Raport o stabilności systemu finansowego 2005 Departament Systemu Finansowego 1
Plan prezentacji Stabilność systemu finansowego Otoczenie banków Kierunki działań banków Banki a niebankowe instytucje finansowe Zdolność banków do absorbowania strat Wyzwania na przyszłość 2
Stabilność systemu finansowego Stabilność systemu finansowego to jego odporność na zakłócenia wyrażająca się w zdolności do zapewnienia ciągłości realizacji podstawowej funkcji systemu pośrednictwa finansowego. Prezentacja skupia się na sytuacji banków Banki są ciągle największym i najważniejszym podmiotem w polskim sektorze finansowym Skala podejmowanego przez banki ryzyka jest największa ze względu na najszerszy zakres transformacji różnych typów ryzyka finansowego realizowanego przez te instytucje Banki są kluczowym elementem systemu płatniczego podstawy sprawnego funkcjonowania gospodarki 3
Otoczenie banków (1) Sektor przedsiębiorstw 1 Rentowność 8% 6% 4% 2% -2% 4 I-IV 2005 I 2003 I-II 2003 I-III 2003 I-IV 2003 I 2004 I-II 2004 I-III 2004 I-IV 2004 I 2005 I-II 2005 I-III 2005 kw artały narastająco Odstęp międzykw artylow y Średnia Mediana Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych GUS
Otoczenie banków (2) 3 25% 2 15% 1 5% 3-2003 6-2003 9-2003 12-2003 3-2004 6-2004 9-2004 12-2004 3-2005 6-2005 9-2005 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 Sektor przedsiębiorstw Relacja kredyty/depozyty Obciążenie kredytami Odstęp międzykw artylow y Mediana Średnia arytmetyczna 5 3-2003 6-2003 9-2003 12-2003 3-2004 6-2004 9-2004 12-2004 3-2005 6-2005 9-2005 12-2005 Kredyty bankowe i pożyczki/aktywa Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych GUS
Otoczenie banków (3) Obciążenie gospodarstw domowych (kredytobiorców) spłatą kredytów bankowych 25% Rozproszenie Rozkład względem dochodu na osobę 14% Spłata kredytu/dochód 2 15% 1 5% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Odstęp międzykwartylowy Mediana Średnia arytmetyczna Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych GUS Spłata kredytu/dochód 12% 1 8% 6% 4% 2% 0-25% 25-5 50-75% 75-100 Grupy kw artylow e w g dochodu na osobę 1998 2001 2004 Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych GUS 6
Otoczenie banków (4) Struktura wydatków gospodarstw domowych według grup dochodowych Udział w dochodach GD. 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0-25% 25-5 50-75% 75-10 Grupy kwartylowe wg dochodu na osobę Sztywne wydatki konsumpcyjne Bufor bezpieczeństwa Wydatki na spłatę kredytów Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych GUS 7
Otoczenie banków (5) Warunki na rynkach finansowych generalnie korzystne dla banków Wzrost cen obligacji Rynki finansowe Cezura tendencji wybory parlamentarne (redukcja zaangażowania przez nierezydentów) Brak gwałtownych zmian kursowych w warunkach wyhamowania tendencji aprecjacyjnej złotego 8
Kierunki działań banków (1) Łagodzenie przez banki kryteriów i warunków udzielania kredytów w 2005 r. Różny zakres łagodzenia polityki kredytowej Najsilniejsze łagodzenie w przypadku gospodarstw domowych Umiarkowana tendencja dla małych i średnich przedsiębiorstw Najsłabsze łagodzenie dla dużych przedsiębiorstw (polityka już łagodna) 9
7 6 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4 Kierunki działań banków (2) Bieżąca lub oczekiwana sytuacja kapitałowa banku Decyzje NBP w zakresie polityki pieniężnej Ryzyko związane z przewidywaną sytuacją gospodarczą Ryzyko branży Ryzyko związane z sytuacją największych kredytobiorców Zmiana udziału kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym Zmiany presji konkurencyjnej: Zmiana popytu na kredyty dla przedsiębiorstw Inne przyczyny IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 Procent netto odpowiedzi Przyczyny zmian polityki kredytowej banków 10
10 8 Procent netto odpowiedzi Kierunki działań banków (3) Czynniki wzrostu popytu na kredyty mieszkaniowe 6 11 Prognozy odnośnie sytuacji na rynku mieszkaniowym 4 2-2 Zmiany w wydatkach konsumpcyjnych -4 Wykorzystanie alternatywnych źródeł finansowania -6 Zmiana sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych Zmiana warunków udzielania kredytów mieszkaniowych Zmiana kryteriów udzielania kredytów mieszkaniowych Inne czynniki IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006 IV.2004 I.2005 II.2005 III.2005 IV.2005 I.2006 II.2006
Kierunki działań banków (4) Akcja kredytowa banków 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0-5 000 35% 3 25% 2 15% 1 5% -5% -1 12 rok do roku w mln zł 12-1997 04-1998 08-1998 12-1998 04-1999 08-1999 12-1999 04-2000 08-2000 12-2000 04-2001 08-2001 12-2001 04-2002 08-2002 12-2002 04-2003 08-2003 12-2003 04-2004 08-2004 12-2004 04-2005 08-2005 12-2005 Gospodarstw a domow e kredyty inne niż mieszkaniow e Gospodarstw a domow e kredyty mieszkaniow e Przedsiębiorstw a kredyty ogółem - dynamika (praw a oś)
Kierunki działań banków (5) Kredyty na nieruchomości dla gospodarstw domowych Marzec 2004 Grudzień 2004 Grudzień 2005 Inne w aluty 4 PLN 37% Inne waluty 43% PLN 42% Inne waluty 57% PLN 35% EUR 23% EUR 15% EUR 8% 13
Kierunki działań banków (6) Zależność zmian kursu walutowego i przyrostu kredytów 25% 2 15% 1 5% -5% -1 14-2 -15% -1 Względny przyrost kredytów walutowych dla gospodarstw domowych w danym miesiącu -5% 5% 1 15% 2 Odchylenie kursu CHF/PLN od średniej z lat 1999-2004 na koniec miesiąca
Kierunki działań banków (7) Kredyty dla przedsiębiorstw Marzec 2004 Grudzień 2005 EUR 2 USD 9% CHF 3% EUR 17% USD 6% CHF 2% PLN 68% PLN 75% 15
Kierunki działań banków (8) Czy obserwujemy boom kredytowy? Boom to wzrost kredytów nie wynikający z cyklu koniunkturalnego, wzrostu zamożności gospodarstw domowych, spowodowany zbyt optymistyczną oceną ryzyka i prowadzący do: nierównowagi makroekonomicznej wewnętrznej (wzrostu inflacji) lub zewnętrznej (narastającego deficytu obrotów bieżących) lub nierównowagi rynku aktywów odchylenia cen akcji od ich wartości fundamentalnej lub odchylenia cen na rynku nieruchomości od wartości fundamentalnych Nierównowagi wewnątrzinstytucjonalnej, czyli pogorszenia jakości zarządzania ryzykiem kredytowym w bankach 16
Kierunki działań banków (9) Wartość narażona na ryzyko (VaR) jako % kapitałów banków VaR z tytułu ryzyka walutowego 45% 4 35% 3 25% 2 15% 1 5% VaR z tytułu ryzyka walutowego i stopy proc. 12-2004 1-2005 2-2005 3-2005 4-2005 5-2005 6-2005 7-2005 8-2005 9-2005 10-2005 11-2005 12-2005 poniżej 1% 1%-2% 2%-3% 3%-4% 4%-5% powyżej 5% Aktywa banków w przedziale. 0,16% 0,12% 0,08% 0,04% 0,0 Odstęp międzykwartylowy Mediana VaR/kapitał 17 VaR/kapitał
Kierunki działań banków (9) Duration portfela obligacji 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 18 Duration (lata) 6-2004 7-2004 8-2004 9-2004 10-2004 11-2004 12-2004 1-2005 2-2005 3-2005 4-2005 5-2005 6-2005 7-2005 8-2005 9-2005 10-2005 11-2005 12-2005 Banki rezydenci Zakłady ubezpieczeń rezydenci Fundusze inwestycyjne rezydenci Fundusze emerytalne rezydenci Banki nierezydenci Inne instyt. finans. nierezydenci Całość zadłużenia Skarbu Państwa
Banki a niebankowe instytucje finansowe NIF (1) Kanał własnościowy: bezpośredni wpływ jednostek podporządkowanych na wyniki banków poprzez udziały banków w kapitałach NIF Udziały własnościowe banków w NIF: jako % funduszy podstawowych banków - udziałowców ZU PTE 0,37% 1,66% jako % aktywów banków - udziałowców 0,03% 0,13% Udział zysków podmiotów podporządkowanych (w tym NIF) w skonsolidowanym wyniku finansowym sektora bankowego około 6% 19
Banki a niebankowe instytucje finansowe NIF (2) 8 Fundusze emerytalne Stopy zwrotu OFE 6 4 2 3-2003 6-2003 9-2003 12-2003 3-2004 6-2004 9-2004 12-2004 3-2005 6-2005 MWSZ Średnia ważona S Z Max S Z Min S Z 9-2005 Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych KNUiFE. 20
Banki a niebankowe instytucje finansowe NIF (3) Kanał kredytowo-depozytowy wpływu NIF na sektor bankowy: Kredyty udzielone NIF: 0,001% aktywów banków Depozyty przyjęte od NIF: 0,97% aktywów banków 21
Banki a niebankowe instytucje finansowe NIF (4) Kanał rynkowy wpływu na sektor bankowy, tj. poprzez ceny aktywów: Akcje inwestycje banków są niskie: 0,12% aktywów banków Obligacje sektor bankowy obok OFE i ZU jest największym inwestorem krajowym na rynku (21,4%, 18,4% i 17,9%) => potencjalny wpływ NIF na ceny obligacji i wyniki (straty) banków duży; w praktyce niski 22
Banki a niebankowe instytucje finansowe NIF (5) Fundusze emerytalne 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Struktura portfeli inwestycyjnych OFE 3-2003 6-2003 9-2003 12-2003 3-2004 6-2004 Skarbowe papiery wartościowe Akcje Inwestycje zagraniczne Inne Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych KNUiFE. 9-2004 12-2004 3-2005 6-2005 9-2005 12-2005 23
Zdolność banków do absorbowania strat (1) Jakość aktywów Wskaźnik kredytów zagrożonych 25% 2 15% 1 5% Ogółem Sektor finansow y Sektor niefinansow y 2003 2004 2005 Sektor instytucji rządow ych i samorządow ych 24
Zdolność banków do absorbowania strat (2) Zabezpieczenia Pokrycie kredytów zabezpieczeniami: Około 1/3 kredytów ogółem dla sektora niefinansowego była zabezpieczona hipoteką (28,9%) i w tym ponad połowa kredytów mieszkaniowych dla gospodarstw domowych (59,4%) Pozostałe najczęściej stosowane formy zabezpieczenia: Kredyty mieszkaniowe: cesja praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości, ubezpieczenie spłaty kredytu do czasu ustanowienia hipoteki Kredyty konsumpcyjne: poręczenie wekslowe lub cywilne Kredyty dla przedsiębiorstw: zastaw rejestrowy lub finansowy 25
Zdolność banków do absorbowania strat (3) Pokrycie kredytów rezerwami celowymi 12 10 91,8% 93,2% 96,5% 8 6 4 42,4% 55,5% 64,5% 2 6,7% 5,5% 5, 2003 2004 2005 Rezerwy celowe / kredyty zagrożone Rezerwy celowe / kredyty nieobsługiwane Rezerwy celowe / cały portfel 26
Zdolność banków do absorbowania strat (4) 6 Kapitały Rozkład współczynnika wypłacalności 5 4 3 2 1 27 Aktywa banków o współczynniku. wypłacalności w danym w przedziale.. poniżej 0-4% 4-8% 8-12% 12-16% 16-2 20-24% 24-3 powyżej 3 2003 2004 2005
Zdolność banków do absorbowania strat (5) Analizy szokowe (stress tests) Wpływ na sektor finansowy scenariuszy wydarzeń o małym prawdopodobieństwie wystąpienia, ale potencjalnie dużym (niekorzystnym) wpływie Narzędzia stosowane szeroko przez wiodące banki centralne Metodyka NBP ostatnio korzystnie oceniona przez misję FSAP 28
Skumulowane aktywa (w % aktywów. banków uwzględnionych w symulacji). Zdolność banków do absorbowania strat (6) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Ryzyko kredytowe symulacja I 1 2 3 4 Procent kredytów normalnych i pod obserwacją, które musiałyby się przekształcić w kredyty wątpliwe, aby wsp. wypłacalności obniżył się do 8% 5 6 7 8 12-2005 12-2004 9 10 29
Współczynnik wypłacalności 16% 14% 12% 1 8% 6% Zdolność banków do absorbowania strat (7) 3-2003 Ryzyko kredytowe symulacja II Przekształcenie należności zagrożonych w stracone 6-2003 9-2003 12-2003 3-2004 6-2004 9-2004 12-2004 3-2005 6-2005 Współczynnik wypłacalności Scenariusz 1 - odzyskanie 10 wartości zabezpieczeń Scenariusz 2 - spadek wartości zabezpieczeń o 25% Scenariusz 3 - spadek wartości zabezpieczeń o 5 9-2005 12-2005 30
Zdolność banków do absorbowania strat (8) Stress testy - FSAP Badanie wpływu niekorzystnych scenariuszy makroekonomicznych na polski sektor bankowy m.in. wzrost cen ropy, powtórzenie spowolnienia gospodarczego z lat 2001-2002 Wyniki potwierdzają wysoką odporność sektora bankowego na szoki zewnętrzne 31
Podsumowanie i wyzwania na przyszłość Bardzo dobra ocena stabilności systemu finansowego w 2005 roku Polski sektor bankowy jest w stanie zaabsorbować znaczne negatywne zaburzenia bez zagrożenia jego stabilności, nawet przy założeniu braku wsparcia kapitałowego ze strony inwestorów zagranicznych Sytuacja NIF nie niesie zagrożenia dla stabilności systemu finansowego Jednak pozytywna ocena nie może być automatycznie przenoszona na przyszłość 32
Wyzwania na przyszłość Mimo dobrej sytuacji w 2005 r. należy pilnie analizować następujące obszary: Zadłużenie gospodarstw domowych, zwłaszcza walutowe Jakość zarządzania ryzykiem w bankach w warunkach silnej konkurencji Kształtowanie się cen nieruchomości 33
Wyzwania na przyszłość (2) Wprowadzenie Nowej Umowy Kapitałowej jakościowa zmiana metod wyznaczania wymogów kapitałowych jak również zarządzania ryzykiem i kapitałem przez banki Wzrost wymogów kapitałowych dla banków z tytułu wprowadzenia wymogu na ryzyko operacyjne Nowe rozwiązania instytucjonalne związane z nadzorem nad systemem finansowym 34
Dziękujemy za uwagę Prosimy o pytania Elektroniczna wersja raportu jest dostępna na stronie www.nbp.pl 35