Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI

Transkrypt

1 Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI Filozofia INFORMATYKA Metodologia

2 Czym jest FILOZOFIA? (objaśnienie ogólne) Filozofią nazywa się Ogół rozmyślań, nie zawsze naukowych, nad naturą człowieka, strukturąświata, istotą wiedzy i innymi kwestiami podstawowymi (choć wysoce ogólnymi) - Czym jest prawda? - Jak jest zbudowany świat? - Jaki sens ma ludzkie życie? - Co to znaczy być szczęśliwym?

3 Czym jest FILOZOFIA? (objaśnienie historyczne) Na filozofię składa się Ogół teorii tzw. wielkich filozofów (np. Arystotelesa, Kartezjusza, Kanta), które powstawały od starożytności po współczesność, a dotycząświata, człowieka i ludzkiej kultury (np. wiedzy i sztuki). Krótko: jest to zawartość podręczników historii filozofii. Przykładowe teorie idealizm Platona hylemorfizm Arystotelesa dualizm Kartezjusza monadologia Leibniza falsyfikacjonizm Poppera

4 Czym jest FILOZOFIA? (wg. samych filozofów) Według starożytnych Greków filozofia to tyle co umiłowanie mądrości i droga ku niej (fileo miłuję, sofia mądrość). Według Kartezjusza filozofia to czysto rozumowe poszukiwanie wiedzy bezwzględnie pewnej. Według neopozytywistów filozofia to logiczna analiza języka nauki. Według L. Wittgensteina filozofia to wyraz opętania umysłu przez złudzenia lingwistyczne.

5 O filozofii POZYTYWNIE Skąd przychodzimy? Co tu robimy? Dokąd zmierzamy? Gdyby filozofia nie miała naprawdę nic do powiedzenia o tych sprawach najwyższej wagi, gdyby nie potrafiła rozjaśnić ich stopniowo, tak jak rozjaśnia się problemy biologiczne czy historyczne, gdyby nie mogła korzystać z ciągłych postępów doświadczenia ( ), byłoby niemal rzeczą słuszną powiedzieć, że ( ) cała filozofia nie jest warta jednej godziny zachodu. Henri Bergson, filozof francuski przełomu wieków XIX i XX

6 Filozofia jako NAUKA We współczesnej nauce filozofia jest dyscypliną akademicką, wykładaną na uniwersytetach, podzieloną na różne specjalności i szeroko obecną w publikacjach naukowych. Filozofię-naukę cechuje maksymalny stopień ogólności, co odróżnia ją od nauk szczegółowych (jak fizyka czy biologia). Przykładowe pojęcia filozoficzne byt poznanie prawda materia i duch przestrzeń i czas dusza Przykładowe działy filozofii teoria bytu (metafizyka) teoria poznania (epistemologia) teoria wartości (aksjologia) filozofia nauki

7 Przykładowe filozoficzne TEZY Ontologiczna zasada niesprzeczności: Nie jest możliwe, aby dany przedmiot, w danej chwili, wykazywał jakąś cechę i jej zaprzeczenie zarazem Krótko: każdy byt jest niesprzeczny. Epistemologiczna definicja prawdziwości (jedna z kilku): Prawdziwość sądów polega na ich zgodności z rzeczywistością. Epistemologiczna teza komputacjonizmu: Każdy akt poznawczy można zalgorytmizować i zrealizować sztucznie za pomocą maszyn obliczeniowych czyli komputerów Krótko: każde poznanie jest obliczaniem.

8 Filozofia a nauki SZCZEGÓŁOWE Filozofia różni się od nauk szczegółowych, BO: bo jej pojęcia są ogólniejsze i bardziej abstrakcyjne niż pojęcia nauk konkretnych. bo analizuje i ocenia metody nauk szczegółowych. bo stanowi niekiedy płaszczyznę syntezy wyników nauk szczegółowych. Z historii kultury znamy proces wychodzenia nauk z filozofii Filozofia = Nauki Filozofia Nauki Filozofia Nauki Filozofia nauki matematyki fizyki informatyki itd

9 Czym zajmuje się FILOZOFIA INFORMATYKI? Filozofia informatyki Ogólna refleksja nad wkładem badań informatycznych i technik przetwarzania danych do ludzkiej kultury; ale także filozoficzne zastosowania pojęć i metod informatyki do tradycyjnych kwestii ontologicznych i epistemologicznych. INFORMATYKA Ontologia Epistemologia Jakiego rodzaju bytem jest informacja? Jakie są ograniczenia poznawcze metody algorytmicznej? Filozofia umysłu Czy umysł przypomina komputer? Jaki?

10 Filozofia informatyki - PRZYKŁAD Jakie są ograniczenia poznawcze metody algorytmicznej? lub konkretniej: Czy wszystkie dobrze określone problemy (np. matematyczne) mają, choćby w teorii, rozwiązania algorytmiczne? Odpowiedź brzmi: NIE! K. Gódel: Arytmetyka liczb naturalnych jest algorytmicznie niepoznawalna. A. Turing: Problem zakończenia pracy (stopu) programu komputerowego jest algorytmicznie nierozstrzygalny.

11 Czym jest METODOLOGIA NAUK? Metodologia wg. Ajdukiewicza Nauka badająca inne nauki ich metody i wyniki z intencją określenia: a) celów badawczych tychże nauk, b) właściwych tym celom norm postępowania, c) faktycznie stosowanych i zalecanych metod, które sprzyjają osiągnięciu określonych celów. Metodologia ogólna bada metody występujące we wszelkich naukach (jak definiowanie czy wnioskowanie), a metodologie szczegółowe koncentrują się na zabiegach spotykanych w niektórych naukach (jak pomiar). Hasłowo: Metodologia jest nauką drugiego rzędu, to znaczy nauką o naukach ich celach, pojęciach i metodach.

12 Polska myśl metodologiczna Kazimierz Twardowski Kazimierz Ajdukiewicz Tadeusz Kotarbiński ( ) ( ) ( ) Filozoficzno-logiczna SZKOŁA LWOWSKO-WARSZAWSKA

13 KARL POPPER czołowa postać metodologii światowej Dana dyscyplina jest NAUKĄ, o ile jej twierdzenia są FALSYFIKOWALNE. Na czym polega metoda hipotetyczno-dedukcyjna? Wysuń śmiałą hipotezę Wyprowadź jej dedukcyjne konsekwencje Sprawdź, czy są zgodne z rzeczywistością Jeśli TAK, utrzymaj hipotezę Jeśli NIE, odrzuć hipotezę

14 Czym zajmuje się METODOLOGIA INFORMATYKI? Metodologia informatyki bada m.in.: pojęcia właściwe informatyce (jak informacja i algorytm). metody algorytmiczne i ich ograniczenia. modele informatyczne (stosowane w samej informatyce oraz poza nią). Próbka analizy pojęciowej: Czym jest informacja? Ogólnie i potocznie: treść pewnego komunikatu (np. tekstowego), który zwykle poszerza wiedzę odbiorcy. Informatycznie: treść zakodowana w postaci możliwej do przetworzenia przez system informatyczny.

15 Informatyka według METODOLOGII Informatyka jest to: Nauka techniczna, zbudowana na fundamentach logicznych i matematycznych, której główny przedmiot stanowią sztuczne systemy do zautomatyzowanego i zalgorytmizowanego przetwarzania danych, czyli systemy informatyczne. Cel badań (praktyczny): zwiększanie efektywności systemów informatycznych. Metoda: matematyzacja, algorytmizacja, automatyzacja. Normy: przejęte z logiki i matematyki.