjonalnego stanu rzeczy.
Ustawodawstwo socjalne Prawo ciąŝenia nie jest tak pewne jak to, Ŝe podobne ustawy zmierzają do przekształcenia bogactwa i siły w nędzę i słabość, Ŝe zniechęcają do kaŝdego wysiłku prócz tego, który zapewnia samą tylko moŝność utrzymania się przy Ŝyciu, Ŝe pozbawiają znaczenia wyŝszość umysłową, ze nieustannie zaprzątają umysł sprawą zaspokojenia potrzeb cielesnych i Ŝe doprowadzą wszystkie klasy do powszechnego ubóstwa. (Ricardo, Zasady)
Prawo rynków Say a Produkcja sama stwarza rynki zbytu. W ujęciu makroekonomicznym podaŝ i popyt są równe
Argumenty Ricarda za prawem Saya: Produkty nabywa się za produkty, Potrzeby są nieograniczone, W procesie produkcji powstają dochody równe wartości produkcji, Nikt nie produkuje bez zamiaru konsumowania lub sprzedania i nikt nigdy nie sprzedaje bez zamiaru nabycia innych dóbr na cele konsumpcyjne bądź produkcyjne.
Wnioski: Popyt nie stanowi ograniczenia produkcji i wzrostu NiemoŜliwe są ogólne kryzysy nadprodukcji Czynniki podaŝowe decydują o wzroście
Teoria handlu zagranicznego I. Przewaga bezwzględna: Anglia ma bezwlędnie taniej produkuje wełnę, a Portugalia wino. Koszty prod. w godz. Koszty alternatywne wino wełna wino wełna Anglia 15 15 1 j. wełny 1 j. wina Portugalia 10 30 1/3 j. wełny 3 j. wina Produkcja dodatkowej jednostki wina w Anglii moŝliwa jest kosztem zmniejszenia produkcji wełny o jednostkę. Oznacza to, Ŝe kosztem alternatywnym jednostko wina w Anglii jest jednostak wina.
Przewaga bezwzględna wielkość produkcji w warunkach samowystarczalności i wymiany międzynarodowej Autarkia Wymiana międzynarodowa Wino Wełna Wino Wełna Anglia 8 10 0 18 (270) Portugalia 9 3 18 0 (180) Razem 17 13 18 18 Specjalizacja umoŝliwia zwiększenie produkcji. Warunki podziału korzyści z niej płynących jest zachowanie odpowiednich relacji wymiennych. 1 j. wina < cena 1 j. wełny < 3 j. wina 1/3 j. wełny < cena 1 j. wina, 1 j. wełny
Przewaga komparatywna Zał: Przewagę bezwzględna w obu dziedzinach ma Portugalia, ale Anglia względnie taniej produkuje wełnę. Oznacza to, Ŝe Anglia ma przewagę komparatywną w produkcji wełny, Portugalia w produkcji wina. Koszty produkcji Koszty alternatywne Wino Wełna Wino Wełna Anglia 30 15 2 j. wełny ½ j. wina Portugalia 15 10 1,5 j. wełny 2/3 j. wina ½ j. wina < cena 1 j. wełny < 2/3 j. wina 1,5 j. wełny < cena 1j. wina < 2 j.wełny
Wielkość produkcji w warunkach autarkii i międzynarodowego podziału pracy ZaŁ: Anglia dysponuje 270 jednostkami pracy, a Portugalia 180 Autarkia Podział pracy Wino Wełna Wino Wełna Anglia 5 8 0 18 Portugalia 6 9 12 0 Razem 11 17 12 18 Aby korzyści płynące ze specjalizacji były podzielone Między obie strony ceny muszą spełniać warunek: powrót
Problemy z wolnym handlem I. ZałoŜenia teorii kosztów komparatywnych Nie występują koszty transportu Nie występują efekty skali produkcji Towary są identyczne Czynniki produkcji są doskonale mobilne Brak ograniczeń handlu II. Koszty zmiany struktury produkcji, krótkookresowy interes III. UzaleŜnienie od zagranicy IV. Ścisłe przestrzeganie podziału pracy prowadziłoby do podziału na kraje rolnicze i przemysłowe