Przedmiot, źródła i drogi poznania

Transkrypt

1

2 Wieloznaczność pojęcia poznanie Czynność (uświadomiona) Rezultat czynności Pozostałe czynności, mające na celu uzyskanie informacji

3 1.Relacja poznawcza. Przedmiot Podmiot Akty poznawcze

4 1.1 Przedmiot poznania: - byt materialny, zmienny, istniejący w czasie i przestrzeni (rzeczy, stany rzeczy, cechy, relacje, zdarzenia, procesy, itp.); - idea, czyli charakteryzujący się niezmiennością i doskonałością wzorzec, dostępny jedynie umysłowi; - psychika, czyli zespół trwałych, wewnętrznych, jednostkowych i jednocześnie, uświadomionych procesów zasada i warunek poznania oraz wiedzy; - Bóg, czyli wieczny, idealny i niezmienny oraz spekulatywny poznawczo byt; - wartość, pojęcie, zasada, relacja.

5 1.2. Podmiot poznawczy: - podmiot empiryczny (Francis Bacon) zmysłowo doznający i poznający świat oraz subiektywnie go oceniający, empiria stanowi źródło wiedzy o zewnętrznej rzeczywistości; - podmiot uniwersalny (Kartezjusz) rozumna, racjonalna jednostka wykorzystująca wszelkie formy myślenia, do których należy zaliczyć: wnioskowanie, analizowanie i abstrahowanie; - podmiot transcendentalny (Immanuel Kant) wykorzystujący w poznaniu aprioryczne (czyli nie zaburzone doświadczaniem) rodzaje zmysłowości.

6 1.3. Akty poznawcze: - empiryczna percepcja otaczającej nas rzeczywistości za pomocą wrażeń zmysłowych; - zdobywanie i wykorzystywanie informacji będących wynikiem empirycznej percepcji zmysłowej - proces myślowy mający na celu poznanie pojęć i zasad oraz relacji między nimi; - proces poznania wewnętrznego introspekcja; - akty wiary bez doświadczenia i racjonalnego uzasadnienia; - intuicje i przeczucia pozaracjonalne, uczuciowe i emocjonalne.

7 2.1. Spór o relację pomiędzy przedmiotem a podmiotem poznania: - realizm epistemologiczny: przedmiot poznania istnieje obiektywnie, odrębnie i niezależnie względem podmiotu; poznanie ma charakter zewnętrzny, rzeczywistość istnieje poza podmiotem; - idealizm subiektywny: przedmiot poznania istnieje jedynie w świadomości podmiotu; człowiek poznając rzeczywistość nie wykracza poza psychikę umysł; wiedza jest rezultatem przeżyć wewnętrznych człowieka (subiektywizm immanentny, subiektywizm transcendentalny).

8 2.2. Spór o przedmiot poznania: - realizm naiwny (prezentacjonizm) treści spostrzeżeń zawierają cechy poznawanych przedmiotów; rzeczy są takie jakimi je spostrzegamy; - realizm bezpośredni istnieje trwała relacja pomiędzy przedmiotami poznania, a naszymi spostrzeżeniami na ich temat; jeżeli coś spostrzegamy, to znaczy, że taki przedmiot istnieje; - realizm krytyczny (reprezentacjonizm) przedmiotem poznania nie jest rzeczywistość, ale jej wyobrażenie; nie podważa istnienia rzeczywistości, ale wskazuje na wpływ czynników wewnętrznych zaburzających wizerunek poznawanej rzeczywistości, dlatego niemożliwe jest poznanie zewnętrznego dla podmiotu, obiektu poznania.

9 2.3. Spór o pochodzenie wiedzy: - natywizm (racjonalizm genetyczny), uznaje wrodzony charakter wiedzy (Sokrates); dusza ludzka obcując w świecie idei nabywa wiedzę, po czym rolą człowieka jest przypomnienie tej wiedzy - anamneza (Platon); wrodzona wiedza pochodzi od Boga (Kartezjusz); natywizm stanowi podstawę dla racjonalizmu metodologicznego (wiedza aprioryczna), ale jest trudny w obronie ze względu na brak empirycznego lub racjonalnego uzasadnienia; - empiryzm genetyczny (psychologiczny), wiedza pochodzi z doświadczenia, a umysł człowieka nie posiada żadnej wiedzy apriorycznej i zapełnia się jedynie informacjami pochodzącymi z doświadczenia (empiryzm genetyczny skrajny i umiarkowany)

10 2.4. Spór o metody zdobywania wiedzy. Empiryzm (aposterioryzm) Metody zdobywania wiedzy Racjonalizm (aprioryzm) Irracjonalizm

11 Skrajny empiryzm metodologiczny - sensualizm Metody Empiryzm zdobywania metodologiczny wiedzy (aposterioryzm) Umiarkowany empiryzm metodologiczny

12 Skrajny empiryzm metodologiczny - sensualizm - doświadczenie (zmysłowe, zewnętrzne); - wiedza szczegółowa (zawierająca spostrzeżenia); - krytyka pojęć ogólnych w opisie poznania skrajny empiryzm sprowadza je do tautologii; - krytyka wiedzy pozazmysłowej; - weryfikacja wiedzy metodą empiryczną; - zarzut: minimalistyczny charakter poznania.

13 Umiarkowany empiryzm metodologiczny - wiedza, jako rezultat poznania dzieli się na wiedzę empiryczną i nieempiryczną; - wiedza empiryczna jest zawarta w sądach sprawozdawczych i wynikających z nich rozumowań indukcyjnych; - wiedza nieempiryczna jest wiedzą analityczną wyjaśnia i tłumaczy pojęcia (wiedza rozumowa).

14 Skrajny racjonalizm metodologiczny Metody Racjonalizm zdobywaniaumiarkowany racjonalizm (aprioryzm) wiedzy metodologiczny

15 Skrajny racjonalizm metodologiczny - prawdziwa wiedza pochodzi jedynie od rozumu i jest niezależna od doświadczenia; - poznanie polega na interpretacji Metody zdobywania treści samego rozumu; - wynikiem poznania są pojęcia, wiedzy dowody, definicje, twierdzenia; - antydogmatyczność, pewność, konieczność i powszechność; - akceptacja natywizmu.

16 Umiarkowany racjonalizm metodologiczny - próba pogodzenia empirycznego sposobu poznania i racjonalnej wiedzy; - rozum to podstawowe Metody narzędzie zdobywania myślenia i kształtowania wiedzy; wiedzy - doświadczenie to sposób na uzyskiwania informacji i weryfikacji wiedzy;

17 Intuicjonizm Fideizm Woluntaryzm Metody zdobywania Irracjonalizm wiedzy Mistycyzm Iluminizm

18 Intuicjonizm - narzędziem poznania jest intuicja, która potrafi dotrzeć do istoty przedmiotu, co stanowi źródło prawdziwej wiedzy; - brak porozumienia w w pojmowaniu intuicji: uświadomiony instynkt, źródłowo prezentująca naoczność,

19 Woluntaryzm - ustanowił hierarchię władz poznawczych człowieka: wola rozum doświadczenie; - wola jako pierwotna przyczyna aktywności człowieka, w tym poznawczej; -źródłem wiedzy jest wola.

20 Fideizm - wiara jest wystarczającym sposobem na poznanie Boga; - prawdziwość poznania Boga wynika z niezrozumienia wiedzy o nim; - Bóg jest doskonały, a ludzkie poznanie w tej kwestii ograniczone.

21 Mistycyzm - istnieją różne formy poznania Boga; - formy poznanie mają charakter pozazmysłowy i pozaracjonalny - ezoteryczny; - poznanie ezoteryczne jest możliwe dzięki specjalnym technikom: transu, ekstazy, specjalnych ćwiczeń, medytacji, kontemplacji, itp.

22 Iluminizm - poznanie jest możliwe dzięki oświeceniu umysłu ludzkiego przez Boga iluminacja; - prawdziwa wiedza jest efektem Łaski Bożej; - trzy rodzaje objawienia: przyrodzone (powszechne), wewnętrzne (umożliwiające poznanie własnej duszy) i praobjawienie (mające na celu poznanie prawd najwyższych prorocy, patriarchowie).

23 podsumowanie. Złożoność duszy ludzkiej umożliwia interpretować proces poznania z wielu perspektyw, a co za tym idzie wskazać bogactwo ludzkich możliwości poznawczych. Bez wątpienia twierdzenie to znajduje uzasadnienie w wielości wytworów działalności i form aktywności człowieka.

24 Cytat tygodnia: Chciałbym odzwyczaić się od wszystkiego, móc wszystko od nowa widzieć, od nowa słyszeć, od nowa czuć. Przyzwyczajenie psuje naszą filozofię. Georg Christoph Lichtenberg ( )

25 Repetytorium 1. Co filozofia traktuje jako przedmiot poznania? 2. W jakiej relacji pozostaje podmiot do przedmiot poznania? 3. Co przemawia za brakiem możliwości bezpośredniego poznania wg reprezentacjonistów? 4. Jakie sądy są uznawane przez racjonalistów i empirystów? 5. Jakie są podobieństwa i różnice pomiędzy rodzajami irracjonalizmu?