Opracowała: mgr ElŜbieta Lemiszewska. pedagog szkolny

Transkrypt

1 Program profilaktyki niepowodzeń szkolnych Gimnazjum nr 106 Opracowała: mgr ElŜbieta Lemiszewska szkolny

2 ZAŁOśENIA PROGRAMU I OKREŚLENIE PROBLEMU Problem niepowodzeń nauce szkolnej od dawna skupia uwagę nie tylko ów, psychologów, socjologów polityków oświatowych lecz równieŝ nauczycieli, rodziców i samych uczniów. Podstawowym zadaniem, wynikającym z roli społecznej ucznia, jest osiąganie pozytywnych wyników w nauce. Jest to jeden z warunków uzyskania dobrego samopoczucia, akceptacji w środowisku, a w przyszłości zdobycie zawodu. Zjawisko niepowodzeń szkolnych określane jest jako sytuacje, które charakteryzują się występowaniem wyraźnych rozbieŝności pomiędzy wymaganiami szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania (Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1973). Termin trudności w nauce uŝywany jest w dwojakim znaczeniu. Po pierwsze, kiedy uczeń pomimo starań nie potrafi w odpowiednim czasie przyswoić sobie wiedzy i umiejętności przewidzianych w programie nauczania.w tym znaczeniu trudności stanowią przyczynę, a zarazem pierwszy etap szkolnych niepowodzeń rozumianych jako rozbieŝność pomiędzy wiadomościami, umiejętnościami umiejętnościami nawykami faktycznie opanowanymi przez uczniów a materiałem, jaki powinni opanować według załoŝeń programowych w zakresie poszczególnych przedmiotów (H.Spionek, Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1985). W drugim znaczeniu trudności w nauce oznaczają sytuację, kiedy uczeń wprawdzie wykazuje postępy w nauce i otrzymuje oceny zadawalające, ale czyni to kosztem niewspółmiernie duŝego wkładu pracy czy teŝ wysiłków i starań rodziców, dodatkowej ich pomocy czy korepetycji. Tego rodzaju trudności niekoniecznie muszą prowadzić do niepowodzeń szkolnych. Rozpatrując problematykę niepowodzeń szkolnych, wyróŝnia się niepowodzenia jawne i ukryte. O niepowodzeniach jawnych mówi się zazwyczaj wówczas, gdy braki w wiadomościach i umiejętnościach ucznia zostały dostrzeŝone, natomiast o niepowodzeniach ukrytych jest mowa wtedy, gdy luki w wiadomościach z róŝnych powodów nie znajdują odbicia w złych ocenach, które uczeń otrzymuje. Sygnałem ujawnienia się niepowodzeń są oceny niedostateczne, które świadczą o zaawansowanym stopniu tego złoŝonego zjawiska. Następnym stopniem jego nasilenia jest powtarzanie klas, prowadzące do opóźnienia szkolnego, a ostatnim najpowaŝniejszym przerwanie nauki szkolnej.

3 Źródła niepowodzeń szkolnych uczniów tkwią w przyczynach społeczno-ekonomicznych, wewnętrznych tkwiących w dziecku, przyczynach icznych. Wśród przyczyn społeczno-ekonomicznych podkreślić naleŝy negatywny wpływ takich czynników, jak bardzo złe warunki materialne i mieszkaniowe, rozpad struktury rodziny i zakłócenia jej wewnętrznej atmosfery, niski poziom intelektualny i kulturalny rodziców, niewłaściwa postawa rodziców wobec dziecka, brak zrozumienia i zaspokojenia potrzeb dziecka oraz brak zainteresowania jego pracą szkolną. Do drugiej grupy przyczyn niepowodzeń szkolnych zaleŝnych od samego dziecka naleŝą odchylenia od normy prawidłowego rozwoju psychoruchowego takie jak: zły stan zdrowia, zaburzenia rozwojowe (np. wady wzroku, słuchu, mowy, dysleksja, dysgrafia), poziom rozwoju umysłowego i aktywności poznawczej ucznia (zdolności), inne właściwości ucznia (neurotyzm, lękliwość, męczliwość, brak równowagi emocjonalnej, osłabienie motywacji bądź brak prawidłowych motywów). Do przyczyn icznych zaliczyć naleŝy przyczyny tkwiące w organizacji i procesie dydaktycznym szkoły, niedostateczne przygotowanie zawodowe nauczycieli, błędy dydaktyczne, wadliwa postawa nauczycieli w stosunku do uczniów. Najczęściej wymieniane dydaktyczne przyczyny niepowodzeń nauce to przeładowanie programów nauczania, werbalizm nauczania, wady systemu klasowo - lekcyjnego i brak indywidualizacji nauczania. Powodzenie lub niepowodzenie dziecka w nauce szkolnej zaleŝy w duŝej mierze od poziomu pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły. Świadoma wymienionych wyŝej problemów szkolnych uczniów i ich przyczyn oraz roli szkoły w ich eliminowaniu postanowiłam stworzyć niniejszy program który ma za zadanie zapobieganie oraz minimalizowanie skutków tych przyczyn trudności w nauce, których całkiem zlikwidować nie jesteśmy w stanie. Program ten czyni to, Ŝe dotychczasowo realizowane w tym zakresie działania mają określone cele, zadania i przewidywane efekty. Najistotniejsze jest jednak to, Ŝe jest on sprzymierzeńcem uczniów, nauczycieli i rodziców w zapobieganiu skutkom trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych, które nie eliminowane są przyczyną przykrych dla dziecka sytuacji Ŝyciowych, zarówno w szkole jak i w domu. Mają one takŝe niekorzystny wpływ na rozwój psychospołeczny. Uczeń doświadczający niepowodzeń szkolnych, poddawany jest negatywnej ocenie nauczycieli, kolegów i rodziców. W związku z tym ma on poczucie niskiej wartości, traci wiarę we własne siły i moŝliwości, nie zaspokaja potrzeby społecznej akceptacji, sukcesu, samorealizacji oraz uznania. Tego typu doświadczenia zniechęcają ucznia do podejmowania wysiłku, odbierają

4 motywację do nauki i stają się źródłem wielu negatywnych postaw prezentowanych na terenie szkoły. Z doświadczenia wiemy, Ŝe brak sukcesów w nauce i przeŝywane poraŝki, uczniowie kompensują sobie na polu innej niekoniecznie poŝądanej aktywności i przybierają formę wykroczeń budzących poklask klasy lub garstki kolegów. Jak wskazują nasze rozmowy z uczniami, często przyczyną aroganckiego zachowania wobec nauczycieli i kolegów, błaznowania na lekcjach, leŝy ten właśnie mechanizm: udowodnienie sobie i innym, Ŝe jest się odwaŝnym, chęć zwrócenia na siebie uwagi otoczenia i zaimponowania kolegom. Stosowanie kar wobec tego typu wykroczeń nie przynoszą oczekiwanych rezultatów a czasami wręcz przeciwnie działają jako wzmocnienie dodatnie. Uczeń osiągnął cel, zyskał podziw rówieśników, zwrócił na siebie uwagę. Kary wymierzane przez rodziców utwierdzają dziecko w przekonaniu, Ŝe jest złe, wywołują bunt, agresję, poczucie Ŝalu i krzywdy. Stąd biorą się trudności wychowawcze w domu i w szkole. Uczniowie z niepowodzeniami w nauce mogą szukać zaspokojenia potrzeb sukcesu, uznania, przynaleŝności w grupach szkodliwych społecznie, czy przestępczych. Mogą teŝ uchylać się od obowiązku szkolnego czego skutkiem jest brak wykształcenia i przygotowania do zawodu z wszelkimi tego konsekwencjami. Niektóre dzieci przejawiające niepowodzenia dydaktyczne są w szkole bierne; nie zabierają głosu, nie nawiązują kontaktów z rówieśnikami. PrzeŜywane stany lękowe i napięcia dezorganizują procesy poznawcze. U niektórych uczniów pod wpływem trudności szkolnych powstaje ostra nerwica lękowa. Sądzić moŝna, Ŝe w głębi duszy kaŝdy uczeń chciałby jak najlepiej funkcjonować w szkole, czemu sprzyjać ma niniejszy program.

5 CELE PROGRAMU Głównym celem programu jest zapobieganie niepowodzeniom szkolnym i wspieranie ucznia w przezwycięŝaniu trudności w nauce. Cele szczegółowe; Uczniowie: Kształtowanie właściwych postaw i nastawień wobec własnego rozwoju i wykształcenia. Kształtowanie odpowiednich postaw wobec obowiązków szkolnych. Udzielanie uczniom pomocy w poznaniu swoich mocnych stron i opierania się w pracy szkolnej i w Ŝyciu na tych stronach. Zawieranie umów z nauczycielami i ich respektowanie. Respektowanie ustaleń WSO i przedmiotowego systemu oceniania. Motywowanie uczniów do nauki szkolnej i świadomego zaangaŝowania się w wypełnianie obowiązków uczniowskich. Eliminowanie negatywnych sposobów myślenia o uczeniu się i rozwijaniu swojej osobowości. Planowanie i organizowanie czasu nauki. Zapoznanie uczniów zasadami efektywnego uczenia się, w tym: zapamiętywania, utrwalania, przypominania materiału, przygotowania się do sprawdzianów, powtórzeń, itd.. Uświadomienie uczniom czynników pomagających i przeszkadzających przeszkadzających nauce, w tym motywacja i nastawienie do nauki, przedmiotu, czynniki zakłócające ciszę, itd.. WdraŜanie uczniów do korzystania z pomocy nauczycieli i pomocy koleŝeńskiej w nauce. Stwarzanie uczniom moŝliwości odnoszenia sukcesów na miarę jego moŝliwości i rekompensowania swoich słabych stron na innych płaszczyznach Ŝycia społecznego, kulturalnego czy w sporcie. Stwarzanie ogólnej przyjaznej atmosfery w szkole i w klasie oraz pomaganie uczniom w prawidłowym funkcjonowaniu w szkole. Rodzice: Uświadomienie rodzicom przyczyn trudności i niepowodzeń niepowodzeń nauce ich dziecka, oraz warunków warunków zasad efektywnego uczenia się.

6 Podnoszenie świadomości o roli rodziców we wspieraniu dziecka w nauce i udzielaniu mu pomocy. AngaŜowanie rodziców do świadomego uczestnictwa w sprawy szkolne dziecka zwłaszcza w sytuacji niepowodzeń Motywowanie rodziców do współpracy ze szkołą w zapobieganiu i eliminowaniu trudności szkolnych. Zachęcanie do korzystania z pomocy poradni psychologicznoicznej w przypadku podejrzenia o dysleksję lub inne deficyty w rozwoju. Wypracowanie form i zakresu współpracy ze szkołą. Nauczyciele: Organizowanie i realizowanie zadań szkoły tak, aby sprzyjały zapobieganiu i eliminowaniu trudności w nauce uczniów. Uatrakcyjnianie zajęć z uczniami poprzez wprowadzanie nowych form i metod pracy np.; wykorzystanie eduromów Wymiana doświadczeń i dzielenie się wiedzą w ramach zespołów przedmiotowych. Wprowadzenie konsultacji dla uczniów celu konkretnej indywidualnej pomocy w nauce. Zorganizowanie zajęć pozalekcyjnych formie pomocy w nauce z wykorzystaniem eduromów

7 Cele Zadania Sposoby i środki realizacji Osoby odpowiedzialne Termin realizacji I Diagnozowanie przyczyn trudności i niepowodzeń szkolnych. 1. Rozpoznawanie warunków i sytuacji rodzinnej uczniów. a)współpraca z pracownikami socjalnymi OPS-u, Sądem Rodzinnym i Nieletnich, kuratorami sądowymi i społecznymi. Policją, ami szkół podstawowych. b) Orientacja w sytuacji rodzinnej uczniów przejawiających trudności w nauce i sprawiających problemy wychowawcze. Przeprowadzanie rozmów z rodzicami, uczniami, informacje do współpracujących organów. Pedagog Praca ciągła Praca ciągła 2. Orientacja w niekorzystnym stanie zdrowia i odchyleniach rozwojowych uczniów. c) Współpraca na terenie szkoły w zakresie przepływu informacji aktualnej sytuacji rodzinnej i warunkach jakie mogą mieć wpływ na niepowodzenia uczniów. a) Motywowanie rodziców do podejmowania decyzji o zgłaszaniu dzieci co do których istnieje podejrzenie deficytów rozwojowych lub specyficznych trudności na badania w PPP lub innej poradni specjalistycznej w celu uzyskania diagnozy psychologicznej. b) Zapoznawanie się nauczycieli z opiniami i orzeczeniami PPP lub innych poradni specjalistycznych.w celu zastosowania zaleceń i dostosowania wymagań edukacyjnych do moŝliwości ucznia. c) Przepływ informacji istotnych dla osiągnięć ucznia w nauce pomiędzy rodzicami a szkołą., Wychowawcy,, pielęgniarka Praca ciągła w miarę potrzeb w miarę potrzeb na bieŝąco

8 II. Zwalczanie i zapobieganie trudnościom i niepowodzeniom szkolnym. 3. Rozpoznawanie sytuacji szkolnej uczniów. 1. Podejmowanie wobec uczniów działań mających na celu zapobieganie niepowodzeniom szkolnym. d) Dokonywanie w dziennikach lekcyjnych adnotacji o obniŝeniu wymagań edukacyjnych. a) Opracowywanie i przeprowadzanie testów semestralnych badających umiejętności uczniów przedmiotów humanistycznych i matematycznoprzyrodniczych. b) Rada Pedagogiczna -analiza i omówienie wyników testów. - propozycje działań szkoły zmierzających do podniesienia poziomu i zwalczania trudności w nauce uczniów. c) okresowa ocena sytuacji szkolnej uczniów niepowodzeniami szkolnymi Wymiana informacji i spostrzeŝeń pomiędzy wychowawcą klasy a uczącymi w niej nauczycielami. a) Pomoc w skompletowaniu podręczników uczniom z rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. b) Zapoznanie uczniów WSO oraz szczegółowymi wymaganiami poszczególnych przedmiotów. Egzekwowanie zawartych umów. zespoły przedmiotowe, dyrekcja dyrekcja, zespoły przedmiotowe wychowawcy., szkolny, biblioteka przedmiotów IX I, V RP semestralne praca ciągła c) Przeprowadzenie w klasach I cyklu zajęć edukacyjnych dotyczących efektywnego uczenia się. d) Indywidualne wspieranie ucznia w radzeniu sobie z bieŝącymi trudnościami nauce i eliminowaniu braków w wiedzy i umiejętnościach szkolnych., wychowawcy

9 e) Konsultacje dla uczniów poszczególnych przedmiotów w celu skorzystania przez nich z moŝliwości indywidualnej pomocy nauczyciela g) BieŜące, systematyczne i okresowe poddawanie kontroli stopnia opanowania materiałuujawnienie niepowodzeń przedmiotów 2. Podejmowanie działań 3. Podejmowanie działań wychowawczych wobec uczniów trudnościami nauce i niepowodzeniami szkolnymi. a) Pomoc uczniom w nauce w formie organizowanych zajęć pozalekcyjnych z wykorzystaniem edu-romów b) Indywidualne rozmowy z uczniami dotycząca ustalenia i omawiania przyczyn ich trudności i niepowodzeń nauce oraz wypracowywanie z uczniem sposobów poradzenia sobie z nimi. c) Organizowanie uczniom napotykającym trudności pomocy koleŝeńskiej i koordynowanie jej przez nauczyciela. d) Indywidualne wspieranie ucznia w radzeniu sobie z trudnościami nauce i udzielanie mu pomocy w przezwycięŝaniu niepowodzeń. a) Pozytywne motywowanie uczniów mających trudności do pracy poprzez stwarzanie im szansy na osiągnięcie sukcesu na miarę ich moŝliwości, nagradzanie postępów, zaangaŝowania, aktywności. Uświadamianie przy kaŝdej okazji korzyści płynących ze zdobywania wiedzy.,

10 4. Podejmowanie działań związanych z uczestnictwem rodziców w procesie wychowawczym, i edukacyjnym dziecka oraz wspieraniu go w radzeniu sobie z problemami. b) stwarzanie uczniom warunków umoŝliwiających rekompensowanie słabych stron, mocnymi, w róŝnych dziedzinach Ŝycia szkolnego. c) Uświadamianie uczniom konsekwencji zaniedbywania obowiązków szkolnych w postaci napiętrzania się zaległości w nauce. a) Zapoznanie rodziców Programem Wychowawczym Szkoły, Planem Pracy Szkoły, WSO. b) Przekazanie rodzicom informacji o wykazie podręczników i wymaganiach edukacyjnych poszczególnych przedmiotów., wychowawcy dyrektor wychowawcy c) Ustalenie zasad kontaktowania się rodziców z nauczycielami (harmonogram spotkań, konsultacji itp.) d) Omawianie podczas zebrań klasowych przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych oraz sposobów pomagania i wspierania dziecka. e) Indywidualne rozmowy z rodzicami dotyczące niepowodzeń uczniów nauce bądź problemów wychowawczych. f) Prowadzenie izacji rodziców na temat organizacji efektywnej nauki w domu. wychowawcy wychowawcy, IX wg.harmonogramu według potrzeb X, XI

11 5. Podejmowanie działań icznych w celu zapobiegania i zwalczania niepowodzeń szkolnych. a) wielopoziomowość pracy na lekcji i róŝnicowanie wymagań z uwzględnieniem indywidualnych moŝliwości ucznia oraz zaleceń PPP o obniŝeniu wymagań. b) Wypracowanie przez zespoły przedmiotowe i stosowanie atrakcyjnych i efektywnych metod, technik i form pracy na lekcji. Wymiana doświadczeń między zespołami. c) Wykorzystanie systemu kar i nagród jako środka motywacji do nauki wobec uczniów z niepowodzeniami. Uwzględnianie czynionych postępów, zaangaŝowania, wkładu pracy ucznia i jego indywidualnych moŝliwości zespoły przedmiotowe praca ciągła praca ciągła d) Stosowanie róŝnych form egzekwowania wiadomości, dostosowanych do indywidualnych potrzeb dziecka. e) RóŜnicowanie prac domowych stosownie do moŝliwości ucznia. praca ciągła

12 f) Podejmowanie w ramach zajęć dydaktycznych działań kompensujących braki w wiadomościach i umiejętnościach uczniów ujawnione podczas sprawdzania stopnia ich opanowania lub sygnałów trudnościach ich zrozumieniu. w miarę potrzeb