Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych

Transkrypt

1 Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych

2 Plan wykładu 1 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych 2

3 Podział dyscyplin filozoficznych Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych: (teoria bytu) (teoria poznania)

4 Przedmiot metafizyki Zadanie metafizyki: zbadanie pierwszych i ostatnich przyczyn (sprawczych, formalnych, materialnych i celowych) całego świata (Arystoteles). Relacja między metafizyką i fizyką: fizyka bada przyczyny bliższe a metafizyka ostateczne. Kategorie opisu przyczyn są takie same.

5 Problemy metafizyczne Przykłady szczegółowych problemów wchodzących w zakres badań metafizyki (częściowo zbieżne z zakresem badań ontologii i filozofii przyrody, tzn. fizyki): Czy świat jest uporządkowany celowo? Jeśli tak, to co jest ostateczną przyczyną istnienia świata? Jaka jest pierwsza przyczyna sprawcza powstania świata? Czy pierwsza przyczyna istnienia świata ingeruje w porządek zjawisk? Jakie są ostateczne fundamenty wszystkich zjawisk - jakie substancje istnieją w świecie? Jaka jest relacja między duszą i ciałem? Czy można udowodnić istnienie Boga? (filozofia średniowieczna) Czy porządek zjawisk jest z góry określony? Czy działania ludzkie są wolne, czy z góry zdeterminowane? (metafizyka moralności)

6 Krytyka metafizyki Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych Powód wyrzucenia problematyki metafizycznej z zakresu badań filozoficznych: Zagadnienia metafizyczne dotyczą rzeczy nadprzyrodzonych, z zasady niedostępnych poznaniu ludzkiemu. Tezy metafizyczne są nieweryfikowalne - metafizyka jest synonimem badań niby-naukowych. Problemy metafizyczne są wynikiem niewłaściwego sposobu formułowania pytań (Carnap).

7 Przedmiot ontologii etymologicznie oznacza naukę o bycie. Ogólnie rzecz biorąc ontologia jest nauką o tym, co istnieje i jaka jest struktura rzeczywistości.

8 Problemy ontologiczne - przykłady Przykłady klasycznych zagadnień ontologicznych: Czy, a jeśli tak to w jaki sposób, istnieją przedmioty pojęć ogólnych? Czy istnieje świat materialny? Czym jest substancja (ostateczny fundament wszystkich zjawisk)? Jaki jest status ontyczny znaczeń, informacji, programów komputerowych itp.? Jaka jest struktura rzeczywistości? Czym jest przedmiot, cecha przedmiotu, stosunek między przedmiotami?

9 - podstawowe pojęcia Podstawowe pojęcia ontologii: Byt. Substancja. Rzeczywistość materialna i idealna. Rzecz, przedmiot, cecha, kategoria. Istnienie realne, istnienie pozorne.

10 Przykłady sporów ontologicznych Idealizm a materializm: czy świat poznawany zmysłowo ma naturę materialną, czy idealną? Monizm i pluralizm: czy istnieje wiele czy tylko jedna substancja? Realizm i nominalizm: czy istnieją przedmioty pojęć ogólnych?

11 Przedmiot badań epistemologii = teoria poznania. bada ludzkie możliwości poznawcze: co możemy poznać, w jakim zakresie i w jakich warunkach.

12 Problemy epistemologiczne - przykłady Przykłady klasycznych zagadnień epistemologicznych: Jakie są źródła poznania pewnego? Czy człowiek może osiągnąć wiedzę pewną? Czym jest wiedza? Czym jest prawda? Jakie są granice ludzkich możliwości poznawczych? Co decyduje o ludzkich możliwościach poznawczych?

13 Przykłady klasycznych sporów epistemologicznych Aprioryzm i empiryzm: czy istnieje wiedza wrodzona? Sceptycyzm i dogmatyzm: czy możemy dotrzeć do wiedzy pewnej? Relatywizm i uniwersalizm: czy istnieją prawdy powszechnie ważne?

14 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych Przedmiotem badań logiki jest ustalenie ogólnych prawideł poprawnego rozumowania podanie ogólnych kategorii logicznych

15 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych Dotyczy zagadnień związanych z życiem praktycznym: czym jest dobre działanie, sprawiedliwość itp. Jej zadaniem jest podanie prawideł działania etycznie poprawnego, o ile podanie takich prawideł uznaje za możliwe.

16 - podstawowe problemy Problemy etyki: Czym jest dobro, zło, sprawiedliwość itp.? Jakie są podstawy obowiązujących norm etycznych? Czy istnieją uniwersalne podstawy norm etycznych?

17 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych zajmuje się problemami związanymi z naturą piękna i sztuki. Klasyczne problemy estetyki: Czym jest dzieło sztuki? Czym jest piękno? Czy istnieją uniwersalne kryteria oceny estetycznej? Jaka jest relacja między autorem dzieła i jego dziełem?

18 Relacje między poszczególnymi dyscyplinami filozoficznymi Zależnie od tego, która z dyscyplin dominuje w danym okresie historycznym (lub w programie filozoficznym), rozstrzygnięcia tej dyscypliny mogą decydować o rozstrzygnięciach problemów z pozostałych dyscyplin filozoficznych. Na przykład konsekwencje przyjęcia określonego stanowiska w ontologii mogą decydować o przyjęciu określonych stanowisk w epistemologii, logice, etyce i estetyce. Stanowisko idealistyczne w ontologii raczej wyklucza przyjęcie empiryzmu w epistemologii.

19 Każda z dyscyplin filozoficznych może być skoncentrowana na badaniu określonego pola tematycznego: człowieka, nauki, języka, przyrody, matematyki itp. We współczesnej filozofii dominują badania: Filozofii języka Filozofii umysłu Filozofii nauki

20 Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań! artur.machlarz@uni.opole.pl www: machlarz