NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA W SZCZECINE 71-420 Szczecin, ul. Jacka OdrowąŜa 1 Szczecin, dnia lipca 2008 r. P/08/170 LSZ 41062-12-08 Pan Stanisław Cybula Starosta Drawski WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Szczecinie przeprowadziła kontrolę Starostwa Powiatowego w Drawsku Pomorskim, zwanego dalej Starostwem, w zakresie realizacji zadań określonych ustawą z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia 2, zwaną dalej ustawą o zalesianiu. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli podpisanym 15 lipca 2007 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ust. 1 ustawy o NIK, przekazuje Panu Staroście niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działania Starosty w zakresie realizacji zadań określonych ustawą o zalesianiu, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, nie mających jednak zasadniczego wpływu na kontrolowaną działalność. W latach 2002-2004 (do 14 stycznia) do Starostwa wpłynęło od rolników 198 wniosków o wydanie decyzji o przeznaczeniu gruntu rolnego do zalesienia na łączną powierzchnię 1.582,38 ha. Starosta Drawski określił roczne limity zalesień zgodnie z wymogami ustalonymi w art. 2 ustawy o zalesianiu. Wysokość limitów określona na 2002 r. 36 ha i na 2003 r. 90 ha pokrywała zapotrzebowanie w 8,0 %. Przy rejestracji i rozpatrywaniu wniosków stwierdzono w 1 przypadku naruszenie obowiązujących w tym zakresie przepisów. Ustawa o zalesianiu w art. 3 ust. 7 stanowiła, Ŝe Starosta prowadzi rejestr wniosków i rozpatruje wnioski wg kolejności ich wpływu. Wnioski o przeznaczenie gruntów rolnych do zalesienia wpływające do Starostwa rejestrowane były 1 ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701). 2 Dz. U. z 2001 r. Nr 73, poz. 764 ze zm.
2 według terminu ich wpływu poza jednym. Wniosek, który wpłynął 4.01.2002 r. został zarejestrowany po wnioskach złoŝonych 7.01.2002 r. i rozpatrzony został równieŝ po tych wnioskach. W konsekwencji na wnioski z 7.01.2002 r. wydano decyzje o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia, a postępowanie na wniosek z 4.01.2002 r. umorzono ze względu na brak limitu zalesienia. Przy wydawaniu decyzji o przeznaczeniu gruntu rolnego do zalesienia wystąpiły przypadki nieprzestrzegania 60 dniowego terminu na ich wydanie określonego w art. 3 ust. 7 ustawy o zalesianiu. Na 16 decyzji 3 wydane zostały po 71 dniach od dnia otrzymania wniosku. Dwie z ww. 16 decyzji wydano na grunty rolne nie spełniające Ŝadnego z warunków określonych w art. 3 ust. 1 ustawy o zalesianiu, których spełnienie pozwalało przeznaczyć grunt do zalesienia. Odnosi się to do dwóch decyzji z 17.03.2003 r. dotyczących: działki o powierzchni 6 ha w tym 4,43 ha grunt klasy IV oraz działki o powierzchni 9,77 ha w tym 0,26 ha grunt klasy IV i N. Wymieniony grunt klasy IV o powierzchni 4,43 ha w dniu 5.04.2003 r. został przeklasyfikowany na grunt kl. ŁV. Wszystkie 11 decyzji o stwierdzeniu prowadzenia uprawy leśnej przez właściciela gruntu wydane zostały na grunty rolne spełniające wymogi art. 3 ustawy o zalesianiu. KaŜdorazowo przed wydaniem decyzji, przestrzegając terminów określonych w art. 6 ust. 1 ustawy o zalesianiu, sprawdzano komisyjnie wykonanie zalesienia w zakresie zgodności z planem zalesienia i oceny stopnia udatności uprawy. W latach 2002-2004 wydano decyzje o stwierdzeniu prowadzenia upraw leśnych na łącznej powierzchni 76,53 ha, co stanowiło zaledwie 60,7 % ustalonych limitów rocznych. Zdaniem NIK przy rezygnacji z zalesień, do czego dochodziło z obiektywnych przyczyn, nie wykorzystano moŝliwości dokonania tych zalesień przez innych zainteresowanych rolników. Ww. decyzje administracyjne wydane w latach 2002 2004 dotyczące przeznaczenia gruntu rolnego do zalesiania oraz potwierdzające prowadzenie uprawy leśnej wydane zostały przez osobę nieuprawnioną. Wszystkie zostały podpisane przez Naczelnika Wydziału Ochrony Środowiska z dopiskiem z upowaŝnienia Starosty, mimo Ŝe pisemne upowaŝnienie w tym zakresie otrzymał on dopiero w dniu 18.05.2005 r. Jako nierzetelne NIK ocenia sprawowanie nadzoru przez Starostę nad prowadzeniem upraw leśnych. Kontrola upraw leśnych przeprowadzona w sierpniu 2007 r. przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) ujawniła na działce nr 177 obręb Mielenko zniszczenie części uprawy leśnej w wyniku zaorania gruntu przez właściciela, czego nie zgłosił on Staroście i choć zniszczył część uprawy, nadal pobierał pełną kwotę ekwiwalentu. Pan Starosta mimo zobowiązania się w sierpniu 2007 r. do wymierzenia
3 gruntów leśnych samowolnie wyłączonych z produkcji leśnej i odpowiedniego zmniejszenia wypłacanego ekwiwalentu, ustalił jedynie, Ŝe wylesiony został grunt leśny o powierzchni 0,35 ha, w październiku po ponownym zalesieniu tego gruntu ocenił udatność uprawy na 78 % i przez cały czas wypłacał ekwiwalent za całą powierzchnię plantacji leśnej, tj. 3,61 ha. Do czasu zakończenia kontroli NIK Pan Starosta nie ustalił kwoty nienaleŝnie wypłaconego ekwiwalentu i nie wyegzekwował tej kwoty od właściciela gruntu. Dokonane w toku kontroli NIK oględziny 3 upraw leśnych, w tym uprawy na ww. działce nr 177, wykazały ich udatność na 86 %, 78 % i działki Nr 177 na 63 %, w tym udatność części plantacji odnowionej jesienią na 31 %. Stwierdzenie, Ŝe stopień udatności uprawy jest poniŝej 70 % obliguje Starostę zgodnie z art.7 ust. 7 ustawy o zalesianiu do wstrzymania wypłaty ekwiwalentu. Starosta z naruszeniem przepisów art. 8 ust. 1 ustawy o zalesianiu dokonywał ocen udatności upraw leśnych. Spośród 9 upraw, dla których decyzje Starosty o stwierdzeniu prowadzenia uprawy leśnej przez właściciela gruntu zostały wydane przed dniem 15.01.2004 r., w jednym przypadku pierwsza ocena udatności dokonana została przed upływem roku, a w 7 przypadkach po upływie roku od zalesienia, a przepisy wymagały dokonania pierwszej oceny po upływie 2 lat. Starosta nie przestrzegał równieŝ terminów przeprowadzenia kolejnych ocen udatności, które zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 2 naleŝało przeprowadzać co 3 lata. Do czasu kontroli NIK, mimo Ŝe od pierwszych ocen minęły najczęściej 4 lata, Starosta przeprowadził drugie oceny udatności tylko 3 upraw wszystkie 3 juŝ rok po pierwszych ocenach. We wszystkich przypadkach po wydaniu pierwszej pozytywnej oceny udatności upraw Starosta wywiązał się z obowiązku przekwalifikowania z urzędu gruntu rolnego na grunt leśny, z tym, Ŝe 9 z nich w oparciu o oceny udatności dokonane przed upływem dwóch lat od zalesienia. NIK negatywnie ocenia tryb wypłaty ekwiwalentu. Nie przestrzegano przyjętego w art. 7 ust. 2 ustawy o zalesianiu, terminu wypłaty ekwiwalentu dla właścicieli gruntów, którzy otrzymali decyzje o prowadzeniu uprawy leśnej, ustalonego do 10 dnia kaŝdego miesiąca. W okresie od października 2002 r. do maja 2008 r. w 64 spośród 68 miesięcy Starostwo dokonało wypłat ekwiwalentu w miesiącu następnym po miesiącu, którego wypłaty dotyczyły. Wypłat ekwiwalentów Starostwo dokonywało na rachunki bankowe wskazane przez właścicieli zalesionych gruntów i w kwotach wynikających z wydanych decyzji. W okresie 2002 2008 (I kwartał) Starostwo wypłaciło ekwiwalent w łącznej kwocie 614.957 zł. W Starostwie nie zawsze przestrzegano terminu zgłaszania do ARiMR zapotrzebowania na środki finansowe związane z wypłatą ekwiwalentów. W okresie 2002 2008 (I kwartał),
4 w 4 przypadkach, wnioski złoŝone zostały po terminie, określonym w 1 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 15 marca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad rozliczania ARiMR z właściwymi starostami w zakresie przekazywania środków finansowych na wypłaty ekwiwalentów za wyłączenie gruntów z upraw rolnych i prowadzenie upraw leśnych oraz sposobu i terminów płatności 3. Starosta nierzetelnie rozliczał środki finansowe na ekwiwalenty otrzymywane z ARiMR. Wbrew obowiązkowi określonemu w 2 ww. rozporządzenia nie rozliczył w ARiMR środków finansowych na ekwiwalenty w łącznej kwocie 60.141 zł, które wydatkowano w IV kwartale 2002 r. oraz I kwartale 2003 r. Ponadto w sposób błędny i nierzetelny sporządzono 13 kwartalnych rozliczeń środków finansowych otrzymanych z ARiMR. Błędnie określono w nich kwoty wypłacone dotyczy to 22 miesięcy, oraz kwoty otrzymane z ARiMR dotyczy kwoty otrzymanej w styczniu 2006 r. NIK negatywnie ocenia niezapewnienie sobie przez Starostę bieŝącego pozyskiwania informacji o nabywaniu przez właścicieli zalesionych gruntów rolnych prawa do emerytury lub renty i nieweryfikowanie cyklicznie czy otrzymujący ekwiwalent uzyskali prawa do świadczeń emerytalno rentowych. Nabycie takich praw, wg przepisu art. 7 ust. 6 ustawy o zalesianiu, powodowało utratę praw do ekwiwalentu. Starosta poprzestał jedynie na Ŝądaniu od właścicieli gruntu na etapie rozpatrywania wniosków o przeznaczenie gruntów rolnych do zalesienia złoŝenia oświadczeń o nie posiadaniu prawa do emerytury lub renty. Brak działań w powyŝszym zakresie przyniósł wymierne negatywne skutki finansowe. Jednemu z właścicieli gruntu, za okres od sierpnia 2003 r. do lutego 2004 r., w którym pobierał rentę inwalidzką, wypłacano ekwiwalent, co było sprzeczne z art. 7 ust. 6 ustawy o zalesianiu, który stanowił, Ŝe właściciel gruntu otrzymuje ekwiwalent do czasu nabycia praw do emerytury lub renty. W ww. okresie ww. właścicielowi wypłacono nienaleŝny ekwiwalent za wyłączenie 9,52 ha gruntów z uprawy rolnej w łącznej kwocie 10.185,92 zł. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Szczecinie wnioskuje o: 1. Zapewnienie dokonywania wypłat ekwiwalentów do 10 kaŝdego miesiąca za dany miesiąc. 2. Przedstawienie ARiMR rozliczenia środków finansowych otrzymanych przez Starostę na wypłatę ekwiwalentów za okres X 2002 r. III 2003 r. oraz korekt błędnych rozliczeń z 13 kwartałów późniejszego okresu. 3 Dz.U. Nr 44, poz. 410
5 3. Terminowe wysyłanie wniosków o środki finansowe na wypłatę ekwiwalentów do ARiMR oraz rzetelne rozliczanie się z otrzymanych środków. 4. Nakazanie właścicielowi działki nr 177 obręb Mielenko zwrotu ekwiwalentu pobranego za 0,35 ha gruntu, za okres od jego wylesienia do stwierdzenia ponownego jego zalesienia wraz z odsetkami ustawowymi. 5. Wstrzymanie wypłaty comiesięcznych ekwiwalentów właścicielowi działki nr 177 za całą uprawę o powierzchni 3,61 ha w związku z wynikiem kontroli tej uprawy w dniu 07.07.2008 r. ustalającym udatność uprawy na 63 %. 6. Podjęcie działań w celu wyegzekwowania od właściciela 9,52 ha gruntu nienaleŝnie wypłaconego ekwiwalentu w łącznej kwocie 10.185,92 zł wraz z naleŝnymi odsetkami. 7. Zapewnienie prowadzenia ocen udatności upraw w terminach ustalonych obowiązującymi przepisami. 8. WdroŜenie w Starostwie systemu pozyskiwania informacji, w odniesieniu do osób pobierających ekwiwalenty pienięŝne z tytułu zalesienia gruntów rolnych, o nabytych przez nich prawach do emerytury lub renty 9. Spowodowanie, aby decyzje administracyjne w imieniu Starosty wydawane były tylko przez pracowników do tego upowaŝnionych. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Szczecinie, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje od Pana Starosty, w terminie miesięcznym od daty otrzymania wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o podjętych działaniach na rzecz ich realizacji lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK - w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Staroście prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Szczecinie umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK.