FIZJOLOGIA SPORTU WYDZIAŁ WYCHOWANIE FIZYCZNE Studia stacjonarne II stopnia I rok/2semestr. Tematyka ćwiczeń:

Transkrypt

1 FIZJOLOGIA SPORTU WYDZIAŁ WYCHOWANIE FIZYCZNE Studia stacjonarne II stopnia I rok/2semestr Tematyka ćwiczeń: 1. Metody oceny kosztu energetycznego pracy mięśniowej. Metabolizm głównych substratów energetycznych podczas wysiłku fizycznego i w okresie restytucji powysiłkowej u osób o wysokim poziomie wydolności fizycznej. Fizjologiczna kontrola bilansu energetycznego organizmu podczas wysiłku fizycznego o różnej intensywności i czasie trwania. Ocena intensywności pracy fizycznej na podstawie pomiaru wydatku energetycznego, maksymalnego poboru tlenu. Oszacowanie kosztu pracy fizycznej na podstawie kosztu kalorycznego oraz równoważnika metabolicznego. Analiza porównawcza wielkości pracy i mocy podczas testów wysiłkowych na bieżni i ergometrze rowerowym. 2. Wpływ treningu fizycznego na zdolność generowania siły oraz szybkość skurczu mięśni szkieletowych. Ocena zależności pomiędzy długością mięśnia a siłą skurczu oraz szybkością skurczu a siłą wytwarzaną przez mięsień. Fizjologiczna rola rozgrzewki w różnych dyscyplinach sportowych. Wpływ wstępnego obciążenia mięśni na zdolność generowania mocy maksymalnej w 15 sek. wysiłku supramaksymalnym. Próg reagowania motorycznego w wysiłku progresywnym. 3. Wydolność beztlenowa sportowców. Fizjologiczne aspekty treningu zwiększającego wydolność beztlenową. Metody oceny wydolności beztlenowej sportowców. Ocena mocy maksymalnej w powtarzalnym wysiłku supramaksymalnym (3 serie 10 sekundowe). Interpretacja wskaźników determinujących wydolność beztlenową w różnych kategoriach, wiekowych, sportowych oraz różnych dyscyplinach szybkościowych. 4. Fizjologiczne uwarunkowania treningu siłowego i oporowego. Trening zwiększający siłę i moc. Rola ćwiczeń rozciągających oraz proprioceptywnego nerwowo-mięśniowego torowania ruchu w treningu siłowym. Pomiar siły i mocy w wysiłku siłowym. Ocena wielkości obciążenia układu sercowo-naczyniowego w wysiłku siłowym o stopniowanej intensywności (30% RM, 50% RM, 70% RM). 5. Wydolność tlenowa w treningu wytrzymałościowym sportowców. Metody oceny wydolności tlenowej wysoko kwalifikowanych sportowców. Interpretacja i przydatność pomiarów maksymalnego poboru tlenu u zawodników i zawodniczek o wysokim poziomie wytrenowania. Znaczenie progów metabolicznych w indywidualizacji obciążeń treningowych. Porównanie wielkości maksymalnego poboru tlenu w teście bezpośrednim, pośrednim i terenowym. Ocena różnic w poziomie wydolności fizycznej kobiet i mężczyzn próba Harwardzka.

2 6. Zastosowanie pośrednich metod szacowania maksymalnego poboru tlenu w ocenie wydolności w sporcie wyczynowym. Ocena przydatności pośrednich metod oceny wydolności tlenowej w kontroli efektywności treningu wytrzymałościowego. Zasady planowania treningu z pulsometrem. Ocena wydolności tlenowej w próbach pośrednich. Test submaksymalnym Foxa. Test Åstranda na bieżni. Terenowe testy oceny wydolności fizycznej- test Balke a 7. Fizjologiczne i biomedyczne uwarunkowania wydolności młodych sportowców. Próby czynnościowe oceny wydolności fizycznej dzieci i młodzieży Zastosowanie i interpretacja wyników prób wysiłkowych dzieci i młodzieży. Wykorzystanie wskaźników fizjologicznych w planowaniu obciążeń treningowych młodocianych sportowców oraz szacowaniu wieku osiągani mistrzowskich wyników sportowych Ocena rezerwy oddechowej, sercowej, saturacji krwi tlenem w adaptacji do wysiłku o stopniowo wzrastającej intensywności. Wyznaczanie rezerwy tętna i tętna maksymalnego u dzieci i młodzieży. 8. Adaptacja do wysiłku fizycznego w specyficznych wysiłkach obciążających kończyny górne i dolne. Reakcja układu krążenia do wysiłku obciążającego kończyny górne Różnice w czynności układu oddechowego. Reakcje metaboliczne na specyficzne wysiłki o różnym charakterze pracy mięśniowej kończyn górnych i dolnych. Test Wingate przy obciążeniu kończyn dolnych. Test wioślarski. Ocena mocy maksymalnej w progresywnym teście kończyn górnych. 9. Pomiary somatyczne w kontroli efektów treningowych. Pomiary somatometryczne ciała w ocenie należnej masy i składu ciała. Typ budowy ciała w selekcji do wybranych dyscyplin sportowych. Pomiar składu ciała z uwzględnieniem głównych komponentów (LBM, FBM, TBW) Ocena zależności pomiędzy składem ciała a wydolnością tlenowa, beztlenowa i siła mięśni w badaniu dynamometrycznym. Skutki stosowania dopingu w sporcie- film 10. Zastosowanie badań fizjologicznych w kontroli efektów treningowych w wybranych dyscyplinach sportu. Fizjologiczna ocena efektów treningowych w grach zespołowych. Badania fizjologiczne w kontroli efektów treningowych pływaków. Badania fizjologiczne w kontroli efektów sportach walki. Testy biegowe w ocenie wydolności tlenowej. Biegowy test wytrzymałości beztlenowej-rast. Wyznaczanie progu przemian anaerobowych w teście pływackim. Test pływacki szybkościowy. Ocena potencjału glikolitycznego w teście pulsacyjnym. 11. Zastosowanie badań fizjologicznych w kontroli efektów treningowych w rekreacji ruchowej i ćwiczeniach fitness. Ocena adaptacji czynnościowej organizmu w treningu fitness. Metody oceny wydolności fizycznej treningu fitness i zdrowotnym. Metody wyznaczania maksymalnego poboru tlenu na podstawie wartości spoczynkowych. Skala aktywności fizycznej.

3 Ocena reakcji układu krążenia i wielkości wykonanej pracy w wysiłku na o stałej i narastającej intensywności (test step-up). Testy wahadłowe w ocenie wydolności tlenowej. Interpretacja wydolności fizycznej w testach stopnia - Step test wg. Canadian Public Heath Association 12. Repetytorium 13. Zaliczenie Tematyka wykładów: 1. Fizjologiczne podstawy treningu sportowego Podstawowe pojęcia fizjologiczne w treningu sportowym Klasyfikacja wysiłków fizycznych Metody wyznaczania intensywności wysiłku i obciążeń wysiłkowych Praca i moc w badaniach wysiłkowych Wydatek energetyczny jako kryterium intensywności wysiłku fizycznego 2. Klasyfikacja różnych faz wysiłku fizycznego zawodników o wysokim poziomie wytrenowania Faza deficytu tlenowego Faza równowagi czynnościowej (steady state) Próg przemian anaerobowych Maksymalny pobór tlenu Punkt zmiany w poborze tlenu 3. Funkcja różnych typów włókien mięśniowych w treningu sportowym Morfologiczne i funkcjonalne zróżnicowanie włókien mięśniowych pod wpływem treningu sprinterskiego, siłowego i wytrzymałościowego Metody oceny ilości włókien mięśniowych i ich zastosowanie w preselekcji i monitorowaniu treningu fizycznego 4. Zmiany adaptacyjne w czynności układu ruchu u wysoko kwalifikowanych sportowców Nerwowa kontrola skurczu i relaksacji mięśni szkieletowych Czynniki determinujące wielkość generowanej mocy w układzie mięśniowym. Bezwzględna i względna siła mięśni Hipertrofia włókien mięśniowych Neurofizjologiczne uwarunkowania szybkości reagowania w spoczynku i wysiłku fizycznym. Rekrutacja jednostek motorycznych Funkcja tkanki łącznej Powysiłkowa bolesność mięsni 5. Zmiany adaptacyjne w układzie sercowo naczyniowym u sportowców o wysokim poziomie wytrenowania Morfofunkcjonalna charakterystyka serca sportowca Reakcja układu sercowo naczyniowego na wysiłki o różnej intensywności u zawodników o wysokim poziomie wydolności fizycznej Problemy kardiologiczne w sporcie 6. Reakcje układu oddechowego na wysiłek fizyczny w treningu sportowym Charakterystyka siły mięśni oddechowych u wysoce wytrenowanych zawodników i zawodniczek Reakcje układu oddechowego na trening o różnej intensywności Znaczenie badań spirometrycznych w ocenie ryzyka niewydolności oddechowej u sportowców 7. Wpływ treningu fizycznego na zmiany objętości krwi i wartość wskaźników hematologicznych Monitorowanie treningu sportowego a składu i objętości krwi Wpływ wysiłku fizycznego na wskaźniki reologiczne krwi Zastosowanie wskaźników hematologicznych w diagnostyce efektów treningowych 8. Różnice w adaptacji krążeniowo oddechowej i metabolicznej w zmiennych warunkach środowiska zewnętrznego Kontrola równowagi cieplnej podczas wysiłku fizycznego u osób wysoce wytrenowanych Termoregulacja podczas wysiłków fizycznych w gorącym i wilgotnym środowisku Fizjologiczne reakcje na wysiłek w środowisku zimnym. Aklimatyzacja w sporcie

4 9. Trening fizyczny w zmiennych warunkach ciśnienia barometrycznego Ocena adaptacji do wysiłku fizycznego w warunkach hipoksji Fizjologiczne aspekty treningu wysokościowego Reakcje fizjologiczne organizmu podczas zanurzenia w wodzie 10. Rola mechanizmów fizjologicznych w kontroli równowagi kwasowo zasadowej i elektrolitowej w treningu sportowym Typy zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej Ocena pojemności buforowej w diagnostyce efektów treningowych Wpływ wysiłku fizycznego na zmiany równowagi elektrolitowej organizmu 11. Fizjologiczne aspekty procesów zmęczenia i wypoczynku w sporcie Pojęcie i przyczyny zmęczenia obwodowe i ośrodkowe Wskaźniki zmęczenia w wysiłkach szybkościowych i wytrzymałościowych Desynchronizacja rytmów biologicznych i ich znaczenie w zaburzeniach równowagi elektrolitowej i zdolności do wysiłku fizycznego sportowców Przebieg procesów wypoczynku i sposoby jego aktywacji w sporcie 12. Współczesna diagnostyka i zasady monitorowania przetrenowania w sporcie Fizjologiczne wskaźniki przetrenowania Ocena wielkości generowanej mocy i spadku mocy w wysiłkach szybkościowych Zmienność rytmu serca a stan przetrenowania Przetrenowanie sympatykotoniczne i parasympatykotoniczne Dynamika zmian poboru tlenu jako wskaźnik zmęczenia w wysiłkach długotrwałych Elektromiografia w diagnostyce zmęczenia i przetrenowania mięśni Wykorzystanie współczesnych technik kompleksowej diagnostyki klinicznej w zapobieganiu stanom przetrenowania w sporcie-wskazówki dla trenera 13. Kontrola efektów treningowych w sporcie Zastosowanie sztucznych sieci neuronowych w kontroli efektów treningu Wybrane zagadnienia zastosowania badan genetycznych w treningu sportowym Literatura podstawowa: Birch K., MacLaren D., George K. Fizjologia sportu. PWN, Warszawa M. Zatoń, A. Jastrzębska. Testy fizjologiczne w ocenie wydolności fizycznej. PWN Warszawa Traczyk W.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. PZWL Warszawa 1989, 2004 Górski J. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznych. PZWL, Warszawa 2001 Jaskólski A. Podstawy fizjologii wysiłku z zarysem fizjologii człowieka. AWF Wrocław Literatura uzupełniająca: Richardson S. Andersen M., Morris T. Overtraining Athletes. Human Kinetics 2008 Petibois C., Cazorla G., Poortmans JR., Deleries G. Biochemical aspects of overtraining in endurance sports. Sports Med. 2002, 32: Kreider RB., Fry AC., O Toole ML. Overtraining in sport. Human Kinetics Mędraś M. Endokrynologia wysiłku fizycznego sportowców. MedPharm Zając A., Waśkiewicz Z. Nauka w służbie sportu wyczynowego AWF Katowice, 2007.

5 FIZJOLOGIA SPORTU WYDZIAŁ WYCHOWANIE FIZYCZNE Studia niestacjonarne II stopnia I rok/2semestr Tematyka ćwiczeń: 1. Metody oceny kosztu energetycznego pracy mięśniowej. Metabolizm głównych substratów energetycznych podczas wysiłku fizycznego i w okresie restytucji powysiłkowej u osób o wysokim poziomie wydolności fizycznej. Fizjologiczna kontrola bilansu energetycznego organizmu podczas wysiłku fizycznego o różnej intensywności i czasie trwania. Ocena intensywności pracy fizycznej na podstawie pomiaru wydatku energetycznego, maksymalnego poboru tlenu. Oszacowanie kosztu pracy fizycznej na podstawie kosztu kalorycznego oraz równoważnika metabolicznego. Analiza porównawcza wielkości pracy i mocy podczas testów wysiłkowych na bieżni i ergometrze rowerowym. 2. Wpływ treningu fizycznego na zdolność generowania siły oraz szybkość skurczu mięśni szkieletowych. Ocena zależności pomiędzy długością mięśnia a siłą skurczu oraz szybkością skurczu a siłą wytwarzaną przez mięsień. Fizjologiczna rola rozgrzewki w różnych dyscyplinach sportowych. Wpływ wstępnego obciążenia mięśni na zdolność generowania mocy maksymalnej w 15 sek. wysiłku supramaksymalnym. Próg reagowania motorycznego w wysiłku progresywnym. 3. Wydolność beztlenowa sportowców. Fizjologiczne aspekty treningu zwiększającego wydolność beztlenową. Metody oceny wydolności beztlenowej sportowców. Ocena mocy maksymalnej w powtarzalnym wysiłku supramaksymalnym (3 serie 10 sekundowe). Interpretacja wskaźników determinujących wydolność beztlenową w różnych kategoriach, wiekowych, sportowych oraz różnych dyscyplinach szybkościowych. 4. Fizjologiczne uwarunkowania treningu siłowego i oporowego. Trening zwiększający siłę i moc. Rola ćwiczeń rozciągających oraz proprioceptywnego nerwowo-mięśniowego torowania ruchu w treningu siłowym. Pomiar siły i mocy w wysiłku siłowym. Ocena wielkości obciążenia układu sercowo-naczyniowego w wysiłku siłowym o stopniowanej intensywności (30% RM, 50% RM, 70% RM). 5. Wydolność tlenowa w treningu wytrzymałościowym sportowców. Metody oceny wydolności tlenowej wysoko kwalifikowanych sportowców. Interpretacja i przydatność pomiarów maksymalnego poboru tlenu u zawodników i zawodniczek o wysokim poziomie wytrenowania. Znaczenie progów metabolicznych w indywidualizacji obciążeń treningowych. Porównanie wielkości maksymalnego poboru tlenu w teście bezpośrednim, pośrednim i terenowym. Ocena różnic w poziomie wydolności fizycznej kobiet i mężczyzn próba Harwardzka.

6 6. Zastosowanie pośrednich metod szacowania maksymalnego poboru tlenu w ocenie wydolności w sporcie wyczynowym. Ocena przydatności pośrednich metod oceny wydolności tlenowej w kontroli efektywności treningu wytrzymałościowego. Zasady planowania treningu z pulsometrem. Ocena wydolności tlenowej w próbach pośrednich. Test submaksymalnym Foxa. Test Åstranda na bieżni. Terenowe testy oceny wydolności fizycznej- test Balke a 7. Fizjologiczne i biomedyczne uwarunkowania wydolności młodych sportowców. Próby czynnościowe oceny wydolności fizycznej dzieci i młodzieży Zastosowanie i interpretacja wyników prób wysiłkowych dzieci i młodzieży. Wykorzystanie wskaźników fizjologicznych w planowaniu obciążeń treningowych młodocianych sportowców oraz szacowaniu wieku osiągani mistrzowskich wyników sportowych Ocena rezerwy oddechowej, sercowej, saturacji krwi tlenem w adaptacji do wysiłku o stopniowo wzrastającej intensywności. Wyznaczanie rezerwy tętna i tętna maksymalnego u dzieci i młodzieży. 8. Adaptacja do wysiłku fizycznego w specyficznych wysiłkach obciążających kończyny górne i dolne. Reakcja układu krążenia do wysiłku obciążającego kończyny górne Różnice w czynności układu oddechowego. Reakcje metaboliczne na specyficzne wysiłki o różnym charakterze pracy mięśniowej kończyn górnych i dolnych. Test Wingate przy obciążeniu kończyn dolnych. Test wioślarski. Ocena mocy maksymalnej w progresywnym teście kończyn górnych. 9. Pomiary somatyczne w kontroli efektów treningowych. Pomiary somatometryczne ciała w ocenie należnej masy i składu ciała. Typ budowy ciała w selekcji do wybranych dyscyplin sportowych. Pomiar składu ciała z uwzględnieniem głównych komponentów (LBM, FBM, TBW) Ocena zależności pomiędzy składem ciała a wydolnością tlenowa, beztlenowa i siła mięśni w badaniu dynamometrycznym. Skutki stosowania dopingu w sporcie- film 10. Zastosowanie badań fizjologicznych w kontroli efektów treningowych w wybranych dyscyplinach sportu. Fizjologiczna ocena efektów treningowych w grach zespołowych. Badania fizjologiczne w kontroli efektów treningowych pływaków. Badania fizjologiczne w kontroli efektów sportach walki. Testy biegowe w ocenie wydolności tlenowej. Biegowy test wytrzymałości beztlenowej-rast. Wyznaczanie progu przemian anaerobowych w teście pływackim. Test pływacki szybkościowy. Ocena potencjału glikolitycznego w teście pulsacyjnym. 11. Zastosowanie badań fizjologicznych w kontroli efektów treningowych w rekreacji ruchowej i ćwiczeniach fitness. Ocena adaptacji czynnościowej organizmu w treningu fitness. Metody oceny wydolności fizycznej treningu fitness i zdrowotnym. Metody wyznaczania maksymalnego poboru tlenu na podstawie wartości spoczynkowych. Skala aktywności fizycznej.

7 Ocena reakcji układu krążenia i wielkości wykonanej pracy w wysiłku na o stałej i narastającej intensywności (test step-up). Testy wahadłowe w ocenie wydolności tlenowej. Interpretacja wydolności fizycznej w testach stopnia - Step test wg. Canadian Public Heath Association 12. Repetytorium. 13. Zaliczenie Tematyka wykładów: 1. Fizjologiczne podstawy treningu sportowego. Klasyfikacja różnych faz wysiłku fizycznego zawodników o wysokim poziomie wytrenowania Podstawowe pojęcia fizjologiczne w treningu sportowym Klasyfikacja wysiłków fizycznych Metody wyznaczania intensywności wysiłku i obciążeń wysiłkowych Praca i moc w badaniach wysiłkowych Wydatek energetyczny jako kryterium intensywności wysiłku fizycznego Faza deficytu tlenowego. Faza równowagi czynnościowej (steady state). Próg przemian anaerobowych. Maksymalny pobór tlenu.punkt zmiany w poborze tlenu. 2. Funkcja różnych typów włókien mięśniowych w treningu sportowym. Zmiany adaptacyjne w czynności układu ruchu u wysoko kwalifikowanych sportowców Morfologiczne i funkcjonalne zróżnicowanie włókien mięśniowych pod wpływem treningu sprinterskiego, siłowego i wytrzymałościowego Metody oceny ilości włókien mięśniowych i ich zastosowanie w preselekcji i monitorowaniu treningu fizycznego. Nerwowa kontrola skurczu i relaksacji mięśni szkieletowych. Czynniki determinujące wielkość generowanej mocy w układzie mięśniowym. Bezwzględna i względna siła mięśni. Hipertrofia włókien mięśniowych Neurofizjologiczne uwarunkowania szybkości reagowania w spoczynku i wysiłku fizycznym. 3. Zmiany adaptacyjne w układzie sercowo naczyniowym i oddechowym sportowców o wysokim poziomie wytrenowania Morfofunkcjonalna charakterystyka serca sportowca Reakcja układu sercowo naczyniowego na wysiłki o różnej intensywności u zawodników o wysokim poziomie wydolności fizycznej. Problemy kardiologiczne w sporcie Charakterystyka siły mięśni oddechowych u wysoce wytrenowanych zawodników i zawodniczek. Reakcje układu oddechowego na trening o różnej intensywności. Znaczenie badań spirometrycznych w ocenie ryzyka niewydolności oddechowej u sportowców Wpływ treningu fizycznego na zmiany objętości krwi i wartość wskaźników hematologicznych 4. Różnice w adaptacji krążeniowo oddechowej i metabolicznej w zmiennych warunkach środowiska zewnętrznego Kontrola równowagi cieplnej podczas wysiłku fizycznego u osób wysoce wytrenowanych Termoregulacja podczas wysiłków fizycznych w gorącym i wilgotnym środowisku Fizjologiczne reakcje na wysiłek w środowisku zimnym Aklimatyzacja w sporcie Trening fizyczny w zmiennych warunkach ciśnienia barometrycznego Ocena adaptacji do wysiłku fizycznego w warunkach hipoksji Fizjologiczne aspekty treningu wysokościowego Reakcje fizjologiczne organizmu podczas zanurzenia w wodzie 5. Fizjologiczne aspekty procesów zmęczenia i wypoczynku w sporcie Pojęcie i przyczyny zmęczenia obwodowe i ośrodkowe Wskaźniki zmęczenia w wysiłkach szybkościowych i wytrzymałościowych Typy zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej Ocena pojemności buforowej w diagnostyce efektów treningowych Wpływ wysiłku fizycznego na zmiany równowagi elektrolitowej organizmu Desynchronizacja rytmów biologicznych i ich znaczenie w zaburzeniach równowagi elektrolitowej i zdolności do wysiłku fizycznego sportowców Przebieg procesów wypoczynku i sposoby jego aktywacji w sporcie

8 6. Współczesna diagnostyka i zasady monitorowania przetrenowania w sporcie Fizjologiczne wskaźniki przetrenowania Ocena wielkości generowanej mocy i spadku mocy w wysiłkach szybkościowych Zmienność rytmu serca a stan przetrenowania Przetrenowanie sympatykotoniczne i parasympatykotoniczne Dynamika zmian poboru tlenu jako wskaźnik zmęczenia w wysiłkach długotrwałych Elektromiografia w diagnostyce zmęczenia i przetrenowania mięśni 7. Kontrola efektów treningowych w sporcie Wykorzystanie współczesnych technik kompleksowej diagnostyki klinicznej w zapobieganiu stanom przetrenowania w sporcie-wskazówki dla trenera Zastosowanie sztucznych sieci neuronowych w kontroli efektów treningu Wybrane zagadnienia zastosowania badan genetycznych w treningu sportowym Literatura podstawowa: Birch K., MacLaren D., George K. Fizjologia sportu. PWN, Warszawa M. Zatoń, A. Jastrzębska. Testy fizjologiczne w ocenie wydolności fizycznej. PWN Warszawa Traczyk W.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. PZWL Warszawa 1989, 2004 Górski J. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznych. PZWL, Warszawa 2001 Jaskólski A. Podstawy fizjologii wysiłku z zarysem fizjologii człowieka. AWF Wrocław Literatura uzupełniająca: Richardson S. Andersen M., Morris T. Overtraining Athletes. Human Kinetics 2008 Petibois C., Cazorla G., Poortmans JR., Deleries G. Biochemical aspects of overtraining in endurance sports. Sports Med. 2002, 32: Kreider RB., Fry AC., O Toole ML. Overtraining in sport. Human Kinetics Mędraś M. Endokrynologia wysiłku fizycznego sportowców. MedPharm Zając A., Waśkiewicz Z. Nauka w służbie sportu wyczynowego AWF Katowice, 2007.