Nr 94 kwiecieñ 2009 i Opinie Analizy Analyses & Opinions Pos³owie do Parlamentu Europejskiego pozycja prawna w kraju oraz wspó³pra ca z ad mi ni stracj¹ rz¹dow¹ Me l chior Szcze pa nik Poziom wspó³pracy miêdzy pos³ami do Parlamentu Europejskiego a administracj¹ rz¹dow¹ nie by³ zadowalaj¹cy. Kontakty z polskimi pos³ami do PE nie by³y priorytetem w strategii europejskiej kolejnych pol skich rz¹dów, w zwi¹zku z czym re zu l ta ty wspó³dzia³ania za le a³y w znacznym stopniu od wiedzy i inicjatywy poszczególnych pos³ów i urzêdników. Rozwój wspó³pracy i wymiany informacji móg³by u³atwiæ skutecznoœæ dzia³ania na arenie europejskiej zarówno administra cji rz¹do wej jak i pos³om do PE. Stworzenie w ramach UKIE jednostki odpowiedzialnej za wspó³pracê z PE, a w ramach ministerstw stanowisk urzêdników ³¹cznikowych, pozwoli³oby administracji rz¹dowej lepiej œledziæ prace tej instytucji i lepiej przygotowaæ siê do wspó³pracy z jej cz³onkami. Regularne spotkania przedstawicieli najwy szych w³adz z pos³ami do PE by³yby dobr¹ okazj¹ do przedstawienia rz¹dowych strategii i priorytetów, a tak- e do podkreœlenia roli PE w procesie decyzyjnym UE. S³abe kontakty miêdzy pos³ami do PE a parlamentarzystami krajowymi odzwierciedlaj¹ ograniczon¹ rolê, jak¹ w polityce europejskiej Polski odgrywaj¹ obecnie Sejm i Senat. Traktat lizboñski oferuje jednak nowe mo liwoœci zaanga owania siê parlamentów narodowych w politykê eu ro pejsk¹ i je œli wej dzie on w y cie, to pos³owie do PE mog¹ do sta r - czyæ parlamentarzystom krajowym cennych informacji. Status pos³a do PE powinien byæ uregulowany w odrêbnym akcie prawnym. Nie ma co pra wda przes³anek, by daæ pos³om do PE ta kie same kompetencje dotycz¹ce kontroli w³adz krajowych jak parlamentarzystom Sejmu RP, powinni oni jednak mieæ prawo do uzyskiwania informacji od administracji rz¹dowej i samorz¹dowej. Powinny równie zo staæ przed siê w ziê te dzia³ania, maj¹ce u³atwiæ pos³om do PE pod ró - owanie po Polsce, a tak e w d³u szej perspektywie zorganizowanie biur, z których mogliby oni korzystaæ podczas pobytu w Warszawie.
2 Pos³owie do Pa r la men tu Euro pe j skiego pozycja prawna w kraju oraz wspó³praca z administracj¹ rz¹dow¹ Wspó³praca pos³ów do PE z organami administracji rz¹dowej Po dzia³ na po li ty kê we wnêtrzn¹ i eu ro pejsk¹ co raz bar dziej tra ci sens. Poza po li tyk¹ fi - skaln¹ trud no zna leÿæ dzie dzinê, której nie dotyczy³yby decyzje podejmowane w Bru - kse li. W tej sy tu a cji ro œ nie zna cze nie wspó³pra cy i wy mia ny in fo r ma cji miê dzy po li - ty ka mi i urzêd ni ka mi, dzia³aj¹cymi na arenie europejskiej i tymi, których aktywnoœæ koncentru - je siê w kra ju. Jed no cze œ nie, wo bec zwiê kszaj¹cej siê roli PE w uni j nym pro ce sie de cy zy j nym, co raz wa nie j sza dla ko ñ co we go efe ktu ne go cja cji sta je siê ko mu ni ka cja pos³ów do PE z przed - stawi cie la mi ad mi ni stra cji rz¹do wej, pro wadz¹cymi ne go cja cje w Ra dzie UE. Po stu lat za cie œ nie nia wspó³dzia³ania ad mi ni stra cji rz¹do wej z pos³ami do PE nie po wi nien byæ opa cz nie ro zu mia ny. Nie cho dzi tu bynajmniej o to, by sprowadziæ naszych przedstawicieli w PE do roli bie r nych wy ko na w ców polityki rz¹du. Celem jest raczej wymiana informacji oraz stwo rze nie od po wied nich wa run ków tym pos³om, którzy uznaj¹ za uzasadnione wspieranie na fo rum PE po stu la tów zbie nych z rz¹dowymi. W interesie rz¹du le y, by przedstawiæ im odpo - wie d nio wcze œ niej swo je sta no wi sko i propozycje, poparte merytorycznymi argumentami, które u³atwi¹ ich pre zen ta cjê na fo rum izby. Poza lob bo wa niem na rzecz po stu la tów rz¹du, pos³owie do PE mog¹ rów nie do sta r czyæ cen nych informacji o rozwoju dyskusji na forum PE oraz stano - wi skach przed sta wi cie li grup i pa r tii politycznych. Tego typu dane mog¹ pomóc reprezentan - tom rz¹du w przy go to wa niu swo jej po zy cji w cza sie ne go cja cji w Ra dzie UE. Jest to jed nak wspó³pra ca w zna cz nej mie rze nie for malna i oparta na dobrej woli obu stron. Administracja rz¹dowa nie mo e ni cze go ¹daæ od pos³ów do PE; mo e je dy nie prze ko ny waæ i do sta r czaæ od - po wied nich narzêdzi tym, którzy wyra ¹ gotowoœæ do wspó³dzia³ania. W cza sie do bie gaj¹cej ka den cji Pa r la men tu Euro pe j skie go wspó³pra ca pol skich przed sta wi - cie li w tej in sty tu cji z ad mi ni stracj¹ rz¹du nie fun kcjo no wa³a ide a l nie. Zna cz na czêœæ ad mi ni - stra cji rz¹do wej za rów no jej pion polityczny, jak i biurokratyczny wydawa³a siê nie doce - niaæ po ten cja³u PE w eu ro pe j skim pro cesie decyzyjnym. Wspó³praca z PE by³a s³abo wkompo - no wa na w sy stem pol skiej po li ty ki eu ro pe j skiej, w zwi¹zku z czym o jej re zu l ta tach czê sto de cy - do wa³y umie jê t no œci i dete r mi na cja jednostek, bior¹cych w niej udzia³. Tam, gdzie urzêdni - cy/po li ty cy po tra fi li do strzec zna cze nie PE, a tak e byli gotowi wyjœæ poza zakres g³ównych obo wi¹zków, wspó³pra ca miê dzy re so r ta mi a pos³ami uk³ada³a siê do brze. Czê sto jed nak proœby pos³ów o informacje o stanowisku rz¹du polskiego, poparte argumentami trafia³y w pró niê. Wspó³pra ca pos³ów do PE z parla menta rzy sta mi w kra ju Kon ta kty parla men ta rzy stów europejskich z krajowymi odbywaj¹ siê dwutorowo. Z jed nej stro ny tocz¹ siê miê dzy cz³on ka mi tej sa mej pa r tii po li ty cz nej (nie for ma l - nie lub aran o wa ne przez w³adze pa r tii), z dru giej stro ny s¹ to spo t ka nia na sze r - szym fo rum, w któ rych mog¹ braæ udzia³ pos³owie do PE i parla men ta rzy œci, nie za le nie od przy nale no œci pa r ty j nej. G³ówn¹ aren¹ tej ka te go rii kon ta któw s¹ ko mi sje se j mo we i se na c kie pos³owie do PE maj¹ pra wo ucze st ni c twa w nich. Wspó³pra ca miê dzy parla menta rzy sta mi euro pe j ski mi i na ro do wy mi w tym fo r ma l nym wy mia rze roz wi ja³a siê nie mra wo. Pos³owie do PE spo ra dy cz nie bra li udzia³ w po sie dze niach ko mi sji par la men tar nych, co parla men ta rzy œci krajo wi przy j mo wa li ra czej bez alu. Po wo dem ta kiej sy tu a cji s¹ czê œcio wo prze szko dy obiek - ty w ne w zwi¹zku z obo wi¹zka mi w Bru kse li i Stra s bu r gu pos³owie do PE s¹ przez wiêksz¹ Instytut Spraw Publicznych Analizy i Opinie, 94
Pos³owie do Pa r la men tu Euro pe j skie go po zy cja prawna w kraju oraz wspó³praca z administracj¹ rz¹dow¹ 3 czêœæ tygo dnia nie obe c ni w kra ju. Pos³ów do PE zniechêca³ równie symboliczny w znacznej mie rze cha ra kter kon tro li, jak¹ ko mi sje do spraw UE Se j mu i Se na tu spra wuj¹ nad dzia³al no œci¹ rz¹du pod czas ne go cja cji w Bru kse li. Sta tus pra w ny pos³ów do PE Pro ble mem rzu tuj¹cym na wspó³pra cê pos³ów do PE z ad mi ni stracj¹ rz¹dow¹ i pa r la - men tem jest kwe stia ich sta tusu prawnego. Brak uregulowañ w tym zakresie utrudnia pra cê parla men ta rzy stów europejskich. Na pocz¹tku kadencji pos³owie przekonali siê, e urzê dy pa ñ stwo we nie maj¹ obowi¹zku odpowiadania na ich proœby o informacje. Dziœ jed no stki ad mi ni stra cji rz¹do wej od po wia daj¹ grze cz no œcio wo na py ta nia na szych przed sta wi - cie li w Bru kse li, ale do brze by³oby, gdyby przepis prawny jasno uregulowa³ tê kwestiê. Brak ure gu lo wañ w za kre sie sta tu su pos³ów do PE, a w szcze gó l no œci ja s ne go zde fi nio wa nia ich re la - cji w sto sun ku do parla men ta rzy stów narodowych, tworzy równie problemy natury symbolicznej, np. w za kre sie pre ce den cji. W ra mach re fle ksji nad pra wa mi i obo wi¹zka mi pos³ów do PE roz wa a no prze ka za nie im nie któ rych ko m pe ten cji pos³ów i se natorów, takich jak: pra wo do uzy ski wa nia in fo r ma cji i materia³ów oraz wgl¹du w dzia³alnoœæ organów admini stra cji rz¹do wej i sa morz¹du tery to rial ne go, a ta k e spó³ek z udzia³em Skar bu Pa ñ stwa oraz zak³adów i przed siê biorstw pa ñ stwo wych i samorz¹dowych (Art. 19 Ustawy o wykonywaniu man da tu pos³a i se na to ra), pra wo do po dej mo wa nia in ter we ncji w or ga nie ad mi ni stra cji rz¹do wej i sa morz¹du tery - to rial ne go, zak³ad zie lub przed siê bio r stwie pa ñ stwo wym oraz or ga ni za cji spo³ecz nej, a ta k e w jed no stkach go spo dar ki nie pa ñ stwo wej oraz uzyskania informacji na temat sposobu za³atwie - nia po ru szo nej spra wy (Art. 20 Usta wy o wykonywaniu mandatu pos³a i senatora), pra wo zwra ca nia siê do ko mi sji (se j mo wej lub se na c kiej) o roz pa trze nie okre œlo nej spra - wy (Art. 14 i 15 Usta wy o wy ko ny wa niu man da tu pos³a i se na to ra), pra wo do wno sze nia in ter pe la cji i zapytañ równorzêdnych z poselskimi (Art. 14 Ustawy o wy ko ny wa niu man da tu pos³a i se na tora). Prze ka za nie pos³om do PE ta kich uprawnieñ budzi jednak w¹tpliwoœci prawne, tworzy³oby bo wiem sy tu a cjê nie zgodn¹ z za sad¹ nie po³¹cza l no œci man da tów: pos³owie do PE otrzy my wa li - by ko m pe ten cje nie mal iden ty cz ne z tymi, ja kie maj¹ pos³owie i se na to ro wie 1. Mo na równie y wiæ oba wy, e za gwa ran towa nie eu ropos³om mo liwoœci interweniowania w ró nych sprawach w kra ju mog³oby odci¹gaæ ich od obo wi¹zków na tu ry stricte europejskiej i zwiêkszyæ ry wa - li za cjê miê dzy nimi a pos³ami do pa r la men tu krajo we go. 1 Wiê cej in fo r ma cji na te mat pra wne go aspe ktu prze ka za nia pos³om do PE ko m pe ten cji, ja ki mi dys po nuj¹ pos³owie i se na to ro wie mo na zna leÿæ w wy da nym przez Biu ro Ana liz Se j mo wych zbio rze opi nii pra wnych pt. Sta tus pos³a do PE, Stu dia BAS nr 13, Wa r sza wa 2008. Analizy i Opinie, 94 Instytut Spraw Publicznych
4 Pos³owie do Pa r la men tu Euro pe j skiego pozycja prawna w kraju oraz wspó³praca z administracj¹ rz¹dow¹ Re ko men da cje Ana li za pro ble mów, któ re wyst¹pi³y w ra mach pro ce su wspó³pra cy pos³ów do PE z ad mi ni stracj¹ rz¹dow¹, po zwa la skon sta to waæ, e ich Ÿród³em by³ z jed nej stro ny brak lub nie sku te cz noœæ rozwi¹zañ systemowych, z drugiej b³êdy ludzkie (nie- kom pe ten cja lub nie chêæ do po dej mo wa nia ini cja ty wy, wy kra czaj¹cej poza œci œle po jê ty za kres obo wi¹zków). Dzia³ania zo rien to wa ne na po pra wê tej sy tu a cji po win ny wiêc prze ciw dzia³aæ tym pro ble mom. Wspó³pra ca z PE i pol skimi przed stawi cie la mi w tej in sty tu cji po win na byæ bar dziej jed nozna cz nie okre œlo na jako ele ment sy ste mu pol skiej po li ty ki eu ro pe j skiej. U³atwiæ osi¹gniê cie tego celu mog¹ pe w ne roz wi¹za nia in sty tu cjo nalne. Na le y po wa nie roz wa yæ stwo rze nie w ra mach UKIE jed no stki, któ ra sty mulowa³aby wspó³pracê, przypominaj¹c, e prawo europej - skie kszta³to wa ne jest nie ty l ko na fo rum Rady UE, ale ta k e Pa r la men tu. Jed no cze œ nie na le - a³oby stwo rzyæ w mi ni ste r stwach sta no wi ska urzêd ni ków wspó³dzia³aj¹cych z PE. Umo li - wi³oby to po szcze gó l nym re so r tom œle dzenie porz¹dku obrad PE i u³atwi³o przep³yw informacji miê dzy nimi a pos³ami oraz szy b kie re a go wa nie na po ja wiaj¹ce siê pro ble my. Wa run kiem po pra wy wspó³pra cy miê dzy pos³ami do PE a ad mi ni stracj¹ rz¹dow¹ jest ogó l ne podniesienie skutecznoœci samej administracji rz¹dowej w ramach polityki europejskiej. Szczególnie w pierwszych latach cz³onkostwa Polski w UE czêsto zdarza³o siê administracji rz¹dowej reagowaæ ze znacznym opóÿnieniem na inicjatywy Komisji. Oznacza³o to, e stanowisko rz¹dowe do cie ra³o po cza sie rów nie do PE. Kwe sti¹ klu czow¹ dla sku te cz ne go dzia³ania w ra mach uni j ne - go procesu decyzyjnego jest odpowiednio wczesna identyfikacja problemów, które bêd¹ obiek - tem europejskiej debaty i przedstawienie swoich postulatów. Im szybciej stanowisko zacznie byæ promowane na arenie europejskiej, tym wiêksze s¹ szanse, e postulaty rz¹du znajd¹ odzwierciedle nie w osta te cz nych roz wi¹za niach aktu pra wne go. Ta sama regu³a od no si siê do PE: im wcze œ - niej pol scy pos³owie otrzy maj¹ sta no wi sko rz¹du, tym wiê ksze maj¹ szan se na jego sku te cz ne promowanie. Nale y równie dbaæ o to, by przekazywane pos³om materia³y by³y jak najbardziej przyjazne u ytkownikowi : stanowisko rz¹du powinno byæ przedstawione jasno i przystêpnie, a tak e opatrzone argumentami opracowanymi pod k¹tem interlokutorów w PE. Na pocz¹tku ka den cji po win no siê od byæ spe cja l ne spo t ka nie pos³ów do PE, na któ rym dok³ad - nie przedstawiono by rz¹dow¹ koncepcjê funkcjonowania mechanizmu wspó³pracy oraz jego g³ównych uczestników. Zarówno pos³owie do PE, jak i pracownicy administracji rz¹dowej mogliby otrzymaæ coœ w rodzaju podrêcznika postêpowania we wzajemnych kontaktach. Taki zbiór zasad pozwoli³by na utrwalenie okreœlonych kana³ów komunikacji i rozproszy³ obawy niektórych urzêdników przed kontaktem z pos³ami do PE. Elementem podrêcznika skierowanego do administracji rz¹dowej powinno byæ przedstawienie roli PE w unijnym procesie decyzyjnym, a tak e podkreœlenie, e po wejœciu w ycie traktatu lizboñskiego rola ta jeszcze wzroœnie. Przygotowanie takich materia³ów by³oby okazj¹ do krytycznej analizy dotychczasowej wspó³pracy i porównania do œwia d czeñ ze bra nych przez piêæ lat ka den cji PE przez ad mi ni stra cjê rz¹dow¹ i pos³ów do PE. Wska za ne by³oby rów nie sym bo li czne docenienie potencja³u pos³ów do PE i wykonywanej przez nich pra cy. Od by waj¹ce siê, nie ko nie cz nie czê sto, ale re gu la r nie, spo t ka nia z naj wy szy - mi rang¹ przed stawi cie la mi pa ñ stwa by³yby doskona³ym elementem motywacyjnym dla pos³ów, a ad mi ni stra cja rz¹dowa do sta wa³aby jednoznaczny sygna³, e PE odgrywa wa n¹ rolê w uni j nym pro ce sie po dej mo wa nia de cyzji. W wymiarze praktycznym takie spotkania pozwoli³yby przed sta wiæ pos³om do PE priorytety rz¹du, a tak e dokonaæ okresowych bilansów podjêtych dzia³añ. Instytut Spraw Publicznych Analizy i Opinie, 94
Pos³owie do Pa r la men tu Euro pe j skie go po zy cja prawna w kraju oraz wspó³praca z administracj¹ rz¹dow¹ 5 Choæ pos³owie pol scy s¹ dla ad mi ni stra cji rz¹do wej g³ów ny mi par t ne ra mi w Pa r la men cie Eu ro pe j skim, to mo e ona z po wo dze niem adresowaæ swoje postulaty równie do przedstawi - cie li in nych pañstw cz³on ko wskich Unii Europejskiej. Dzia³aj¹c na forum PE jak organizacja lob bin go wa rz¹d pol ski po wi nien próbowaæ przekonywaæ do swoich pomys³ów wszystkich parla men ta rzy stów, nie za le nie od ich przy nale no œci narodowej. Z pun ktu wi dze nia re a li za cji ce lów polskiej polityki europejskiej kontakty pos³ów do PE z par lamen tarzy sta mi krajo wy mi maj¹ du o mnie j sze zna cze nie ni wspó³pra ca z rz¹dem. Pe w - na ich ra chi ty cz noœæ nie jest wiêc po wodem do powa niejszych obaw. W sposób naturalny ko - mu ni ka cja od by wa siê prze de wszy stkim wewn¹trz poszczególnych partii politycznych i próby ja kiejœ insty tucjo nali za cji spo t kañ w szerszym gronie by³yby najprawdopodobniej skazane na po ra kê. Nie zna czy to jed nak, e z ta kich spotkañ nale y w ogóle zrezygnowaæ. Pos³owie do PE pod czas spo t kañ pry wa t nych, jak i w mia rê mo li wo œci pra co w ni cy Kan ce la rii Se j mu i Se na tu, po win ni uœwia da miaæ parla men ta rzy stom narodowym, e ich kontakty z kolegami z Brukseli s¹ zna ko mi tym spo so bem zdo by cia wie dzy o funkcjonowaniu unijnego procesu podejmowania de cy zji, co z ko lei wa run ku je ko rzy st ne oddzia³ywanie Sejmu na polsk¹ politykê europejsk¹. Im pu l sem do bar dziej dy na mi cz nej wspó³pracy by³oby wzmocnienie kontroli parlamentu naro - do we go nad dzia³ania mi rz¹du pod czas ne go cja cji w Bru kse li. Wy da je siê jed nak, e nie ma wœród li de rów naj wa nie j szych partii politycznych w Polsce woli politycznej, by tê kontrolê wzmacniaæ. Upra w nie nia prze ka zy wa ne pa r la men tom na ro do wym przez tra ktat li z bo ñ ski tworz¹ prze - strzeñ do bar dziej in ten sy w nej wspó³pracy. Badaj¹c propozycje Komisji Europejskiej z punktu wi dze nia ich zgod no œci z za sad¹ pomo cniczoœci, parlamentarzyœci narodowi mogliby wykorzy - staæ wie dzê i do œwia d cze nie pos³ów eu ro pe j skich. Wie le za le y tu nie ty l ko od pos³ów i se na to - rów, ale rów nie pra co w ni ków Kan ce larii Sejmu i Senatu, zaanga owanych w kontrolowanie pro po zy cji Ko mi sji. Z uwa gi na ograniczenia czasowe, kontakt bezpoœredni miêdzy parla - menta rzy sta mi mo e oka zaæ siê nie mo li wy, ale do za pe w nie nia przep³ywu in fo r ma cji mo e czê sto wy sta r czyæ wspó³dzia³anie od powiedniego pracownika biura pos³a do PE i eksperta Kancelarii Sejmu lub Senatu. Status pra w ny pos³ów do PE po wi nien byæ ure gu lo wa ny w fo r mie usta wy. Jak wspo - mnia no wy ej, nie ma wy sta r czaj¹cych po wo dów, by prze ka zy waæ im upra w nie nia rów ne pos³om krajo wym, nie mniej jed nak mo na roz wa yæ prze ka za nie pe w nych ko m pe ten cji w o gra ni czo nym za kre sie. Pos³owie do PE po win ni po sia daæ pra wo do uzy ska nia in fo r ma cji od or ga nów ad mi ni stra cji rz¹do wej i sa morz¹du tery to rial ne go w za kre sie zwi¹za nym z pe³nio ny mi obo wi¹zka mi. W kwe stii pre ce den cji, ich sta tus móg³by byæ rów ny sta tu so wi pos³ów krajo wych. Na le y rów nie po wa nie roz wa yæ zwiê ksze nie wspa r cia logi sty cz ne go dla pos³ów do PE w Pol sce. Stwo rze nie sy tu a cji po do bnej do panuj¹cej w Niemczech, gdzie ka dy deputowany eu ro pe j ski ma biu ro w ko m p le ksie bu dynków nale ¹cych do Bundestagu, pozostaje oczywiœcie w sfe rze ma rzeñ. Jed nak w per spe kty wie d³ugo fa lo wej za pe w nie nie pos³om za rów no krajo - wym, jak i eu ro pe j skim od po wied nich warunków do pracy podczas pobytu w stolicy powinno byæ prio ry te tem. W per spe kty wie krót koterminowej nale y rozwa yæ umo liwienie pos³om do PE darmowego podró owania po kraju w ramach wype³niania ich obowi¹zków. Au tor chcia³by po dziê ko waæ za cen ne uwa gi i ko men ta rze ucze st ni kom zor gani zowa ne go przez In sty tut Spraw Pu - b li cz nych i Fun da cjê Frie dri cha Ebe r ta se mi na rium, po œwiê co ne go oma wia nym w ni nie j szym te k œcie kwe stiom, a w szcze gó l no œci Pani Ka ta rzy nie Smyk, Pa nom Ja no wi Ol bry ch to wi i Die t ma ro wi Nie ta no wi. Analizy i Opinie, 94 Instytut Spraw Publicznych
Me l chior Szcze pa nik doktorant na Loughborough University w Wielkiej Brytanii (doktorat poœwiêcony analizie procesu socjalizacji polskich pos³ów do PE). Absolwent Wydzia³u Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersy - tetu Warszawskiego i Institut d`etudes Politiques w Bordeaux. Wspó³autor wydanego w marcu 2007 r. raportu przedstawiaj¹cego bilans aktywnoœci polskich pos³ów do PE w pierwszej po³owie kadencji. Pracownik Kancelarii Senatu RP. Ana li zy i Opi nie nr 94, kwiecieñ 2009 Ana li zy i Opi nie se ria kilku stro ni co wych ana liz dotycz¹cych wa nych tematów dla Polski i Europy. W ten sposób Instytut Spraw Pu blicznych chce aktywnie w³¹czyæ siê w debatê publiczn¹ pokazywaæ istotne problemy, czêsto nieobecne w polskiej i ogólnoeuropejskiej debacie, oraz proponowaæ konkretne rozwi¹zania. Tematyka poruszana w Analizach i Opiniach obejmuje zagadnienia zwi¹zane m.in. z integracj¹ europejsk¹, polityk¹ spo ³eczn¹, edukacj¹, administracj¹ publiczn¹, polityk¹ migracyjn¹ i polityk¹ wschodni¹. Seria Analizy i Opinie publikowana jest przy wsparciu Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe oraz we wspó³pracy z Fundacj¹ im. Friedricha Eberta. Co py right by Fun da cja Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009. Przedruk materia³ów Instytutu Spraw Publicznych w ca³oœci lub czêœci mo liwy jest wy³¹cznie za zgod¹ Instytutu. Cytowanie oraz wykorzystanie danych empirycznych dozwolone jest z podaniem Ÿród³a. Redaktor serii: dr Jacek Kucharczyk, Dyrektor Programowy ISP Koordynator serii: Rafa³ Za³êski, e-mail: publikacje@isp.org.pl Adres: Instytut Spraw Publicznych ul. Szpitalna 5 lok. 22, 00-031 Warszawa tel. 022 556 42 60, fax 022 556 42 62 e-mail: isp@isp.org.pl, www.isp.org.pl