Druk: Zak³ad Graficzny COLONEL s.c., Kraków, ul. D¹browskiego 16

CHEMIA

Copyright 2019 by Wydawnictwo Szkolne OMEGA Projekt ok³adki: Artur M³ynarz Korekta: Barbara Stachnik Sk³ad i ³amanie: Marzena Paleczny ISBN: 978 83 7267 713-6 Wydawnictwo Szkolne OMEGA, 30 552 Kraków, ul. Wielicka 44 C tel. 12 4 256 256, +48 662 152 899 www.ws-omega.com.pl e-mail: biuro@ws-omega.com.pl Druk: Zak³ad Graficzny COLONEL s.c., Kraków, ul. D¹browskiego 16

SPIS TREŒCI WSTÊP...7 1. NAJWA NIEJSZE W AŒCIWOŒCI METALI I NIEMETALI...9 1.1. KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA METALI... 9 1.2. KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA NIEMETALI... 10 2. WZORY I NAZWY ZWI ZKÓW NIEORGANICZNYCH....12 2.1. ZWI ZKI PIERWIASTKÓW Z TLENEM... 12 2.2. WODORKI... 16 2.3. WODOROTLENKI...17 2.4. KWASY... 18 2.5. SOLE...20 2.6. ZWI ZKI KOMPLEKSOWE... 24 3. ZWI ZKI PIERWIASTKÓW Z TLENEM...25 TLENKI...25 3.1. CHARAKTERYSTYKA TLENKÓW... 25 3.2. OTRZYMYWANIE TLENKÓW... 27 3.3. ZACHOWANIE TLENKÓW WZGLÊDEM WODY.... 30 3.4. CHARAKTER CHEMICZNY TLENKÓW... 33 3.5. INNE REAKCJE TLENKÓW... 39 NADTLENKI...39 3.6. NADTLENEK WODORU H 2 O 2...39 3.7. NADTLENKI METALI... 40 3.8. ZWI ZKI PIERWIASTKÓW Z TLENEM ZADANIA... 42 4. WODORKI...69 4.1. CHARAKTERYSTYKA WODORKÓW.... 69 4.2. OTRZYMYWANIE WODORKÓW.... 70 4.3. REAKCJE WODORKÓW... 70 4.4. WODORKI ZADANIA.... 74 5. WODOROTLENKI...79 5.1. W AŒCIWOŒCI FIZYCZNE WODOROTLENKÓW... 79 5.2. WODOROTLENKI A ZASADY... 80 5.3. OTRZYMYWANIE WODOROTLENKÓW.... 82 5.4. CHARAKTER CHEMICZNY WODOROTLENKÓW... 85 5.5. INNE REAKCJE WODOROTLENKÓW... 90 5.6. WODOROTLENKI ZADANIA.... 92

6. KWASY....115 6.1. PODZIA KWASÓW...115 6.2. MOC KWASÓW... 116 6.3. CHARAKTERYSTYKA NAJWA NIEJSZYCH KWASÓW.... 117 6.4. OTRZYMYWANIE KWASÓW... 117 6.5. REAKCJE KWASÓW.... 119 6.6.KWASY ZADANIA...129 7. SOLE....150 7.1. CHARAKTERYSTYKA SOLI... 150 7.2. OTRZYMYWANIE SOLI... 150 7.3. REAKCJE SOLI... 152 7.4. CHARAKTERYSTYKA WODOROSOLI... 154 7.5. CHARAKTERYSTYKA HYDROKSOSOLI.... 155 7.6. CHARAKTERYSTYKA HYDRATÓW... 156 7.7. SOLE ZADANIA... 157 8. ZADANIA Z EGZAMINÓW MATURALNYCH...175 8.1. TLENKI.... 175 8.2. NADTLENKI...187 8.3. ZWI ZKI PIERWIASTKÓW Z WODOREM... 190 8.4. WODOROTLENKI I ZASADY.... 195 8.5. KWASY... 204 8.6. SOLE... 213 9. ODPOWIEDZI DO ZADAÑ...229 9.1. ODPOWIEDZI DO ZADAÑ AUTORSKICH.... 229 9.2. ODPOWIEDZI DO ZADAÑ Z EGZAMINÓW MATURALNYCH....257 LITERATURA....270

WSTÊP Podstawy klasyfikacji zwi¹zków nieorganicznych w teorii i zadaniach to opracowanie kierowane do uczniów szkó³ ponadgimnazjalnych zarówno klas maturalnych, jak i wczeœniejszych. Omówione w nim zagadnienia koncentruj¹ siê wokó³ tematyki stanowi¹cej elementarz chemii nieorganicznej dotycz¹ klasyfikacji zwi¹zków nieorganicznych do odpowiednich grup (np. tlenki, wodorotlenki, kwasy czy sole), nazewnictwa tych zwi¹zków oraz ich w³aœciwoœci fizycznych i chemicznych. Szczególn¹ uwagê zarówno w czêœci teoretycznej publikacji, jak i w zadaniach poœwiêcono projektowaniu i opisywaniu doœwiadczeñ chemicznych. Aby w sposób jak najbardziej klarowny przedstawiæ tematykê opracowania, w publikacji omówiono przede wszystkim sytuacje typowe. Przyk³ady ilustruj¹ce dane zagadnienie dotycz¹ przede wszystkim najwa - niejszych zwi¹zków pierwiastków bloków s i p oraz cynku, miedzi i elaza. Pozwala to zbudowaæ pewn¹ bazê do poruszania siê w œwiecie chemii nieorganicznej. Publikacja zosta³a podzielona na dwie czêœci. Pierwsza z nich to autorskie opracowanie poszczególnych zagadnieñ, zilustrowane licznymi przyk³adami, projektami doœwiadczeñ i zadaniami (z pe³nymi odpowiedziami), a druga to zestaw zadañ z egzaminów maturalnych (próbnych i w³aœciwych). Odpowiedzi do tych ostatnich zosta³y opracowane na podstawie Zasad oceniania rozwi¹zañ zadañ ustalonych przez Centraln¹ Komisjê Egzaminacyjn¹ 1. Charakteryzuj¹c w³aœciwoœci fizyczne zwi¹zków nieorganicznych, oparto siê przede wszystkim na danych zgromadzonych w Tablicach chemicznych W. Mizerskiego, a omawiaj¹c nomenklaturê, na zasadach nazewnictwa podanych w Tablicach chemicznych J. Sawickiej i innych. 1 W przypadku zadañ, których rozwi¹zania opracowane przez CKE nie s¹ dostêpne, zosta³y podane w³asne odpowiedzi.

150 7. SOLE 7.1. CHARAKTERYSTYKA SOLI Typowe sole to substancje zbudowane z kationów metali M y+ i anionów reszty kwasowej R x np. chlorek sodu NaCl jest zbudowany z kationów Na + i anionów Cl. Zwi¹zki te maj¹ pewne wspólne w³aœciwoœci fizyczne: w temperaturze pokojowej s¹ krystalicznymi cia³ami sta³ymi, maj¹ wysokie temperatury topnienia, po stopieniu przewodz¹ pr¹d elektryczny, niektóre sole rozpuszczaj¹ siê w wodzie (bardzo dobrze rozpuszczaj¹ siê sole sodu, potasu i amonu, a tak e azotany(v) i octany), sole pierwiastków bloku s maj¹ zwykle barwê bia³¹ (pojedyncze kryszta³y s¹ bezbarwne), a po rozpuszczeniu w wodzie tworz¹ bezbarwne roztwory, roztwory soli pierwiastków bloku d maj¹ czêsto charakterystyczne barwy (barwa mo e pochodziæ zarówno od kationu metalu, jak i od anionu reszty kwasowej). KATIONY ANIONY Cu 2+ niebieskie CrO 2 4 ó³te Fe 2+ bladozielone Cr 2 O 2 7 pomarañczowe Fe 3+ ó³te lub brunatne MnO 4 fioletowe Mn 2+ bladoró owe Cr 3+ szarozielone 7.2. OTRZYMYWANIE SOLI Sole s¹ produktami wielu reakcji chemicznych. Niektóre z tych procesów zosta³y omówione w poprzednich rozdzia³ach, przy okazji prezentowania w³aœciwoœci tlenków, wodorków, wodorotlenków i kwasów. Poni ej przypominamy najwa niejsze metody otrzymywania soli: 1) metal + kwas sól + wodór UWAGA: Tylko metale le ¹ce w szeregu aktywnoœci przed wodorem wypieraj¹ go z kwasów. Reakcje z kwasami o silnych w³aœciwoœciach utleniaj¹cych nie przebiegaj¹ zwykle wed³ug tego schematu.

151 Ca + 2 HBr CaBr 2 +H 2 6Na+2H 3 PO 4 2Al+3H 2 SO 4 Cu + HCl 2Na 3 PO 4 +3H 2 Al 2 (SO 4 ) 3 +3H 2 2) tlenek metalu + kwas sól + woda UWAGA: Tlenek metalu musi mieæ charakter zasadowy lub amfoteryczny. CaO + 2 HBr CaBr 2 +H 2 O 3Na 2 O+2H 3 PO 4 2Na 3 PO 4 +3H 2 O Al 2 O 3 +3H 2 SO 4 Al 2 (SO 4 ) 3 +3H 2 O CuO + 2 HCl CuCl 2 +H 2 O 3) wodorotlenek + kwas sól + woda Ca(OH) 2 + 2 HBr CaBr 2 +2H 2 O 3NaOH+H 3 PO 4 Na 3 PO 4 +3H 2 O 2 Al(OH) 3 + 3 H 2 SO 4 Al 2 (SO 4 ) 3 +6H 2 O Cu(OH) 2 + 2 HCl CuCl 2 +2H 2 O 4) wodorotlenek + tlenek kwasowy sól + woda UWAGA: Produktem reakcji jest sól kwasu tlenowego. 12 NaOH + P 4 O 10 4Na 3 PO 4 +6H 2 O 2 Al(OH) 3 +3SO 3 Al 2 (SO 4 ) 3 +3H 2 O Ca(OH) 2 +CO 2 CaCO 3 +H 2 O 2KOH+N 2 O 5 2 KNO 3 +H 2 O 5) tlenek metalu + tlenek kwasowy sól UWAGA: Tlenek metalu musi mieæ charakter zasadowy lub amfoteryczny. Produktem reakcji jest sól kwasu tlenowego. 6Na 2 O+P 4 O 10 4Na 3 PO 4 Al 2 O 3 +3SO 3 CaO+CO 2 K 2 O+N 2 O 5 Al 2 (SO 4 ) 3 CaCO 3 2 KNO 3

152 6) metal + niemetal sól UWAGI: Reakcja zachodzi naj³atwiej, kiedy bierze w niej udzia³ aktywny metal i aktywny niemetal. Produktem reakcji jest sól kwasu beztlenowego. Ca+Br 2 CaBr 2 Cu+Cl 2 2Al+3I 2 2Na+S CuCl 2 2 AlI 3 Na 2 S 7) amoniak + kwas sól amonowa NH 3 + HCl NH 4 Cl NH 3 + HNO 3 NH 4 NO 3 2NH 3 +H 2 SO 4 (NH 4 ) 2 SO 4 7.3. REAKCJE SOLI Reakcje soli z kwasami Sole mog¹ reagowaæ z kwasami wed³ug schematu: Reakcja mo e zajœæ gdy: sól I + kwas I sól II + kwas II substraty s¹ rozpuszczalne w wodzie, a produkt jest nierozpuszczalny, mocniejszy kwas wypiera z soli s³abszy kwas. 3 MgCl 2 +2H 3 PO 4 Mg 3 (PO 4 ) 2 + 6 HCl (NH 4 ) 2 S+2HBr 2NH 4 Br+H 2 S (CH 3 COO) 2 Ca + 2 HNO 3 2CH 3 COOH + Ca(NO 3 ) 2 NaNO 3 +H 3 PO 4 Niektóre nierozpuszczalne w wodzie sole równie reaguj¹ z kwasami: BaCO 3 + 2 HCl BaCl 2 +CO 2 +H 2 O CuSO 3 +H 2 SO 4 CuSO 4 +SO 2 +H 2 O W odpowiednich warunkach zachodzi tak e reakcja, w której kwas trudno lotny wypiera z soli kwas ³atwo lotny (patrz: Reakcje kwasów, s. 119)

153 Reakcje soli z wodorotlenkami (zasadami) Sole mog¹ reagowaæ z wodorotlenkami (zasadami) wed³ug schematu: sól I + wodorotlenek I (zasada) sól II + wodorotlenek II (zasada) Reakcja mo e zajœæ gdy: substraty s¹ rozpuszczalne w wodzie, a produkt jest nierozpuszczalny, mocna zasada (np. NaOH, KOH) wypiera z soli s³ab¹ zasadê (np. NH 3 (aq) ). Fe 2 (SO 4 ) 3 + 6 NaOH 3Na 2 SO 4 + 2 Fe(OH) 3 2Na 3 PO 4 + 3 Ba(OH) 2 Ba 3 (PO 4 ) 2 + 6 NaOH (NH 4 ) 2 S + 2 KOH NH 4 I + NaOH ogrzewanie ogrzewanie K 2 S+2NH 3 +2H 2 O NaI + NH 3 +H 2 O CaCl 2 + Al(OH) 3 Reakcje soli z innymi solami Sole mog¹ reagowaæ z innymi solami wed³ug schematu: sól I + sól II sól III + sól IV Reakcja mo e zajœæ gdy substraty s¹ rozpuszczalne w wodzie, a produkt jest nierozpuszczalny. MnCl 2 +K 2 CO 3 MnCO 3 + 2 KCl Pb(NO 3 ) 2 +2KI PbI 2 + 2 KNO 3 2K 3 PO 4 + 3 MgSO 4 Mg 3 (PO 4 ) 2 +3K 2 SO 4 (NH 4 ) 2 S + CuCl 2 CuS +2NH 4 Cl K 2 SO 4 +NH 4 NO 3 CaCO 3 + NaCl

154 7.4. CHARAKTERYSTYKA WODOROSOLI Wodorosole to sole, których aniony reszty kwasowej zawieraj¹ atomy wodoru. Przyk³ady NaHSO 4 wodorosiarczan(vi) sodu Ca(HCO 3 ) 2 wodorowêglan wapnia K 2 HPO 4 wodorofosforan(v) potasu KH 2 PO 4 diwodorofosforan(v) potasu Zwi¹zki te powstaj¹ w reakcjach, w których otrzymuje siê sole obojêtne, ale substraty musz¹ byæ u yte w innym stosunku stechiometrycznym. 2NaOH+H 2 SO 4 2 : 1 Na 2 O+H 2 SO 4 1 : 1 2Na+H 2 SO 4 2 : 1 2NaOH+SO 3 2 : 1 Otrzymywanie Na 2 SO 4 Otrzymywanie NaHSO 4 Na 2 SO 4 +2H 2 O Na 2 SO 4 +H 2 O Na 2 SO 4 +H 2 Na 2 SO 4 +H 2 O NaOH + H 2 SO 4 1 : 1 Na 2 O+2H 2 SO 4 1 : 2 2Na+2H 2 SO 4 1 : 1 NaOH + SO 3 1 : 1 NaHSO 4 +H 2 O 2NaHSO 4 +H 2 O 2 NaHSO 4 +H 2 NaHSO 4 +H 2 O Wodorosole mo na równie otrzymaæ, dzia³aj¹c kwasem 19 na tzw. sól obojêtn¹ : Na 2 S+H 2 S 2 NaHS 2K 3 PO 4 +H 3 PO 4 3K 2 HPO 4 K 3 PO 4 +2H 3 PO 4 3KH 2 PO 4 Mo liwa jest tak e reakcja odwrotna (nale y wtedy podzia³aæ zasad¹): NaHS + NaOH Na 2 S+H 2 O K 2 HPO 4 + KOH K 3 PO 4 +H 2 O KH 2 PO 4 + 2 KOH K 3 PO 4 +2H 2 O 19 W reakcji nie musimy u ywaæ kwasu zawieraj¹cego ten sam anion reszty kwasowej co sól, np.: K 3 PO 4 + HCl K 2 HPO 4 + KCl K 3 PO 4 + 2 HCl KH 2 PO 4 + 2 KCl K 3 PO 4 + 3 HCl H 3 PO 4 + 3 KCl

155 Poni ej opisano przebieg doœwiadczenia, w którym ostatecznym produktem jest wodorosól. DOŒWIADCZENIE Wykrywanie tlenku wêgla(iv). Sposób wykonania: CO 2 Ca(OH) 2 (aq) Obserwacje: Pocz¹tkowo roztwór mêtnieje, ale pod wp³ywem kolejnych porcji wprowadzanego tlenku wêgla(iv) osad rozpuszcza siê i powstaje klarowny roztwór. Wniosek: Pocz¹tkowo powstaje nierozpuszczalny w wodzie CaCO 3, a potem lepiej od niego rozpuszczalny Ca(HCO 3 ) 2. Ca(OH) 2 +CO 2 CaCO 3 +H 2 O CaCO 3 +CO 2 +H 2 O Ca(HCO 3 ) 2 7.5. CHARAKTERYSTYKA HYDROKSOSOLI Hydroksosole to sole, które oprócz kationów metalu i anionów reszty kwasowej zawieraj¹ aniony wodorotlenkowe. Przyk³ady Mg(OH)Cl chlorek wodorotlenek magnezu Ba(OH)NO 3 azotan(v) wodorotlenek baru Podobnie jak wodorosole, hydroksosole powstaj¹ w reakcjach, w których otrzymuje siê sole obojêtne, ale substraty musz¹ byæ u yte w innym stosunku stechiometrycznym: Otrzymywanie MgCl 2 Mg(OH) 2 +2HCl MgCl 2 +2H 2 O 1 : 2 Otrzymywanie Mg(OH)Cl Mg(OH) 2 +HCl Mg(OH)Cl + H 2 O 1 : 1

156 Dzia³aj¹c na hydroksosole kwasami, mo emy otrzymaæ sole obojêtne. Mg(OH)Cl + HCl MgCl 2 +H 2 O 7.6. CHARAKTERYSTYKA HYDRATÓW Hydraty (tzw. sole uwodnione) to sole zawieraj¹ce w swoich kryszta³ach cz¹steczki wody, np. CuSO 4 5H 2 O, Na 2 CO 3 10H 2 O. Hydraty podczas ogrzewania ulegaj¹ odwodnieniu. Jest to proces odwracalny. DOŒWIADCZENIE Ogrzewanie hydratu. Sposób wykonania: CuSO 5H O 4 2 Obserwacje: Niebieskie cia³o sta³e przekszta³ca siê w bia³e cia³o sta³e. Wniosek: Podczas ogrzewania hydrat uleg³ odwodnieniu. CuSO 4 5H 2 O ogrzewanie CuSO 4 +5H 2 O niebieskie kryszta³y bia³y proszek UWAGA: Hydraty i wodne roztwory CuSO 4 maj¹ barwê niebiesk¹, natomiast sól bezwodna jest bia³a. Jeœli wiêc bia³e cia³o sta³e uzyskane w wyniku ogrzewania CuSO 4 5H 2 O rozpuœcimy w wodzie, to otrzymamy niebieski roztwór.

157 7.7. SOLE ZADANIA Zadanie 110. Zadanie 111. Sole mo na otrzymywaæ, stosuj¹c jako pary substratów m.in.: metal + niemetal, metal + kwas, wodorotlenek + kwas, wodorotlenek + tlenek kwasowy. Odpowiednio wybrane metody zastosowano do otrzymywania soli oznaczonych literami A, B, C o podanych ni ej wzorach. A. Na 2 S B. Na 2 SO 4 C. Na 2 SO 3 1. Sól A otrzymano metod¹, której nie mo na zastosowaæ do otrzymania solibic. 2. Sól B otrzymano metod¹, w trakcie której zachodzi proces redoks. 3. Sól C otrzymano metod¹, której nie mo na zastosowaæ do otrzymania soli A. Zapisz w formie cz¹steczkowej równania reakcji, którymi otrzymano sole A, B, C.......... Dwie z trzech soli, których wzory zapisano ni ej, wykorzystano jako substraty w procesie otrzymywania dwóch substancji gazowych tlenku siarki(iv) i siarkowodoru. Sole: Na 2 S, Na 2 SO 4, Na 2 SO 3. W obu doœwiadczeniach dodatkowo u yto tylko jednego (tego samego) odczynnika, wybranego spoœród wymienionych ni ej. Je eli by³a taka potrzeba, roztwory ogrzewano. Odczynniki: woda amoniakalna, kwas bromowodorowy, woda wapienna, wodny roztwór dwutlenku wêgla. 1. Zapisz wzory soli i nazwê odczynnika, wykorzystanych w doœwiadczeniach. Wzory soli:... Nazwa odczynnika:...

158 Zadanie 112. Zadanie 113. 2. Zapisz w formie cz¹steczkowej równania reakcji zachodz¹cych w trakcie opisanych doœwiadczeñ....... Dysponowano trzema roztworami trzech ró nych soli i czterema odczynnikami chemicznymi. Roztwory soli: Na 2 CO 3 (aq), Na 2 SO 4 (aq), NaNO 3 (aq). Odczynniki: roztwór chlorku potasu, kwas solny, fosforan(v) baru, roztwór azotanu(v) baru. Wybierz roztwory dwóch soli oraz dwa odczynniki i po³¹cz je w pary tak, aby w obrêbie jednej pary zachodzi³a reakcja chemiczna z wytworzeniem chlorku sodu, a w obrêbie drugiej pary z wytworzeniem siarczanu(vi) baru. Zapisz w formie cz¹steczkowej równania reakcji zachodz¹cych w trakcie opisanych doœwiadczeñ....... Wodny roztwór chlorku glinu mo na uzyskaæ w wyniku ró nych eksperymentów chemicznych i do wielu wykorzystaæ.??? Al? NH 3 (aq) Al O 2 3 8 1 2 KNO 3 (aq) 7 Al(OH) AlCl 3 3 3 (aq) 6 5 4 AgNO 3 (aq) Na SO 2 4 (aq)??? NaOH (aq)? A. Zapisz w formie cz¹steczkowej równania reakcji 1 3, których produktem jest chlorek glinu. 1.... 2.... 3....

159 B. Zapisz w formie cz¹steczkowej równania reakcji zachodz¹cych po dodaniu do roztworu chlorku glinu roztworów substancji, których wzory zapisano na schemacie (przemiany 4 8), lub zaznacz, e reakcja w jakimœ przypadku nie zachodzi. 4.... 5.... 6.... 7.... 8.... Zadanie 114. Wykonano trzy doœwiadczenia, opisane schematycznie na poni szych rysunkach i oznaczone cyframi I III. W ka dym doœwiadczeniu wykorzystano roztwór octanu baru. HSO 2 4 (aq) NaOH (aq) Na PO 3 4 (aq) I II III roztwór octanu baru 1. Opisz obserwacje towarzysz¹ce przeprowadzeniu doœwiadczeñ I III lub zaznacz, e nie zaobserwowano zmian. Doœwiadczenie Obserwacje I II III 2. Zapisz w formie cz¹steczkowej równania reakcji zachodz¹cych w trakcie doœwiadczeñ I III lub zaznacz, e w podczas jakiegoœ doœwiadczenia. I... II... III...

160 Informacja do zadañ 115. 116. Wykonano trzy doœwiadczenia, opisane schematycznie na poni szych rysunkach i oznaczone cyframi I III. W ka dym doœwiadczeniu wykorzystano roztwór siarczanu(vi) cynku. Doœwiadczenia prowadzono do zaobserwowania pierwszego efektu œwiadcz¹cego o przebiegu reakcji chemicznej lub stwierdzenia braku zmian pod wp³ywem dodawanego odczynnika. HCl (aq) NaOH (aq) KCl (aq) I II III roztwór siarczanu(vi) cynku Zadanie 115. 1. Opisz obserwacje towarzysz¹ce przeprowadzeniu doœwiadczeñ I III lub zaznacz, e nie zaobserwowano zmian. Doœwiadczenie I II III Obserwacje 2. Zapisz w formie cz¹steczkowej równania reakcji zachodz¹cych w trakcie doœwiadczeñ I III lub zaznacz, e. I... II... III... Zadanie 116. Osad uzyskany w jednym z doœwiadczeñ opisanych w informacji wstêpnej ods¹czono i podzia³ano na niego wodnymi roztworami substancji dodawanych do probówek w doœwiadczeniach I III. Zapisz w formie cz¹steczkowej równania reakcji zachodz¹cych w trakcie tych doœwiadczeñ lub zaznacz, e jakaœ. I... II... III...

251 Zadanie 107. 1. kwas solny 2. Roztwór octanu sodu azotanu(v) srebra bromku baru Obserwacje Wyczuwa siê charakterystyczny zapach. Wytr¹ca siê osad. Nie zaobserwowano zmian. Zadanie 108. 3. CH 3 COONa + HCl CH 3 COOH + NaCl AgNO 3 + HCl AgCl +H 2 O BaBr 2 + HCl 1. Zn 2. Cu 3. Doœwiadczenie 1: H 2 Doœwiadczenie 2: NO 2 4. Gazy, które powsta³y w trakcie doœwiadczeñ 1. i 2. ró ni¹ siê (barw¹/ zapachem/gêstoœci¹/zachowaniem wobec wody). Zadanie 109. Zadanie 110. Zadanie 111. 1. Wzór: BaCl 2 Uzasadnienie: Chlorek baru, jako jedyna z tych trzech soli, jest dobrze rozpuszczalny w wodzie. 2. BaCO 3 + 2 HNO 3 Ba(NO 3 ) 2 +H 2 O+CO 2 1. 2Na+S Na 2 S 2. 2Na+H 2 SO 4 Na 2 SO 4 +H 2 3. 2 NaOH + SO 2 Na 2 SO 3 +H 2 O 1. Sole: Na 2 S, Na 2 SO 3 Odczynnik: kwas bromowodorowy ogrzewanie 2. Na 2 S+2HBr 2NaBr+H 2 S ogrzewanie Na 2 SO 3 + 2 HBr 2 NaBr + SO 2 +H 2 O Zadanie 112. Na 2 CO 3 + 2 HCl 2NaCl+H 2 O+CO 2 Ba(NO 3 ) 2 +Na 2 SO 4 BaSO 4 + 2 NaNO 3

252 Zadanie 113. Zadanie 114. Zadanie 115. Zadanie 116. A. 1. 2 Al + 6 HCl 2 AlCl 3 +3H 2 2. Al 2 O 3 + 6 HCl 2 AlCl 3 +3H 2 O 3. Al(OH) 3 + 3 HCl 2 AlCl 3 +3H 2 O B. 4. AlCl 3 + 3 AgNO 3 Al(NO 3 ) 3 + 3 AgCl 5. AlCl 3 + 3 NaOH Al(OH) 3 + 3 NaCl 6. AlCl 3 +Na 2 SO 4 7. AlCl 3 + KNO 3 8. AlCl 3 +3NH 3 +3H 2 O Al(OH) 3 +3NH 4 Cl 1. I Wyczuwa siê charakterystyczny zapach i wytr¹ca siê (bia³y) osad. II Nie zaobserwowano zmian. III Wytr¹ca siê (bia³y) osad. 2. I H 2 SO 4 + (CH 3 COO) 2 Ba BaSO 4 +2CH 3 COOH II NaOH + (CH 3 COO) 2 Ba III 2 Na 3 PO 4 + 3 (CH 3 COO) 2 Ba Ba 3 (PO 4 ) 2 +6CH 3 COONa 1. I Nie zaobserwowano zmian. II Wytr¹ca siê (bia³y) osad. III Nie zaobserwowano zmian. 2. I 2 HCl + ZnSO 4 II 2 NaOH + ZnSO 4 Zn(OH) 2 +Na 2 SO 4 III KCl + Na 2 SO 4 I II Zadanie 117. Zn(OH) 2 + 2 HCl ZnCl 2 +2H 2 O Zn(OH) 2 + 2 NaOH Na 2 [Zn(OH) 4 ] III Zn(OH) 2 + KCl 1. I Wydziela siê (bezbarwny, bezwonny) gaz. II Wyczuwa siê charakterystyczny (dra ni¹cy) zapach. III Wytr¹ca siê (bia³y) osad. 2. I (NH 4 ) 2 CO 3 +H 2 SO 4 (NH 4 ) 2 SO 4 +H 2 O+CO 2 lub (NH 4 ) 2 CO 3 +2H 2 SO 4 2NH 4 HSO 4 +H 2 O+CO 2 II (NH 4 ) 2 CO 3 + 2 NaOH 2NH 3 +2H 2 O+Na 2 CO 3 III (NH 4 ) 2 CO 3 + BaCl 2 BaCO 3 +2NH 4 Cl ogrzewanie 3. (NH 4 ) 2 CO 3 2NH 3 +H 2 O+CO 2