NR 8 / (39) WRZESIEŃ 2013 ISSN 2081-1683 Cena 40 PLN / 10 EURO (w tym 8% VAT) WRZESIEŃ 2013 Jak ożywić ulice handlowe? KADROWE UKŁADANKI Zapraszamy do serwisu WWW.THECITY.COM.PL
II Edycja Smart Strategies for Real Estate December 4-5, 2013 Novotel Warszawa Centrum Warsaw
UDZIAŁ BEZPŁATNY LICZBA MIEJSC OGRANICZONA REJESTRACJA forum.thecity.com.pl Rejestracja od 26.09.2013 r. Będziemy rozmawiać o strategiach i trendach na rynkach: handlowym, biurowym i magazynowym. Wśród tematów znajdą się m.in.: Najatrakcyjniejsze obszary inwestowania Skuteczny PR w branży nieruchomości Obalanie mitów certyfi kowania komu potrzebne są zielone certyfi katy Zatrudnienie w branży nieruchomości Zarządzanie nieruchomościami w trakcie rozbudowy i przebudowy Biznes w zabytkach E-commerce jako szansa dla powierzchni magazynowych Nieruchomości komercyjne przy dworcach i lotniskach Property Media Group tel. +48 22 851 03 05 biuro@thecity.com.pl www.thecity.com.pl Organizator jest wydawcą: THE POLISH COMMERCIAL REAL ESTATE REVIEW BOOK
04 SPIS TREŚCI WRZESIEŃ 2013 TeMaT NUMeRU komentarze I OPINIe 28 KOMERCJALIZACJA RIVIERY TO SUKCES W CZASACH KRYZYSU Marek ciszewski dyrektor centrum handlowego Riviera w Gdyni OBCOKRAJOWCY CENIENI BARDZIEJ OD RODZIMYCH MENEDŻERÓW? PRZEMEBLOWANIE W KADRACH 10 Cały rok 2012 był bardzo interesującym okresem dla działów personalnych i headhunterów na rynku nieruchomości. Wydawałoby się, że po intensywnym okresie nastąpi wyciszenie. Nic bardziej mylnego, pierwsze półrocze 2013 r. pokazało, że przetasowania personalne i nowy nabór trwają w najlepsze, a to lato było szczególnie gorącym okresem wśród największych graczy na rynku. 05.....................................EDYTORIAL 06........................................ FOKUS 08.................................DANE Z RYNKÓW WYWIad RYNEK MAGAZYNOWY ŻYJE, I TO ŻYJE DOBRZE 16 Rozmawiamy z Radosławem T. Krochtą, wiceprezesem MLP Group, o rekordowym półroczu firmy, planach wejścia na giełdę, ekspansji w najbliższych latach i o tym, co ma realny wpływ na rynek magazynowy nad Wisłą. Mark Twomey rekruter rynku nieruchomości, partner zarządzający TARA HR Consultants WIadOMOŚcI W SkRÓcIe 30.............. BIURA 35.............HANDEL 39.......... MAGAZYNY 41............. HOTELE 43.......... TRANSFERY 44....... english PaGeS wrzesień 2013 nr 8 / (39) wrzesień 2013 issn 2081-1683 Cena 40 PLn / 10 EuRo (w tym 8% VAT) Jak ożywić ulice handlowe? NIeRUcHOMOŚcI HaNdlOWe HANDEL ZDOBYWA ULICE. POWOLI 20 W Polsce ulice handlowe przegrywają konkurencję z centrami handlowymi, które wyrastają jak grzyby po deszczu. Może się to zmienić wraz z rozwojem miast, renowacją zabytkowych obszarów i napływem turystów. To jednak następuje powoli. Czy ulice handlowe mają szansę zachwiać dominacją dużych galerii? NIeRUcHOMOŚcI HaNdlOWe DOBRA LUKSUSOWE DLA MILIONÓW 24 W Polsce obecnych jest 68 proc. marek luksusowych i z górnej półki. Po otwarciu butiku Louis Vuitton w Warszawie do wejścia na nasz rynek przymierzają się kolejne domy mody. O wolną powierzchnię rywalizują z rozwijającymi się markami zagranicznymi i rodzimymi. Walka toczy się o 2,75 mln klientów oraz ich budżet przekraczający 200 mld zł. Kadrowe Projekt okładki: Arkadiusz Chorąży Zdjęcie na okładce: Justyna Bergmann, Marek Ciunowicz, Agnieszka Mierzwicka, Edyta Bobek, Maciej Mędrek, Del Chandler, Dorota Hołda, Jakub Kaźmierczak, Rafał Koralewski, Jan Barbasiewicz, Piotr Murtaś, Marta Mikołajczyk-Pyrć, Ewelina Kałużna, Wojciech Zawierucha, Anna Scipio del Campo, Tomasz Trybus, Fabrice Paumelle, Anna Stolarczyk Zdjęcia na str. 12, 13, 14 pochodzą z Fotolii. Jeśli nie zaznaczono inaczej, fotografie i wizualizacje zamieszczone w magazynie pochodzą z materiałów prasowych. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadsyłanych tekstów oraz nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń. układanki Zapraszamy do serwisu WWW.THECITY.COM.PL 01 okladka wrzesien nowa.indd 1 2013-09-04 14:09:22
WRZESIEŃ 2013 WSTĘP 05 Drzwi obrotowe Ostatnie miesiące na rynku nieruchomości to wzmożony ruch w działach kadr wielu firm. Specjaliści zmieniają barwy, a w firmach widać ostre przygotowania do projektów, które wystartują w IV kwartale tego roku. TOMASZ SZPYT / redaktor naczelny Rynek pracy w sektorze nieruchomości komercyjnych jest bardzo specyficzny i od lat ogranicza się do kilku tysięcy specjalistów w Polsce. Pole do rekrutacji nie rozciąga się aż po horyzont i nie jest nieprzebrane, niemniej dzieje się na nim zaskakująco dużo. O tym, które firmy rekrutują, a które są dawcami doświadczonych specjalistów, piszemy w tekście okładkowym. Sporo dzieje się na rynku magazynowym, który wydawał się podzielony przez kilku największych graczy. Okazuje się jednak, że także mniejsze firmy próbują uszczknąć na nim coś dla siebie i szykują ekspansję. O planach rozwoju MLP rozmawiamy z Radosławem T. Krochtą, wiceprezesem MLP Group. Postanowiliśmy też zajrzeć na polskie ulice handlowe, które nie mogą wyjść z cienia centrów handlowych. Może się to zmienić wraz z rozwojem miast, renowacją zabytkowych obszarów i napływem turystów. Proces ten postępuje powoli, ale wraz z nowymi inwestycjami handel coraz odważniej zdobywa ulice. Aby przyciągnąć klientów czy to do sklepu na prestiżowej ulicy handlowej, czy do galerii, trzeba mieć odpowiednie marki. Nic tak nie rozpala wyobraźni kupujących jak sklepy z produktami luksusowymi i premium. W Polsce obecne jest w tej chwili 68 proc. światowych marek luksusowych i z górnej półki. Po otwarciu butiku Louis Vuitton w Warszawie do wejścia na nasz rynek przymierzają się kolejne domy mody. O wolną powierzchnię rywalizują z rozwijającymi się brandami zagranicznymi i rodzimymi. Walka toczy się o 2,75 mln klientów oraz ich budżet przekraczający 200 mld zł. Zapraszamy również do zapoznania się z najnowszymi wiadomościami z rynku nieruchomości, które codziennie można znaleźć w serwisie www.thecity.com.pl. Redakcja: Tomasz Szpyt redaktor naczelny tszpyt@thecity.com.pl Magdalena Fabijańczuk-Antkowicz redaktor mfabijanczuk@thecity.com.pl Marta Ryczywolska dziennikarz mryczywolska@thecity.com.pl Łukasz Marynowski dziennikarz lmarynowski@thecity.com.pl Tomasz Papiernik dziennikarz/tłumacz tpapiernik@thecity.com.pl Arkadiusz Chorąży DFG studio skład, łamanie i opracowanie graficzne Katarzyna Szol korektorka Reklama: Daniel Jabłoński dyrektor zarządzający djablonski@thecity.com.pl Hubert Wasiak project manager hwasiak@thecity.com.pl Cezary Goss project manager cgoss@thecity.com.pl ul. Stępińska 22/30 00-739 Warszawa tel. + 48 22 840 65 21 tel. + 48 22 841 31 52 www.thecity.com.pl
06 FOKUS Wrzesień 2013 Biegiem do Metropolitanu Firma Cushman & Wakefield, zarządca budynku Metropolitan, organizuje cykl treningów biegowych dla najemców. Ambasadorem akcji jest znany polski lekkoatleta Mariusz Giżyński. Biegi odbywają się raz w tygodniu w okresie od 27 czerwca do 3 października w okolicy budynku Metropolitan, na pl. Piłsudskiego i na terenie Ogrodu Saskiego. W spotkaniach, po rejestracji na oficjalnej stronie internetowej, może wziąć udział każdy pracownik firm wynajmujących biura w Metropolitanie. Ambasador projektu Mariusz Giżyński Galaxy w nowej odsłonie Uruchomienie 21-metrowej fontanny oficjalnie zakończyło przebudowę wnętrz CHR Galaxy w Szczecinie. Na premierę połączoną z wieczorem rabatów w sklepach przybyło blisko 40 tys. mieszkańców Szczecina i regionu. Modernizacja wnętrza CHR Galaxy trwała ponad rok i kosztowała ok. 10 mln zł. W odświeżonym centrum handlowo-rozrywkowym dominują teraz jasne barwy. Wymieniono ok. 13 tys. mkw. okładzin ściennych i podłogowych. We wnętrzu zamontowano 2 tys. ledowych punktów świetlnych. Główną atrakcją i symbolem renowacji stała się największa w regionie, nowocześnie podświetlana fontanna. to czołowy polski maratończyk z rekordem życiowym 2:11:20 h. Jest on uczestnikiem mistrzostw Europy w Barcelonie, wielokrotnym medalistą mistrzostw Polski w biegach długich, w tym mistrzem Polski w półmaratonie i wicemistrzem Polski w maratonie. Mariusz Giżyński biega z nami dwa razy w miesiącu. Oprócz niego treningi prowadzą doświadczeni trenerzy warszawskich ścieżek biegowych, a podczas wybranych treningów spotkamy się również z ekspertami z zakresu fizjoterapii i żywienia mówi Aneta Rogowicz- -Gała, dyrektor Działu Zarządzania Nieruchomościami w Cushman & Wakefield. Galaxy to centrum handlowo- -rozrywkowe Echo Investment w regionie zachodniopomorskim. Powierzchnia przeznaczona pod wynajem to 42 tys. mkw. W Galaxy klienci mogą korzystać z oferty 170 sklepów różnych branż, wielosalowego kina i hipermarketu Real. Obiekt zaprojektowany przez pracownię architektoniczną OTH został otwarty w 2003 r. W maju 2013 r. obiekt uzyskał certyfikat ekologiczny BREEAM In-Use. CBRE stawia na internet CBRE otworzyła Globalną Platformę Działu Badań Rynku (Global Research Gateway) nowy portal internetowy z dostępem zewnętrznym do raportów, analiz, prognoz i badań rynkowych przygotowywanych przez CBRE we wszystkich sektorach rynku nieruchomości na całym świecie. Global Research Gateway po raz pierwszy łączy globalnie wszystkie działy badań rynku CBRE na jednej platformie. Na portalu dostępne będą analizy i komentarze eksperckie oraz ponad 3 tys. raportów o globalnym, regionalnym i lokalnym rynku nieruchomości, publikowanych co roku przez CBRE. Platforma CBRE z zaawansowaną funkcjonalnością i licznymi opcjami wyszukiwań wprowadza nowe Ibis ma złote godło Kapituła Programu Najwyższa Jakość Quality International 2013 przyznała marce ibis tytuł laureata oraz Złote Godło QI 2013 w kategorii QI Services za najwyższej jakości usługi. Konkurs odbywa się pod patronatem Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości i Klubu Polskie Forum ISO 9000. Gala Najwyższej globalne zasady rejestracji, które pomogą klientom i innym osobom odwiedzającym stronę internetową w ustawieniu własnych preferencji wyszukiwań odpowiednich raportów dopasowanych do ich potrzeb. Na portalu online będą dostępne również nagrania wideo prezentujące wywiady z ekspertami wyższego szczebla z Globalnej Grupy Badań Rynku i Doradztwa w CBRE. 4000 restauracji ma marka Subway w Europie Jakości QI 2013 odbędzie się 18 października 2013 r. w Poznaniu. Podczas wydarzenia laureatom zostaną wręczone medale i dyplomy za udział w tegorocznej edycji plebiscytu.
Wrzesień 2013 FOKUS 07 Recykling na budowie w Poznaniu Stena Recycling wprowadziła innowacyjne rozwiązanie gospodarki odpadami do realizowanego kompleksu biurowego Business Garden Poznań. Cel inwestycji to uzyskanie minimum 75 proc. odzysku surowców z odpadów powstających na terenie budowy. Stena Recycling stworzyła na terenie inwestycji wewnętrzną stację recyklingu, złożoną z kilkunastu kontenerów przystosowanych do odbioru 14 różnych frakcji, np. gruzu, wełny mineralnej, folii, ziemi czy odpadów niebezpiecznych. Na całym terenie budowy, w tym w pobliżu pomieszczeń socjalnych, rozmieszczono specjalne pojemniki na papier, metal oraz plastik, a w biurze wykorzystano tzw. multisort system segregacji odpadów biurowych. Nad logistyką wewnętrzną oraz prawidłowym klasyfikowaniem materiałów czuwają koordynatorzy ds. odpadów pracownicy Stena Recycling, a także wyznaczone osoby ze strony generalnego wykonawcy i podwykonawców. Inwestorem obiektu jest Swede- Center, a generalnym wykonawcą PORR, na którego zlecenie Stena Recycling opracowała i przeprowadza projekt optymalizacji zarządzania odpadami budowlanymi. Do Wieliczki na solankę Zabytkowa Kopalnia Soli Wieliczka wzbogaci się o kolejną turystyczną atrakcję. Będzie to tężnia solankowa z wieżą widokową, którą w 12 miesięcy wybuduje Skanska. Wartość inwestycji to 6,8 mln zł netto (8,4 mln zł brutto). Tężnia solankowa będzie gotowa w sierpniu 2014 r. Ciekawym architektonicznie elementem tężni będzie wysoka na 22,5 m, ośmiokątna wieża, pod którą znajdzie się maszynownia. Wieża będzie najwyższym punktem dostępnym dla turystów. Projekt tężni z wieżą widokową wchodzącą w bryłę obiektu nawiązuje do nieistniejących już chłodni kominowych. Tężnia będzie dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. Wokół obiektu powstaną elementy małej architektury ławki, kosze na śmieci, gabloty na wystawy tematyczne. Alejki otaczające tężnię zostaną oświetlone w taki sposób, żeby podkreślały charakterystyczne punkty zagospodarowania terenu oraz prezentowane rzeźby. Niemiecki gigant chroni się przed wierzycielami w sądzie NoVa Park z nagrodą Otwarte w kwietniu 2012 r. Centrum Handlowe NoVa Park zostało uhonorowane srebrną statuetką i tytułem Budowy Roku 2012 w konkursie organizowanym przez Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa. Do nagrody II stopnia obiekt został zgłoszony przez Warbud generalnego wykonawcę projektu, należącego do grupy Caelum Development i Futureal. Łączna powierzchnia handlowa NoVa Park to ponad 32 tys. mkw. Do dyspozycji klientów jest 900 darmowych miejsc parkingowych, a na terenie obiektu funkcjonują supermarket Piotr i Paweł oraz liczne sklepy i punkty usługowe, w tym marki nieobecne dotąd na rynku lokalnym, takie jak H&M, Lindex, Intersport, KappAhl, KFC, Pure Fitness, Home & You, Super-Pharm, Cubus, Centro, Smyk, Sephora, W.KRUK, Mohito czy 4F. Zarząd spółki IVG Immobilien AG wystąpił do sądu w Bonn o wszczęcie postępowania ochronnego (tzw. Schutzschirmverfahren), a ten prośbę przyjął. Wniosek dotyczy wyłącznie spółki dominującej z grupy IVG IVG Immobilien AG z siedzibą w Bonn. Wszystkie jednostki zależne IVG, jak i jej biznes operacyjny mają nadal funkcjonować bez zmian. Wniosek do sądu to efekt nieudanych negocjacji z wierzycielami firmy. Pomimo tygodni intensywnych mediacji, negocjacji i wysiłków ze strony IVG, poszczególne grupy wierzycieli nie były niestety w stanie zgodzić się na polubowne rozwiązanie, biorąc pod uwagę wszystkie interesy udziałowców przekonuje dr Wolfgang Schäfers, prezes IVG Immobilien AG. Jest to tym bardziej godne ubolewania, że kluczowi akcjonariusze spółki zasygnalizowali chęć wsparcia planu restrukturyzacji przedstawionego przez przedstawicieli wierzycieli, z pożyczki SynLoan I / LBBW i obligacji zamiennych. Droga do porozumienia z wierzycielami, a tym samym do uzdrowienia IVG będzie teraz przebiegać alternatywną trasą ale to nic nie zmienia, nasze cele są jasne zapewnił Schäfers. Dom Mody Klif w nowej odsłonie Sprostowanie Na str. 36 czwartej edycji Almanachu Centrów Handlowych zamieściliśmy nieaktualne zdjęcie Domu Mody Klif w Warszawie. Za pomyłkę serdecznie przepraszamy. Redakcja
08 DANE Z RYNKÓW WRZESIEŃ 2013 RYNEK INWESTYCYJNY/POLSKA Stopy zwrotu z najlepszych nieruchomości 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 magazyny obiekty handlowe biura Źródło: Colliers International RYNEK GRUNTÓW W POLSCE Średnie ceny gruntów inwestycyjnych w poszczególnych regionach PLN/m 2 700 600 600 500 400 300 200 100 0 350 Warszawa miasto Warszawa okolice 180 180 150 100 Śląsk Polska centralna 200 200 180 150 150 50 Wrocław Poznań 230 180 Trójmiasto 250 180 160 150 Kraków Rzeszów 220 200 Lublin Źródło: AXI IMMO RYNEK INWESTYCYJNY/POLSKA Wartość transakcji (mln euro) 5000 4000 3000 2000 RYNEK GRUNTÓW/POLSKA Ceny za biurowy grunt inwestycyjny (euro/m 2 GLA) MIASTO/REGION MIN. MAX. POWIERZCHNIA (mkw.) Warszawa: centrum 400 800 600 Kraków 150 400 275 Łódź 150 320 235 Poznań 140 280 210 1000 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 I poł. 2013 Źródło: Colliers International Górny Śląsk 75 160 117,5 Trójmiasto 100 300 200 Wrocław 120 350 235 Źródło: Colliers International
WRZESIEŃ 2013 DANE Z RYNKÓW 09 Rynek handlowy/europa Najpopularniejsze regiony pod względem inwestycji w nieruchomości handlowe 4 Euro 2010 średnia kwartalna Wolumen kwartalny (mld euro) 3 Euro 2 Euro 1 Euro 2011 średnia kwartalna 2012 średnia kwartalna 2013 średnia kwartalna 0 Euro Wielka Brytania Niemcy Skandynawia Europa Wschodnia Francja Zachód (bez W. Brytanii, Niemiec i Francji) Europa Południowa Europa Środkowa Źródło: Cushman & Wakefield, KTI, RCA oraz Property Data Rynek biurowy/warszawa Absorpcja powierzchni biurowej (mkw.) Rynek biurowy/trójmiasto Podaż nowej pow. biurowej w Trójmieście (tys. mkw.) Absorpcja netto (mkw.) Absorpcja netto prognoza (mkw.) Gdańsk Gdynia Sopot 300 000 120 250 000 100 200 000 80 150 000 60 100 000 40 50 000 20 0 0 2009 2010 2011 2012 2013F 2014F 2008 2009 2010 2011 2012 2013F 2014F Źródło: CBRE Źródło: CBRE RYNEK MAGAZYNOWY/POLSKA Największe transakcje najmu w I połowie 2013 r. Najemca Sektor Park Rodzaj umowy Strefa Metraż Castorama Sieć sklepów BTS Castorama Stryków Nowa umowa Polska Centralna 50 000 Eko Holding Art. spożywcze Prologis Park Wrocław V Nowa umowa Wrocław 35 000 Polaris Art. motoryzacyjne BTS Polaris Opole Nowa umowa Opole 34 000 Inter Cars Art. motoryzacyjne Goodman Sosnowiec Logistic Centre Nowa umowa Górny Śląsk 25 000 Recticel Inne Panattoni Park Łódź South Odnowienie umowy Polska Centralna 20 000 Żabka Sieć sklepów SEGRO Industrial Park Tychy Odnowienie umowy Górny Śląsk 19 000 Tradis BTS Operator logistyczny Prologis Park Wrocław V Nowa umowa Wrocław 18 000 France Telecom Group Inne Panattoni Park Pruszków Odnowienie umowy Okolice Warszawy 17 000 Volkswagen Art. motoryzacyjne Prologis Park Poznań II Nowa umowa Poznań 17 000 Spedimex Operator logistyczny Panattoni Park Stryków Odnowienie umowy Polska Centralna 17 000 Coca-Cola Art. spożywcze Panattoni Park Mysłowice Odnowienie umowy Górny Śląsk 17 000 Dirks Consumer Logistics Operator logistyczny S-Logistic Nowa umowa Wrocław 15 000 Henkel FMCG Panattoni Park Poznań II Odnowienie umowy Poznań 15 000 Inter Cars Art. motoryzacyjne Panattoni Park Mysłowice Odnowienie umowy Górny Śląsk 15 000 Autopartner Art. motoryzacyjne MLP Bieruń Nowa umowa Górny Śląsk 15 000 Fiege Operator logistyczny Prologis Park Dąbrowa Odnowienie umowy Górny Śląsk 15 000 ND Transport Operator logistyczny Point Park Poznań Odnowienie umowy Poznań 14 000 Stalgast Inne ProLogis Park Warsaw II Odnowienie umowy Warszawa Miasto 13 000 Sonoco Operator logistyczny ProLogis Park Wrocław III Odnowienie umowy Wrocław 11 000 Allegro Sieć sklepów Europolis Park Błonie Nowa umowa Okolice Warszawy 10 000 Źródło: Jones Lang LaSalle, magazyny.pl, I poł. 2013
10 TEMAT NUMERU wrzesień 2013 Przemeblowanie w kadrach Cały rok 2012 był bardzo interesującym okresem dla działów personalnych i headhunterów na rynku nieruchomości. Wydawałoby się, że po intensywnym okresie nastąpi wyciszenie. Nic bardziej mylnego, pierwsze półrocze 2013 r. pokazało, że przetasowania personalne i nowy nabór trwają w najlepsze, a to lato było szczególnie gorącym okresem wśród największych graczy na rynku. Łukasz Marynowski Rynek pracy w sektorze nieruchomości komercyjnych jest bardzo specyficzny i od lat ogranicza się do kilku tysięcy specjalistów w Polsce. Pole do rekrutacji nie rozciąga się aż po horyzont i nie jest nieprzebrane, niemniej jednak dzieje się na nim zaskakująco dużo. Wystarczy zerknąć na ostatnie dwa, trzy miesiące, aby zorientować się, że działy personalne wielu firm musiały przełożyć urlopy. Na polskim rynku nieruchomości komercyjnych widać ostre przygotowania do projektów, które wystartują w IV kwartale tego roku, zarówno wśród funduszy, deweloperów, jak i agencji. Jones Lang LaSalle właśnie przebudował swój dział zarządzania nieruchomościami w związku ze stratami na rzecz konkurencyjnego CBRE. Podobna sytuacja jest obecnie w DTZ, który potrzebuje zmian po odejściach do BNP Paribas. Ten ostatni gracz rozwija się ostatnio bardzo dynamicznie mówił w czerwcu na łamach portalu The City Mark Twomey, rekruter rynku nieruchomości, partner zarządzający TARA HR Consultants. Pracodawca ze snów i pracownik idealny W ciągu minionego roku, od mniej więcej lipca 2012 r. do dziś, zbyt wiele w preferencjach kandydatów na rynku pracy sie nie zmieniło twierdzi Oskar Kasiński, head of Property & Construction Poland. Nadal jako topowe organizacje, o których kandydaci często mówią jako o pożądanych miejscach pracy, wymieniane są takie firmy, jak Ghelamco, Skanska Property, Echo Investment, jeśli mowa o nieruchomościach biurowych. W obszarze retailu, według osób z branży, bardzo dobrze widziane jest środowisko biznesowe w ECE Projektmanagement, Unibail-Rodamco, Apsys oraz Neinver. Natomiast sektor nieruchomości logistyczno-magazynowych to rynek opanowany przez kilka największych firm, jak Prologis, Panattoni, Segro czy Goodman, gdzie w zasadzie każda z nich cieszy się bardzo dobrym PR-em na rynku pracy. W consultingu prym wiodą Jones Lang LaSalle, CBRE oraz Savills wylicza Oskar Kasiński. Potwierdza to Mark Twomey, dodając jeszcze do listy wymarzonych pracodawców firmy Hochtief, Kulczyk Silverstein i GTC. Niewątpliwe w oczy rzuca się fakt, że wśród wymienionych pracodawców ze snów niezbyt wielu jest rodzimych przedsiębiorców. Jak tłumaczy Twomey, niestety cały czas w przypadku rodzimych firm pokutuje mit, że nie płacą tak dobrze jak międzynarodowe koncerny lub że nie inwestują w swoich pracow- Przetasowania i roszady wśród pracowników widoczne są szczególnie w przypadku przejęć firm lub gdy do konkurencji przechodzi szef dużego działu, który ma zaufany zespół. Nieraz można zaobserwować takie masowe przepływy Joanna Kowalczyk, Construction & Property Team Leader
Nowe centrum Riviera w Gdyni! Położone w centrum komunikacyjnym 70 000 m2 GLA powierzchni handlowej Otwarcie już w październiku 2013 Skontaktuj się z działem leasingu: TEL: +48 22 546 98 09 KOM: +48 510 009 043 EMAIL: leasing@mayland.pl www.centrumriviera.pl
12 TEMAT NUMERU wrzesień 2013 Różne metody rekrutacji Mark Twomey rekruter rynku nieruchomości, partner zarządzający TARA HR Consultants niejsze firmy stają Mprzed większym wyzwaniem, gdy szukają pracowników, niż ich więksi konkurenci. Z tego powodu bywa, że decydują się na zatrudnienie mniej doświadczonej osoby i jej gruntowne przeszkolenie pod kątem potrzeb stanowiska. Z kolei osoby z doświadczeniem mają szansę, by w mniejszej firmie szybciej awansować. W krótkim czasie można mieć kontakt z szeroką paletą nowych wyzwań, działać na styku kilku obszarów i dzięki temu szybciej się uczyć. Tego raczej nie oferują duzi gracze. Tam każdy ma swoją działkę, za którą odpowiada, takie od-do, poza które do czasu ewentualnego awansu nie może wyjść. ników. Być może kiedyś faktycznie tak było, ale dziś to już tylko stereotyp. Głównym celem osób planujących karierę w nieruchomościach jest zdobycie zatrudnienia w jednej z czołowych międzynarodowych agencji to już połowa drogi do sukcesu. Następne kilka lat upływa na zdobywaniu doświadczenia i specjalistycznej wiedzy, nawiązywaniu kontaktów z międzynarodowymi klientami oraz specjalistami w branży, co dopiero otwiera ścieżkę kariery. Ze względu na fakt, że jest to stosunkowo niewielki rynek, rotacja pracowników w pewnych jego sektorach jest znaczna mówi Małgorzata Nowotna, associate director, Financial Controller and Office Manager Savills. Kandydaci, którzy zdecydowali się na związanie swojej przyszłości z sektorem nieruchomości komercyjnych, muszą spełniać wiele wymogów w zależności od konkretnego stanowiska. Inne wymogi stawiane są np. rzeczoznawcy majątkowemu, a inne pośrednikowi w wynajmie powierzchni magazynowej. Jednak wśród największych agencji i firm przyjęty jest pewien kanon, który obejść jest bardzo ciężko. Kompetencją kluczową w branży nieruchomości komercyjnych jest bardzo dobra znajomość języka angielskiego. Wynika ona ze specyfiki sektora, w którym większość klientów to firmy zagraniczne, takie jak np. międzynarodowe fundusze inwestycyjne czy grupy deweloperskie. Z drugiej strony część osób w Jones Lang LaSalle i globalnych firmach o podobnym profilu to cudzoziemcy, a językiem komunikacji wewnętrznej jest angielski wylicza Magdalena Kuśmierska, dyrektor w Dziale Personalnym, Jones Lang LaSalle. Istotne jest również wykształcenie wyższe kierunkowe, np. finansowe, ekonomiczne, inżynierskie, rachunkowość, geodezja w zależności od danego stanowiska. Do działów wycen w agencjach doradczych na samodzielne stanowiska poszukiwani są licencjonowani rzeczoznawcy, najchętniej z certyfikatami typu RICS. Oczywiście, niezwykle ważne jest również doświadczenie na podobnym stanowisku i przy projektach, szczególnie w dziale property management. W przypadku zespołu ds. wynajmu powierzchni biurowej czy handlowej bardzo istotne są umiejętności negocjacyjne. Należy też wspomnieć o absolutnej konieczności sprawnego posługiwania się narzędziami typu Excel i umiejętnościach analitycznego myślenia dodaje Magdalena Kuśmierska Czy duży może więcej? Branża nieruchomości jest dość hermetycznym środowiskiem, choć z tezą tą nie do końca zgadza się Mark Twomey. Przyznaje jednak, że osoby które raz weszły na rynek pracy w nieruchomościach, już raczej z niego nie rezygnują. I zapewne dlatego czasami można odnieść wrażenie, że wciąż widzi się te same twarze, choć w barwach różnych klubów i z innym logo na wizytówce. Jak zatem przebiega proces rekrutacji w takich warunkach? Każda z firm ma własny sposób zdobywania nowych pracowników. Niektóre same wychodzą na rynek z ofertą bądź szukają pracowników z polecenia, a niektóre korzystają z zewnętrznego wsparcia. Rynek nieruchomości komercyjnych jest relatywnie mały, a przy tym organizuje wiele imprez branżowych, mniej lub bardziej oficjalnych, więc większość osób z branży po prostu się zna. Jednak zupełnie czym innym jest wiedzieć, kto pracuje w branży, a innym kto myśli o zmianie pracodawcy lub na taką zmianę byłby otwarty. Tu pojawiają się wyspecjalizowane agencje wyszukujące idealnych kandydatów mówi Mark Twomey. Czy jednak wszystkie firmy korzystają z ich usług?
wrzesień 2013 TEMAT NUMERU 13 Joanna Kowalczyk, Construction & Property Team Leader, tłumaczy, że duże znaczenie ma kultura organizacyjna firmy i jej kapitał. Firmy z Europy Zachodniej przenoszą zwyczaj korzystania z firm konsultingowych, w tym rekrutacyjnych. Jeżeli firma współpracuje z wyspecjalizowaną firmą doradztwa personalnego, to także buduje tym samym swoją markę jako profesjonalnego pracodawcy. Nie wyklucza to jednak samodzielnych kroków, jak publikacja ogłoszeń na portalach pracowych i polecenia od pracowników. Firmy bardzo często maksymalizują szanse na zrekrutowanie odpowiedniej osoby poprzez działania wielokanałowe, a jednocześnie prowadzą badanie rynku i rywali poprzez rozmowy z kandydatami z konkurencyjnych firm. Dla mniejszych firm koszty związane z korzystaniem z usług firmy doradztwa personalnego są zniechęcające i wolą one korzystać z poczty pantoflowej/znajomości lub ewentualnie ogłoszeń. Tyle headhunterzy, a jak sprawę komentują sami zainteresowani? Małgorzata Nowotna z firmy Savills mówi, że sposób prowadzenia rekrutacji jest uzależniony przede wszystkim od rodzaju stanowiska. Z usług firm doradztwa personalnego lub typu executive search korzystamy przy poszukiwaniach pracowników na stanowiska wyższego szczebla, wspomagając się dodatkowo opiniami naszych obecnych pracowników oraz klientów. Dodatkowo należy podkreślić, iż ze względu na charakter tego rynku znamy większość osób będących w naszej grupie docelowej. W przypadku rekrutacji na niższe stanowiska w strukturze firmy zamieszczamy oferty pracy w czołowych internetowych serwisach rekrutacyjnych lub ogłaszamy nabór kandydatów poprzez studenckie koła nieruchomościowe i biura karier tłumaczy Nowotna. Podobnie postępuje Jones Lang LaSalle, gdzie projekty rekrutacyjne przebiegają wielotorowo. Zamieszczamy ogłoszenia rekrutacyjne w internecie, używamy kanałów takich jak social media, jak również tzw. poczty pantoflowej, a czasami korzystamy również ze wsparcia profesjonalnych agencji rekrutacyjnych, znających specyfikę branży szczególnie w sytuacjach, kiedy w szybkim tempie należy pozyskać osoby z bardzo kon- John czy Jan? MAGDALENA KUŚMIERSKA dyrektor w Dziale Personalnym, Jones Lang LaSalle ilka lat temu, w I Kdekadzie XXI wieku na wyższych stanowiskach w agencjach doradczych dominowali cudzoziemcy, którzy przekazywali swoją wiedzę i know-how polskim zespołom. Rynek dopiero się zaczynał, a centrale międzynarodowych firm miały ograniczone zaufanie co do kompetencji polskich specjalistów. Jednak od 10 lat obserwujemy rewolucję w branży wielką zmianę jakościową. Te osoby, które zaczynały w poprzedniej dekadzie, rozwijały swoje kompetencje często za granicą, dziś mają kierownicze stanowiska i decydują o rozwoju branży. Tzw. top management opanowali polscy eksperci, z kilkunastoletnim doświadczeniem oraz znajomością specyfiki polskiego rynku.
14 TEMAT NUMERU wrzesień 2013 kretnymi kwalifikacjami zaznacza Magdalena Kuśmierska z Jones Lang LaSalle. Z kolei Małgorzata Ślusarczyk, specjalista ds. marketingu i sprzedaży w MLP Group, przyznaje: Nasza branża jest dość hermetyczna i większość z nas dobrze się zna z kolegami z innych firm. W procesie rekrutacji często wykorzystujemy własne kontakty, polegamy na referencjach od znanych nam osób. Czasami również publikujemy ogłoszenia i zawsze mamy dużą liczbę zgłoszeń. to było naprawdę gorące lato W ciągu ostatnich trzech miesięcy najwięcej działo się wśród agencji doradczych. Największy odpływ pracowników zanotował DTZ. Jeszcze w kwietniu 2013 r. z firmą pożegnał się Patrick Delcol, który pełnił funkcję prezesa agencji DTZ w Polsce. Odeszli także Del Chandler, szef działu rynków kapitałowych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, Grzegorz Dudziak, dyrektor strategiczny ds. zarządzania nieruchomościami w regionie CEE, oraz Erik Drukker, dyrektor zespołu powierzchni biurowych w DTZ. W czerwcu szeregi BNP Paribas Real Estate zasilił Robert Borowicz, który w DTZ zajmował funkcję Marketing & PR Managera. Szeregi DTZ opuścili także Marta Mikołajczyk-Pyrć (obecnie zespół zarządzania nieruchomościami Savills) i Wojciech Zawierucha (obecnie dyrektor ds. operacyjnych i rozwoju biznesu Savills), dołączając do firmy Savills, która obok agencji Jones Lang LaSalla tego lata jest jednym z najaktywniejszych pracodawców. DTZ w czerwcu informował o przybyciu trzech nowych specjalistów: Craiga Maguire a, Łukasza Maciaka i Miry Kantor-Pikus, którzy wzmocnili dział rynków kapitałowych. Wydaje się, że największym beneficjentem zmian kadrowych w DTZ jest Savills. Marta Mikołajczyk-Pyrć, Wojciech Zawierucha oraz Rafał Koralewski (obecnie kierownik działu windykacji Savills) to trójka nowych pracowników związanych wcześniej z konkurencyjną agencją. Do grona pracowników Savills dołączyli także Maciej Mędrek (negocjator w dziale powierzchni handlowych) i Piotr Murtaś (property manager). Bardzo aktywny na rynku był Jones Lang LaSalle, który na przełomie lipca i sierpnia informował o 10 nowych pracownikach działu zarządzania nieruchomościami. Są to: Łukasz Mazurczak, Anna Scipio del Campo, Dorota Hołda, Joanna Pergół, Norbert Fijałkowski, Jakub Kaźmierczak, Martyna Stoń, Tomasz Trybus, Agnieszka Mierzwicka oraz Piotr Gostomski. W tym czasie szeregi JLL opuściły trzy osoby na rzecz Colliers International: Ewelina Kałużna (obecnie dyrektor działu wynajmu powierzchni biurowych Colliers), Adam Pastusiak (obecnie specjalista ds. systemów informatycznych Colliers) oraz Jan Barbasiewicz (obecnie associate director, dział powierzchni logistycznych i przemysłowych Colliers). Najspokojniejsze lato mieli przedstawiciele działu zarządzania personaliami w CBRE, gdzie dołączyło dwóch nowych pracowników Rafał Sękowski do działu powierzchni biurowych i Dariusz Szulc do działu doradztwa budowlanego. a jaka będzie zima? Rynek nieruchomości ma tę specyfikę, że rekrutacja uzależniona jest od nowych projektów, i firma, która się ich podejmuje, zwykle potrzebuje zatrudnić nowe osoby. Mark Twomey mówi: Są firmy takie jak na przykład Skanska, które zaczynają nowy projekt dopiero po ukończeniu poprzedniego, więc całe zespoły po prostu przenoszą się z jednego projektu na następny. Są też firmy, które mają przerwę dwu-, trzyletnią między kolejnymi projektami, i zdarza się, że po zakończeniu projektu zwalniają, by wraz z rozpoczęciem nowej inwestycji znów zatrudniać.
Łacina Shopping Center: Located at the very heart of Poznań. 99 000 m² gla. 300 commercial and service units, including: 40 medium sized units, 220 boutiques and 40 restaurants and cafes. 3 300 parking places. Opening: Autumn 2015. APSYS POLSKA SP. Z O. O., ATRIUM CENTRUM, AL. JANA PAWŁA II 27, 00-867 WARSZAWA Tel.: 22 701 92 00, Fax: 22 701 92 01, OFFICE@APSYSgROUP.PL, WWW.APSYSgROUP.COM MAREK BŁĘDOWSKI, MBLEDOWSKI@APSYSgROUP.PL, TEL.: 22 701 92 57
16 WYWIAD wrzesień 2013 Rynek magazynowy żyje, i to żyje dobrze Rozmawiamy z Radosławem T. Krochtą, wiceprezesem MLP Group, o rekordowym półroczu firmy, planach wejścia na giełdę, ekspansji w najbliższych latach i o tym, co ma realny wpływ na rynek magazynowy nad Wisłą. Łukasz Marynowski: Ostanie miesiące to pracowity okres dla MLP, jakie macie plany na najbliższy czas? Radosław T. Krochta: To pierwsze półrocze faktycznie było dla nas rekordowe jeśli chodzi o powierzchnię magazynową, wynajęliśmy około 50 tys. mkw. Warto zaznaczyć, że mówimy o nowej powierzchni, a nie o odnowionych umowach. Najbliższy czas wygląda dla nas bardzo obiecująco, nasza strategia zakłada w ciągu 4 lat podwojenie posiadanej powierzchni. Ważne jest to, że widzimy ożywienie na rynku, transakcje, które wcześniej były zamrożone, dzisiaj wracają. Szykujecie się do debiutu na giełdzie, jest to już drugie podejście. Dlaczego zdecydowaliście się właśnie teraz na ten krok? 2 3 proc. to wskaźnik pustostanów we wszystkich obiektach MLP w Polsce Wyceny spółek porównywalnych są na chwilę obecną lepsze niż 2 3 lata temu, gdy robiliśmy pierwsze podejście do GPW, i wydają się nam rozsądne. Złożyliśmy prospekt i jesteśmy w trakcie rozmów z KNF. Myślę, że debiut powinien nastąpić w okolicach października/listopada tego roku. Spółka jest w dobrej kondycji finansowej. Warto podkreślić, że do tej pory rozwijaliśmy się zgodnie ze scenariuszem zakładającym debiut giełdowy, mimo że ostatecznie nie zrealizowaliśmy planowanej emisji akcji ani nie wyemitowaliśmy obligacji. Jeśli tym razem przeprowadzimy IPO, to nasza ekspansja będzie jeszcze bardziej dynamiczna i szybciej powiększymy wartość spółki. Czy nowe projekty, o których Pan wspomina, to będą nowe centra, rozbudowy już istniejących czy magazyny w formule BTS realizowane poza istniejącymi parkami logistycznymi? Będą to trzy wymienione. Oczywiście priorytetem jest dla nas rozwój własnych centrów logistycznych, przy których możemy dobudować jeszcze ok. 400 tys. mkw. magazynów. Liczymy jednak na potencjalne akwizycje nowych obszarów, na których moglibyśmy budować kolejne centra magazynowe. Ma Pan na myśli jakieś konkretne lokalizacje? Myślimy o okolicach Górnego i Dolnego Śląska. Na Dolnym Śląsku jeszcze nie działamy, a na Górnym Śląsku mamy już jeden park w całości wynajęty, drugi w Bieluniu dokupiliśmy ostatnio i będziemy go rozwijać. Wracając jeszcze do poprzedniego pytania, chcemy się również skupić na projektach BTS,
kwiecień 2013 WYWIAD 17 Radosław T. Krochta, wiceprezes MLP Group które znajdą się poza naszymi parkami. Wierzymy w duży potencjał rynku w tym segmencie i jesteśmy w trakcie bardzo zaawansowanych negocjacji przy kilku projektach. MLP jest kojarzone ze sporym bankiem ziemi 150 ha. Ile z tego pozostało do zabudowania? Około 86 ha, na których możemy postawić jeszcze ponad 400 tys. mkw. magazynów. Jesteście obecni na Mazowszu, Śląsku, w Wielkopolsce, wspominał Pan o Dolnym Śląsku kierunek Wrocław? Jesteśmy we wszystkich regionach istotnych z punktu widzenia naszej strategii biznesowej, na razie jeszcze poza Wrocławiem. Jesteśmy w Warszawie, w Poznaniu, na Śląsku mamy dwie lokalizacje i niewykluczone, że niedługo może będzie tam następna. Nie ma nas we Wrocławiu, a jest to rynek bardzo perspektywiczny, widzimy tam duży potencjał i możliwość rozwoju. Możliwe, że dokonamy jakiegoś zakupu w tym rejonie. A co Pan powie o Szczecinie? To niewątpliwie ciekawy kierunek i bierzemy pod uwagę realizację projektów w tych okolicach. Ale zaistniejemy, gdy tylko będą tam konkretne przedsięwzięcia, spekulacyjnie raczej nie kupimy tam żadnych gruntów. Bardziej interesują nas tereny Torunia i Bydgoszczy niż północ Polski.
18 WYWIAD wrzesień 2013 Nasza strategia zakłada w ciągu 4 lat podwojenie posiadanej powierzchni. Ważne jest to, że widzimy ożywienie na rynku, transakcje, które wcześniej były zamrożone, dzisiaj wracają. Dwa z pięciu parków MLP znajdują się w specjalnych strefach ekonomicznych. Jak zapatrują się na te projekty najemcy, czy przyciągają one bardziej i czy prowadzenie tam biznesu jest inne? Dla nas jako dewelopera nie ma żadnej różnicy, pewnie jest to istotne dla klientów produkcyjnych, którzy są beneficjentami ulg podatkowych. W przypadku klientów logistycznych nie jest to istotna kwestia. Także niedawne zamieszanie wokół przedłużania funkcjonowania tych stref ma dla nas marginalne znaczenie. À propos marginalnego znaczenia, CBRE twierdzi, że e-commerce ma coraz większy wpływ na rynek magazynowy w Polsce, czy zgadza się Pan z tym twierdzeniem? Czy wśród najemców MLP jest to zauważalne? Moim zdaniem nie ma to żadnego wpływu. Wzrost znaczenia e-commerce ma wpływ wyłącznie na klientów posiadających sklepy np. w galeriach handlowych. Ale dla nas jako dewelopera powierzchni logistycznych nie jest to paląca kwestia. Przedsiębiorcy prowadzący działalność w sektorze handlowym i tak mają zaplecze logistyczne. Dla nas jako dewelopera magazynowego nie ma znaczenia, czy firma, która miała np. 20 sklepów, będzie dostarczać towar z magazynu do każdego z nich, czy przyjedzie firma kurierska i będzie realizować pojedyncze dostawy. Na jedno wychodzi, powierzchnia do magazynowania towaru wciąż jest potrzebna. Jak wygląda współczynnik pustostanów w Państwa obiektach, czy jest on różny w zależności od regionu? Podejrzewam, że nasz współczynnik wygląda najlepiej w Polsce, co jest plusem i minusem jednocześnie oscyluje w granicach 2 3 proc. we wszystkich parkach. Niestety nie daje nam to możliwości szybkiej reakcji na natychmiastowy popyt na powierzchnię ze strony potencjalnego najemcy. Jednak dzięki temu mamy pewność i stabilność rozwoju firmy oraz stały przepływ gotówki. Przez ostatnie lata działaliśmy dość konserwatywnie, dlatego dziś jesteśmy na 4. pozycji na rynku. W najbliższym czasie chcemy jednak rozwijać się znacznie szybciej niż rynek. Skąd ten optymizm? Patrzę na wskaźniki konwergencji. Poziom powierzchni handlowych w Polsce i krajach zachodnich jest dość podobny, dość szybko dogoniliśmy średnią europejską. W branży magazynowej mamy cztery razy mniej powierzchni w przeliczeniu na mieszkańca. Daje nam to komfort i nadzieję na rozwój tego rynku. Potencjał wciąż jest duży. Ponadto rynek magazynowy jest na tyle dojrzały, że wejście nowych graczy będzie bardzo trudne. Czy rozważacie sprzedaż centrów logistycznych ze swojego portfolio? Zawsze rozważmy każdą interesującą propozycję. Biorąc pod uwagę to, że Polska jest bardzo atrakcyjnym rynkiem dla funduszy zainteresowanych nieruchomościami, a część naszych parków jest już ukończonym i dobrze wynajętym produktem, taka transakcja jest możliwa. Podobno w planach macie inne inwestycje poza Polską? Tak, myślimy o regionie Europy Środkowo-Wschodniej i Zachodniej. Obecnie przyglądamy się kilku projektom, ale jest zbyt wcześnie na konkrety. Naszą bazą jest jednak Polska, tu chcemy inwestować, ten rynek jest stabilny i wciąż widzimy na nim ogromny potencjał. Nie wyklucza to oczywiście obrania kierunku na Wschód czy Zachód, np. Holandia, Niemcy. Czas pokaże. Jeśli chodzi o inwestycje, mówiliśmy już o gruntach, a czy rozważacie zakup inwestycji już rozpoczętych? Jesteśmy deweloperem, który może dokonać akwizycji dwóch rodzajów projektów, albo to będą grunty i zaczynamy od zera, albo projekt rozpoczęty w 20 30 proc. z dużym potencjałem rozwoju. Nie kupujemy gotowych projektów, nie jesteśmy funduszem inwestycyjnym, ale jako deweloper chętnie pochylimy się nad perspektywicznym projektem, który został rozpoczęty. Trochę abstrakcyjne pytanie na koniec, które dla branży centrów handlowych takie było kilka lat temu. W sektorze biurowym standardem są certyfikaty ekologiczne, w handlowym też stają się coraz bardziej popularne. Czy ten trend przeniesie się również na rynek magazynów? Jest to bardzo wątpliwe. W Stanach czy w Europie Zachodniej ten trend nie przeszedł na rynek magazynowy. Nie mamy żadnego magazynu sensu stricto zielonego, z certyfikatem BREEAM czy LEED. Rozważamy takie kwestie jak np. ogniwa fotowoltaiczne na dachach naszych obiektów, ale jest to kwestia ustawodawstwa dotyczącego zielonej energii. Będziemy to rozważać z punktu widzenia biznesowego i jeśli te rozwiązania będą efektywne i zasadne ekonomicznie, wprowadzimy je. Certyfikowanie magazynu na dzień dzisiejszy nie wchodzi w grę, ale nie można tego wykluczyć, jeśli rynek pójdzie w tę stronę i wymusi takie zmiany. Wtedy oczywiście dostosujemy się do realiów, obecnie nie ma takiej potrzeby. Rozmawiał Łukasz Marynowski
REKLAMA
20 HANDEL wrzesień 2013 Handel zdobywa ulice. Powoli W Polsce ulice handlowe przegrywają konkurencję z centrami handlowymi, które wyrastają jak grzyby po deszczu. Może się to zmienić wraz z rozwojem miast, renowacją zabytkowych obszarów i napływem turystów. To jednak następuje powoli. Czy ulice handlowe mają szansę zachwiać dominacją dużych galerii? Marta Ryczywolska Najdroższa ulica w Polsce, warszawski Nowy Świat, jest dopiero 43. na liście 62 najdroższych ulic handlowych na świecie tak wynika z zeszłorocznego raportu Main Streets Across the World firmy Cushman & Wakefield. Wyprzedzają nas nie tylko Paryż, Mediolan czy Londyn, ale nawet sąsiednia Praga i Budapeszt. Podróżujący do Londynu, Brukseli czy Paryża Polacy odczuwają brak spacerowych ulic handlowych po powrocie do kraju mówi Wioleta Wojtczak, starszy konsultant w Dziale Badań i Rozwoju Savills. W Polsce popularniejszym formatem wciąż są galerie handlowe. Dla wielu Plac Trzech Krzyży w Warszawie i kompleks Holland Park, który niebawem czekają spore zmiany. Fot. CBRE Global Investors Poland klientów stały się nie tylko miejscem zakupów, ale i centrum rozrywki oraz spędzania wolnego czasu. Centra handlowe charakteryzuje szeroka oferta zarówno modowa, jak i usługowa, gastronomiczna i rozrywkowa, skoncentrowana w jednym miejscu, w którym dodatkowo łatwo zaparkować wyjaśnia ten fenomen Anna Wysocka, dyrektor Działu Wynajmu Powierzchni Handlowych Jones Lang LaSalle. Ich przewaga wynika również z mało sprzyjającej pogody i historii: po transformacji ustrojowej dużo łatwiej było zbudować galerię, niż zainwestować w ulicę handlową. Barier, które spowalniają rozwój ulic handlowych w polskich miastach, jest jeszcze kilka: Ograniczona dostępność powierzchni spełniającej kryteria wielkości i standardów międzynarodowych sieci, niejasna sytuacja własnościowa lokali, które potencjalnie mogłyby być atrakcyjne dla najemców, konieczność poniesienia znaczących nakładów finansowych przy adaptacji lokalu do wymagań najemców, długotrwałe procedury administracyjne wynikające z zabytkowego charakteru budowli oraz mała dostępność miejsc parkingowych. Istotnym wyzwaniem jest również brak spójnej polityki zagospodarowania śródmiejskich przestrzeni, zarówno ze strony władz miasta, jak i samych właścicieli wylicza Anna Wysocka z JLL.