6. Pszenżyto ozime Uwagi ogólne W sezonie wegetacyjnym 2012/, w ramach PDOiR w rejonie warmińsko-mazurskim, prowadzone były dwa doświadczenia z pszenżytem. Zlokalizowano je w stacjach doświadczalnych we Wrócikowie i Rychlikach. Od dwóch lat opracowanie zostało wzbogacone o dane z doświadczenia w ZDOO Marianowo, z sąsiedniego województwa podlaskiego, w celu poszerzenia informacji o badanych odmianach. Badano 20 odmian ( 13 tradycyjnych i 7 krótkosłomych) wybranych przez Wojewódzki Zespół PDOiR. Spośród tych odmian 8 znajdowało się w minionym roku na liście odmian zalecanych do uprawy w województwie warmińsko-mazurskim. W na LZO wpisano Fredro, a wycofano odmianę Pigmej. Aktualnie tworzą ją odmiany: Todan, Aliko, Algoso, Pizarro, Tulus, Fredro, Borwo i Atletico. Doświadczenia założono w dwóch powtórzeniach. Były to doświadczenia dwuczynnikowe, gdzie pierwszym czynnikiem były odmiany, a drugim poziomy agrotechniki (dodatkowym czynnikiem w ZDOO Rychliki był przedplon zbożowy). Celem tych badań było sprawdzenie wartości gospodarczej wybranych odmian w warunkach regionu północnego oraz określenie ich reakcji na zróżnicowaną agrotechnikę. Wyboru środków ochrony roślin do zabiegów dokonali prowadzący doświadczenia. Preparaty te były zarejestrowane w Polsce i znajdowały się w oryginalnych opakowaniach. Na obu poziomach agrotechnicznych w uzasadnionych przypadkach zwalczano również szkodniki. Wyniki doświadczeń W porównaniu do roku ubiegłego, plony pszenżyta ozimego uzyskane w roku były znacznie wyższe we Wrócikowie natomiast w Rychlikach i Marianowie pszenżyto ozime plonowało nieco niżej. Średni plon na poziomie a 1 wyniósł we Wrócikowie 87,0 dt/ha, w Rychlikach 71,9 dt/ha natomiast w Marianowie 65,7 dt/ha. Przy zastosowaniu metod agrotechniki intensywnej (a 2 ), we Wrócikowie uzyskano średni plon ziarna w wysokości 103,2 dt/ha, w Rychlikach 88,5 dt/ha a w Marianowie 80,8 dt/ha (tabela 3). Przyrost plonu na poziomie a 2 wyniósł 16,2 dt/ha we Wrócikowie, 16,6 dt/ha w Rychlikach i 15,1 dt/ha w Marianowie. W ostatnim roku wśród odmian tradycyjnych najwyżej plonowały na poziomie a 1 i a 2 : Fredro, Algoso, Tulus, Borowik i badana pierwszy rok odmiana Subito. Z odmian krótkosłomych wyróżniły się badane drugi rok Mikado i Agostino. W trzyleciu najwyższy stabilny plon, na poziomie a 1 i a 2 uzyskały tradycyjne odmiany Algoso, Tulus i Fredro. Natomiast wśród odmian krótkosłomych najwyżej plonowało Atletico (tabela 5). Porażenie przez choroby analizowano na poziomie podstawowym a 1 (bez stosowania fungicydów). Wyższą odpornością na większość patogenów cechowały się pszenżyta: Todan, Pizarro, Tulus, Borowik, Maestozo, Tomko i Agostino. Najbardziej podatne na mączniaka było Elpaso i Fredro, a wśród odmian krótkosłomych Mikado i Atletico. Większą podatność na rdzę brunatną wykazały Algoso, Fredro, Bereniko i krótkosłoma odmiana Wiarus. Największą podatność na septoriozę liści zaobserwowano u odmiany Elpaso, Algoso, Fredro, Amorozo i Mikado. Na septoriozę plew najbardziej podatna okazała się odmiana Todan, Pizarro, Bereniko, Atletico i badane pierwszy rok Twingo i Wiarus. W minionym sezonie wystąpiła na pszenżycie również pleśń śniegowa. Wyższą wrażliwość na tego patogena wykazały Tulus, Aliko i Algoso (tabela 6). Wyleganie w fazie dojrzałości mlecznej, zarówno na poziomie a 1 jak i a 2, wystąpiło w Marianowie i Rychlikach. Na obu poziomach agrotechniki najbardziej podatne na wyleganie w fazie dojrzałości mlecznej i przed zbiorem okazały się odmiany: Aliko, Elpaso, Bereniko, Maestozo oraz Amorozo. Z odmian krótkosłomych na poziomie a 2 przed zbiorem najbardziej wyległy Agostino i Mikado. (tabela 7). W pszenżytach masa tysiąca ziaren (MTZ) w roku wyniosła średnio na poziomie a 1 41,9 g, a na a 2 44,0 g. Najgrubszym ziarnem na obu poziomach wyróżniały się odmiany Tulus, Borowik i Atletico, a najdrobniejszym ziarnem cechowały się odmiany Elpaso, Wiarus i Bereniko.
Tabela 1. Pszenżyto ozime. Odmiany badane. Rok zbioru: Kod kraju pochodzenia Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce* Rok wpisania do LZO Hodowca (jednostka prowadząca hodowlę zachowawczą lub dla odmian zagranicznych krajowy przedstawiciel) 1. Todan PL 2003 2006 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 2. Aliko PL 2005 2008 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 3. Algoso PL 2007 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 4. Pizarro PL 2008 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 5. Tulus DE 2009 2012 Saaten-Union Polska sp. z o. o. ul. Straszewska 70; PL- 62-100 Wągrowiec 6. Elpaso PL 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 7. Fredro PL 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 8. Bereniko PL 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 9. Borowik PL 2011 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 10. Maestozo PL 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 11. Amorozo PL 2012 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 12. Subito PL 2012 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 13. Tomko PL 2012 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 14. Borwo PL 2008 2011 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 15. Pigmej PL 2008 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 16. Atletico PL 2009 2012 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 17. Agostino NL 2011 Lantmännen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g; PL-52-231 Wrocław 18. Mikado PL 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 19. Twingo PL 2012 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 20. Wiarus PL 2012 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce * - według Listy odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce
Tabela 2. Pszenżyto ozime. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość SDOO Wrócikowo pow. Olsztyn ZDOO Rychliki pow. Elbląg ZDOO Marianowo woj. podlaskie Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry pszenny dobry żytni bardzo dobry Klasa bonitacji gleby III b III b IV a ph gleby w KCl 6,2 5,5 5,9 Przedplon bobik pszenica ozima groch pastewny Data siewu 18.09.12 21.09.12 25.09.12 Obsada nasion (szt./m 2 ) 350 350 400 Data zbioru 06.08.13 02.08.13 06.08.13 Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) 80 80 100 N na poziomie a 2 (kg/ha) 120 120 140 P 2 O 5 (kg/ha) 40 80 40 K 2 O (kg/ha) 60 120 60 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 Zboża Total Extra (2 x 3 kg) Ekolist Z (1,5 l); Basfoliar 36 Extra ( 10 l) Kristalon Pomarańczowy (2 x 1,5 kg) Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Funaben Plus 02 WS Funaben Plus 02 WS Sarfun T 65 DS Herbicyd Legato Plus 600 SC (1,5l) Mustang Forte 195 SE (0,6 l) Snajper 600 SC (1,5 l) Glean 75 WG (25 g); Huzar Activ 387 OD (0,8 l) Insektycyd Karate Zeon 050 CS (0,1 l) Sumi-Alpha 050 EC (0,25 l) Decis 50 EW ( 0,125 l) tylko na poziomie a 2 Fungicyd - pierwszy zabieg Bumper Super 490 EC (1 l) Duett Ultra 497 SC (0,6 l) Artea 330 SE (0,5 l) Fungicyd - drugi zabieg Falcon 460 EC (0,6 l) Sokół 460 EC (0,6 l) Falcon 460 EC (0,6 l) Regulator wzrostu Moddus 250 EC (0,6 l) Moddus 250 EC (0,4 l) Stabilan 750 SL ( 1,75 l)
Tabela 3. Pszenżyto ozime. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Wyszczególnienie Wrócikowo Rychliki Marianowo a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1. Stan roślin przed zimą (skala 9 ) 9 9 9 9 8,7 8,6 2. Stan roślin po zimie (skala 9 ) 8,8 8,8 9 9 8,3 8,0 3. Martwe rośliny (%) 0 0 0 0 0 0 4. Termin kłoszenia (data) 27.05. 29.05. 24.05. 25.05. 29.05. 30.05. 5. Termin dojrzałości woskowej (data) 17.07. 19.07. 18.07. 21.07. 15.07. 16.07. 6. Wysokość roślin (cm) 109 96 104 102 113 106 7. Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 ) 9 9 8,8 8,1 8,1 8,4 8. Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 ) 8,0 8,7 7,2 6,2 6,3 5,8 9. Porażenie przez choroby (skala 9 ): -pleśń śniegowa 8,2 8,3 9 9 8,5 8,5 -mączniak prawdziwy 7,2 8,9 7,4 8,6 6,1 7,8 -rdza brunatna 8,2 9 8,5 9 9 9 -septorioza liści 7,4 8,9 7,6 8,8 4,9 6,7 -septorioza plew 9 9 9 9 6,6 7,3 -rynchosporioza 9 9 9 9 9 9 10. Masa 1000 ziaren (przy wilgotności 14%) (g) 46,8 49,1 44,5 45,3 34,5 37,6 11. Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 13,5 13,8 13,8 13,6 12,5 12,4 12. Plon ziarna (przy wilgotności 14%) (dt/ha) 87,0 103,2 71,9 88,5 65,7 80,8 Wyniki średnie ze wszystkich badanych odmian a 1 - przeciętny poziom agrotechniki; a 2 - wysoki poziom agrotechniki Skala 9 : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 4. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: przy wilgotności ziarna 14% Poziom a 1 Poziom a 2 Wrócikowo Rychliki Marianowo Wrócikowo Rychliki Marianowo Wzorzec (dt/ha) 85,7 63,9 68,6 97,4 85,6 82,3 1. Todan 98 123 90 102 91 95 2. Aliko 97 111 82 100 107 79 3. Algoso 108 128 91 122 115 96 4. Pizarro 109 120 104 106 93 95 5. Tulus 106 118 108 108 110 98 6. Elpaso 99 98 67 104 100 94 7. Fredro w 109 110 114 109 110 107 8. Bereniko 101 118 111 106 94 108 9. Borowik 107 125 114 109 119 114 10. Maestozo 108 127 101 108 104 98 11. Amorozo 104 116 85 110 109 91 12. Subito 117 120 122 117 99 109 13. Tomko w 108 96 91 104 99 108 14. Borwo w 94 95 87 95 90 84 15. Pigmej 102 104 91 98 99 100 16. Atletico 97 101 89 105 96 107 17. Agostino 107 126 121 106 116 106 18. Mikado 111 113 94 116 116 108 19. Twingo 94 105 103 105 101 103 20. Wiarus w 90 100 108 93 101 101 w - odmiany wchodzące w skład wzorca w roku Tabela 5. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, przy wilgotności ziarna 14% Liczba lat badań 2012 2011 a 1 a 2 Zimotrwałość 2012-2012 2011 Wzorzec (dt/ha) 72,5 77,5 84,7 75,0 78,2 88,3 82,0 95,8 85,2 88,7 1. Todan 3 5,5 103 94 96 98 97 96 101 102 98 99 2. Aliko 3 6 96 93 101 94 97 94 94 100 94 96 3. Algoso 3 4 108 102 114 105 108 111 104 111 108 109 4. Pizarro 3 5 111 102 106 106 106 98 96 107 96 100 5. Tulus 3 4 110 103 111 106 108 105 108 107 108 108 6. Elpaso 3 4 89 94 99 91 94 99 100 102 99 100 7. Fredro w 3 4,5 111 112 100 112 107 109 110 100 111 106 8. Bereniko 2 3 109 100-104 - 103 104-104 - 9. Borowik 2 5,5 115 111-113 - 113 111-114 - 10. Maestozo 2 4 112 97-104 - 103 102-103 - 11. Amorozo 1 4 102 - - - - 103 - - - - 12. Subito 1 5,5 119 - - - - 108 - - - - 13. Tomko w 1 6,5 99 - - - - 103 - - - - 14. Borwo w 3 5,5 92 92 89 92 91 90 87 89 87 87 15. Pigmej 3 5 99 91 99 95 96 98 87 92 92 91 16. Atletico 3 3,5 96 96 103 96 98 102 96 100 99 99 17. Agostino 2 3,5 117 102-109 - 109 101-105 - 18. Mikado 2 5 106 107-107 - 114 106-111 - 19. Twingo 1 6 100 - - - - 103 - - - - 20. Wiarus w 1 6,5 98 - - - - 98 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 2 6 8 3 3 2 6 8 w - odmiany wchodzące w skład wzorca w roku 2012-
Tabela 6. Pszenżyto ozime. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Liczba lat badań Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Pleśń śniegowa Wzorzec (skala 9º) 6,8 6,6 7,9 7,9 7,0 6,9 6,4 7,1 8,3 8,4 1. Todan 3 0,7 1,3 0,1 0,1-0,3 0,4-0,4 0,3-1,1-0,6 2. Aliko 3-0,8 0,3-0,2-0,1-0,6 0,1 0,1-0,1-0,8 0,1 3. Algoso 3-0,6-0,7-1,4-1,5-1,5-0,8 0,1-0,4-0,8-0,2 4. Pizarro 3 1,9 2,3 0,8 0,8 0,7 1,0-0,4 0,1 0,4 0,3 5. Tulus 3 0,2 0,9 1,1 0,7 0,0 0,3 0,6-0,1 0,4 0,2 6. Elpaso 3-3,1-1,9-0,2-0,2-2,0-1,1 0,6 0,3 0,2 0,1 7. Fredro w 3-1,1 0,0-0,9 0,2-1,1-0,3 0,1-0,4-0,3-0,3 8. Bereniko 2 1,7 - -0,7-0,5 - -0,4-0,7-9. Borowik 2 0,4-0,8 - -0,1-1,1-0,2-10. Maestozo 2 1,0-0,8-0,5-0,6-0,7-11. Amorozo 1 0,4-0,6 - -2,0-0,6-0,2-12. Subito 1 1,4-0,8 - -0,3-0,6-0,4-13. Tomko w 1 1,0-1,1-0,4-0,1-0,7-14. Borwo w 3-0,6 0,7 1,1 1,0-0,1 0,6 0,1 0,9-0,1 0,0 15. Pigmej 3 0,0 1,2 0,8 0,9-0,3 0,4 0,6 0,3-0,1 0,2 16. Atletico 3-1,5-0,6 1,1 0,9-0,8-0,1-0,4-0,3 0,2 0,1 17. Agostino 2 1,4-1,1-0,7-0,6 - -0,1-18 Mikado 2-1,3-1,1 - -1,0-1,1 - -0,3-19. Twingo 1 0,2-1,1 - -0,5 - -0,4 - -0,1-20. Wiarus w 1 0,7 - -1,2-0,9 - -0,4 - -0,3 - Liczba doświadczeń 3 8 2 7 3 8 1 3 2 6 Wyniki pochodzą jedynie z doświadczeń, w których wystąpiło dane zjawisko, wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą w - odmiany wchodzące w skład wzorca w
Tabela 7. Pszenżyto ozime. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Liczba lat badań w fazie doj. mlecznej Wyleganie (skala 9º) przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec (skala 9º) 9 9 7,6 7,1 102 108 39,4 42,7 1. Todan 3 0,0-0,8-1,1-0,7 19 11 3,0 3,9 2. Aliko 3-2,0-2,5-2,8-2,5 21 15-1,0-0,8 3. Algoso 3 0,0-0,1-0,1-0,5 14 11 4,1 3,1 4. Pizarro 3-0,3-0,7-0,8-0,6 15 12 1,5-0,2 5. Tulus 3 0,0-0,3 1,1 0,4 10 6 6,7 4,1 6. Elpaso 3-2,8-0,9-1,6-0,4 1-4 -4,7-5,3 7. Fredro w 3 0,0 0,0-1,1-0,9 8 4 2,9 2,7 8. Bereniko 2-1,5 - -3,1-14 - -2,2-9. Borowik 2-0,3-0,8-26 - 7,0-10. Maestozo 2-1,8 - -2,3-16 - 1,9-11. Amorozo 1-1,8 - -2,3-9 - 0,1-12. Subito 1-0,3 - -1,3-14 - 4,5-13. Tomko w 1 0,0 - -1,3-3 - -0,6-14. Borwo w 3 0,0 0,0 0,9 1,2-2 -4 2,2 1,0 15. Pigmej 3 0,0 0,0 1,4 1,4-1 -7-1,1-1,6 16. Atletico 3 0,0 0,0 1,4 1,7-10 -12 4,7 3,8 17. Agostino 2 0,0-0,3 - -9-1,6-18. Mikado 2-0,3-0,6-3 - 0,5-19. Twingo 1 0,0-1,4 - -15-3,1-20. Wiarus w 1 0,0-1,4 - -9 - -4,5 - Liczba doświadczeń 2 4 3 7 3 8 3 8 Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec (skala 9º) 8,9 9 7,7 6,6 96 101 41,1 43,7 1. Todan 3-1,4-1,1-0,7-0,3 9 10 4,1 4,1 2. Aliko 3-1,1-2,0-2,5-2,2 17 15-0,1-0,7 3. Algoso 3 0,1 0,0-0,2-0,5 8 8 4,2 4,2 4. Pizarro 3-1,1-1,4-0,7-0,9 8 11 1,0-1,4 5. Tulus 3-0,1-0,2-0,4-0,2 10 6 6,5 1,9 6. Elpaso 3-1,1-0,4-1,7-0,1 2-2 -5,0-4,8 7. Fredro w 3-0,4-0,1-0,9-0,7 7 3 1,9 2,2 8. Bereniko 2-2,1 - -3,0-10 - -3,0-9. Borowik 2 0,1-0,0-25 - 7,6-10. Maestozo 2-2,9 - -2,7-9 - 3,5-11. Amorozo 1-0,9 - -1,2-5 - 1,8-12. Subito 1-2,4 - -2,5-8 - 4,3-13. Tomko w 1 0,1 - -1,5-0 - 0,7-14. Borwo w 3 0,1 0,0 1,1 0,7-4 -4 2,1-0,6 15. Pigmej 3 0,1 0,0 1,0 0,7-1 -6 0,8-2,0 16. Atletico 3 0,1 0,0 1,0 1,8-2 -9 5,8 2,3 17. Agostino 2 0,1 - -1,5 - -3-1,8-18. Mikado 2 0,1 - -1,7-4 - 2,8-19. Twingo 1 0,1-0,6 - -2-2,1-20. Wiarus w 1 0,1-1,3 - -4 - -4,7 - Liczba doświadczeń 2 4 3 7 3 8 3 8 Wyleganie: wyniki pochodzą jedynie z doświadczeń, w których wystąpiło dane zjawisko; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą w - odmiany wchodzące w skład wzorca