7. Owies W 2013 roku owies zajmował 5,97 % ogólnej powierzchni zasiewów zbóż w Polsce. W województwie łódzkim uprawiany był na powierzchni blisko 50 tys. ha. Zainteresowanie produkcją tego zboża systematycznie rośnie. Na uwagę zasługują doskonałe właściwości agrotechniczne owsa. Jest mało wymagający pod względem warunków uprawy i tańszy w produjcji niż inne zboża. Przy zmianowaniu cechuje się dobrym przygotowaniem stanowiska pod następne rośliny. Uprawa owsa w monokulturze zbóż spełnia rolę fitosanitarną zmniejsza występowanie chorób podsuszkowych. Duże możliwości stwarza także nowa technologia zagospodarowania ziarna owsa, jako odnawialnego nośnika energii. Popiół powstały ze spalania można dodatkowo wykorzystać do nawożenia pól. W 2013 roku Krajowy Rejestr (KR) obejmował 31 odmian owsa, w tym 5 nagoziarnistych. Z badań wynika, że genetyczne usunięcie łuski u odmian nieoplewionych poprawiło poziom zawartości składników pokarmowych i energetycznych. Owies i produkty owsiane są bowiem ważnym źródłem wielu cennych składników o znaczeniu odżywczym i biologicznym. Na uwagę zasługuje, najwyższy wśród zbóż, poziom frakcji rozpuszczalnej błonnika pokarmowego. Owies nieoplewiony, uprawiany w warunkach ekologicznych, może być więc cennym surowcem do produkcji zdrowej żywności. W województwie łódzkim do doświadczeń PDO przyjęto 8 odmian owsa. Wśród odmian badano dwie odmiany nieoplewione - Maczo i Nagus. Testowane odmiany pochodziły z hodowli krajowej (tab.1). Jednoczynnikowe doświadczenia odmianowe z owsem zlokalizowano w trzech miejscowościach: Sulejowie, Lućmierzu i Strzelcach. Warunki polowe doświadczeń przedstawiono w tabeli 2. W Sulejowie i Strzelcach doświadczenia założono na kompleksach: pszennym dobrym i pszennym bardzo dobrym a w Lućmierzu - żytnim dobrym. Nawożenie azotowe stosowano w ilości: 101 kg/ha w Sulejowie, 81 kg/ha w Lućmierzu i 51 kg/ha w Strzelcach. Nawożenie fosforowe stosowano w ilości od 40 do 27 kg/ha, zaś nawozów potasowych wysiano: 90 kg/ha w Sulejowie i 60 kg/ha w Lućmierzu. W doświadczeniach PDOiR realizowanych w 2013 roku w rejonie łódzkim najwyższe plony uzyskano w Sulejowie - blisko 7,7 t/ha. W Strzelcach owies plonował na nieco niższym poziomie 7,2 t/ha zaś w Lućmierzu najniżej 6,2 t/ha (tab.4). Średni plon owsa (bez odmian Maczo i Nagus) przekroczył 7,5 t/ha (tab.5). Wynik ten jest bardzo dobry, wyższy od średniego plonu z lat poprzednich. W roku 2013 największą ilość ziarna uzyskano z poletek obsianych odmianą Bingo, która jako jedyna przekroczyła w trzech badanych latach wartość wzorca. Odmiany owsa nagiego plonowały na poziomie nieco ponad 70% wzorca odmian oplewionych. W 2013 roku porażenie owsa przez choroby było zróżnicowane (tab.6). Odporność na mączniaka utrzymują od lat odmiany: Bingo, Maczo i Nagus. Najbardziej porażona w 2013 roku była odmiana Komfort a w wieloleciu Zuch. Rdza wieńcowa wystąpiła w dużym nasileniu. Znaczną podatność na tę chorobę wykazuje odmiana Nagus, słabiej porażane były Krezus i badana pierwszy rok - Haker. Największą odporność na helmintosporiozę cechowowała odmianę nieoplewioną Maczo i badane po raz pierwszy Haker i Komfort. Najbardziej podatne na tę chorobę są odmiany Zuch i Arden. Badania wykazały niską odporność na septoriozę liści odmiany Bingo, najsłabiej porażane są odmiany Zuch i Haker. Ważniejsze cechy rolniczo użytkowe odmian przedstawiono w tabeli 7. Średni udział łuski w ziarnie owsa, w roku 2013, był nieco wyższy od wyniku uzyskanego za lata 2011-2013. Najmniejszą zawartość łuski posiada odmiana Bingo, najwyższą zaś Krezus. Dużą odpornością na wyleganie za wielolecie wyróżniają się odmiany Bingo i Krezus, natomiast nieoplewiona odmiana Nagus wykazała skłonność do wylegania już w fazie dojrzałości mlecznej. Wysokość roślin w roku 2013 przewyższała średnią z wielolecia. Najwyższymi odmianami były: Zuch, Nagus i badana pierwszy rok Haker, najniższymi zaś Maczo i Krezus. Dorodność ziarna, mierzona masą 1000 ziaren, uważana jest za jeden z głównych elementów warunkujących plon. W roku 2013, podobnie jak w latach poprzednich, dorodne ziarno uzyskała odmiana Bingo, powyżej 50 g. Najdrobniejsze ziarno wytworzyły odmiany nieoplewione Arden i Haker, które uzyskały masę 1000 ziaren poniżej 30 g. W oparciu o wyniki doświadczeń, Łódzki Wojewódzki Zespół PDOiR, podjął decyzję o utworzeniu dla owsa Listy Odmian Zalecanych do uprawy (LOZ): 1. ARDEN 2. BINGO 3. HAKER
Tabela 1. Owies. Odmiany badane. Rok zbioru: 2013. Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 1 Krezus 2005 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL 99-307 Strzelce 2 Zuch 2008 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL 64-000 Kościan 3 Bingo 2009 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL 99-307 Strzelce 4 Arden 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL 64-000 Kościan 5 Haker 2010 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL 99-307 Strzelce 6 Maczo (no) 2010 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL 99-307 Strzelce 7 Nagus (no) 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL 64-000 Kościan 8 Komfort 2013 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL 99-307 Strzelce (no)- odmiana nieoplewiona Tabela 2. Owies. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2013. Miejscowość Sulejów Lućmierz Strzelce Powiat piotrkowski zgierski kutnowski Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry żytni bardzo dobry pszenny bardzo dobry Klasa bonitacyjna gleby IIIb IVa IIIa ph gleby w KCl 5,8 6,2 6,7 Przedplon ziemniaki ziemniaki burak cukrowy Data siewu (dzień,m-c, rok) 24.04.2013 24.04.2013 18.04.2013 Obsada nasion (szt/m 2 ) 450 500 450 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 14.08.2013 12.08.2013 12.08.2013 Nawożenie mineralne N (kg/ha) 101 81 51 P 2 O 5 (kg/ha) 40 27 K 2 O (kg/ha) 90 60 Nawożenie dolistne (l/ha) Plonvit Z 1 l Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Vitavax 200 FS Vitavax 200 FS Maxim Star 025 FS Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Chwastox Trio 540 SL 2,0 l Chwastox Extra 300 SL 3,0 l Mustang Forte 195 EC 0,8 l Lintur 70 WG 150 g Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Patriot 100 EC 0,15 l Karate Zeon 050 CS 0,1 l Karate Zeon 050 CS 0,1 l Fastac 10 EC 0,1 l Bi 58 Nowy 400 EC 0,5 l
Tabela 3. Owies. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2013. Lp. Cecha Sulejów Lućmierz Strzelce 1 Termin wiechowania (dzień, m-c) 23.06.2013 24.06.2013 17.06.2013 2 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 29.07.2013 26.07.2013 29.07.2013 3 Wysokość roślin (cm) 114 119 111 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 6,7 6,9 7,2 6 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 9,0 9,0 8,5 7 Porażenie przez rdzę wieńcową (skala 9 o ) 6,9 7,6 3,3 8 Porażenie przez rdzę źdźbłową (skala 9 o ) 8,6 9,0 9,0 9 Porażenie przez septoriozę liści (skala 9 o ) 7,7 9,0 9,0 10 Porażenie przez helmintosporiozę (skala 9 o ) 6,5 8,4 9,0 11 Masa 1000 ziaren (g) 41,7 33,0 35,1 12 Udział łuski % 26,0 29,0 23,5 13 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 8,7 11,6 13,4 14 Plon ziarna (dt z ha) 76,9 62,0 71,9 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny. Tabela 4. Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (%wzorca). Rok zbioru: 2013. Lp. Odmiana Sulejów Lućmierz Strzelce Wzorzec, dt z ha 81,4 67,6 76,5 1 Krezus 97 99 93 2 Zuch 95 95 95 3 Bingo 99 113 104 4 Arden 104 102 101 5 Haker 109 99 104 6 Maczo (no) 78 69 76 7 Nagus (no) 78 65 76 8 Komfort 97 91 102 (no)- odmiana nieoplewiona. Wzorzec wszystkie badane odmiany, bez odmian Maczo i Nagus.
Tabela 5. Owies. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2013, 2012, 2011. Lp. Odmiana Plon ziarna w % wzorca 2013 2012 2011 Średnia 2011-2013 Wzorzec, dt z ha 75,2 69,4 77,0 73,9 1 Krezus 96 99 99 98 2 Zuch 95 100 97 97 3 Bingo 105 101 104 104 4 Arden 103 100 100 101 5 Haker 104 6 Maczo (no) 74 66 70 70 7 Nagus (no) 73 66 69 69 8 Komfort 97 Liczba doświadczeń 3 3 3 9 (no) - odmiana nieoplewiona. Wzorzec: w roku 2013 wszystkie badane odmiany, bez odmian Maczo i Nagus. W 2011 i 2012 Krezus, Zuch, Bingo i Arden. Tabela 6. Owies. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenie od wzorca). Lata zbioru: 2013, 2011-2013. Liczba lat Mączniak Rdza wieńcowa Helmintosporioza Septorioza liści Lp. Odmiana badań 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 Wzorzec (skala 9 o ) 8,5 7,3 5,9 6,5 7,5 7,5 7,7 7,1 1 Krezus 3 0,3-0,4 0,1 0,3-0,1-0,1 1,1 0,2 2 Zuch 3-0,2-1,0-0,7-0,3-0,1-0,4 1,1 0,7 3 Bingo 3 0,0 0,7-0,5 0,1-0,1 0,1-1,7-1,2 4 Arden 3 0,0-0,2 0,3 0,2-0,1-0,3-0,9-0,1 5 Haker 1-0,2 0,6 0,7 1,3 6 Maczo (no) 3 0,3 0,7 0,8 0,2-0,1 0,4 0,3 0,3 7 Nagus (no) 3 0,3 0,5-0,3-0,6-0,7-0,0-0,4-0,2 8 Komfort 1-0,5-0,3 0,4-0,7 Liczba doświadczeń 1 3 3 7 2 5 1 4 (no) - odmiana nieoplewiona. Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec: w roku 2013 wszystkie badane odmiany, bez odmian Maczo i Nagus. W 2011 i 2012 Krezus, Zuch, Bingo i Arden.
Tabela 7 Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2013, 2011-2013. Wyleganie (skala 9 o ) Liczba Wysokość roślin Masa 1000 ziaren Udział łuski (%) w fazie Lp. Odmiana lat przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej badań 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 Wzorzec 26,1 25,2 9,0 7,7 6,9 7,2 114,7 99,2 36,6 35,4 1 Krezus 3 2,0 2,3 0,0 0,1 0,4 0,6-6,8-5,0 3,9 2,6 2 Zuch 3 0,2-0,2 0,0-0,2 0,4 0,1 4,8 4,0 2,6 2,7 3 Bingo 3-3,2-2,4 0,0 0,1 0,4 0,7 1,9 1,1 14,1 12,2 4 Arden 3 0,6 0,1 0,0 0,6-1,1-0,2 3,3 2,5-2,1-0,1 5 Haker 1 0,4 0,0 0,5 3,6-0,2 6 Maczo (no) 3-25,0-25,0 0,0 0,6 0,3-0,1-9,0-6,5-10,0-8,2 7 Nagus (no) 3-24,4-24,4 0,0-1,2-1,3-1,2 4,5 3,6-11,4-10,0 8 Komfort 1 1,3 0,0 0,4-2,3 3,0 Liczba doświadczeń 3 9 0 1 3 8 3 9 3 9 (no) - odmiana nieoplewiona. Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec: w roku 2013 wszystkie badane odmiany, bez odmian Maczo i Nagus. W 2011 i 2012 Krezus, Zuch, Bingo i Arden.