Fizjologia człowieka Wychowanie Fizyczne II rok/3 semestr Stacjonarne studia I stopnia Rok akademicki 2018/2019 Tematyka ćwiczeń: 1. Podstawy elektrofizjologii komórek. Sprawy organizacyjne. Pojęcie pobudliwości i jej miary (chronaksja i reobaza). Geneza potencjału spoczynkowego. Fazy potencjału czynnościowego w komórce mięśnia szkieletowego. Czynniki determinujące pobudliwość tkanek. Film dydaktyczny: Wyznaczanie progu pobudliwości mięśnia łydkowego żaby. Porównanie progu pobudliwości nerwu i mięśnia szkieletowego. Skurcz wtórorzędny. 2. Fizjologia mięśni szkieletowych. Sarkomer jako podstawowa jednostka czynnościowa mięśnia szkieletowego. Rodzaje skurczów mięśni szkieletowych. Właściwości mięśni szkieletowych. Czynniki kształtujące siłę mięśniową. Skurcz izotoniczny i izometryczny film. Pomiar siły mięśni ręki dynamometria. Ocena wpływu zmęczenia na siłę mięśniową. Wyznaczenie wielkości pracy wykonanej oraz rozwijanej mocy podczas wysiłku typu step-test. 3. Fizjologia układu nerwowego. Podstawy czynności komórek nerwowych. Podział funkcjonalny układu nerwowego. Pojęcie i rodzaje odruchów. Czas reakcji odruchowej. 1. Badanie wybranych odruchów u człowieka: -odruch kolanowy, -odruch rogówkowy, - odruch źreniczny, -odruch włókienkowy, -odruchów przedsionkowo-rdzeniowych: - próba Romberga, - próba mijania, - test marszu. 2. Badanie grupowego czasu reakcji prostej i złożonej według Boringa. 3. Badanie sprawności psychoruchowej przy użyciu miernika reakcji. 4. Fizjologia krążenia. Mechaniczny cykl pracy serca. Wskaźniki elektrycznej i mechanicznej pracy serca (EKG, częstotliwość skurczów serca, objętość wyrzutowa, pojemność minutowa serca, tony serca). Układ naczyniowy i jego funkcje. Tętno tętnicze. Ciśnienie tętnicze. 1. Osłuchiwanie tonów serca. 2. Badanie spoczynkowej częstotliwości skurczów przy użyciu sportestera.
3. Badanie spoczynkowego tętna metodą palpacyjną. 4. Obserwacja fali tętna. 5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi metodą osłuchową. 6. Obliczanie objętości wyrzutowej (według wzoru Starra) i pojemności minutowej serca oraz średniego ciśnienia tętniczego krwi. 5. Fizjologia krążenia. Regulacja czynności układu krążenia. Badanie wpływu wybranych czynników na układ krążenia. 1. Wpływ siły ciążenia na czynność układu krążenia próba aktywnej pionizacji. 2. Wpływ podwyższonego ciśnienia w śródpiersiu na układ krążenia próba Valsalvy. 3. Reakcja układu krążenia na lokalne oziębienie - próba oziębieniowa (zanurzenie ręki do zimnej wody). 6. Fizjologia układu oddechowego. Mechanika oddychania. Wskaźniki mechanicznej czynności układu oddechowego (objętości i pojemności statyczne i dynamiczne płuc, wentylacja minutowa płuc). Oddechowa funkcja krwi. 1. Obserwacja mechaniki oddychania na modelu Dondersa. 2. Spirometria - badanie pojemności życiowej płuc i natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej. 3. Wyznaczanie spoczynkowej i maksymalnej dowolnej wentylacji minutowej płuc. 4. Badanie czasu dowolnego bezdechu. 5. Analiza podstawowych wskaźników układu czerwonokrwinkowego i ich norm. 6. Obliczanie pojemności tlenowej krwi. 7. Kolokwium z tematów 1 6. 8. Przemiana materii i energii Podstawowa i spoczynkowa przemiana materii. Warunki wyznaczania podstawowej przemiany materii. Kalorymetria bezpośrednia i pośrednia. 1. Analiza składu powietrza wydechowego w warunkach spoczynkowych. 2. Wyznaczanie spoczynkowej przemiany materii metodą kalorymetrii pośredniej. 9. Sprawność zaopatrzenia w tlen podczas wysiłków fizycznych. Klasyfikacja wysiłków fizycznych. Pojęcie deficytu tlenowego, równowagi czynnościowej i długu tlenowego. Adaptacja krążenia i oddychania do wysiłków fizycznych.
1. Reakcje układu krążenia i oddychania na wysiłki dynamiczne: - o supramaksymalnej intensywności. - o stałej, submaksymalnej intensywności. 2. Wyznaczanie długu tlenowego podczas wysiłku o stałej, podprogowej intensywności. 10. Zmęczenie jako fizjologiczne następstwo pracy. Rodzaje, przyczyny i objawy zmęczenia. Przebieg procesów wypoczynkowych. 1. Ocena cech restytucji powysiłkowej -wyznaczenie skuteczności restytucji (WSR) po wysiłku: - dynamicznym o stałej, submaksymalnej intensywności, - dynamicznym o supramaksymalnej intensywności 2. Badanie wpływu wysiłku statycznego na czynność układu krążenia efekt Lindharda. 3. Ocena czynności układu krążenia na podstawie powysiłkowej restytucji tętna próba Ruffiera. 11. Wydolność ogólna i jej wskaźniki. Pojęcie wydolności ogólnej i czynniki ją determinujące. Wskaźniki i metody oceny wydolności fizycznej. Pułap tlenowy jako wskaźnik wydolności fizycznej i jego cechy. 1. Wyznaczanie pułapu tlenowego metodą pośrednią test Astranda-Ryhming: - step test - próba na cykloergometrze 2. Analiza norm wielkości pułapu tlenowego w jednostkach bezwzględnych i względnych w zależności od płci i wieku. 3. Wyznaczanie pułapu tlenowego metodą bezpośrednią film. 12. Kolokwium z tematów 8-11. 13. Zaliczenie.
Tematyka wykładów: 1. Podstawy elektrofizjologii komórek (pojęcie pobudliwości, potencjał spoczynkowy i czynnościowy). 2. Fizjologia mięśni szkieletowych: molekularne podłoże skurczu (teoria ślizgowa skurczu, sprzężenie elektro-wydzielnicze, sprzężenie elektromechaniczne). 3. Fizjologia układu nerwowego: czynność komórek nerwowych i podział układu nerwowego, ośrodki nerwowe i zjawiska zachodzące w ośrodkach nerwowych. Nerwowa kontrola ruchu (pojęcie i rodzaje jednostki ruchowej, ośrodki ruchowe rdzenia kręgowego i pnia mózgu, kora ruchowa, układ piramidowy, układ pozapiramidowy, móżdżek). 4. Fizjologia układu nerwowego: nerwowa kontrola czynności wegetatywnych ustroju (ośrodki wegetatywne pnia mózgu, układ autonomiczny). Układ wydzielania wewnętrznego i Hormony. 5. Nerwowa regulacja temperatury ciała i jej znaczenie. Homeostaza termiczna: zakres wartości temperatur wewnętrznych organizmu, naturalne wahania temperatury wewnętrznej ciała, zróżnicowanie temperatur wewnątrz ciała. 6. Fizjologia krążenia: właściwości mięśnia sercowego, prawo serca, hemodynamiczny cykl pracy serca, funkcje układu naczyniowego, obiegi krwi i ich funkcje. 7. Fizjologia krążenia: regulacja pracy układu krążenia. Hematologia ogólna. Skład, właściwości fizyczne i ogólne znaczenie krwi. 8. Fizjologia układu oddechowego: mechanika oddychania, zasady wymiany gazowej w płucach, oddechowa rola krwi. 9. Fizjologia układu oddechowego: nerwowa i chemiczna regulacja oddychania. 10. Fizjologia wysiłków fizycznych: Podstawowe zmiany czynnościowe w układzie krążenia podczas różnych typów wysiłków fizycznych. 11. Zmiany czynności układu oddechowego w warunkach wysiłków fizycznych o różnej charakterystyce. 12. Fizjologiczne i biochemiczne podłoże zmęczenia podczas wysiłków fizycznych. Pojęcie, rodzaje, objawy i skutki zmęczenia podczas wysiłków fizycznych. 13. Pojęcie wydolności ogólnej i specjalnej. Fizjologiczne podłoże wydolności ogólnej ustroju. Sprawność funkcji zaopatrzenia tlenowego ustroju jako podstawowy czynnik determinujący wydolność ogólną ustroju.
Literatura podstawowa: 1. Górski Fizjologiczne podstawy wysiłków fizycznych Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2001 2. Górski Fizjologia człowieka Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010 3. Górski Fizjologia wysiłku i treningu sportowego Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2011 4. Halicka-Ambroziak Wskazówki do ćwiczeń z fizjologii dla studentów wychowania 5. fizycznego Skrypt AWF Warszawa 1996 6. Jaskólski A. Fizjologia wysiłku fizycznego z zarysem fizjologii człowieka AWF 7. Wrocław, 2005. Literatura uzupełniająca: 1. Birch K., Mac Laren, K. George Fizjologia sportu PWN, Warszawa 2008 2. Bullock, Boyle, Wang Fizjologia Urban&Partner, Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 1997 3. Ganong Podstawy fizjologii lekarskiej PZWL Warszawa 1994 4. Konturek Fizjologia człowieka Urban &Partner, Wrocław 2007 5. Kozłowski, Nazar Wprowadzenie do fizjologii klinicznej PZWL Warszawa 1995 6. Traczyk, Trzebski Podstawy fizjologii człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej.pzwl Warszawa 1989 7. Dobrzański T.: Medycyna wychowania fizycznego i sportu. Wyd.Sport i Turystyka Warszawa 1989 8. Kubica R.: Podstawy fizjologii pracy i wydolności fizycznej. Skrypt AWF Kraków 1995 9. Mc Laughlin D., Stamford J., White D. Fizjologia człowieka PWN, Warszawa 2008 10. Ronikier A. Fizjologia wysiłku w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. Centralny Ośrodek Sportu Warszawa 2008