6. Pszenżyto ozime Uwagi ogólne W sezonie wegetacyjnym 2016/, w ramach PDO w rejonie warmińsko-mazurskim, prowadzone były dwa doświadczenia z pszenżytem. Zlokalizowano je w stacjach doświadczalnych we Wrócikowie i Rychlikach. Od kilku sezonów opracowanie jest wzbogacone o dane z doświadczenia w ZDOO Marianowo, z sąsiedniego województwa podlaskiego, w celu poszerzenia informacji o badanych odmianach. Badano 14 odmian wybranych przez Wojewódzki Zespół PDO, 10 z nich znajdowało się w minionym roku na liście zalecanych odmian do uprawy w województwie warmińsko-mazurskim. W na LOZ wpisano odmiany Tomko, Meloman, Rotondo, Panteon oraz Trapero. Doświadczenia założono w dwóch powtórzeniach. Były to doświadczenia dwuczynnikowe, gdzie pierwszym czynnikiem były odmiany, a drugim poziomy agrotechniki (dodatkowym czynnikem w ZDOO Rychliki był przedplon zbożowy). Celem tych badań było sprawdzenie wartości gospodarczej wybranych odmian w warunkach regionu północnego oraz określenie ich reakcji na zróżnicowaną agrotechnikę. Wyboru środków ochrony roślin do zabiegów dokonali prowadzący doświadczenia. Preparaty te były zarejestrowane w Polsce i znajdowały się w oryginalnych opakowaniach. Na obu poziomach agrotechnicznych w uzasadnionych przypadkach zwalczano również szkodniki. Wyniki doświadczeń Plony pszenżyta ozimego uzyskane w były bardzo wysokie. Średni plon ziarna na poziomie a 1 wyniósł we Wrócikowie 108,3 dt/ha, natomiast w Rychlikach oraz Marianowie 86,8 dt/ha i 88,6 dt/ha. Przy zastosowaniu metod agrotechniki intensywnej (a 2 ), we Wrócikowie uzyskano średni plon w wysokości 123,5 dt/ha w Rychlikach 109,1 dt/ha, a w Marianowie 115,0 dt/ha (tabela 3). Przyrost plonu na poziomie a 2 wyniósł 26,4 dt/ha w Marianowie, w Rychlikach 22,3 dt/ha, natomiast we Wrócikowie 15,2 dt/ha. W ostatnim roku na obu poziomach agrotechniki jedne z wyższych plonów uzyskały odmiany Meloman i Avokado, ponadto na poziomie podstawowym w plonowaniu wyróżniły się Borowik, Trefl i badane pierwszy rok Kasyno oraz Sekret. Najniższy plon na a 1 uzyskały Transfer, Rotondo oraz Panteon i Tomko, spowodowany większym porażeniem tych odmian przez choroby. W ciągu ostatnich 3 lat wysokim i stabilnym plonem na poziomach a 1 i a 2 wyróżniły się odmiany Subito oraz Meloman (tabela 5). Porażenie przez choroby analizowano na poziomie podstawowym a 1 (bez stosowania fungicydów). Wyższą odpornością na większość patogenów cechowały się badane pierwszy rok pszenżyta: Avokado, Kasyno i Sekret. Słabszą odpornością na mączniaka wykazały się: Fredro, Twingo i Transfer, natomiast na rdzę brunatną Fredro oraz Rotondo. Najsilniejsze porażenie septoriozą liści zaobserwowano u odmian Fredro, Tomko, Rotondo i Panteon. Rdza żółta w znacznym stopniu wystąpiła u odmian Rotondo, Panteon, Tomko, Transfer, Fredro i Subito (tabela 6). W jednej ze stacji nastąpiło porażenie rynchosporiozą, najbardziej porażone były Subito, Twingo, Transfer, Rotondo oraz Panteon. W minionym sezonie wyleganie w fazie dojrzałości mlecznej było niewielkie na obu poziomach agrotechniki tylko w odmianach Subito, Panteon i Avokado ponadto na a 1 w odmianie Trefl (tabela 7). W pszenżytach, masa tysiąca ziaren (MTZ) w roku wyniosła średnio na poziomie a 1 45,4 g, a na a 2 49,4g. Najgrubszym ziarnem na obu poziomach wyróżniały się odmiany Borowik, Avokado i Kasyno, natomiast najdrobniejszym ziarnem na poziomie a 1 cechowały się odmiany Tomko, Transfer, Rotondo i Panteon, a na poziomie a 2 Tomko, Meloman, Trapero i Sekret.
Tabela 1. Pszenżyto ozime. Odmiany badane. Rok zbioru: Lp. Odmiana Kod kraju pochodzenia Rok wpisania do Krajowego rejestru * Rok wpisania do LZO Hodowca (jednostka prowadząca hodowlę zachowawczą lub dla odmian zagranicznych krajowy przedstawiciel) 1. Fredro PL 2010 2013 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 2. Borowik PL 2011 2014 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR; ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 3. Subito PL 2012 2015 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 4. Tomko PL 2012 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR; ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 5. Twingo PL 2012 2015 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 6. Transfer PL 2013 2016 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR; ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 7. Meloman PL 2014 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR; ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 8. Rotondo PL 2014 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 9. Panteon PL 2015 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR; ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 10. Trapero PL 2015 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 11. Trefl PL 2015 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR; ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 12. Avokado PL 2016 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 13. Kasyno PL 2016 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 14. Sekret PL 2016 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR; ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce * - według Listy odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce
Tabela 2. Pszenżyto ozime. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość SDOO Wrócikowo pow. Olsztyn ZDOO Rychliki pow. Elbląg ZDOO Marianowo woj. podlaskie Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry żytni bardzo dobry żytni bardzo dobry Klasa bonitacji gleby III b IV a IV b ph gleby w KCl 6,4 5,6 6,1 Przedplon bobik pszenica ozima groch Data siewu 21.09.16 22.09.16 28.09.16 Obsada nasion (szt./m 2 ) 350 350 400 Data zbioru 08.08.17 31.07.17 12.08.17 Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) 80 70 102 N na poziomie a 2 (kg/ha) 120 110 142 P 2 O 5 (kg/ha) 30 80 40 K 2 O (kg/ha) 60 120 60 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (nazwa, dawka/ha) Opti Zboża (2 x 3 kg) Opti Zboża (2 x 3 kg) Plonvit Zboża(2 l); ASX MAKRO plus (2,5 kg) Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Legato Plus 600 SC (1,4 l); Mustang Forte 195 SE (1 l) Legato Plus 600 SC (1,4 l) Bizon (1 l) Insektycyd (nazwa, dawka/ha) - - Sumi-Alpha 050 EC (0,25 l) tylko na poziomie a 2 Fungicyd - pierwszy zabieg (nazwa, dawka/ha) Bumper Super 490 EC (1 l) Falcon 460 EC (0,6 l) Duett Star 334 SE (1 l) Fungicyd - drugi zabieg (nazwa, dawka/ha) Soligor 425 EC (1 l) Soligor 425 EC (1 l) Tocata Duo (1 l) Regulator wzrostu (nazwa, dawka/ha) Moddus 250 EC(0,6 l) Ephon Top (1 l) Medax Max (0,7 kg)
Tabela 3. Pszenżyto ozime. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Lp. Wyszczególnienie Wrócikowo Rychliki Marianowo a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1. Stan roślin przed zimą (skala 9 ) 8,0 8,0 8,0 8,0 9 9 2. Stan roślin po zimie (skala 9 ) 9 9 8,7 8,7 8,9 8,9 3. Martwe rośliny (%) 0 0 0 0 0 0 4. Termin kłoszenia (data) 27.05. 28.05. 24.05. 25.05. 31.05. 01.06. 5. Termin dojrzałości woskowej (data) 26.07. 28.07. 15.07. 17.07. 21.07. 24.07. 6. Wysokość roślin (cm) 118 111 116 111 117 113 7. Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 ) 8,7 8,9 9 9 9 9 8. Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 ) 8,2 8,4 9 9 9 9 9. Porażenie przez choroby (skala 9 ): -pleśń śniegowa 9 9 9 9 9 9 -mączniak prawdziwy 8,0 9 7,2 8,6 7,7 8,4 -rdza brunatna 8,6 9 8,5 8,9 7,9 8,8 -septorioza liści 7,9 9 7,1 8,1 7,0 8,2 -rdza żółta 7,6 9 8,7 8,9 9 9 -rynchosporioza 9 9 9 9 6,9 7,9 10. Masa 1000 ziaren (przy wilgotności 14%) (g) 46,2 51,8 46,4 48,1 43,5 48,3 11. Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 14,6 15,5 15,2 17,3 13,8 14,6 12. Plon ziarna (przy wilgotności 14%) (dt/ha) 108,3 123,5 86,8 109,1 88,6 115,0 Wyniki średnie ze wszystkich badanych odmian a 1 - przeciętny poziom agrotechniki; a 2 - wysoki poziom agrotechniki Skala 9 : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 4. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: przy wilgotności ziarna 14% Poziom a Lp. Odmiana 1 Poziom a 2 Wrócikowo Rychliki Marianowo Wrócikowo Rychliki Marianowo Wzorzec (dt/ha) 116,4 90,3 96,9 124,8 111,3 120,0 1. Fredro w 90 96 97 93 103 103 2. Borowik 101 103 99 95 100 100 3. Subito 96 91 104 100 87 103 4. Tomko 88 89 86 103 97 93 5. Twingo 97 88 88 98 91 89 6. Transfer 73 85 54 99 94 95 7. Meloman w 110 107 99 108 99 99 8. Rotondo 64 92 67 109 104 98 9. Panteon 80 94 79 98 102 106 10. Trapero 98 94 98 98 96 95 11. Trefl w 101 97 104 100 99 97 12. Avokado 98 103 101 103 104 102 13. Kasyno 109 105 97 110 99 89 14. Sekret 98 102 108 91 98 104 w - odmiany wchodzące w skład wzorca w roku Tabela 5. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2016, 2015 przy wilgotności ziarna 14% Lp. Odmiana Liczba lat badań Zimotrwałość 2016 2015 a 1 a 2 2016-2016 2015 Wzorzec (dt/ha) 101,2 74,8 94,9 88,0 90,3 118,7 87,2 108,0 103,0 104,6 1. Fredro w 3 4,5 94 101 97 98 97 100 99 98 100 99 2. Borowik 3 5 101 87 100 94 96 98 90 100 94 96 3. Subito 3 5,5 97 117 101 107 105 97 109 103 103 103 4. Tomko 3 6 88 110 95 99 98 98 105 97 102 100 5. Twingo 3 6,5 91 119 94 105 101 93 120 91 107 101 6. Transfer 3 6,5 71 132 92 102 98 96 129 95 113 107 7. Meloman w 3 5,5 105 100 109 103 105 102 104 105 103 104 8. Rotondo 3 5,5 74 111 106 93 97 104 110 102 107 105 9. Panteon 2 6 84 124-104 - 102 123-113 - 10. Trapero 2 6 97 125-111 - 96 123-110 - 11. Trefl w 2 5 101 100-101 - 99 97-98 - 12. Avokado 1 5,5 101 - - - - 103 - - - - 13. Kasyno 1 5,5 104 - - - - 99 - - - - 14. Sekret 1 5,5 103 - - - - 98 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9 3 3 3 6 9 w - odmiany wchodzące w skład wzorca w roku 2016-
Liczba lat badań Tabela 6. Pszenżyto ozime. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Rdza żółta Rynchosporioza Lp. Odmiana 2016- Wzorzec (skala 9º) 7,3 7,6 8,2 7,9 7,5 7,3 8,7 8,8 7,5 7,7 1. Fredro w 3-1,8-1,5-0,7-0,6-0,7-0,7-0,4-0,1-0,2-0,2 2. Borowik 3 0,3 0,1 0,3 0,1-0,3 0,2-0,2-0,2-0,2-0,5 3. Subito 3 1,3 0,7 0,5-0,1-0,5-0,3-0,4-0,3-0,7-0,6 4. Tomko 3 1,2 0,5 0,5 0,1-0,7-0,1-1,2-1,2-0,2 0,1 5. Twingo 3-1,5-1,6 0,0 0,3-0,3-0,5 0,1 0,1-0,7-0,2 6. Transfer 3-1,3-2,0 0,2 0,4-0,2 0,2-0,4-0,5-0,7-0,3 7. Meloman w 3 0,5 0,7 0,3 0,4 0,5 0,3 0,1 0,1 0,3 0,2 8. Rotondo 3 0,7 0,5-0,8-0,1-0,8-0,5-4,2-1,7-0,7-0,4 9. Panteon 2 0,7 - -0,2 - -0,8 - -2,2 - -0,7-0,7 10. Trapero 2 0,7-0,2-0,5-0,3 - -0,2-0,1 11. Trefl w 2 1,3-0,3-0,2-0,3 - -0,2-0,2 12. Avokado 1 0,7-0,5-0,0-0,3-0,3-13. Kasyno 1 0,3-0,5-0,5-0,3 - -0,2-14. Sekret 1 1,2-0,5-0,8-0,3 - -0,2 - Liczba doświadczeń 3 9 3 7 3 9 2 5 1 3 Wyniki pochodzą jedynie z doświadczeń, w których wystąpiło dane zjawisko, wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą w - odmiany wchodzące w skład wzorca w
Nie wystąpiło Nie wystąpiło Tabela 7. Pszenżyto ozime. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Lp. Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9º) w fazie doj. mlecznej 2016 przed zbiorem 2015 i Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Procent martwych roślin (%) 2015/ 2016 Kraj* 2015/ 2016 Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec (skala 9º) 8,9 9 8,8 8,9 116 112 46,4 47,3 30 28 1. Fredro w 3 0,1 0,2 0,1-2 3-0,6 0,1 22 28 2. Borowik 3 0,1-0,3-0,2 21 19 6,8 6,0 43 39 3. Subito 3-1,2-1,6-2,6 7 6-1,3-0,6 10 16 4. Tomko 3 0,1 0,2 0,1-2 -4-6,7-3,9 7 14 5. Twingo 3 0,1 0,2 0,1-17 -19 0,3 1,1 5 2 6. Transfer 3 0,1 0,2 0,1-3 -7-5,2-1,3 0 0 7. Meloman w 3 0,1 0,2 0,1-4 -3-0,9-0,3 33 26 8. Rotondo 3 0,1 0,2-0,4-12 -15-8,5-3,0 24 23 9. Panteon 2-0,2-0,8-5 - -9,0-4 9 10. Trapero 2 0,1 0,2-3 - -0,7-7 13 11. Trefl w 2-0,2-0,3-5 - 1,4-36 31 12. Avokado 1-0,2-0,8-15 - 3,5 - - - 13. Kasyno 1 0,1-0,8 - -8-7,7 - - - 14. Sekret 1 0,1 0,2-1 - -2,2 - - - Liczba doświadczeń 2 6 2 3 3 9 3 9 3 - Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec (skala 9º) 9 9 8,8 8,9 111 107 47,9 48,6 29 28 1. Fredro w 3 0,0 0,2 0,1 0 4 1,8 0,9 21 28 2. Borowik 3 0,0-0,3-0,2 21 19 7,0 6,2 43 39 3. Subito 3-0,3-0,6-2,3 8 5 1,5 0,5 10 16 4. Tomko 3 0,0-0,1-0,1-1 -5-1,9-2,2 7 14 5. Twingo 3 0,0 0,2 0,1-18 -19 1,1 0,2 5 2 6. Transfer 3 0,0 0,2 0,1-6 -6 2,2 1,1 3 0 7. Meloman w 3 0,0 0,2 0,1-3 -2-2,0-0,5 34 26 8. Rotondo 3 0,0-0,3-0,2-11 -14 2,5 1,2 25 23 9. Panteon 2-0,3-0,3-4 - -0,8-5 9 10. Trapero 2 0,0-0,3-4 - -1,1-8 13 11. Trefl w 2 0,0-0,3-3 - 0,1-32 31 12. Avokado 1-0,3-0,3-15 - 5,0 - - - 13. Kasyno 1 0,0-0,1 - -5-6,8 - - - 14. Sekret 1 0,0 0,2 - -1 - -2,1 - - - Liczba doświadczeń 2 6 2 3 3 9 3 9 3 - Wyleganie: wyniki pochodzą jedynie z doświadczeń, w których wystąpiło dane zjawisko; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą w - odmiany wchodzące w skład wzorca *- wyniki pochodzą z opracowania COBORU Wyniki przezimowania odmian ZBOŻA OZIME, Słupia Wielka, maj 2016
Charakterystyka odmian pszenżyta ozimego wpisanych do Krajowego rejestru w sezonie wegetacyjnym 2016/ na podstawie Listy Opisowej Odmian COBORU (odmiany badane w doświadczeniach regionalnych) AVOKADO Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość duża (5,5). Odporność na septoriozę plew- duża, na choroby podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, rdzę żółtą i fuzariozę kłosów- dość duża, na septoriozę liści i rynchosporiozę- średnia, na pleśń śniegową- mała. Rośliny wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie w kłosie dość duża, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała. KASYNO Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość duża (5,5). Odporność na rdzę brunatną, rdzę żółtą i fuzariozę kłosów- duża, na pleśń śniegową, mączniaka prawdziwego, septoriozę liści i rynchosporiozę- dość duża, na choroby podstawy źdźbła, septoriozę plew- średnia. Rośliny niskie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża do bardzo dużej, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania dość mała. Zawartość białka mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. SEKRET Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość duża (5,5). Odporność na mączniaka prawdziwego, rdze brunatną, rdzę żółtą, septoriozę liści i septoriozę plew- duża, na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła, rynchosporiozę i fuzariozę kłosów- dość duża. Rośliny dość niskie, o dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża do bardzo dużej. Odporność na porastanie w kłosie duża, liczba opadania bardzo duża. Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.