ípise CIOPÍA] PIB ELASTYCZNE FORMY ZATRUDNIENIA I ORGANIZACJI PRACY A AKTYWNOSC ZAWODOWA OSÓB STARSZYCH RedAkcjA NAIjkoWA ElzbÍETA KRyNsliA WAHSZAWA 2015
SPIS TRESCI CZÇSCI WPROWADZENIE, Elzbieta Krynska CZIJSC II OPIS ZASTOSOWANEJ METODOLOGII, Elzbieta Krynska CZÇSC III DIAGNOZA SYTUACJI OSÓB W WIEKU 45+ NA RYNKU PRACY W POLSCE I WYBRANYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ - WYNIKI BAD AN DANYCH ZASTANYCH III. 1. Aspekty prawne sytuacji osób w wieku 45+ na rynku pracy w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej, Gertruda Uscinska, Janina Petelczyc, Paulina Roicka III.1.1. Rozwi^zania wynikajgce z polskich regulacji prawnych i dzialan programowych III.1.1.1. Zatrudnienie III. 1.1.2. Zabezpieczenie spoleczne swiadczenia przedemerytalne i emerytalne III. 1.1.3. Dzialania programowe III. 1.2. Regulacje i dzialania krajów Unii Europejskiej III. 1.2.1. Dokumenty i regulacje podstawowe III. 1.2.2. Flexicurity - model polityki panstwa na rynku pracy III. 1.2.3. Zwiçkszanie aktywnosci zawodowej osób starszych w wybranych panstwach UE III. 1.2.4. Rozwiqzania dotycz^ce elastycznych emerytur III. 1.2.5. Emerytury czçsciowe w prawie panstwue III.2. Sytuacja osób w wieku 45+ na rynku pracy w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej, Haiina Sobocka-Szczapa, Iwona Poliwczak 111.2.1. Sytuacja osób w wieku 45+ na rynku pracy w Polsce 111.2.1.1. Ludnosc w wieku 45+ 111.2.1.2. Pracujqcy w wieku 45+ 111.2.1.3. Bezrobotni w wieku 45+ 111.2.1.4. Wiek wyjscia z zasobów pracy 111.2.2. Sytuacja osób w wieku 45+ na rynkach pracy w wybranych krajach Unii Europejskiej 111.2.2.1. Ludnosc w wieku 45+ 111.2.2.2. Aktywnosc zawodowa ludnosci w wieku 45+ 111.2.2.3. Zatrudnienie osób w wieku 45+ 111.2.2.4. Bezrobocie osób w wieku 45+ 111.2.2.5. Wiek wyjscia z zasobów pracy
CZÇSCIV DETERMINANTY AKTYWNOSCI ZAWODOWEJ OSOB W WIEKU 45 LAT I WIÇCEJ, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLÇDNIENIEM ELASTYCZNYCH (NIETYPOWYCH) FORM ZATRUDNIENIA I ORGANIZACJI PRACY - WYNIKI BAD AN ILOSCIOWYCH 102 IV. 1. Determinanty aktywnosci zawodowej osób w wieku 45 lat i wiçcej opinie pracuj^cych, Halina Sobocka-Szczapa 102 IV. 1.1. Charakterystyka badanej populacji 103 IV. 1.2. Sytuacja na rynku pracy 107 IV. 1.3. Postawy pracodawców wobec pracowników w wieku 45+ 112 IV. 1.3.1. Rekrutacja pracowników 113 IV.1.3.2. Ocena pracowników 120 IV. 1.3.3. Motywowanie pracowników 123 IV. 1.3.4. System podnoszenia kwalifíkacji 126 IV. 1.4. Mobilnosc zawodowa pracowników w wieku 45+ 128 IV. 1.5. Praça w nietypowych formach zatrudnienia 129 IV. 1.6. Sklonnosc do aktywnosci zawodowej w wieku poprodukcyjnym 137 IV. 1.7. Wnioski 140 IV.2. Determinanty aktywnosci zawodowej osób w wieku 45 lat i wiçcej - opinie bezrobotnych, Iwona Poliwczak 144 IV.2.1. Charakterystyka badanej populacji 144 IV.2.2. Dlugosc okresu pozostawania bez pracy oraz subiektywne postrzeganie wlasnego bezrobocia 146 IV.2.3. Postawy pracodawców wobec starszych pracowników 150 IV.2.3.1. Okresowa ocena zatrudnionych pracowników 150 IV.2.3.2. Ocena szans pracowników po 45. roku zycia na awans, przesuniçcie na równorzçdne stanowisko, degradacjç oraz otrzymanie skierowania na kursy i szkolenia 152 IV.2.3.3. Dyskryminacja 157 IV.2.3.4. Bariery utrudniajqce zatrudnienie osób po 45. roku zycia 163 IV.2.4. Publiczne shizby zatrudnienia wobec bezrobotnych po 45. roku zycia... 165 IV.2.5. Swiadczenie pracy w elastycznych formach zatrudnienia i organizacji pracy, samozatrudnienie 169 IV.2.5.1. Dotychczasowa sklonnosc bezrobotnych osób po 45. roku zycia do podejmowania pracy w elastycznych formach zatrudnienia i organizacji pracy 169 IV.2.5.2. Preferowane elastyczne formy zatrudnienia i organizacji pracy... 172 IV.2.5.3. Dotychczasowa sklonnosc bezrobotnych osób po 45. roku zycia do samozatrudnienia i zatrudniania pracowników w elastycznych formach zatrudnienia i organizacji pracy 177 IV.2.5.4. Potencjalna sklonnosc bezrobotnych osób po 45. roku zycia do samozatrudnienia i zatrudniania pracowników w elastycznych formach zatrudnienia i organizacji pracy 178 IV.2.5.5. Znaczenie pracy zawodowej dia osób w starszych grupach wieku 179 6
IV.2.6. Propozycje rozwi^zan prawnych i instytucjonalnych wplywajgcych na wydhizenie aktywnosci zawodowej osób w starszych grupach wieku, w szczególnosci poprzez proponowanie im elastycznych form zatrudnienia i organizacji pracy 179 IV.2.7. Wnioski 182 IV.3. Determinanty aktywnosci zawodowej osób w wieku 45 lat i wiçcej - opinie biernych zawodowo, Lukasz Arendt 186 IV.3.1. Charakterystyka badanej populacji 187 IV.3.2. Aktywnosc ekonomiczna - zatrudnienie i bezrobocie 189 IV.3.3. Przyczyny biemosci zawodowej 195 IV.3.4. Rzeczywiste i potencjalne wykorzystanie niestandardowych form zatrudnienia 201 IV.3.5. Mobilnosc zawodowa i edukacyjna 209 IV.3.6. Dyskryminacja osób w wieku 45+ 211 IV.3.7. Proponowane zmiany - opinie osób biernych zawodowo 216 IV.3.8. Wnioski 218 IV.4. Determinanty aktywnosci zawodowej osób w wieku 45 lat i wiçcej - opinie pracodawców, Iwona Kukulak-Dolata 219 IV.4.1. Charakterystyka badanej populacji przedsiçbiorstw 219 IV.4.2. Ocena pracowników w wieku 45+ w swietle opinii pracodawców 222 IV.4.3. Zarzgdzanie zasobami pracy w wieku 45+ 227 IV.4.3.1. Poziom zatrudnienia osób w wieku 45+ w badanych przedsiçbiorstwach 227 IV.4.3.2. Rekrutacja osób w wieku 45+ 229 IV.4.3.3. Oceny okresowe pracowników w wieku 45+ 231 IV.4.3.4. Rozwój pracowników w wieku 45+ 235 IV.4.3.5. Zarz^dzanie wiekiem w badanych przedsiçbiorstwach 239 IV.4.4. Nietypowe formy zatrudnienia w badanych przedsiçbiorstwach 241 IV.4.5. Ocena rozwigzan systemowych na rzecz zatrudnienia osób w wieku 45+... 250 IV.4.6. Wnioski 254 CZÇSC V WNIOSKI SYNTETYCZNE 258 V. 1. Aktywizacja zawodowa osób starszych w krajach Unii Europejskiej - aspekty prawne, Gertruda Uscinska, Janina Petelczyc, Paulina Roicka 258 V.2. Rynek pracy dia osób starszych w Polsce i pozostalych krajach Unii Europejskiej - aspekty ekonomiczne, Haiina Sobocka-Szczapa, Iwona Poliwczak 261 V.3. Zwiçkszanie aktywnosci zawodowej osób w wieku 45+, Haiina Sobocka-Szczapa, Iwona Poliwczak, Iwona Kukulak-Dolata, Lukasz Arendt 263 V.3.1. Perspektywa pracuj^cych 263 V.3.2. Perspektywa bezrobotnych 265 V.3.3. Perspektywa biernych zawodowo 266 V.3.4. Perspektywa pracodawców 268 7
CZÇSC VI W POSZUKIWANIU SPOSOBÓW ZWIÇKSZANIA AKTYWNOSCI ZAWODOWEJ OSÓB W WIEKU 45 LAT I WIÇCEJ - REKOMENDACJE, Elzbieta Krynska 271 VI. 1. Osoby w wieku 45+jako adresaci rozwi^zan 272 VI.2. Nietypowe formy zatrudnienia 274 VI.3. Nietypowe formy organizacji pracy, ze szczególnym uwzglçdnieniem samozatrudnienia 279 VI.4. Inne rozwi^zania 288 LITERATURA 292 ANEKS 303