NAUK HUMANISTYCZNYCH Katedra Logiki i Metodologii Nauk U L Lódź, semestr zimowy 2009/2010 NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wyjaśnimy sobie kolejno co to jest: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wyjaśnimy sobie kolejno co to jest: metoda (naukowa) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wyjaśnimy sobie kolejno co to jest: metoda (naukowa) metodologia (nauk) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wyjaśnimy sobie kolejno co to jest: metoda (naukowa) metodologia (nauk) nauka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wyjaśnimy sobie kolejno co to jest: metoda (naukowa) metodologia (nauk) nauka nauki spo leczne (humanistyczne) NAUK HUMANISTYCZNYCH
METODA Metoda to sposób postȩpowania: NAUK HUMANISTYCZNYCH
METODA Metoda to sposób postȩpowania: systematyczny NAUK HUMANISTYCZNYCH
METODA Metoda to sposób postȩpowania: systematyczny powtarzalny NAUK HUMANISTYCZNYCH
METODA Metoda to sposób postȩpowania: systematyczny powtarzalny celowy NAUK HUMANISTYCZNYCH
METODA Metoda to sposób postȩpowania: systematyczny powtarzalny celowy racjonalny NAUK HUMANISTYCZNYCH
METODA Metoda to sposób postȩpowania: systematyczny powtarzalny celowy racjonalny efektywny NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Metodologia nauk ujmowana jest rozmaicie, m.in. jako teoria: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Metodologia nauk ujmowana jest rozmaicie, m.in. jako teoria: metod naukowych, sposobów realizowania badań (aspekt czynnościowy m. pragmatyczna) NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Metodologia nauk ujmowana jest rozmaicie, m.in. jako teoria: metod naukowych, sposobów realizowania badań (aspekt czynnościowy m. pragmatyczna) wytworów tych czynności (np. teorii naukowych m. apragmatyczna) NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Metodologia nauk ujmowana jest rozmaicie, m.in. jako teoria: metod naukowych, sposobów realizowania badań (aspekt czynnościowy m. pragmatyczna) wytworów tych czynności (np. teorii naukowych m. apragmatyczna) ogólnych prawid lowości rozwoju nauki (= filozofia nauki) NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Metodologia nauk ujmowana jest rozmaicie, m.in. jako teoria: metod naukowych, sposobów realizowania badań (aspekt czynnościowy m. pragmatyczna) wytworów tych czynności (np. teorii naukowych m. apragmatyczna) ogólnych prawid lowości rozwoju nauki (= filozofia nauki) Uwagi na marginesie: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Metodologia nauk ujmowana jest rozmaicie, m.in. jako teoria: metod naukowych, sposobów realizowania badań (aspekt czynnościowy m. pragmatyczna) wytworów tych czynności (np. teorii naukowych m. apragmatyczna) ogólnych prawid lowości rozwoju nauki (= filozofia nauki) Uwagi na marginesie: Inne pokrewne terminy: naukoznawstwo (Ossowscy), metanauka (Ajdukiewicz, Kotarbiński), (logiczna) teoria nauki (Wójcicki, Kmita), logika nauki, socjologia nauki itp. NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Metodologia nauk ujmowana jest rozmaicie, m.in. jako teoria: metod naukowych, sposobów realizowania badań (aspekt czynnościowy m. pragmatyczna) wytworów tych czynności (np. teorii naukowych m. apragmatyczna) ogólnych prawid lowości rozwoju nauki (= filozofia nauki) Uwagi na marginesie: Inne pokrewne terminy: naukoznawstwo (Ossowscy), metanauka (Ajdukiewicz, Kotarbiński), (logiczna) teoria nauki (Wójcicki, Kmita), logika nauki, socjologia nauki itp. Metodyka a metodologia: konkretne zbiory przepisów realizacji badań lub prezentacji wyników, nauczania dyscypliny. NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Sposoby uprawiania: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Sposoby uprawiania: Metodologia nauk może być opisowa (jak jest) lub normatywna (jak być powinno) NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Sposoby uprawiania: Metodologia nauk może być opisowa (jak jest) lub normatywna (jak być powinno) Różne tradycje: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Sposoby uprawiania: Metodologia nauk może być opisowa (jak jest) lub normatywna (jak być powinno) Różne tradycje: Metodologia nauk bywa traktowana m.in. jako dzia l NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Sposoby uprawiania: Metodologia nauk może być opisowa (jak jest) lub normatywna (jak być powinno) Różne tradycje: Metodologia nauk bywa traktowana m.in. jako dzia l 1 logiki ogólnej NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Sposoby uprawiania: Metodologia nauk może być opisowa (jak jest) lub normatywna (jak być powinno) Różne tradycje: Metodologia nauk bywa traktowana m.in. jako dzia l 1 logiki ogólnej 2 prakseologii NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Sposoby uprawiania: Metodologia nauk może być opisowa (jak jest) lub normatywna (jak być powinno) Różne tradycje: Metodologia nauk bywa traktowana m.in. jako dzia l 1 logiki ogólnej 2 prakseologii 3 naukoznawstwa NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 2 T. Kotarbiński prakseologia (teoria skutecznego dzia lania) = metodologia ogólna = m. nauk NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 2 T. Kotarbiński prakseologia (teoria skutecznego dzia lania) = metodologia ogólna = m. nauk ad. 3 M. i S. Ossowscy (1935) 5 dzia lów naukoznawstwa: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 2 T. Kotarbiński prakseologia (teoria skutecznego dzia lania) = metodologia ogólna = m. nauk ad. 3 M. i S. Ossowscy (1935) 5 dzia lów naukoznawstwa: 1 filozofia nauki NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 2 T. Kotarbiński prakseologia (teoria skutecznego dzia lania) = metodologia ogólna = m. nauk ad. 3 M. i S. Ossowscy (1935) 5 dzia lów naukoznawstwa: 1 filozofia nauki 2 psychologia nauki NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 2 T. Kotarbiński prakseologia (teoria skutecznego dzia lania) = metodologia ogólna = m. nauk ad. 3 M. i S. Ossowscy (1935) 5 dzia lów naukoznawstwa: 1 filozofia nauki 2 psychologia nauki 3 socjologia nauki NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 2 T. Kotarbiński prakseologia (teoria skutecznego dzia lania) = metodologia ogólna = m. nauk ad. 3 M. i S. Ossowscy (1935) 5 dzia lów naukoznawstwa: 1 filozofia nauki 2 psychologia nauki 3 socjologia nauki 4 organizacja badań naukowych NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 2 T. Kotarbiński prakseologia (teoria skutecznego dzia lania) = metodologia ogólna = m. nauk ad. 3 M. i S. Ossowscy (1935) 5 dzia lów naukoznawstwa: 1 filozofia nauki 2 psychologia nauki 3 socjologia nauki 4 organizacja badań naukowych 5 historia nauki NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 2 T. Kotarbiński prakseologia (teoria skutecznego dzia lania) = metodologia ogólna = m. nauk ad. 3 M. i S. Ossowscy (1935) 5 dzia lów naukoznawstwa: 1 filozofia nauki 2 psychologia nauki 3 socjologia nauki 4 organizacja badań naukowych 5 historia nauki m. nauk jest w tym ujȩciu traktowana jako sk ladnik filozofii nauki NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 1 tradycyjny podzia l logiki ogólnej: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 1 tradycyjny podzia l logiki ogólnej: semiotyka logiczna ogólna teoria systemów znakowych NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 1 tradycyjny podzia l logiki ogólnej: semiotyka logiczna ogólna teoria systemów znakowych syntaktyka relacje miȩdzy znakami NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 1 tradycyjny podzia l logiki ogólnej: semiotyka logiczna ogólna teoria systemów znakowych syntaktyka relacje miȩdzy znakami semantyka relacje miȩdzy znakami a ich znaczeniem NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 1 tradycyjny podzia l logiki ogólnej: semiotyka logiczna ogólna teoria systemów znakowych syntaktyka relacje miȩdzy znakami semantyka relacje miȩdzy znakami a ich znaczeniem pragmatyka relacje miȩdzy znakami a ich użytkownikami NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 1 tradycyjny podzia l logiki ogólnej: semiotyka logiczna ogólna teoria systemów znakowych syntaktyka relacje miȩdzy znakami semantyka relacje miȩdzy znakami a ich znaczeniem pragmatyka relacje miȩdzy znakami a ich użytkownikami logika formalna NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 1 tradycyjny podzia l logiki ogólnej: semiotyka logiczna ogólna teoria systemów znakowych syntaktyka relacje miȩdzy znakami semantyka relacje miȩdzy znakami a ich znaczeniem pragmatyka relacje miȩdzy znakami a ich użytkownikami logika formalna metodologia nauk NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 1 tradycyjny podzia l logiki ogólnej: semiotyka logiczna ogólna teoria systemów znakowych syntaktyka relacje miȩdzy znakami semantyka relacje miȩdzy znakami a ich znaczeniem pragmatyka relacje miȩdzy znakami a ich użytkownikami logika formalna metodologia nauk m. n. ogólna NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Różne tradycje: ad. 1 tradycyjny podzia l logiki ogólnej: semiotyka logiczna ogólna teoria systemów znakowych syntaktyka relacje miȩdzy znakami semantyka relacje miȩdzy znakami a ich znaczeniem pragmatyka relacje miȩdzy znakami a ich użytkownikami logika formalna metodologia nauk m. n. ogólna m. nauk szczegó lowych NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA logika formalna = logika sensu stricto: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA logika formalna = logika sensu stricto: g lówne zadanie analiza kryteriów poprawności rozumowań i spójności tekstów NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA logika formalna = logika sensu stricto: g lówne zadanie analiza kryteriów poprawności rozumowań i spójności tekstów najważniejsze relacje logiczne miȩdzy zdaniami wynikanie i (nie)sprzeczność NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA logika formalna = logika sensu stricto: g lówne zadanie analiza kryteriów poprawności rozumowań i spójności tekstów najważniejsze relacje logiczne miȩdzy zdaniami wynikanie i (nie)sprzeczność metoda badania budowa sztucznych jȩzyków, które modeluj a wybrane aspekty jȩzyka naturalnego i konstruowanie w tych jȩzykach teorii wynikania. NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA K. Twardowski: rozróżnienie czynność/wytwór. NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA K. Twardowski: rozróżnienie czynność/wytwór. Rozumowanie: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA K. Twardowski: rozróżnienie czynność/wytwór. Rozumowanie: w sensie czynności umys lowe przetwarzanie informacji NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA K. Twardowski: rozróżnienie czynność/wytwór. Rozumowanie: w sensie czynności umys lowe przetwarzanie informacji w sensie rezultatu tekst, w którym wystȩpuj a przes lanki i wnioski NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Rozumowanie poprawne: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Rozumowanie poprawne: Rozumowanie jest poprawne (w sensie ścis lym = dedukcyjne) wtw wniosek wynika z przes lanek. NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Rozumowanie poprawne: Rozumowanie jest poprawne (w sensie ścis lym = dedukcyjne) wtw wniosek wynika z przes lanek. P 1,..., P n = W NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Rozumowanie poprawne: Rozumowanie jest poprawne (w sensie ścis lym = dedukcyjne) wtw wniosek wynika z przes lanek. P 1,..., P n = W Wniosek wynika z przes lanek wtw nie jest możliwe, żeby przes lanki by ly prawdziwe a wniosek fa lszywy. NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Rozumowanie poprawne uwagi: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Rozumowanie poprawne uwagi: Relacja wynikania ( =) jest formalna w tym sensie, że zależy tylko od struktury zdań i znaczenia wybranych wyrażeń (sta lych logicznych); nie zależy od faktycznej wartości logicznej (tj. prawdy lub fa lszu) użytych zdań. NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Rozumowanie poprawne uwagi: Relacja wynikania ( =) jest formalna w tym sensie, że zależy tylko od struktury zdań i znaczenia wybranych wyrażeń (sta lych logicznych); nie zależy od faktycznej wartości logicznej (tj. prawdy lub fa lszu) użytych zdań. Za poprawne w sensie szerszym uważa siȩ również niededukcyjne rozumowania uprawdopodobniaj ace (np. indukcja, analogia, wnioskowania statystyczne) NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Rozumowanie poprawne uwagi: Relacja wynikania ( =) jest formalna w tym sensie, że zależy tylko od struktury zdań i znaczenia wybranych wyrażeń (sta lych logicznych); nie zależy od faktycznej wartości logicznej (tj. prawdy lub fa lszu) użytych zdań. Za poprawne w sensie szerszym uważa siȩ również niededukcyjne rozumowania uprawdopodobniaj ace (np. indukcja, analogia, wnioskowania statystyczne) Poprawności logicznej nie należy mylić z innymi rzeczami, np. si l a przekonywania. NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Sta le logiczne: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Sta le logiczne: Na gruncie logiki klasycznej (KRK klasyczny rachunek kwantyfikatorów) wyróżnia siȩ nastȩpuj ace sta le: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Sta le logiczne: Na gruncie logiki klasycznej (KRK klasyczny rachunek kwantyfikatorów) wyróżnia siȩ nastȩpuj ace sta le: nazwa symbol sposób czytania negacja nieprawda, że koniunkcja i alternatywa lub implikacja jeżeli... to równoważność wtw kwantyfikator ogólny x dla dowolnego x kwantyfikator szczegó lowy x dla pewnego x identyczność = jest (identyczny z) NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK: zmienne nazwowe ZN: x, y, z,... NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK: zmienne nazwowe ZN: x, y, z,... symbole nazwowe SN: a, b, c,... NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK: zmienne nazwowe ZN: x, y, z,... symbole nazwowe SN: a, b, c,... symbole predykatów SP: A Z NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK: zmienne nazwowe ZN: x, y, z,... symbole nazwowe SN: a, b, c,... symbole predykatów SP: A Z symbole pomocnicze (interpunkcyjne): (, ), [, ] NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK: zmienne nazwowe ZN: x, y, z,... symbole nazwowe SN: a, b, c,... symbole predykatów SP: A Z symbole pomocnicze (interpunkcyjne): (, ), [, ] Uwagi: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK: Uwagi: zmienne nazwowe ZN: x, y, z,... symbole nazwowe SN: a, b, c,... symbole predykatów SP: A Z symbole pomocnicze (interpunkcyjne): (, ), [, ] ZN i SN reprezentuj a jedynie nazwy indywidualne (imiona w lasne, zaimki, ew. deskrypcje określone). NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK: Uwagi: zmienne nazwowe ZN: x, y, z,... symbole nazwowe SN: a, b, c,... symbole predykatów SP: A Z symbole pomocnicze (interpunkcyjne): (, ), [, ] ZN i SN reprezentuj a jedynie nazwy indywidualne (imiona w lasne, zaimki, ew. deskrypcje określone). SP reprezentuj a cechy (predykaty jednoargumentowe) i relacje (predykaty wieloargumentowe). Argumentami predykatów s a elementy ZN lub SN. NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: Ania wzdycha Wa NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: Ania wzdycha Wa Bolek jest przystojny Pb NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: Ania wzdycha Wa Bolek jest przystojny Pb Ania kocha Bolka Kab NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: Ania wzdycha Wa Bolek jest przystojny Pb Ania kocha Bolka Kab Bolek nie kocha Ani Kba NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: Ania wzdycha Wa Bolek jest przystojny Pb Ania kocha Bolka Kab Bolek nie kocha Ani Kba Bolek kocha Cecyliȩ lub Dorotȩ Kbc Kbd NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: Ania wzdycha Wa Bolek jest przystojny Pb Ania kocha Bolka Kab Bolek nie kocha Ani Kba Bolek kocha Cecyliȩ lub Dorotȩ Kbc Kbd Jeżeli Anie nie poślubi Bolka, to rzuci studia i zostanie zakonnic a Pab (Ra Za) NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: Ania wzdycha Wa Bolek jest przystojny Pb Ania kocha Bolka Kab Bolek nie kocha Ani Kba Bolek kocha Cecyliȩ lub Dorotȩ Kbc Kbd Jeżeli Anie nie poślubi Bolka, to rzuci studia i zostanie zakonnic a Pab (Ra Za) Każda doktorantka kocha Bolka x(dx Kxb) NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: Ania wzdycha Wa Bolek jest przystojny Pb Ania kocha Bolka Kab Bolek nie kocha Ani Kba Bolek kocha Cecyliȩ lub Dorotȩ Kbc Kbd Jeżeli Anie nie poślubi Bolka, to rzuci studia i zostanie zakonnic a Pab (Ra Za) Każda doktorantka kocha Bolka x(dx Kxb) Niektórzy studenci nie lubi a logiki x(sx Lx) NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Jȩzyk KRK zdania: Ania wzdycha Wa Bolek jest przystojny Pb Ania kocha Bolka Kab Bolek nie kocha Ani Kba Bolek kocha Cecyliȩ lub Dorotȩ Kbc Kbd Jeżeli Anie nie poślubi Bolka, to rzuci studia i zostanie zakonnic a Pab (Ra Za) Każda doktorantka kocha Bolka x(dx Kxb) Niektórzy studenci nie lubi a logiki x(sx Lx) Każdy mȩżczyzna kocha jak aś kobietȩ x(mx y(ky Lxy)). NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Wartości logiczne: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Wartości logiczne: Na gruncie logiki klasycznej (KRK) uznaje siȩ tylko dwie wartości logiczne: NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Wartości logiczne: Na gruncie logiki klasycznej (KRK) uznaje siȩ tylko dwie wartości logiczne: prawda 1 NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Wartości logiczne: Na gruncie logiki klasycznej (KRK) uznaje siȩ tylko dwie wartości logiczne: prawda 1 fa lsz 0 NAUK HUMANISTYCZNYCH
LOGIKA FORMALNA Wartości logiczne: Na gruncie logiki klasycznej (KRK) uznaje siȩ tylko dwie wartości logiczne: prawda 1 fa lsz 0 i zasadȩ dwuwartościowości, zgodnie z któr a każde zdanie (oznajmuj ace) ma dok ladnie jedn a z nich. NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Teorie prawdy: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Teorie prawdy: Klasyczna (korespondencyjna) pochodzi od Arystotelesa i sprowadza prawdziwość zdań do ich zgodności z rzeczywistości a, co zgrabnie wyraża scholastyczna formu lka: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Teorie prawdy: Klasyczna (korespondencyjna) pochodzi od Arystotelesa i sprowadza prawdziwość zdań do ich zgodności z rzeczywistości a, co zgrabnie wyraża scholastyczna formu lka: Veritas est adequatio rei et intellectus NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Teorie prawdy: Klasyczna (korespondencyjna) pochodzi od Arystotelesa i sprowadza prawdziwość zdań do ich zgodności z rzeczywistości a, co zgrabnie wyraża scholastyczna formu lka: Ale co to w laściwie znaczy? Veritas est adequatio rei et intellectus NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Teorie prawdy: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Teorie prawdy: Ważniejsi konkurenci: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Teorie prawdy: Ważniejsi konkurenci: koherencyjna teoria prawdy (G. Leibniz) zgodność zdania z innymi zdaniami już uznanymi NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Teorie prawdy: Ważniejsi konkurenci: koherencyjna teoria prawdy (G. Leibniz) zgodność zdania z innymi zdaniami już uznanymi pragmatyczna teoria prawdy (W. James) utożsamianie prawdziwości zdania z jego użyteczności a NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Teorie prawdy: Ważniejsi konkurenci: koherencyjna teoria prawdy (G. Leibniz) zgodność zdania z innymi zdaniami już uznanymi pragmatyczna teoria prawdy (W. James) utożsamianie prawdziwości zdania z jego użyteczności a A. Tarski definicja prawdy dla jȩzyków teorii formalnych. NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium jȩzykowego: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium jȩzykowego: analityczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na znaczenie wyrazów i strukturȩ zdania NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium jȩzykowego: analityczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na znaczenie wyrazów i strukturȩ zdania syntetyczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na czynniki pozajȩzykowe NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium jȩzykowego: analityczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na znaczenie wyrazów i strukturȩ zdania syntetyczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na czynniki pozajȩzykowe Przyk lady: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium jȩzykowego: analityczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na znaczenie wyrazów i strukturȩ zdania syntetyczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na czynniki pozajȩzykowe Przyk lady: Każdy kawaler jest nieżonatym mȩżczyzn a zd. analitycznie prawdziwe NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium jȩzykowego: analityczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na znaczenie wyrazów i strukturȩ zdania syntetyczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na czynniki pozajȩzykowe Przyk lady: Każdy kawaler jest nieżonatym mȩżczyzn a zd. analitycznie prawdziwe Ten trójk at ma 4 boki zd. analitycznie fa lszywe. NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium jȩzykowego: analityczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na znaczenie wyrazów i strukturȩ zdania syntetyczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na czynniki pozajȩzykowe Przyk lady: Każdy kawaler jest nieżonatym mȩżczyzn a zd. analitycznie prawdziwe Ten trójk at ma 4 boki zd. analitycznie fa lszywe. Uwagi: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium jȩzykowego: analityczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na znaczenie wyrazów i strukturȩ zdania syntetyczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na czynniki pozajȩzykowe Przyk lady: Każdy kawaler jest nieżonatym mȩżczyzn a zd. analitycznie prawdziwe Ten trójk at ma 4 boki zd. analitycznie fa lszywe. Uwagi: Zdania analityczne s a koniecznie prawdziwe (resp. fa lszywe); zdania syntetyczne mog a mieć różn a wartość. NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium jȩzykowego: analityczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na znaczenie wyrazów i strukturȩ zdania syntetyczne prawdziwe (resp. fa lszywe) ze wzglȩdu na czynniki pozajȩzykowe Przyk lady: Każdy kawaler jest nieżonatym mȩżczyzn a zd. analitycznie prawdziwe Ten trójk at ma 4 boki zd. analitycznie fa lszywe. Uwagi: Zdania analityczne s a koniecznie prawdziwe (resp. fa lszywe); zdania syntetyczne mog a mieć różn a wartość. Zasadność tego podzia lu można podważać Quine. NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Szczególny przypadek analityczności zależność wartości logicznej tylko od znaczenia sta lych logicznych: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Szczególny przypadek analityczności zależność wartości logicznej tylko od znaczenia sta lych logicznych: tautologie (zawsze prawdziwe) np. Pada lub nie pada NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Szczególny przypadek analityczności zależność wartości logicznej tylko od znaczenia sta lych logicznych: tautologie (zawsze prawdziwe) np. Pada lub nie pada kontrtautologie lub zd. kontradyktoryczne (zawsze fa lszywe), np. Pada i nie pada NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Szczególny przypadek analityczności zależność wartości logicznej tylko od znaczenia sta lych logicznych: tautologie (zawsze prawdziwe) np. Pada lub nie pada kontrtautologie lub zd. kontradyktoryczne (zawsze fa lszywe), np. Pada i nie pada Pozosta le zdania s a kontyngentne (syntetyczne lub analityczne nietautologiczne i niekontradyktoryczne). NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium epistemicznego: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium epistemicznego: aprioryczne prawdziwe (resp. fa lszywe) niezależnie od doświadczenia NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium epistemicznego: aprioryczne prawdziwe (resp. fa lszywe) niezależnie od doświadczenia aposterioryczne (empiryczne) prawdziwe (resp. fa lszywe) na podstawie doświadczenia NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Relacje miȩdzy zdaniami analit/syntet. a a priori/a posteriori stanowisko Hume a: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Relacje miȩdzy zdaniami analit/syntet. a a priori/a posteriori stanowisko Hume a: analityczne syntetyczne a priori + - (twierdzenia matematyki) a posteriori - + (tw. przyrodoznawstwa) NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Relacje miȩdzy zdaniami analit/syntet. a a priori/a posteriori stanowisko Hume a: analityczne syntetyczne a priori + - (twierdzenia matematyki) a posteriori - + (tw. przyrodoznawstwa) Problem: Jak uzasadnić stosowalność matematyki w przyrodoznawstwie i pewność jej wyników naukowych? NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Relacje miȩdzy zdaniami analit/syntet. a a priori/a posteriori stanowisko Kanta: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Relacje miȩdzy zdaniami analit/syntet. a a priori/a posteriori stanowisko Kanta: analityczne syntetyczne a priori + + (twierdzenia matematyki i przyrodoznawstwa) a posteriori - + NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium ilościowego: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium ilościowego: jednostkowe typu Pa, Rab, Pa Qa NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium ilościowego: jednostkowe typu Pa, Rab, Pa Qa ogólne typu x(ax Bx) NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Rodzaje prawd (fa lszów): Wg. kryterium ilościowego: jednostkowe typu Pa, Rab, Pa Qa ogólne typu x(ax Bx) szczegó lowe (egzystencjalne) typu xax, x(ax Bx) NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Empiryczne ustalanie wartości zdań: NAUK HUMANISTYCZNYCH
PRAWDA Empiryczne ustalanie wartości zdań: jednostkowe szczegó lowe ogólne weryfikacja + + - falsyfikacja + - + konfirmacja + + + dyskonfirmacja + + + NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Historia dyscypliny: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Historia dyscypliny: Metodologia wyróżniana jako oddzielny dzia l logiki dopiero w czasach nowożytnych (np. logika Arnaulda/Nicole a, Gassendiego) w wyniku sporu o w laściw a metodȩ nauki. NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Historia dyscypliny: Metodologia wyróżniana jako oddzielny dzia l logiki dopiero w czasach nowożytnych (np. logika Arnaulda/Nicole a, Gassendiego) w wyniku sporu o w laściw a metodȩ nauki. Zakres refleksji metodologicznej dość skromy, zasadniczo wyróżniano i przeciwstawiano sobie metody: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Historia dyscypliny: Metodologia wyróżniana jako oddzielny dzia l logiki dopiero w czasach nowożytnych (np. logika Arnaulda/Nicole a, Gassendiego) w wyniku sporu o w laściw a metodȩ nauki. Zakres refleksji metodologicznej dość skromy, zasadniczo wyróżniano i przeciwstawiano sobie metody: 1 dedukcji/indukcji NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Historia dyscypliny: Metodologia wyróżniana jako oddzielny dzia l logiki dopiero w czasach nowożytnych (np. logika Arnaulda/Nicole a, Gassendiego) w wyniku sporu o w laściw a metodȩ nauki. Zakres refleksji metodologicznej dość skromy, zasadniczo wyróżniano i przeciwstawiano sobie metody: 1 dedukcji/indukcji 2 analizy/syntezy NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dedukcja a indukcja: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dedukcja a indukcja: rozróżnienie dwóch podstawowych rodzajów rozumowania pochodz ace od Arystotelesa (384-322 p.n.e.) NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dedukcja a indukcja: rozróżnienie dwóch podstawowych rodzajów rozumowania pochodz ace od Arystotelesa (384-322 p.n.e.) dedukcja rozumowanie, w którym od przes lanek ogólnych przechodzimy do wniosków szczegó lowych NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dedukcja a indukcja: rozróżnienie dwóch podstawowych rodzajów rozumowania pochodz ace od Arystotelesa (384-322 p.n.e.) dedukcja rozumowanie, w którym od przes lanek ogólnych przechodzimy do wniosków szczegó lowych indukcja (enumeracyjna) rozumowanie, w którym od przes lanek szczegó lowych przechodzimy do wniosków ogólnych NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dedukcja a indukcja: rozróżnienie dwóch podstawowych rodzajów rozumowania pochodz ace od Arystotelesa (384-322 p.n.e.) dedukcja rozumowanie, w którym od przes lanek ogólnych przechodzimy do wniosków szczegó lowych indukcja (enumeracyjna) rozumowanie, w którym od przes lanek szczegó lowych przechodzimy do wniosków ogólnych Uwaga! wspó lczesne rozumienie dedukcji jest szersze: jest to wszelkie rozumowanie niezawodne, w tym sensie, że od prawdziwych przes lanek prowadzi tylko do prawdziwych wniosków (inaczej: wniosek wynika z przes lanek). NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dwa konteksty: Analizuj ac rozumowania można wyróżnić: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dwa konteksty: Analizuj ac rozumowania można wyróżnić: kontekst uzasadniania kierunek od wniosku do przes lanek NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dwa konteksty: Analizuj ac rozumowania można wyróżnić: kontekst uzasadniania kierunek od wniosku do przes lanek kontekst odkrycia kierunek od przes lanek do wniosku (wnioskowanie) NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dwa konteksty: Analizuj ac rozumowania można wyróżnić: kontekst uzasadniania kierunek od wniosku do przes lanek kontekst odkrycia kierunek od przes lanek do wniosku (wnioskowanie) Średniowieczna logika tradycyjna (jak i wspó lczesna) koncentrowa la siȩ na kontekście uzasadniania. NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Dwa konteksty: Analizuj ac rozumowania można wyróżnić: kontekst uzasadniania kierunek od wniosku do przes lanek kontekst odkrycia kierunek od przes lanek do wniosku (wnioskowanie) Średniowieczna logika tradycyjna (jak i wspó lczesna) koncentrowa la siȩ na kontekście uzasadniania. Rozwój nauki nowożytnej wi aza l siȩ z naciskiem na kontekst odkrycia i prowadzi l do zlekceważenia logiki tradycyjnej, prób budowy nowej logiki oraz sporu o w laściw a metodȩ naukow a. NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Kontekst odkrycia: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Kontekst odkrycia: Dwa klasyczne stanowiska zwi azane z faworyzowaniem jednego ze źróde l wiedzy: NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Kontekst odkrycia: Dwa klasyczne stanowiska zwi azane z faworyzowaniem jednego ze źróde l wiedzy: Kartezjusz (R. Descartes 1596-1650) aprioryzm (natywizm), racjonalizm NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Kontekst odkrycia: Dwa klasyczne stanowiska zwi azane z faworyzowaniem jednego ze źróde l wiedzy: Kartezjusz (R. Descartes 1596-1650) aprioryzm (natywizm), racjonalizm = dedukcja NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Kontekst odkrycia: Dwa klasyczne stanowiska zwi azane z faworyzowaniem jednego ze źróde l wiedzy: Kartezjusz (R. Descartes 1596-1650) aprioryzm (natywizm), racjonalizm = dedukcja F. Bacon (1564-1626) aposterioryzm, empiryzm NAUK HUMANISTYCZNYCH
NAUK Kontekst odkrycia: Dwa klasyczne stanowiska zwi azane z faworyzowaniem jednego ze źróde l wiedzy: Kartezjusz (R. Descartes 1596-1650) aprioryzm (natywizm), racjonalizm = dedukcja F. Bacon (1564-1626) aposterioryzm, empiryzm = indukcja (ale eliminacyjna!) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Ogólne pojȩcie nauki: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Ogólne pojȩcie nauki: termin nauka wieloznaczny, oznacza m.in.: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Ogólne pojȩcie nauki: termin nauka wieloznaczny, oznacza m.in.: rodzaj wiedzy NAUK HUMANISTYCZNYCH
Ogólne pojȩcie nauki: termin nauka wieloznaczny, oznacza m.in.: rodzaj wiedzy czynność poznawania NAUK HUMANISTYCZNYCH
Ogólne pojȩcie nauki: termin nauka wieloznaczny, oznacza m.in.: rodzaj wiedzy czynność poznawania wytwór (efekt) poznania NAUK HUMANISTYCZNYCH
Ogólne pojȩcie nauki: termin nauka wieloznaczny, oznacza m.in.: rodzaj wiedzy czynność poznawania wytwór (efekt) poznania dziedzina kultury NAUK HUMANISTYCZNYCH
Ogólne pojȩcie nauki: termin nauka wieloznaczny, oznacza m.in.: rodzaj wiedzy czynność poznawania wytwór (efekt) poznania dziedzina kultury instytucja NAUK HUMANISTYCZNYCH
Ogólne pojȩcie nauki: termin nauka wieloznaczny, oznacza m.in.: rodzaj wiedzy czynność poznawania wytwór (efekt) poznania dziedzina kultury instytucja Poza tym: czy istnieje coś takiego jak nauka w ogólnym tego s lowa znaczeniu? NAUK HUMANISTYCZNYCH
Różne rodzaje wiedzy: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Różne rodzaje wiedzy: nauka jest rodzajem wiedzy; ale jakiej? NAUK HUMANISTYCZNYCH
Różne rodzaje wiedzy: nauka jest rodzajem wiedzy; ale jakiej? 2 problemy: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Różne rodzaje wiedzy: nauka jest rodzajem wiedzy; ale jakiej? 2 problemy: 1 oddzielenie od innych rodzajów wiedzy (problem demarkacji); NAUK HUMANISTYCZNYCH
Różne rodzaje wiedzy: nauka jest rodzajem wiedzy; ale jakiej? 2 problemy: 1 oddzielenie od innych rodzajów wiedzy (problem demarkacji); 2 wewnȩtrzne podzia ly nauki (klasyfikacja nauk); NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna potoczna NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna potoczna naukowa NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna potoczna naukowa spekulatywna NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna potoczna naukowa spekulatywna artystyczno-literacka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna potoczna naukowa spekulatywna artystyczno-literacka paranauka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna potoczna naukowa spekulatywna artystyczno-literacka paranauka irracjonalna NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna potoczna naukowa spekulatywna artystyczno-literacka paranauka irracjonalna mistyka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna potoczna naukowa spekulatywna artystyczno-literacka paranauka irracjonalna mistyka czȩść filozofii NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie normatywne Rodzaje wiedzy podstawowy podzia l: racjonalna potoczna naukowa spekulatywna artystyczno-literacka paranauka irracjonalna mistyka czȩść filozofii pseudonauka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wiedza racjonalna: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wiedza racjonalna: Wiedza racjonalna spe lnia (s lab a) zasadȩ racjonalności (intersubiektywności), tzn. jest: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wiedza racjonalna: Wiedza racjonalna spe lnia (s lab a) zasadȩ racjonalności (intersubiektywności), tzn. jest: intersubiektywnie komunikowalna NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wiedza racjonalna: Wiedza racjonalna spe lnia (s lab a) zasadȩ racjonalności (intersubiektywności), tzn. jest: intersubiektywnie komunikowalna intersubiektywnie sprawdzalna NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wiedza racjonalna nauka: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wiedza racjonalna nauka: Nauka spe lnia mocn a zasadȩ racjonalności (Ajdukiewicz zasada racjonalnego uznawania przekonań): NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wiedza racjonalna nauka: Nauka spe lnia mocn a zasadȩ racjonalności (Ajdukiewicz zasada racjonalnego uznawania przekonań): Stopień przekonania, z jakim uznajemy dane twierdzenie powinien odpowiadać stopniowi jego uzasadnienia. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wiedza racjonalna nauka: Nauka spe lnia mocn a zasadȩ racjonalności (Ajdukiewicz zasada racjonalnego uznawania przekonań): Stopień przekonania, z jakim uznajemy dane twierdzenie powinien odpowiadać stopniowi jego uzasadnienia. Zachwianie równowagi prowadzi do dogmatyzmu lub przesadnego sceptycyzmu. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Wiedza racjonalna nauka: Nauka spe lnia mocn a zasadȩ racjonalności (Ajdukiewicz zasada racjonalnego uznawania przekonań): Stopień przekonania, z jakim uznajemy dane twierdzenie powinien odpowiadać stopniowi jego uzasadnienia. Zachwianie równowagi prowadzi do dogmatyzmu lub przesadnego sceptycyzmu. Uwaga: Kmita dodaje warunek zachodzenia relacji wynikania miȩdzy twierdzeniami danej nauki uzyskiwanymi na drodze dowodu (n. formalne) lub wyjaśniania (n. empiryczne). NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: Platon, Arystoteles tylko wiedza racjonalna, dwa naturalne pnie poznania: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: Platon, Arystoteles tylko wiedza racjonalna, dwa naturalne pnie poznania: episteme (wiedza) zdania pewne, ogólne, koniecznie prawdziwe (a priori) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: Platon, Arystoteles tylko wiedza racjonalna, dwa naturalne pnie poznania: episteme (wiedza) zdania pewne, ogólne, koniecznie prawdziwe (a priori) doksa (mniemanie) zdania niepewne, szczegó lowe, możliwe (a posteriori) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: Platon, Arystoteles tylko wiedza racjonalna, dwa naturalne pnie poznania: episteme (wiedza) zdania pewne, ogólne, koniecznie prawdziwe (a priori) doksa (mniemanie) zdania niepewne, szczegó lowe, możliwe (a posteriori) Pojȩciu wiedzy irracjonalnej zdaje siȩ odpowiadać dopiero późniejsze pojȩcie gnosis (wiedza ponadnaturalna). NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: Kryteria racjonalności s a zmienne historycznie (S. Kuhn, P. Feyerabend), m.in.: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: Kryteria racjonalności s a zmienne historycznie (S. Kuhn, P. Feyerabend), m.in.: 1 Średniowiecze zaliczanie teologii do nauki NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: Kryteria racjonalności s a zmienne historycznie (S. Kuhn, P. Feyerabend), m.in.: 1 Średniowiecze zaliczanie teologii do nauki 2 Kartezjusz, Spinoza mieszanie nauki z metafizyk a NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: Kryteria racjonalności s a zmienne historycznie (S. Kuhn, P. Feyerabend), m.in.: 1 Średniowiecze zaliczanie teologii do nauki 2 Kartezjusz, Spinoza mieszanie nauki z metafizyk a 3 Neopozytywizm kryterium weryfikowalności, a potem konfirmacji NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem demarkacji ujȩcie deskryptywno-historyczne: Kryteria racjonalności s a zmienne historycznie (S. Kuhn, P. Feyerabend), m.in.: 1 Średniowiecze zaliczanie teologii do nauki 2 Kartezjusz, Spinoza mieszanie nauki z metafizyk a 3 Neopozytywizm kryterium weryfikowalności, a potem konfirmacji 4 Fallibilizm (Ch. Peirce) = falsyfikacjonizm (K. Popper) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Klasyfikacja nauk wielość propozycji wynikaj aca m.in. z: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Klasyfikacja nauk wielość propozycji wynikaj aca m.in. z: 1 rozmaitości kryteriów podzia lu (zależnych od celów merytorycznych, organizacyjnych itp.) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Klasyfikacja nauk wielość propozycji wynikaj aca m.in. z: 1 rozmaitości kryteriów podzia lu (zależnych od celów merytorycznych, organizacyjnych itp.) 2 dialektyki procesów autonomizacji i scalania (interdyscyplinarność) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Najważniejsze kryteria podzia lu: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Najważniejsze kryteria podzia lu: przedmiot badań NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Najważniejsze kryteria podzia lu: przedmiot badań metoda NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Najważniejsze kryteria podzia lu: przedmiot badań metoda charakter twierdzeń NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Najważniejsze kryteria podzia lu: przedmiot badań metoda charakter twierdzeń sposób ich uzasadniania NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Najważniejsze kryteria podzia lu: przedmiot badań metoda charakter twierdzeń sposób ich uzasadniania stopień ogólności (Arystoteles) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk: Najważniejsze kryteria podzia lu: przedmiot badań metoda charakter twierdzeń sposób ich uzasadniania stopień ogólności (Arystoteles) ostateczne za lożenia (Ajdukiewicz) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk najważniejsze propozycje: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk najważniejsze propozycje: Arystoteles dzieli l nauki na: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk najważniejsze propozycje: Arystoteles dzieli l nauki na: teoretyczne czyste poznanie np. matematyka, filozofia NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk najważniejsze propozycje: Arystoteles dzieli l nauki na: teoretyczne czyste poznanie np. matematyka, filozofia praktyczne regu ly postȩpowania np. polityka, medycyna NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk najważniejsze propozycje: Arystoteles dzieli l nauki na: teoretyczne czyste poznanie np. matematyka, filozofia praktyczne regu ly postȩpowania np. polityka, medycyna wytwórcze regu ly tworzenia np. poetyka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: gramatyka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: gramatyka retoryka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: gramatyka retoryka dialektyka (=logika) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: gramatyka retoryka dialektyka (=logika) quadrivium: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: gramatyka retoryka dialektyka (=logika) quadrivium: arytmetyka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: gramatyka retoryka dialektyka (=logika) quadrivium: arytmetyka geometria NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: gramatyka retoryka dialektyka (=logika) quadrivium: arytmetyka geometria astronomia NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: gramatyka retoryka dialektyka (=logika) quadrivium: arytmetyka geometria astronomia muzyka NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Średniowiecze sztuki wyzwolone: trivium: gramatyka retoryka dialektyka (=logika) quadrivium: arytmetyka geometria astronomia muzyka Do tego dochodzi ly 3 filozofie: fizyka, metafizyka, teologia NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Czasy nowożytne: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Czasy nowożytne: T. Hobbes przezwyciȩża jednostronność Kartezjusza i wprowadza rozróżnienie miȩdzy naukami formalnymi (oparte na rozumie i dedukcji) i empirycznymi (oparte na doświadczeniu i indukcji). NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Czasy nowożytne: T. Hobbes przezwyciȩża jednostronność Kartezjusza i wprowadza rozróżnienie miȩdzy naukami formalnymi (oparte na rozumie i dedukcji) i empirycznymi (oparte na doświadczeniu i indukcji). D. Hume jako osobne grupy w obrȩbie nauk empirycznych wyróżnia filozofiȩ naturaln a (=przyrodoznawstwo) i moraln a (=humanistyka). NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk Czasy nowożytne: T. Hobbes przezwyciȩża jednostronność Kartezjusza i wprowadza rozróżnienie miȩdzy naukami formalnymi (oparte na rozumie i dedukcji) i empirycznymi (oparte na doświadczeniu i indukcji). D. Hume jako osobne grupy w obrȩbie nauk empirycznych wyróżnia filozofiȩ naturaln a (=przyrodoznawstwo) i moraln a (=humanistyka). Prowadzi to do 3-podzia lu powszechnie wystȩpuj acego wspó lcześnie. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk dzisiaj: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk dzisiaj: n. formalne NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk dzisiaj: n. formalne n. empiryczne (przyrodoznawstwo) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk dzisiaj: n. formalne n. empiryczne (przyrodoznawstwo) n. spo leczne NAUK HUMANISTYCZNYCH
Klasyfikacja nauk dzisiaj: n. formalne n. empiryczne (przyrodoznawstwo) n. spo leczne U Ajdukiewicza kryterium tego podzia lu jest charakter przyjmowanych ostatecznych za lożeń: zd. aprioryczne, zd. aposterioryczne oparte na doświadczeniu, zd. oparte na rozumieniu wypowiedzi. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki formalne (logika, matematyka, fizyka teoretyczna): NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki formalne (logika, matematyka, fizyka teoretyczna): Wysokie wymogi ścis lości (sposób ujȩcia) i pewności (sposób uzasadniania): NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki formalne (logika, matematyka, fizyka teoretyczna): Wysokie wymogi ścis lości (sposób ujȩcia) i pewności (sposób uzasadniania): sposób ujȩcia teorie formalne (aksjomatyczne) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki formalne (logika, matematyka, fizyka teoretyczna): Wysokie wymogi ścis lości (sposób ujȩcia) i pewności (sposób uzasadniania): sposób ujȩcia teorie formalne (aksjomatyczne) sposób uzasadniania dowodzenie NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki formalne (logika, matematyka, fizyka teoretyczna): Wysokie wymogi ścis lości (sposób ujȩcia) i pewności (sposób uzasadniania): sposób ujȩcia teorie formalne (aksjomatyczne) sposób uzasadniania dowodzenie Uwaga: Nie każda prawda matematyczna da siȩ udowodnić! Twiedzenie Gödla o niezupe lności arytmetyki. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki empiryczne (np. fizyka, biologia, chemia): NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki empiryczne (np. fizyka, biologia, chemia): Teorie nie musz a być sformalizowane i dedukcyjnie zamkniȩte. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki empiryczne (np. fizyka, biologia, chemia): Teorie nie musz a być sformalizowane i dedukcyjnie zamkniȩte. W sposobie uzasadniania dochodzi obserwacja, eksperyment, pomiar. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki empiryczne (np. fizyka, biologia, chemia): Teorie nie musz a być sformalizowane i dedukcyjnie zamkniȩte. W sposobie uzasadniania dochodzi obserwacja, eksperyment, pomiar. Problem metody indukcjonizm a hipotetyzm: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki empiryczne (np. fizyka, biologia, chemia): Teorie nie musz a być sformalizowane i dedukcyjnie zamkniȩte. W sposobie uzasadniania dochodzi obserwacja, eksperyment, pomiar. Problem metody indukcjonizm a hipotetyzm: Wg. indukcjonizmu n. empiryczne oprócz metod dedukcyjnych musz a wykorzystywać rozumowania indukcyjne w tworzeniu praw naukowych schemat: jednostkowe fakty teoria (prawa przyrody otrzymane przez indukcyjne uogólnianie). NAUK HUMANISTYCZNYCH
Nauki empiryczne (np. fizyka, biologia, chemia): Teorie nie musz a być sformalizowane i dedukcyjnie zamkniȩte. W sposobie uzasadniania dochodzi obserwacja, eksperyment, pomiar. Problem metody indukcjonizm a hipotetyzm: Wg. indukcjonizmu n. empiryczne oprócz metod dedukcyjnych musz a wykorzystywać rozumowania indukcyjne w tworzeniu praw naukowych schemat: jednostkowe fakty teoria (prawa przyrody otrzymane przez indukcyjne uogólnianie). Wg. hipotetyzmu (K. Popper) teoria zawsze poprzedza obserwcjȩ; prawa naukowe pozyskujemy z hipotez w procesie ich nieudanej falsyfikacji. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem nauk humanistycznych 3 zagadnienia: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem nauk humanistycznych 3 zagadnienia: 1 kiedy konkretne dyscypliny humanistyczne (np. historiȩ) zaczȩto zaliczać do nauki? NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem nauk humanistycznych 3 zagadnienia: 1 kiedy konkretne dyscypliny humanistyczne (np. historiȩ) zaczȩto zaliczać do nauki? 2 kiedy humanistykȩ zaczȩto wyróżniać jako osobn a grupȩ nauk? NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem nauk humanistycznych 3 zagadnienia: 1 kiedy konkretne dyscypliny humanistyczne (np. historiȩ) zaczȩto zaliczać do nauki? 2 kiedy humanistykȩ zaczȩto wyróżniać jako osobn a grupȩ nauk? 3 w czym upatrywano specyfiki nauk humanistycznych? NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem nauk humanistycznych 3 zagadnienia: 1 kiedy konkretne dyscypliny humanistyczne (np. historiȩ) zaczȩto zaliczać do nauki? 2 kiedy humanistykȩ zaczȩto wyróżniać jako osobn a grupȩ nauk? 3 w czym upatrywano specyfiki nauk humanistycznych? ad 1 i 2: Dwa porz adki: faktyczna historia nauki a jej odzwierciedlenie w świadomości teoretycznej (proponowane klasyfikacje nauk). NAUK HUMANISTYCZNYCH
Problem nauk humanistycznych 3 zagadnienia: 1 kiedy konkretne dyscypliny humanistyczne (np. historiȩ) zaczȩto zaliczać do nauki? 2 kiedy humanistykȩ zaczȩto wyróżniać jako osobn a grupȩ nauk? 3 w czym upatrywano specyfiki nauk humanistycznych? ad 1 i 2: Dwa porz adki: faktyczna historia nauki a jej odzwierciedlenie w świadomości teoretycznej (proponowane klasyfikacje nauk). W przypadku humanistyki wiele dyscyplin obecnych już w starożytności (np. historia, filologia) ale nie identyfikowanych jako nauki. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Specyfika nauk humanistycznych: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Specyfika nauk humanistycznych: Przekonanie o swoistym charakterze humanistyki a nawet jej odrȩbności od nauki sensu stricto do tej pory widoczne w praktyce jȩzykowej, administracyjnej itp. np. w j. ang. science/humanities, w j. franc. sciences/lettres. NAUK HUMANISTYCZNYCH
Specyfika nauk humanistycznych: Przekonanie o swoistym charakterze humanistyki a nawet jej odrȩbności od nauki sensu stricto do tej pory widoczne w praktyce jȩzykowej, administracyjnej itp. np. w j. ang. science/humanities, w j. franc. sciences/lettres. Nieostrość kategorii nauka humanistyczna szerokie i w askie rozumienie; humanistyka w ujȩciu szerokim obejmuje: NAUK HUMANISTYCZNYCH
Specyfika nauk humanistycznych: Przekonanie o swoistym charakterze humanistyki a nawet jej odrȩbności od nauki sensu stricto do tej pory widoczne w praktyce jȩzykowej, administracyjnej itp. np. w j. ang. science/humanities, w j. franc. sciences/lettres. Nieostrość kategorii nauka humanistyczna szerokie i w askie rozumienie; humanistyka w ujȩciu szerokim obejmuje: nauki spo leczne (np. socjologia, ekonomia) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Specyfika nauk humanistycznych: Przekonanie o swoistym charakterze humanistyki a nawet jej odrȩbności od nauki sensu stricto do tej pory widoczne w praktyce jȩzykowej, administracyjnej itp. np. w j. ang. science/humanities, w j. franc. sciences/lettres. Nieostrość kategorii nauka humanistyczna szerokie i w askie rozumienie; humanistyka w ujȩciu szerokim obejmuje: nauki spo leczne (np. socjologia, ekonomia) nauki historyczne (np. historia, literaturoznawstwo) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Specyfika nauk humanistycznych: Przekonanie o swoistym charakterze humanistyki a nawet jej odrȩbności od nauki sensu stricto do tej pory widoczne w praktyce jȩzykowej, administracyjnej itp. np. w j. ang. science/humanities, w j. franc. sciences/lettres. Nieostrość kategorii nauka humanistyczna szerokie i w askie rozumienie; humanistyka w ujȩciu szerokim obejmuje: Uwagi: nauki spo leczne (np. socjologia, ekonomia) nauki historyczne (np. historia, literaturoznawstwo) NAUK HUMANISTYCZNYCH
Specyfika nauk humanistycznych: Przekonanie o swoistym charakterze humanistyki a nawet jej odrȩbności od nauki sensu stricto do tej pory widoczne w praktyce jȩzykowej, administracyjnej itp. np. w j. ang. science/humanities, w j. franc. sciences/lettres. Nieostrość kategorii nauka humanistyczna szerokie i w askie rozumienie; humanistyka w ujȩciu szerokim obejmuje: nauki spo leczne (np. socjologia, ekonomia) nauki historyczne (np. historia, literaturoznawstwo) Uwagi: - termin historia np. w kontekstach takich jak historia naturalna, h. matematyki NAUK HUMANISTYCZNYCH
Specyfika nauk humanistycznych: Przekonanie o swoistym charakterze humanistyki a nawet jej odrȩbności od nauki sensu stricto do tej pory widoczne w praktyce jȩzykowej, administracyjnej itp. np. w j. ang. science/humanities, w j. franc. sciences/lettres. Nieostrość kategorii nauka humanistyczna szerokie i w askie rozumienie; humanistyka w ujȩciu szerokim obejmuje: nauki spo leczne (np. socjologia, ekonomia) nauki historyczne (np. historia, literaturoznawstwo) Uwagi: - termin historia np. w kontekstach takich jak historia naturalna, h. matematyki - problem psychologii, logiki, kognitywistyki itp. NAUK HUMANISTYCZNYCH